1. Musi Yesu a sa athu u fa, o ri mini kha ḽivemu ḽe ḽa ombelwa tsini nae? (Luka 23:39-43)

 YESU na mavemu e a vha o ombelwa tsini nae vho vha vha tshi khou pfa vhuṱungu nahone vho vha vho no vha tsini na u fa. (Luka 23:32, 33) Zwi tou pfala uri eneo mavemu mavhili vho vha vhe si vhatevheli vha Yesu ngauri vho vha vha tshi khou mu sema. (Mat. 27:44; Marko 15:32) Fhedzi muṅwe wavho o mbo ḓi shandula mavhonele awe. O ri: “Yesu, u nkhumbule musi u tshi dzhena Muvhusoni wau.” Yesu o mu fhindula a ri: “Ngoho ndi a u vhudza ṋamusi ndi ri, u ḓo vha na nṋe Pharadisoni.” (Vhalani Luka 23:39-43.) A hu na vhuṱanzi vhu sumbedzaho uri ḽeneḽo ḽivemu ḽo ṱanganedza mulaedza wa “Muvhuso wa ṱaḓulu” we Yesu a u huwelela. Nahone Yesu ha ngo amba uri onoyo munna u ḓo dzhena Muvhusoni u re ṱaḓulu. (Mat. 4:17) Yesu o vha a tshi khou amba nga ha Pharadiso ine ya ḓo vha hone tshifhingani tshi ḓaho kha ḽifhasi. Ndi ngani ri tshi ralo?

2. Ndi mini zwi sumbedzaho uri munna wa ḽivemu o rembuluwaho o vha e Muyuda?

² Khamusi onoyo munna wa ḽivemu o vha e Muyuda. Onoyo munna o amba na muṅwe munna wa ḽivemu a ri: “Naa a u ofhi Mudzimu, huufha na iwe wo haṱulwa nga nḓila i fanaho?” (Luka 23:40) Vhayuda vho vha vha tshi gwadamela Mudzimu muthihi, fhedzi vhathu vha dziṅwe tshaka vho vha vha tshi tenda kha midzimu minzhi. (Ek. 20:2, 3; 1 Vhakor. 8:5, 6) Arali vhenevho vhanna vha vhe vhe si Vhayuda, yeneyo mbudziso yo vha i tshi ḓo ri: “Naa a u ofhi midzimu?” Zwiṅwe hafhu, Yesu o vha a songo rumiwa kha vhathu vha dziṅwe tshaka, fhedzi o vha o ḓela “nngu dzo xelaho dza vha nnḓu ya Isiraele fhedzi.” (Mat. 15:24) Mudzimu o vha o vhudza Vhaisiraele uri u ḓo vusa vhafu. Onoyo munna wa ḽivemu we a rembuluwa a nga vha o vha a  tshi ḓivha nga ha enea mafhungo nahone nḓila ye a amba na Yesu ngayo yo vha i tshi sumbedza uri u a tenda uri Yehova u ḓo vusa Yesu a vha Khosi ya Muvhuso wawe. Zwi vhonala u nga onoyo munna o vha a tshi tenda uri na ene Yehova u ḓo mu vusa.

3. Munna wa ḽivemu a nga vha o humbula uri Yesu u khou amba nga ha Pharadiso ifhio? Ṱalutshedzani. (Genesi 2:15)

³ Nga nṱhani ha uri munna wa ḽivemu we a rembuluwa o vha e Muyuda, a nga vha o vha a tshi ḓivha nga ha Adamu na Eva na nga ha Pharadiso ye Yehova a vha o vha sikela yone. Nga zwenezwo, onoyo munna wa ḽivemu a nga vha o vha a tshi tenda uri Pharadiso ine Yesu a khou amba nga hayo i ḓo vha hone kha ḽifhasi nahone i ḓo vha i ya manaka-naka.​—Vhalani Genesi 2:15.

4. Zwe Yesu a zwi vhudza muṅwe wa mavemu zwi tea u ri ṱuṱuwedza uri ri ite mini?

⁴ Zwe Yesu a zwi vhudza muṅwe wa mavemu zwi tea u ri ṱuṱuwedza uri ri humbule nga ha nḓila ine vhutshilo ha ḓo vha vhu ngayo Pharadisoni. Hu na zwine ra nga zwi guda nga ha Pharadiso kha nḓila ye ha vha hu na mulalo ngayo musi hu tshi khou vhusa Khosi Salomo. Bivhili i amba uri Yesu u fhira Salomo. Nga zwenezwo, ri nga lavhelela uri Yesu u ḓo shumisana na vhane a ḓo vhusa navho u itela uri ḽifhasi ḽi vhe Pharadiso yavhuḓi. (Mat. 12:42) Zwi tou vha khagala uri vha “dziṅwe nngu” vha ḓo takalela u ḓivha uri vha tea u ita mini uri vha tshile tshoṱhe Pharadisoni.​—Yoh. 10:16.

5. Ni vhona u nga vhutshilo vhu ḓo vha vhu hani Pharadisoni?

⁵ Ni vhona u nga vhutshilo vhu ḓo vha vhu hani Pharadisoni? Khamusi ni nga vha ni tshi khou humbula nga ha phakha ya manaka-naka i ngaho tsimu ya Edeni. (Gen. 2:7-9) Ni nga vha ni tshi khou humbula nga ha vhuporofita vhu re kha Mika vhune ha amba uri vhathu vha Mudzimu “vha ḓo dzula fhasi ha minḓirivhe na mihuyu yavho.” (Mika 4:3, 4) Ni nga vha ni tshi dovha na humbula na nga ha ndimana dza Bivhili dzine dza sumbedza uri zwiḽiwa zwi ḓo vha zwo tou pha! (Ps. 72:16; Yes. 65:21, 22) Khamusi ni nga vha ni tshi khou ḓivhona ni ngadeni yavhuḓi, hu na ṱafula ḽo ḓalaho zwiḽiwa zwi sa ḓifhi zwone! Ni nga humbula na nga ha munukhelelo wavhuḓi wa zwimela na maluvha na nga u pfa khonani dzaṋu na muṱa waṋu, u katela na vho vuswaho vha tshi khou rwa maseo na mapwapwalala. Zwenezwi zwithu a si muḽoro. Ri nga vha na vhungoho ha uri zwi ḓo itea kha ḽifhasi. Fhedzi ri ḓo dovha ra vha na mushumo wavhuḓi Pharadisoni.

6. Ri ḓo vha ri tshi khou ita mini Pharadisoni? (Sedzani tshifanyiso.)

⁶ Yehova o ri sika nga nḓila ine ra kona u ḓiphiṋa nga u shuma. (Muh. 2:24) Nga tshifhinga tsha musi hu tshi ḓo vha hu tshi khou vhusa Yesu lwa miṅwaha ya Tshigidi, ri ḓo vha ro farakanea vhukuma. Vhane vha ḓo  ponyoka maṱungu mahulu na vha dzimiḽioni vhane vha ḓo vuswa, vha ḓo ṱoḓa zwiambaro, zwiḽiwa na fhethu ha u dzula. U itela uri ri kone u ita zwenezwo zwithu zwoṱhe, mushumo u ḓo tea u shavha zwanḓa! Samusi Adamu na Eva vho vha vho vhudzwa uri vha tea u lima, na riṋe ri ḓo vha na mushumo wavhuḓi une ra ḓo u ita u itela uri ḽifhasi ḽi vhe Pharadiso. Humbulani uri zwi ḓo takadza hani u funza vhathu vha dzimiḽioni vho vuswaho uri vha kone u ḓivha Yehova nga zwiṱuku nga zwiṱuku na uri vha kone u ḓivha nga ha tshipikwa tshawe. Ri ḓo dovha ra thusa vhashumeli vha Mudzimu vhe vha tshila musi Yesu a sa athu u ḓa kha ḽifhasi uri vha ḓivhe nga ha zwe zwa itea musi vho no lovha.

7. Ri nga vha na vhungoho ha mini nahone ndi ngani?

⁷ Ri nga vha na vhungoho ha uri Pharadisoni hu ḓo vha hu na mulalo, ri na zwithu zwoṱhe zwine ra zwi ṱoḓa na uri zwithu zwi ḓo vha zwo dzudzanyea. Ndi ngani? Ndi ngauri Yehova o no ḓi ri sumbedza uri vhutshilo vhu ḓo vha vhu hani musi ri tshi khou vhuswa nga Murwa wawe. Zwenezwo ri zwi vhona kha mafhungo a musi hu tshi khou vhusa Khosi Salomo.

8. Maipfi a re kha Phisalema 37:10, 11, 29 o itea hani musi Khosi Davida o no a amba? (Vhalani “Mbudziso Dzi Bvaho Kha Vhavhali” kha tshenetshi Tshiingamo.)

⁸ Yehova o hevhedza Khosi Davida uri a ṅwale uri vhutshilo ho vha vhu tshi ḓo vha vhu hani musi hu tshi khou vhusa iṅwe khosi i tevhelaho yo ṱalifhaho na ine ya fhulufhedzea. (Vhalani Phisalema 37:10, 11, 29.) Kanzhi ri vhalela vhathu Phisalema 37:11 musi ri tshi khou vha vhudza nga ha zwine zwa ḓo itea Pharadisoni. Zwenezwo zwo tea ngauri Yesu o redza eneo maipfi musi a tshi khou funza e thavhani a tshi khou sumbedza uri zwi re kha Phisalema 37:11 zwi ḓo itea tshifhingani tshi ḓaho. (Mat. 5:5) Fhedzi maipfi a Davida a dovha a sumbedza uri vhutshilo ho vha vhu hani musi hu tshi khou vhusa Khosi Salomo. Musi Salomo a tshi khou vhusa Isiraele, ho vha hu na mulalo nahone vhathu vha Mudzimu vho vha vha tshi khou ḓiphiṋa shangoni “ḽi elelaho mafhi na mutoli.” Mudzimu o ri: “Arali na bvela phanḓa ni tshi tshila nga maitele anga . . . , ndi ḓo ḓisa mulalo shangoni, ni ḓo eḓela hu si na ane a ni  tshuwisa.” (Lev. 20:24; 26:3, 6) Zwenezwi zwo itea musi hu tshi khou vhusa Khosi Salomo. (1 Koron. 22:9; 29:26-28) Nahone Yehova o fhulufhedzisa uri vhathu vhavhi a vha “tsha ḓo vha hone.” (Ps. 37:10) Nga zwenezwo, mafhungo a re kha Phisalema 37:10, 11, 29 o itea tshifhingani tsho fhiraho nahone a ḓo dovha a itea tshifhingani tshi ḓaho.

9. Khosi ya mufumakadzi ya Sheba yo ri mini nga ha muvhuso wa Khosi Salomo?

⁹ Musi hu tshi khou vhusa Khosi Salomo, khosi ya mufumakadzi ya Sheba yo pfa uri Isiraele hu na mulalo na uri zwithu zwi khou tshimbila zwavhuḓi. Zwenezwo zwo ita uri a fare lwendo lulapfu a tshi khou ya Yerusalema u itela u ḓivhonela nga awe. (1 Dzikh. 10:1) Musi o no vhona ndila ine zwithu zwa vha ngayo muvhusoni wa Salomo, o ri: “Ndo vha ndi songo vhudzwa mafhungo oṱhe. . . . Hu takala vhathu vhau na vhashumeli vhau vhane vha ima phanḓa hau tshifhinga tshoṱhe vha tshi khou thetshelesa vhuṱali hau!” (1 Dzikh. 10:6-8) Fhedzi nḓila ye zwithu zwa vha zwi ngayo musi hu tshi khou vhusa Khosi Salomo zwi tou sumbedza zwine Yehova a ḓo zwi itela vhathu musi hu tshi ḓo vha hu tshi khou vhusa Murwa wawe Yesu Kristo.

10. Yesu u fhira hani Salomo?

¹⁰ Yesu u fhira Salomo. Salomo o vha e na tshivhi nahone o ita vhukhakhi he ha ita uri vhathu vha Mudzimu vha pfe vhuṱungu. Fhedzi Yesu ha na tshivhi nahone ndi Muvhusi a sa khakhi. (Luka 1:32; Vhahev. 4:14, 15) Yesu o dzula a tshi fhulufhedzea hu sa londwi milingo yoṱhe ye Saṱhane a mu vhangela yone. Kristo o zwi sumbedza uri a nga si vhuye a vuwa o ita tshivhi kana u ita tshithu tshine tsha ḓo ita uri vhathu vhane a vha vhusa vha pfe vhuṱungu. Ndi zwavhuḓi u vha na khosi yo raloho.

11. Ndi vhonnyi vhane vha ḓo thusa Yesu u vhusa?

¹¹ Yesu u ḓo shumisana na vha 144 000 vhane a ḓo vhusa navho u itela u ṱhogomela vhathu na u ita uri tshipikwa tsha Mudzimu tshi itee. (Nzumb. 14:1-3) Vha 144 000 vho konḓelela milingo minzhi musi vha tshi khou ḓi tshila kha ḽifhasi, nga zwenezwo, vha a pfesesa thaidzo dzine vhane vha tshila kha ḽifhasi vha ṱangana nadzo. Vhane vha ḓo vhusa na Yesu vha ḓo vha vha tshi khou ita mini?

12. Vha 144 000 vha ḓo vha vha tshi khou ita mushumo ufhio?

¹² Mushumo we wa ṋewa Yesu na vhane a ḓo vhusa navho ndi munzhi u fhira we Salomo a vha e nawo. Khosi Salomo o vha a tshi tea u ṱhogomela vhathu vha dzimiḽioni vhe vha vha vha tshi dzula kha shango ḽithihi. Fhedzi Yesu na vhane a ḓo vhusa navho kha Muvhuso wa Mudzimu vha ḓo tea u ṱhogomela vhathu vha dzibiḽioni vhane vha dzula ḽifhasini ḽoṱhe. Yehova o ṋea vha 144 000 mushumo wa ndeme vhukuma.

13. Ndi mushumo ufhio wo khetheaho une vhane vha ḓo vhusa na Yesu vha vha nawo?

¹³ Vha 144 000 vha ḓo shuma sa mahosi na vhotshifhe u fana na Yesu. (Nzumb. 5:10) Nga tshifhinga tsha musi Vhaisiraele vha tshi tea u tevhedza Mulayo wa Mushe, mushumo muhulwane wa vhotshifhe wo vha u wa u thusa vhathu uri vha vhe na mutakalo wavhuḓi na uri vha vhe na vhushaka havhuḓi na Yehova. Mulayo wo vha u “murunzi wa zwivhuya zwine zwa khou ḓa,” nga zwenezwo, ri nga vha na vhungoho ha uri vhane vha ḓo vhusa na Yesu vha ḓo vha na mushumo wo khetheaho wa u thusa vhathu vha Mudzimu uri vha vhe na mutakalo wavhuḓi na uri vha vhe khonani dza Yehova. (Vhahev. 10:1) A ri ḓivhi uri enea mahosi na vhotshifhe vha ḓo amba hani na vhane vha ḓo vha vha tshi khou tshila kha ḽifhasi. Hu sa londwi uri Yehova u ḓo ita uri zwi konadzee  nga nḓila-ḓe, ri nga vha na vhungoho ha uri vha ḓo ri livhisa musi ri Pharadisoni.​—Nzumb. 21:3, 4.

14. Ndi vhushaka vhufhio vhune vha “dziṅwe nngu” vha vha naho na vharathu vha Kristo?

¹⁴ Yesu o ri vhane a ḓo vhusa navho ndi “sambi ḽiṱuku.” (Luka 12:32) O dovha a amba nga ha tshiṅwe tshigwada tshine a tshi vhidza “dziṅwe nngu.” Zwenezwo zwigwada zwivhili ndi sambi ḽi re na vhuthihi. (Yoh. 10:16) Vhathu vhane vha wela kha zwenezwo zwigwada zwoṱhe, vha khou shuma nga vhuthihi ṋamusi. Nahone vha ḓo bvela phanḓa vha tshi khou shuma vhoṱhe musi ḽifhasi ḽo no vha pharadiso. Fhedzi vha “sambi ḽiṱuku” vha ḓo vha vhe ṱaḓulu ngeno vha “dziṅwe nngu” vha tshi ḓo vha vha tshi khou ḓiphiṋa nga vhutshilo vhu sa fheli kha ḽifhasi. Fhedzi hu na zwithu zwine vha “dziṅwe nngu” vha tea u zwi ita uri vha kone u tshila Pharadisoni.

15. (a) Vha “dziṅwe nngu” vha shumisana hani na vharathu vha Kristo? (b) Ri nga edzisa hani tsumbo ya wahashu a re vhengeleni? (Sedzani tshifanyiso.)

¹⁵ Munna wa ḽivemu we a rembuluwa o lovha a songo wana tshibuli tsha u sumbedza uri u khou livhuwa zwe Kristo a mu itela zwone. Fhedzi riṋe vha “dziṅwe nngu” ri na zwibuli zwinzhi zwine ra nga sumbedza nḓila ine ra ḓipfa ngayo nga ha Yesu. Sa tsumbo, ri nga sumbedza uri ri a mu funa nga nḓila ine ra fara ngayo vharathu vhawe vho ḓodzwaho. Yesu o amba uri u ḓo ri haṱula o sedza nḓila ine ra fara ngayo vharathu vhawe. (Mat. 25:31-40) Ri nga tikedza vharathu vha Kristo nga u vha thusa kha mushumo wa u huwelela na u ita vhafunziwa. (Mat. 28:18-20) U itela uri ri kone u ita wonoyo mushumo, ri tea u shumisa khandiso dzo thewaho Bivhilini dzi ngaho bugu Ḓiphiṋeni Nga Vhutshilo Lwa Tshoṱhe! Arali hu si na muthu ane na khou guda nae Bivhili, zwi nga vha zwavhuḓi uri ni ḓivhetshele tshipikwa tsha u guda Bivhili na vhathu vhanzhi nga hune zwa nga konadzea ngaho.

16. Ri nga ita mini zwino u sumbedza uri ro lugela u tshila Pharadisoni?

¹⁶ A ri tei u lindela u swika ri tshi dzhena shangoni ḽiswa uri ri kone u vha vhathu vhane Yehova a vha takalela. Zwa zwino ri nga ita zwoṱhe zwine ra nga kona uri ri ambe ngoho na u tshila nga nḓila ine Yehova a i takalela. Ri nga  fhulufhedzea kha Yehova, kha mufarisi washu na kha vhaṅwe Vhakriste. Arali ra kona u thetshelesa Yehova kha ḽino shango ḽivhi, zwi ḓo ri lelutshela u mu thetshelesa Pharadisoni. Ri nga khwinisa nḓila ine ra tshila ngayo zwino na u guda vhutsila u sumbedza uri ri khou lugela u tshila Pharadisoni. Vhalani thero “Naa No Lugela U Vha ‘Muṋe Wa Ḽifhasi’?” i re kha tshenetshi Tshiingamo.

17. Naa ri tea u tsikeledzea nga nṱhani ha zwivhi zwe ra zwi ita tshifhingani tsho fhiraho? Ṱalutshedzani.

¹⁷ A ro ngo tea u ḓivhona mulandu nga nṱhani ha uri ro ita tshivhi tshihulwane tshifhingani tsho fhiraho. Ndi ngoho uri ri nga si ḓo “ita tshivhi nga khole” nga nṱhani ha uri ri na tshirengululi. (Vhahev. 10:26-31) Fhedzi ri nga vha na vhungoho ha uri Yehova o ri hangwela tshoṱhe arali ro rembuluwa zwa vhukuma na u ṱoḓa thuso khae na kha vhahulwane nahone ro shandula nḓila ine ra tshila ngayo. (Yes. 55:7; Mish. 3:19) Humbulani zwe Yesu a zwi vhudza Vhafarisei, o ri: “Ndo ḓela u vhidza vhaitazwivhi, hu si vho lugaho.” (Mat. 9:13) Tshirengululi tshi ita uri ri kone u hangwelwa zwivhi zwashu zwoṱhe.

18. Ni nga takalela u amba nga ha mini na ḽivemu ḽe ḽa vha ḽo ombelwa tsini na Yesu?

¹⁸ Ḓivhoneni ni Pharadisoni ni tshi khou amba na munna wa ḽivemu we a amba na Yesu. A zwi timatimisi uri vhuvhili ha vhoiwe ni ḓo amba nga ha nḓila ine na dzhiela nṱha ngayo tshirengululi tsha Yesu. Ni nga mu vhudzisa nga ha zwe zwa itea musi Yesu e tsini na u fa na uri o ḓipfa hani musi Yesu a tshi fhindula khumbelo yawe. Ene a nga ni vhudzisa uri zwo vha zwi hani u tshila maḓuvhani a vhufhelo kha ḽino shango ḽa Saṱhane. Zwi ḓo vha zwavhuḓi u guda Bivhili na vhathu vha ngaho onoyo munna!​—Vhaef. 4:22-24.

19. Ndi ngani hu tshi ḓo ḓifha Pharadisoni? (Sedzani tshifanyiso tshi re kha gwati.)

¹⁹ Vhutshilo vhu ḓo vha vhu tshi khou ḓifha Pharadisoni. Hu ḓo vha na vhathu vhanzhi vhane ra ḓo ṱangana navho, ra vha na mushumo munzhi une ra ḓo u ita. Zwi takadzaho u fhira zwoṱhe ndi uri ri ḓo vha ri tshi khou ḓivha Khotsi ashu wa ṱaḓulu ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe na u ḓiphiṋa nga zwithu zwe a ri ṋea zwone. Hu ḓo vha na zwithu zwinzhi zwine ra ḓo zwi guda nga hae na zwinzhi zwine ra ḓo zwi guda nga ha zwe a zwi sika. Musi ri tshi khou ḓi tshila ri tshi ya, ri ḓo mu funa nga ho engedzeaho. Ri livhuwa Yehova na Yesu nge vha ri fhulufhedzisa uri ri ḓo tshila tshoṱhe Pharadisoni.