1, 2. Vhaheberu 13:4 i fanela uri ṱuṱuwedza uri ri ite mini?

NAA ni a zwi takalela u hulisa Yehova? A zwi timatimisi uri ni a zwi takalela! U dzhiela nṱha nḓila ine na mu hulisa ngayo nahone na ene u fulufhedzisa uri u ḓo ni hulisa. (1 Sam. 2:30; Mir. 3:9; Nzumb. 4:11) U ṱoḓa ni tshi hulisa na vhaṅwe vhathu, u katela na vhavhusi. (Vharoma 12:10; 13:7) Fhedzi mbingano ndi yone ine na fanela u i hulisa vhukuma.

² Muapostola Paulo o ṅwala u ri: “Mbingano kha i huliswe nga vhoṱhe, vhulalo ha mbingano vhu songo vha na tshika.” (Vhaheb. 13:4) Paulo o vha a sa khou sokou amba. Nṱhani hazwo, o vha a tshi khou vhudza Vhakriste uri vha hulise mbingano na u i dzhia i ya ndeme. Naa ni dzhia mbingano nga yeneyo nḓila, nga maanḓa-maanḓa yaṋu arali ni na mufarisi?

3. Ndi ifhio nyeletshedzo ya ndeme ye Yesu a i ṋea nga ha mbingano? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

³ Arali ni tshi hulisa mbingano, ni vha ni tshi khou tevhela tsumbo yavhuḓi. Yesu o dzhiela nṱha mbingano. Musi Vhafarisei vha tshi vhudzisa Yesu malugana na u ṱala, o vha vhudza nga ha zwe Mudzimu a zwi amba nga ha mbingano ya u thoma: “Ndi ngazwo munna a tshi ḓo  ṱutshela khotsi awe na mme awe, nahone vhuvhili havho vha ḓo vha ṋama nthihi.” O dovha a ri: “Zwo vhofhekanywaho nga Mudzimu, muthu a songo zwi fhandekanya.”​—Vhalani Marko 10:2-12; Gen. 2:24.

4. Ndi zwilinganyo zwifhio zwe Yehova a zwi vhea nga ha mbingano?

⁴ Yesu o tenda uri mbingano yo thomiwa nga Mudzimu nahone o ombedzela ndeme ya uri ndi ya tshoṱhe. Mudzimu ho ngo vhudza Adamu na Eva uri mbingano i nga fheliswa nga ṱhalano. Zwilinganyo zwa mbingano zwe zwa thomiwa ngei Edeni zwi sumbedza uri muthu u fanela u vha na mufarisi muthihi nahone “vhuvhili” havho vha fanela u fhedza vhutshilo havho hoṱhe vhe vhoṱhe.

5. Lufu lu nga kwama hani mbofho ya mbingano?

⁵ Tshivhi tshe tsha itwa nga Adamu tsho ḓisa tshanduko. Iṅwe ya hone ndi lufu nahone lu kwama mbingano. Ri vhona zwenezwo kha zwe muapostola Paulo a zwi amba musi a tshi ṱalutshedza uri Vhakriste a vha tsheeho nga fhasi ha Mulayo wa Mushe. O amba uri lufu ndi lwone lune lwa fhandekanya mbingano nahone mufarisi o salaho a nga dovha a dzhenela mbingano.​—Vharoma 7:1-3.

6. Mulayo wa Mushe uri sumbedza hani nḓila ine Mudzimu a dzhia ngayo mbingano?

⁶ Mulayo we Mudzimu a u ṋea lushaka lwa Isiraele a tshi shumisa Mushe wo vha u na zwidodombedzwa nga ha mbingano. Wo vha u tshi tendela uri munna a vhinge vhafumakadzi vhanzhi ngauri zwo vha zwo ḓowelea uri vha ite nga u ralo na musi Mudzimu a sa athu u ṋea Vhaisiraele Mulayo. Naho zwo ralo, Mulayo wo tsireledza vhafumakadzi na vhana kha uri vha si tambudzwe. Sa tsumbo, arali Muisiraele a vhinga musidzana wa phuli nahone nga murahu a vhinga mufumakadzi wa vhuvhili, ho ngo fanela u litsha u rengela mufumakadzi wa u thoma zwiḽiwa, zwiambaro na u ita nae zwa vhudzekani u fana na u thomani. Mudzimu o vha a tshi ṱoḓa uri a mu ṱhogomele na u mu tsireledza. (Ek. 21:9, 10) A ri ho nga fhasi ha wonoyo Mulayo, fhedzi ri a kona u vhona nḓila ine Yehova a dzhiela ngayo nṱha mbingano. Naa zwenezwo a zwi iti uri na inwi ni dzhiele nṱha mbingano?

7, 8. (a) U ya nga Doiteronomio 24:1, Mulayo wo ri mini nga ṱhalano? (b) Yehova u dzhia hani ṱhalano?

⁷ Mulayo wa Mushe wo ri mini nga ṱhalano? Naho zwo vha zwi si lutamo lwa Mudzimu uri vhathu vha ṱalane, fhedzi Mulayo wo mbo ḓi zwi tendela uri munna wa Muisiraele a nga ṱala mufumakadzi wawe arali ‘a wana huna zwi sa ḓivhalei khae.’ (Vhalani Doiteronomio 24:1.) Mulayo a u ngo ṱalutshedza uri ndi mini zwine zwa katelwa kha u sa ‘ḓivhalea.’ Fhedzi zwo vha zwi tshi fanela u vha zwi zwithu zwi shonisaho, hu si vhutshinyi vhuṱuku. (Doit. 23:15) Zwi ṱungufhadzaho ndi uri misini ya Yesu, Vhayuda vhanzhi vho ṱala “nga tshiitisi naho tshi tshifhio.” (Mat. 19:3) Ndi ngoho uri a ri ṱoḓi u vha na mavhonele o raloho.

⁸ Muporofita Maleaxi o bvisela khagala mavhonele a Mudzimu nga ha ṱhalano. Nga tshenetsho tshifhinga, zwo vha zwo ḓowelea uri munna a ṱale “musadzi [wawe] wa zwiḽa [a] tshee muswa,” u itela u vhinga mufumakadzi ane a kha ḓi vha muṱuku ane a sa shumele Mudzimu. A tshi khou amba nga mavhonele a Mudzimu, Maleaxi o ṅwala u ri: “Nṋe ndi swina ḽa a ṱalaho.” (Mal. 2:14-16) Zwenezwi zwi tshimbidzana na zwine Ipfi ḽa Mudzimu ḽa zwi amba nga mbingano ya u thoma: “[Munna u] ḓo nambatela musadzi wawe, vha vha ṋama nthihi.” (Gen. 2:24) Yesu o vha e na mavhonele a fanaho na a Khotsi awe nga ha mbingano. O ri: “Zwo vhofhekanywaho nga Mudzimu muthu a songo zwi fhandekanya.”​—Mat. 19:6.

9. Ri nga pfesesa hani maipfi a Yesu ane a vha kha Marko 10:11, 12?

⁹ Vhaṅwe vha nga vhudzisa uri, ‘Naa hu na tshiitisi tshine tsha nga ita uri Mukriste a ṱale na u dovha u vhinga?’ Yesu o amba mavhonele awe nga ha u ṱala: “Naho e ufhio ane a vhuya a ṱala  mufumakadzi wawe a vhinga muṅwe, u vha a tshi khou itela mufumakadzi wawe vhuṱonḓolo, na mufumakadzi arali a vhuya a ṱala munna wawe a vhingwa nga muṅwe, u ita vhuṱonḓolo.” (Marko 10:11, 12; Luka 16:18) Zwi khagala uri Yesu o vha a tshi dzhiela nṱha mbingano nahone o vha a tshi ṱoḓa na vhaṅwe vha tshi ita nga u ralo. Munna ane a ṱala mufumakadzi wawe ane a fulufhedzea (kana mufumakadzi ane a ṱala munna wawe ane a fulufhedzea) nga zwiitisi zwi sa pfali na u dovha a dzhenela mbingano u vha a khou ita vhuṱonḓolo. Zwenezwo ndi ngoho ngauri u sokou ṱala mufarisi wau a zwi fhelisi mbofho ya mbingano. Maṱoni a Mudzimu vhenevho vha kha ḓi vha “ṋama nthihi.” Zwiṅwe hafhu, Yesu o amba uri musi munna a tshi ṱala mufumakadzi wawe a si na mulandu u vha a tshi khou mu vhea khomboni ya u ita vhupombwe. Nga nḓila-ḓe? Tshifhingani tsha kale, mufumakadzi o ṱaliwaho o vha a tshi nga kombetshedzea u dovha a maliwa u itela u wana thikhedzo ya zwa masheleni. Yeneyo mbingano i vha i ya vhupombwe.

10. Ndi tshifhio tshiitisi tshine tsha nga ita uri Mukriste a ṱale na u dovha a dzhenela mbingano?

¹⁰ Yesu o amba tshiitisi tshine tsha fhelisa mbofho ya mbingano. O vhuya a amba uri naho e ufhio ane a vhuya a ṱala mufumakadzi wawe nga zwiṅwe-vho hu si nga u ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani [nga Tshigerika ndi por·neiʹa], nahone a vhinga muṅwe u ita vhuṱonḓolo. (Mat. 19:9) O amba mbuno i fanaho kha Pfunzo yawe ya Thavhani. (Mat. 5:31, 32) Kha zwiitea zwoṱhe zwivhili, Yesu o amba nga ha u ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani. U ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani zwi katela zwivhi zwo fhamba-fhambanaho zwine zwa nga: vhuṱonḓolo, u rengisa muvhili, u ita zwa vhudzekani na muthu ane a no ngo vhingana nae, u ita zwa vhudzekani vhukati ha vhathu vha mbeu i fanaho na u ita zwa vhudzekani na zwipuka. Sa tsumbo, arali munna o vhingaho a ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani, mufumakadzi wawe a nga khetha u mu ṱala kana u sa mu ṱala. Arali a mu ṱala, yeneyo mbingano i vha yo fhela maṱoni a Mudzimu.

11. Ndi ngani Mukriste a tshi nga khetha u sa ṱala naho Maṅwalo a tshi mu tendela?

¹¹ Yesu ho ngo amba uri ndi tshikolo-kolo uri arali mufarisi wa mbingano a ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani (por·neiʹa) u fanela u ṱaliwa. Sa tsumbo, mufumakadzi a nga khetha u bvela phanḓa  na mbingano naho munna wawe o ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani. A nga kha ḓi vha a tshi kha ḓi mu funa; a tshi ṱoḓa u mu farela nahone a tshi ṱoḓa uri vha shumele kha u khwinisa mbingano yavho. Zwa vhukuma ndi uri arali a ṱala, fhedzi a sa vhingwe, zwi nga mu ḓisela khaedu. Ndi nnyi ane a ḓo mu ṱhogomela nga zwa masheleni kana ṱhoḓea dzawe dza zwa vhudzekani? Hu pfi mini nga vhuludu? Naa vha na vhana? Naa ṱhalano i nga ita uri zwi konḓe u vha alusela ngohoni? (1 Vhakor. 7:14) Ndi ngoho uri o ṱalaho a nga sedzana na vhuimo vhu konḓaho.

12, 13. (a) Ho itea mini mbinganoni ya Hosea? (b) Ndi ngani Hosea o vhuyelelana na Gomere, nahone ri guda mini kha zwenezwo nga ha mbingano ṋamusi?

¹² Tshenzhelo ya muporofita Hosea i ri funza zwiṅwe zwithu. Mudzimu o vhudza Hosea uri a vhinge Gomere, we a vha a tshi ḓo “ita vhupombwe, [na uri u ḓo mu bebela vhana nga] vhupombwe.” Gomere “a vha muthu wa thovhela a mu bebela ṅwana wa mutukana.” (Hos. 1:2, 3) Nga murahu, a vha na ṅwananyana na murwa vhe a vha wana nga vhupombwe. Hu sa londwi vhupombwe ha Gomere, Hosea o dzula o vhingana nae. Nga u ya ha tshifhinga, o litsha Hosea nahone a vha phuli. Naho zwo ralo, o mu rengulula vhupulini. (Hos. 3:1, 2) Yehova o shumisa Hosea u itela u sumbedza nḓila ine a dzulela u hangwela ngayo vhupombwe ha Vhaisiraele. Ri nga guda mini kha zwenezwi?

¹³ Arali mufarisi wa Mukriste o ita vhupombwe, mufarisi a si na mulandu u fanela u dzhia tsheo. Yesu o amba uri mufarisi a si na mulandu a nga vha na tshiitisi tsha u ṱala na u dovha u vhingwa. Kha ḽiṅwe sia, onoyo mufarisi a nga khetha u mu farela. Zwi ḓo vha zwi songo khakhea. Hosea o dovha a vhuyelelana na Gomere. Musi Gomere o no vhuyelela kha Hosea, o vha a songo fanela u ita zwa vhudzekani na muṅwe munna. Hosea ho ngo ‘ḓivha’ Gomere lwa tshifhinganyana. (Hos. 3:3) Nga u ya ha tshifhinga, Hosea u fanela u vha o thoma u ita zwa vhudzekani nae, zwe zwa vha zwi tshi sumbedza uri Mudzimu o vha o ḓiimisela u farela vhathu vhawe na u dovha a shumisana navho. (Hos. 1:11; 3:3-5) Zwenezwo zwi ri funza mini nga ha mbingano ṋamusi? Arali mufarisi a si na mulandu a tshi ṱoḓa u bvela phanḓa na mbingano, u ita zwa vhudzekani na mufarisi wawe zwi ḓo sumbedza uri o mu farela. (1 Vhakor. 7:3, 5) U ita zwenezwo zwi amba uri ha tsheena tshiitisi tsha u ṱala. Nga murahu ha zwenezwo, vha fanela u shumela kha u vha na mavhonele a fanaho na a Mudzimu nga ha mbingano.

14. U ya nga 1 Vhakorinta 7:10, 11, ndi mini zwine zwa nga itea mbinganoni?

¹⁴ U fana na Yesu na Yehova, Vhakriste vhoṱhe vha fanela u shumela kha u hulisa mbingano. Naho zwo ralo, vhaṅwe vha nga kundelwa u ita nga u ralo samusi ri songo fhelela. (Vharoma 7:18-23) A zwo ngo tea uri mangadza uri vhaṅwe Vhakriste vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha vho vha vhe na thaidzo mbinganoni. Paulo o ṅwala uri “mufumakadzi a songo fhandekana na munna wawe”; fhedzi vhaṅwe vho zwi ita.​—Vhalani 1 Vhakorinta 7:10, 11.

15, 16. (a) Arali hu na thaidzo mbinganoni, vhavhingani vha fanela u ḓiimisela u ita mini, nahone ndi ngani? (b) Zwenezwi zwi shuma hani arali mufarisi a si mutendi?

¹⁵ Paulo ho ngo amba uri ndi mini zwe zwa ita uri vha fhandekane. Sa tsumbo, thaidzo yo vha i si uri munna o ḓifara luvhi zwine zwa nga ita uri mufumakadzi a vhe na tshiitisi tsha u ṱala na u dovha a vhingwa. Paulo o ṅwala uri mufumakadzi ane a fhandekana na munna wawe u fanela uri a “dzule a songo vhingwa kana a dovhe a pfumedzane na munna wawe.” Kha Mudzimu vha kha ḓi vha ṋama nthihi. Paulo o eletshedza uri hu sa londwi uri thaidzo ndi ifhio, arali muthihi wavho a songo ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani, vha fanela u farelana. Vhuvhili havho vha fanela u ṱoḓa thuso ya Maṅwalo kha vhahulwane vha tshivhidzo. Vhahulwane a vho ngo fanela u dzhia sia, fhedzi vha fanela uri vha ṋee nyeletshedzo ya Maṅwalo.

 ¹⁶ Zwi nga vha khaedu arali hu mufarisi muthihi ane a tshila nga zwilinganyo zwa Mudzimu. Musi hu na thaidzo, naa u fhandekana ndi yone thandululo ya khwine? Samusi ro zwi vhona, Maṅwalo a sumbedza uri u ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani ndi tshone tshiitisi tsha u ṱala, fhedzi ha ri ṋei zwiitisi zwo fhamba-fhambanaho zwa u fhandekana. Paulo o ṅwala u ri: “Arali na mufumakadzi e na munna ane a si vhe mutendi, o tenda u dzula nae, a songo ṱutshela munna wawe.” (1 Vhakor. 7:12, 13) Zwenezwo zwi kha ḓi shuma na ṋamusi.

17, 18. Ndi ngani vhaṅwe Vhakriste vho khetha u dzula mbinganoni i re na thaidzo?

¹⁷ Ndi ngoho uri kha vhuṅwe vhuimo, “munna ane a si vhe mutendi” u sumbedza mufumakadzi wawe uri ha ṱoḓi “u dzula nae.” A nga vha a tshi mu tambudza lwo kalulaho, lune a vhona u nga mutakalo wawe na vhutshilo hawe zwi khomboni. A nga vha a sa ṱunḓeli muṱa kana a tshi vhea vhushaka ha mufumakadzi wawe na Mudzimu khomboni. Kha vhuimo ho raloho, vhaṅwe Vhakriste vho vhona zwi khwine u sa “dzula” na mufarisi wavho hu sa londwi zwine a zwi amba. Fhedzi vhaṅwe Vhakriste vhane vha vha kha vhuimo vhu fanaho vho khetha u konḓelela na u lingedza u khwinisa vhuimo havho nṱhani ha u fhandekana. Ndi ngani?

¹⁸ Naho vho fhandekana, vha kha ḓi vha ṋama nthihi. Arali vha fhandekana, vha ḓo ṱangana na khaedu samusi dzo bulwa ngei nṱha. Muapostola Paulo o dovha a ṋea tshiṅwe tshiitisi tsha u sa fhandekana. O ri: “Munna ane a si vhe mutendi u vha mukhethwa nga nṱhani ha mufumakadzi wawe, na mufumakadzi ane a si vhe mutendi u vha mukhethwa nga nṱhani ha wahashu; arali zwi vhe zwi songo ralo, vhana vhaṋu vho vha vha tshi ḓo vha vhe na dzitshika, fhedzi vho kuna.” (1 Vhakor. 7:14) Vhakriste vhanzhi vha fulufhedzeaho vho khetha u dzula na vhafarisi vhavho vhane vha si vhe vhatendi naho vho sedzana na vhuimo vhu konḓaho. Vha nga amba uri u konḓelela havho zwo thusa vhafarisi vhavho uri vha vhe vhatendi vha ngoho.​—Vhalani 1 Vhakorinta 7:16; 1 Pet. 3:1, 2.

19. Ndi ngani hu na mbingano nnzhi dzo takalaho tshivhidzoni tsha Vhukriste?

¹⁹ Yesu o amba nga ha ṱhalano nahone muapostola Paulo o ṋea nyeletshedzo nga ha u fhandekana. Vhoṱhe vho vha vha tshi ṱoḓa uri vhashumeli vha Mudzimu vha dzhiele mbingano nṱha. Zwivhidzoni zwa Vhukriste ṋamusi, ho ḓala vhathu vhane vha khou ḓiphina mbinganoni dzavho. Hu na vhavhingani vhanzhi vhane vha dzula vho takala kha tshivhidzo tshine na vha khatsho. Tshivhidzoni hu na vhahashu vha tshinnani vha fulufhedzeaho vhane vha funa vhafumakadzi vhavho na vhafumakadzi vha fulufhedzeaho vhane vha funa vhanna vhavho. Vhenevho vhathu vha ita uri mbingano i huliswe. Ri a takala ṋamusi ngauri vhathu vhanzhi vha sumbedza nḓila ine Ipfi ḽa Mudzimu ḽa vha ngoho ngayo. Ḽi ri: “Ndi ngazwo munna a tshi ḓo ṱutshela khotsi awe na mme awe a nambatela musadzi wawe, nahone vhuvhili havho vha vha ṋama nthihi.”​—Vhaef. 5:31, 33.