1. Yehova u anzela u fhindula hani thabelo dza vhashumeli vhawe?

 NAA no vha ni tshi zwi ḓivha uri Yehova a nga shumisa inwi u itela u fhindula thabelo ya muṅwe muthu? A nga ni shumisa hu sa londwi uri ni muhulwane, mushumeli, muvulanḓila kana ni muhuweleli. A nga dovha a shumisa inwi hu sa londwi uri ni ṅwana kana ni mualuwa, ni wahashu wa tshifumakadzini kana wa tshinnani. Musi muthu ane a funa Yehova a tshi humbela wahashu thuso, kanzhi Yehova a nga shumisa vhahulwane na vhashumeli vhawe vha fhulufhedzeaho uri vha ‘khuthadze’ onoyo muthu. (Vhakol. 4:11) Ri a livhuwa uri ri a kona u shumiswa nga Yehova nga yeneyo nḓila na u thusa vhahashu. Ri nga kona u thusa na u khuthadza vhahashu musi hu na dziedzi, khombo kana musi ri tshi tovholwa.

2. Ndi ngani zwi tshi nga konḓa u thusa vhaṅwe musi hu na dziedzi?

² Musi hu na dziedzi zwi nga ri konḓela uri ri thuse vhaṅwe. Sa tsumbo, ri nga vha ri khou ṱoḓa u dalela khonani dzashu, fhedzi zwa vha zwi songo tsireledzea u ita nga u ralo. Ri nga vha ri tshi khou ṱoḓa u ramba vhane vha si vhe na zwo eḓanaho uri vha ḓe vha ḽe na riṋe zwiḽiwa, fhedzi zwa vha zwi sa konadzei. Ri nga vha ri tshi khou ṱoḓa na u thusa vhaṅwe, fhedzi ra wana zwi tshi ri konḓela ngauri hu na vhaṅwe muṱani washu vhane vha khou tambula. Naho zwo ralo, ri a ṱoḓa u thusa vhahashu nahone Yehova u a zwi dzhiela nṱha musi ri tshi ita zwoṱhe zwine ra kona u itela u vha thusa. (Mir. 3:27; 19:17) Ri nga ita mini?

3. Ri guda mini kha tsumbo ya vhahulwane vha tshivhidzo tsha Desi? (Yeremia 23:4)

³ Zwine vhahulwane vha nga zwi ita. Arali ni muhulwane, ni  tea u ḓivha nngu zwavhuḓi. (Vhalani Yeremia 23:4.) Wahashu wa tshifumakadzini Desi we ra amba nga hae kha thero yo fhiraho u ri: “Vhahulwane vha re kha tshigwada tsha tsimu tshe nda vha ndi khatsho, vho vha vha tshi dzulela u shuma na nṋe tsimuni na u fhedza tshifhinga na nṋe.” b Zwenezwo zwo ita uri zwi lelutshele vhahulwane u thusa Desi musi o lovhelwa nga vhaṅwe muṱani wawe nga nṱhani ha dziedzi ḽa COVID-19.

4. Ndi ngani vhahulwane vho kona u thusa Desi nahone ri guda mini?

⁴ Desi u ri: “Samusi ndo vha ndi tshi dzhia vhahulwane sa khonani dzanga, zwo vha zwo leluwa uri ndi vha vhudze nḓila ine nda khou ḓipfa ngayo na u vha vhudza zwine zwa khou mmbilaedzisa.” Vhahulwane, ni nga guda mini? Ni tea u lisa nngu musi hu sa athu vha na khombo. Ivhani khonani dzavho. Arali ha nga vha na vhulwadze vhune ha ita uri ni si kone u vha dalela, lingedzani dziṅwe nḓila dza u vha kwama. Desi u ri: “Vhahulwane vho fhambanaho vho vha vha tshi mpfounela kana vha nthumela milaedza nga ḓuvha ḽithihi. Naho maṅwalo e vha mmbalela one ndo vha ndi tshi a ḓivha, fhedzi o nkwama.”

5. Vhahulwane vha nga ḓivha hani uri vhahashu vha khou ṱoḓa thuso uri vha kone u vha thusa?

⁵ Iṅwe nḓila ine na nga kona u ḓivha vhahaṋu khwine, ndi nga u vha vhudzisa mbudziso dzine dza sa ḓo ita uri vha niwe nga ṱhoni. (Mir. 20:5) Naa vha na zwiḽiwa zwo eḓanaho, mishonga kana zwiṅwe zwithu zwine vha nga zwi ṱoḓa? Naa zwi nga itea uri vha xelelwe nga mushumo wavho kana a vha na tshelede yo eḓanaho u itela u badela vhudzulo? Naa vha a ṱoḓa thuso uri vha ite khumbelo ya uri vha thusiwe nga muvhuso? Desi o thusiwa nga vhahashu uri a wane zwithu zwine a zwi ṱoḓa, fhedzi nḓila ye vhahulwane vha mu sumbedza ngayo uri vha a mu funa na u mu ṱuṱuwedza vha tshi shumisa Bivhili yo mu thusa vhukuma. U ri: “Vhahulwane vho rabela na nṋe. Naho ndi sa humbuli uri vho tou ri mini musi vha tshi rabela, ndi khou humbula uri zwo ita uri ndi ḓipfe hani. Yehova o vha a tshi khou mmbudza uri: ‘A ni noṱhe’ a tshi shumisa vhahulwane.”​—Yes. 41:10, 13.

6. Ndi mini zwine vhaṅwe tshivhidzoni vha nga zwi ita u itela u thusa vhaṅwe? (Sedzani tshifanyiso.)

⁶ Zwine vhaṅwe vha nga zwi ita. Ri lavhelela uri vhahulwane vha range phanḓa musi zwi tshi ḓa kha u ṱhogomela vhahashu. Fhedzi Yehova u ṱoḓa roṱhe ri tshi ṱuṱuwedza na u khuthadza vhaṅwe. (Vhagal. 6:10) Naho ra nga ita zwithu zwiṱukuṱuku u itela u thusa muthu ane a khou lwala, zwi nga mu ṱuṱuwedza vhukuma. Ṅwana a nga ṱuṱuwedza muṅwe wahashu nga u mu ṅwalela khadi kana nga u mu olela. Muswa a  nga thusa muṅwe wahashu nga u mu rengela zwithu mavhengeleni kana nga u ita zwiṅwe. Vhaṅwe tshivhidzoni vha nga thusa vhahashu vhane vha khou lwala nga u vha bikela na u vha isela zwenezwo zwiḽiwa mahayani avho. Ndi ngoho uri musi hu tshi vha na dziedzi, muṅwe na muṅwe tshivhidzoni u a ṱoḓa u ṱuṱuwedziwa. Khamusi ri nga thoma ra ima nyana musi miṱangano yo no fhela uri ri kone u amba na vhahashu hu sa londwi uri ri fhethu huthihi navho kana ri khou shumisa zwishumiswa zwa vidio. Na vhahulwane na vhone vha a ṱoḓa u ṱuṱuwedziwa. Vhaṅwe vhahashu vho no rumela vhahulwane khadi dza u vha livhuwa, samusi vhahulwane vha tshi vha vho farakanea vhukuma nga u thusa vhahashu musi hu na dziedzi. Zwi ḓo vha zwavhuḓi uri ri ite zwoṱhe zwine ra nga kona uri ri ‘bvele phanḓa ri tshi ṱuṱuwedzana na u fhaṱana.’​—1 Vhathes. 5:11.

7. Ndi masiandoitwa afhio ane a nga vha hone musi ho vha na khombo?

⁷ Khombo i nga tshinyadza zwithu nga u bonya ha iṱo. Vhaṅwe vhathu vha a xelelwa nga thundu dzavho, mahaya avho kana vha lovhelwa nga vhane vha vha funa. Zwenezwo zwithu zwi si zwavhuḓi zwi a itea na kha vhahashu. Ri nga vha thusa hani?

8. Ndi mini zwine vhahulwane na ṱhoho dza miṱa vha nga zwi ita musi hu sa athu vha na khombo?

⁸ Zwine vhahulwane vha nga zwi ita. Vhahulwane, thusani vhahashu uri vha dzule vho ḓilugiselela musi hu sa athu vha na khombo. Itani vhungoho ha uri vhahashu vha re tshivhidzoni vha a ḓivha uri vha tea u ita mini uri vha tsireledzee na uri vha nga kwama hani vhahulwane. Vho Margaret vhe ra amba nga havho kha thero yo fhiraho, vha ri: “Vhahulwane vho ita ṱhoḓea dza tshivhidzo vha tshi khou ri tsivhudza nga ha mulilo une wa nga vha hone hune ra dzula hone. Vho ri vhudza uri arali vhavhusi vha ri ri bve mahayani ashu kana vhuimo ha ṋaṋa u vhifha ri tea u ṱuwa nga u ṱavhanya.” Eneo mafhungo o ḓa nga tshifhinga tshone-tshone ngauri nga murahu ha vhege thanu ho mbo ḓi vha na mulilo. Ṱhoho dza miṱa dzi nga haseledza na miṱa yadzo kha vhurabeli ha muṱa uri muṅwe na muṅwe muṱani a nga ita mini musi hu tshi vha na khombo. Arali inwi na vhana vhaṋu na dzula no ḓilugisela, zwi ḓo ita uri ni dzike musi hu tshi vha na khombo.

9. Vhahulwane vha nga ita mini musi hu sa athu vha na khombo na musi ho no itea khombo?

⁹ Arali ni mulavhelesi wa tshigwada tsha tsimu, itani vhungoho ha uri ni na nomboro dza founu kana ḓiresi dza vhahuweleli vhane vha vha kha tshigwada tshaṋu tsha tsimu. Nahone ni vhe na zwenezwo zwidodombedzwa musi hu sa athu vha na khombo. Ivhani na mutevhe wa vhathu vhane vha vha kha tshigwada tshaṋu, ni ite vhungoho ha uri u tshifhingani. Musi hu tshi vha na khombo, zwi ḓo ni lelutshela uri ni kone u founela muhuweleli muṅwe na muṅwe na u vhona uri u ṱoḓa mini. Nga murahu, ni vhudze mudzudzanyi wa tshigwada tsha vhahulwane nga ha eneo mafhungo, ene u ḓo ḓivhadza mulavhelesi wa ḽiisela. Musi vhenevho vhahashu vha tshi shumisana, zwi ita uri vha kone u thusa vhaṅwe tshivhidzoni. Musi ho vha na mulilo, mulavhelesi wa ḽiisela kha tshivhidzo tshe Vho Margaret vha vha vhe khatsho ho ngo eḓela lwa awara dza 36. O vha o farakanea a tshi khou shumisana na vhahulwane u itela u founela vhahuweleli na u ṱhogomela vhahashu vha 450 vhe vha vha vha tshi khou tea u bva mahayani avho. Zwenezwo zwo ita uri vha kone u vha thusa. (2 Vhakor. 11:27) Nga zwenezwo, vhoṱhe vhe vha vha vha tshi khou ṱoḓa vhudzulo, vho hu wana.

10. Ndi ngani vhahulwane vha tshi dzhia u ṱuṱuwedza vhaṅwe zwi zwa ndeme? (Yohane 21:15)

¹⁰ Vhahulwane vha na vhuḓifhinduleli ha u ṱuṱuwedza vhahashu vha tshi shumisa Bivhili na u thusa vho tsikeledzeaho. (1 Pet. 5:2) Musi hu tshi vha na khombo, vhahulwane vha tea u ita  vhungoho ha uri wahashu muṅwe na muṅwe o tsireledzea, u na zwiḽiwa, zwiambaro na vhudzulo. Na nga murahu ha miṅwedzi yo vhalaho musi ho itea khombo, vhahashu vha kha ḓi ṱoḓa u ṱuṱuwedzwa hu tshi shumiswa Bivhili na u tikedzwa. (Vhalani Yohane 21:15.) Wahashu Vho Harold, vhane vha vha muraḓo wa Komiti Ya Davhi, vhe vha vhuya vha ṱangana na vhathu vhanzhi vhe vha welwa nga khombo, vha ri: “Zwi a dzhia tshifhinga uri vhenevho vhahashu vha si tsha ṱungufhala. Vhutshilo havho vhu nga thoma u vhuyelela ngonani, fhedzi vha nga kha ḓi humbula vhathu vhane vha vha funa vho lovhaho, thundu dzavhuḓi dze vha xelelwa ngadzo kana vha humbula uri vho ponya nga lubuli lwa ṋeleṱe kha yeneyo khombo. Musi vha tshi humbula nga zwenezwi zwithu zwi nga ita uri vha dovhe vha ṱungufhale. Zwenezwo a zwi ambi uri a vha na lutendo, fhedzi ndi nḓila yo ḓoweleaho ine ra nga ḓipfa ngayo.”

11. Miṱa i nga ṱoḓa u thusiwa hani musi ho no itea khombo?

¹¹ Vhahulwane vha shumisa nyeletshedzo ine ya ri “ni lile na vha lilaho.” (Vharoma 12:15) Vhahulwane vha tea u khwaṱhisedza vho welwaho nga khombo uri Yehova na vhahashu vha kha ḓi vha funa. Vha tea u dovha vha thusa miṱa uri i bvele phanḓa i tshi rabela, u guda, u ya miṱanganoni na u huwelela. Vhahulwane vha nga dovha vha ṱuṱuwedza vhabebi uri vha thuse vhana vhavho uri vha livhise ṱhogomelo kha u shumela Yehova. Vhabebi, humbudzani vhana vhaṋu uri Yehova u ḓo dzula e Khonani yavho na uri u ḓo dzula a tshi vha thusa. Nahone ni vha vhudze uri vha ḓo dzula vhe na vhahavho u mona na shango ḽoṱhe vhe vha lugela u vha thusa musi wa khombo.​—1 Pet. 2:17.

12. Vhaṅwe vha nga thusa hani vho welwaho nga khombo? (Sedzani tshifanyiso.)

¹² Zwine vhaṅwe vha nga zwi ita. Arali ha nga vha na khombo tsini na hune na dzula hone, ni nga vhudzisa vhahulwane uri ni nga thusa hani. Khamusi ni nga ri vho welwaho nga khombo vha ḓe vha dzule muḓini waṋu lwa tshifhinganyana kana hu ḓe hu dzule vhathu vhane vha thusa vho welwaho nga khombo. Ni nga kona u isela vho welwaho nga khombo zwiḽiwa na zwiṅwe zwine vha zwi ṱoḓa. Arali ha nga vha na khombo kule na hune na dzula hone, ni nga kona u thusa. Nga nḓila-ḓe? Ni nga vha rabelela. (2 Vhakor. 1:8-11) Ni nga kona u dovha na thusa nga tshelede nga u ṋeela kha mushumo wa shango ḽoṱhe. (2 Vhakor. 8:2-5) Arali ni tshi nga kona u ya fhethu hune ha vha na khombo, vhudzisani vhahulwane vha tshivhidzo tshaṋu uri ni nga thusa nga nḓila-ḓe. Arali na nga humbelwa uri ni ḓe u thusa ni nga kha ḓi gudiswa uri ni kone u thusa nga nḓila ya khwine.

13. Ndi thaidzo dzifhio dzine vhahashu vha ṱangana nadzo musi mushumo washu wo thivhelwa?

¹³ Kha mashango e mushumo washu wa thivhelwa, u tovholwa zwi tou ṋaṋa u konḓisela vhahashu vhutshilo. Vhahashu vha re kha eneo mashango vha nga vha na thaidzo dza tshelede, vha nga lwala kana vha lovhelwa nga vhane vha vha funa. Nga nṱhani ha uri mushumo washu wo thivhelwa, vhahulwane vha nga kha ḓi sa kona u ya vha vha dalela kana u amba navho u itela u vha ṱuṱuwedza nga ho leluwaho. Zwenezwo zwo itea kha Andrei we ra amba nga hae kha thero yo fhiraho. Muṅwe wahashu wa tshifumakadzini a re kha tshigwada tshawe tsha tsimu o vha e na thaidzo ya tshelede. Nga murahu a vha kha khombo ya goloi. O vha a tshi tea u itwa miaro nahone o vha a sa koni u ya mushumoni. Nga nṱhani ha uri mushumo washu wo thivhelwa na nga uri ho vha hu na dziedzi, vhahashu vho ita zwoṱhe zwine vha nga kona uri vha kone u mu thusa nahone Yehova o vha a tshi ḓivha zwine zwa khou itea.

14. Vhahulwane vha nga vhetshela hani vhaṅwe tsumbo nga u ḓitika nga Yehova?

¹⁴ Zwine vhahulwane vha nga zwi ita. Andrei o rabela na u ita zwoṱhe zwine a nga kona. Yehova o fhindula hani yeneyo thabelo? O ita uri vhahashu vha ite zwo engedzeaho u itela u thusa onoyo wahashu. Vhaṅwe vho vha vha tshi mu fhelekedza musi a tshi ya kha dokotela. Vhaṅwe vho vha vha tshi mu ṋea tshelede. Yehova ndi ene we a vha ṱuṱuwedza uri vha mu thuse. Nahone o ita vhungoho ha uri vhenevho vhahashu vha thuse onoyo wahashu nga zwithu zwoṱhe zwine a zwi ṱoḓa. (Vhahev. 13:16) Vhahulwane, musi mushumo washu wo thivhelwa, humbelani vhaṅwe uri vha ni thuse nga mishumo ine na vha nayo. (Yer. 36:5, 6) Tsha ndeme vhukuma, ḓitikeni nga Yehova. A nga ni thusa uri ni kone u ṱhogomela vhahashu.

15. Ri nga ita mini uri hu vhe na vhuthihi musi ri tshi tovholwa?

¹⁵ Zwine vhaṅwe vha nga zwi ita. Musi mushumo washu wo thivhelwa, zwi nga kha ḓi ṱoḓea uri ri kuvhangane na vhahashu nga zwigwada zwiṱuku. Nga zwenezwo, ndi zwa ndeme u fhira naho hu lini uri ri vhe na mulalo na vhaṅwe. Ilwani na Saṱhane, hu si vhahashu. Hangwelani vhahashu musi vho ni khakhela nahone ni songo lindela tshifhinga tshilapfulapfu uri ni lugise mafhungo. (Mir. 19:11; Vhaef. 4:26) Ni dzule no lugela u thusana. (Tito 3:14) Nḓila ye vhahashu vha thusa ngayo wahashu we a vha a tshi khou ṱoḓa thuso, yo vhuyedza tshenetsho tshigwada tsha tsimu. Yo ita uri vha vhe na vhushaka ha tsini, vha nga sa muṱa.​—Ps. 133:1.

16. U tendelana na Vhakolosa 4:3, 18, ri nga thusa hani vhahashu vhane vha khou tovholwa?

 ¹⁶ Vhaṅwe vhahashu vha dzula kha mashango e mushumo washu wa thivhelwa. Vhaṅwe vho valelwa dzhele nga nṱhani ha lutendo lwavho. Ri nga vha rabelela, ra rabelela na miṱa yavho. Ri nga dovha ra rabelela na vhane vha sumbedza u vha na tshivhindi nga u tikedza vhenevha vhahashu hu sa londwi uri na vhone vha nga farwa. Vha ṱuṱuwedza vhenevha vhashu uri vha bvele phanḓa vha tshi fhulufhela Yehova, u vha ṋea zwine vha zwi ṱoḓa na nga u vha imelela musi vhe khothe. c (Vhalani Vhakolosa 4:3, 18.) Ni songo hangwa uri u rabela zwi nga thusa vhenevha vhahashu.​—2 Vhathes. 3:1, 2; 1 Tim. 2:1, 2.

17. Ni nga ḓilugiselela hani u tovholwa?

¹⁷ Inwi na muṱa waṋu ni nga kona u ḓilugisela u tovholwa zwino. (Mish. 14:22) Ni songo lingedza u humbula nga ha zwithu zwi si zwavhuḓi zwine zwa ḓo itea. Nṱhani hazwo, khwaṱhisani vhushaka haṋu na Yehova na u thusa vhana vhaṋu uri vha ite nga u ralo. Arali nga zwiṅwe zwifhinga na pfa ni tshi khou vhilaela, vhudzani Yehova nḓila ine na khou ḓipfa ngayo. (Ps. 62:7, 8) Sa muṱa, ni nga amba nga ha zwithu zwine zwa ita uri ni mu fhulufhele. d Samusi zwi tshi nga thusa u lugiselela vhana vhaṋu khombo ine ya nga vha hone, na u vha lugiselela u tovholwa zwi nga vha thusa. Vha ḓo vha na tshivhindi na u dzika nga nṱhani ha uri no vha thusa uri vha fhulufhele Yehova.

18. Vhumatshelo ho ri farela mini?

¹⁸ Mulalo une Mudzimu a ri ṋea wone u nga ita uri ri ḓipfe ro tsireledzea. (Vhafil. 4:6, 7) Yehova u shumisa wonoyo mulalo u itela u ri thusa uri ri dzike musi hu na dziedzi, khombo na musi ri tshi tovholwa. U shumisa vhahulwane vhane vha shuma nga maanḓa uri vha ri khuthadze. O dovha a ṋea muṅwe na muṅwe washu tshibuli tsha uri ri thusane. Sa izwi ri kha ḓi vha na mulalo zwino, ri nga ḓilugisela thaidzo khulwane dzine ra nga ṱangana nadzo dzi ngaho sa “maṱungu mahulu.” (Mat. 24:21) Nga tshenetsho tshifhinga, ri ḓo tea uri ri vhe na mulalo na u thusa vhaṅwe uri vha vhe nawo. Fhedzi nga murahu ha maṱungu mahulu, a ri nga ḓo ṱangana na thaidzo dzine dza ita uri ri vhilaele. Ri ḓo ḓiphiṋa nga mulalo wa vhukuma une wa ḓo vha hone lwa tshoṱhe, samusi Yehova a tshi ṱoḓa uri ri ḓiphiṋe ngawo.​—Yes. 26:3, 4.