1. Musi ri tshi humbula nga ha lutendo lwa Abrahamu, ndi mbudziso ifhio ine ra nga i vhudzisa?

 NAHO vhathu vhanzhi vho no vhuya vha pfa nga ha Abrahamu, a vha ḓivhi zwithu zwinzhi nga hae. Fhedzi inwi hu na zwithu zwinzhi zwine na zwi ḓivha nga hae. Sa tsumbo, ni a ḓivha uri Bivhili i ri Abrahamu ndi “khotsi a vhoṱhe vha re na lutendo.” (Vharoma 4:11) Fhedzi ni nga ḓivhudzisa u ri: ‘Naa ndi nga vha na lutendo lwo khwaṱhaho kha Yehova u fana na Abrahamu?’ Ee ni nga zwi kona!

2. Ndi ngani zwi zwa ndeme u guda nga ha tsumbo ya Abrahamu? (Yakobo 2:22, 23)

² Iṅwe nḓila ine ra nga vha ngayo na lutendo lu fanaho na lwa Abrahamu ndi nga u guda nga ha tsumbo yawe. Abrahamu o dzula a tshi ita zwe Mudzimu a mu vhudza uri a zwi ite. O pfulutshela shangoni ḽi re kule na haya hawe, a dzula madenndeni lwa miṅwaha minzhi nahone o vha o ḓiimisela u ṋekedza murwa wawe Isaka sa tshiṱhavhelo. Abrahamu o ita zwenezwo zwithu zwoṱhe ngauri o vha e na lutendo lwo khwaṱhaho kha Yehova. Nga nṱhani ha lutendo lwawe na mishumo yawe yavhuḓi, o takadza Yehova nahone a vha khonani yawe. (Vhalani Yakobo 2:22, 23.) Yehova u ṱoḓa roṱhe, u katela na inwi, ri tshi mu takadza na u vha khonani dzawe. Ndi ngazwo o hevhedza Paulo na Yakobo uri vha ṅwale nga ha tsumbo ya Abrahamu Bivhilini. Ri ḓo haseledza nga ha zwine Vharoma ndima ya vhuṋa na zwine Yakobo ndima ya vhuvhili ya zwi amba nga ha Abrahamu. Kha dzenedzi ndima mbili, Paulo na Yakobo vha amba zwiṅwe zwithu zwa ndeme nga ha Abrahamu.

3. Ndi ndima ifhio ya Bivhili ye Paulo na Yakobo vha i redza?

 ³ Paulo na Yakobo vho redza maipfi a re kha Genesi 15:6 ane a ri: “[Abramu o] vha na lutendo kha Yehova; Abramu a dzhiiwa sa o lugaho.” Muthu o lugaho ndi muthu ane Mudzimu a mu dzhia e si na mulandu na ane a mu takalela. Zwi a mangadza uri Mudzimu a nga dzhia muthu a re na tshivhi sa a si na mulandu. Zwi tou vha khagala uri na inwi ni ṱoḓa Mudzimu a tshi ni dzhia nga u ralo. Zwa zwino ri ḓo guda uri ndi ngani Yehova o amba uri Abrahamu o luga na uri ndi mini zwine riṋe ra nga zwi ita uri ri vhidzwe vho lugaho.

4. Ndi mini zwine zwa thivhela vhathu uri vha vhe vho lugaho?

⁴ Kha vhurifhi he Paulo a vhu ṅwalela Vharoma, o amba uri vhathu vhoṱhe vha na tshivhi. (Vharoma 3:23) Zwino zwi ḓa hani uri Mudzimu a ri takalele na u ri dzhia ro luga ngeno ri vhaitazwivhi? Paulo o shumisa tsumbo ya Abrahamu u itela u thusa Vhakriste vhoṱhe u fhindula yeneyo mbudziso.

5. Ndi ngani Yehova o amba uri Abrahamu o luga? (Vharoma 4:2-4)

⁵ Yehova o amba uri Abrahamu o luga musi a tshi khou dzula shangoni ḽa Kanana. Ndi mini zwo itaho uri Yehova a ambe uri Abrahamu o luga? Naa ndi ngauri Abrahamu o tevhedza zwe zwa vha zwi kha Mulayo wa Mushe kokotolo? Na khathihi! (Vharoma 4:13) Wonoyo Mulayo wo ṋewa lushaka lwa Isiraele miṅwaha i fhiraho 400 nga murahu ha musi Mudzimu o no amba uri Abrahamu o luga. Zwino ndi mini zwo itaho uri Yehova a ambe uri Abrahamu o luga? Yehova o sumbedza Abrahamu vhuthu vhuhulu na u amba uri o luga nga nṱhani ha lutendo lwawe.​—Vhalani Vharoma 4:2-4.

6. Yehova a nga amba hani uri muitazwivhi o luga?

⁶ Paulo o amba uri musi muthu a tshi vha na lutendo kha Mudzimu, ‘Mudzimu u mu dzhia sa o lugaho.’ (Vharoma 4:5) O dovha a ri: “Samusi na Davida o amba nga ha muthu o takalaho ane Mudzimu a mu dzhia sa o lugaho, naho hu si nga mishumo yawe, a ri: ‘Hu takala vhe vha hangwelwa vhutshinyi havho na vhe zwivhi zwavho zwa fukedzwa; hu takala ane Yehova a sa ḓo vhuya a humbula zwivhi zwawe.’” (Vharoma 4:6-8; Ps. 32:1, 2) Mudzimu u hangwela zwivhi vhathu vhane vha vha na lutendo khae. U vha hangwela tshoṱhe nahone a si tsha dovha a humbula zwivhi zwavho. U vha dzhia vhe si na mulandu, vho luga nga nṱhani ha lutendo lwavho.

7. Ndi ngani ri tshi nga amba uri vhashumeli vha Yehova vha tshifhingani tsho fhiraho vho vha vho luga?

⁷ Abrahamu, Davida na vhaṅwe vhashumeli vha Yehova vha fhulufhedzeaho vho vhidzwa vho lugaho naho vho vha vhe na tshivhi. Nga nṱhani ha lutendo lwavho, Mudzimu o vha dzhia sa vha si na mulandu, zwihuluhulu musi vha tshi vhambedzwa na vhathu vha si na lutendo khae. (Vhaef. 2:12) Kha vhurifhi he a vhu ṅwalela Vharoma, Paulo o ṱalutshedza uri ri tea u vha na lutendo uri ri kone u vha khonani dza Mudzimu. Abrahamu na Davida vho vha khonani dza Mudzimu ngauri vho vha vhe na lutendo khae, na riṋe ri nga vha khonani dza Mudzimu arali ra vha na lutendo khae.

8-9. Ndi mini zwo khakheaho zwe vhaṅwe vhathu vha zwi humbula nga zwe Paulo na Yakobo vha zwi ṅwala nahone ndi ngani?

⁸ Lwa miṅwaha minzhi, vharangaphanḓa vha vhurereli vho ṱaṱa khani nga ha uri lutendo na mishumo zwi tshimbidzana hani. Vhaṅwe vhafunzi vha vhurereli vha funza uri zwine na tea u ita uri ni tshidzwe ndi u sokou tenda kha Murena Yesu. Ni nga vha no no ḓipfa vhaṅwe vha tshi ri: “Tendani Yesu ni tshidzwe.” Vhaṅwe vha nga ita na u tou redza maipfi a Paulo ane a ri:  ‘Mudzimu u dzhia muthu sa o lugaho naho hu si nga mishumo yawe.’ (Vharoma 4:6) Vhaṅwe vha amba uri ni nga tshidzwa nga u ya fhethu hune vhafunzi vha ri ndi hukhethwa na nga u ita zwivhuya. U khwaṱhisedza mbuno yavho, vha nga kha ḓi redza Yakobo 2:24 ine ya ri: “Muthu hu pfi o luga nga mishumo, hu si nga lutendo fhedzi.”

⁹ Nga nṱhani ha uri vha tenda zwi sa fani, vhaṅwe vhagudi vha Bivhili vha humbula uri Paulo na Yakobo vho vha vha sa tendelani musi zwi tshi ḓa kha mafhungo a lutendo na mishumo. Vhaṅwe vhafunzi vha vhurereli vha amba uri Paulo o vha a tshi tenda uri muthu u fanela u vha na lutendo fhedzi uri a takalelwe nga Mudzimu, ngeno Yakobo o vha a tshi tenda uri muthu u tea u ita mishumo mivhuya uri a takalelwe nga Mudzimu. Vhaṅwe muphurofesa vha zwa vhurereli vho amba uri Yakobo o vha a sa pfesesi uri ndi ngani Paulo o ombedzela uri muthu u tea u vha na lutendo fhedzi uri a vhe o lugaho na uri Yakobo o vha a sa tendelani na zwe Paulo a zwi ṱalutshedza. Fhedzi Yehova ndi ene we a hevhedza Paulo na Yakobo uri vha ṅwale zwe vha zwi ṅwala. (2 Tim. 3:16) Nga zwenezwo, hu tea u vha hu na tshiitisi tshi pfalaho tsha uri zwe vha zwi ṅwala zwi fhambane. Zwiṅwe hafhu, ri tea u sedza zwe vha vha vha tshi khou ṅwala nga hazwo uri ri kone u pfesesa zwavhuḓi zwe vha zwi amba.

10. Ndi “mishumo” ifhio ye Paulo a vha a tshi khou amba nga hayo? (Vharoma 3:21, 28) (Sedzani tshifanyiso.)

¹⁰ Ndi “mishumo” ifhio ye Paulo a vha a tshi khou amba nga hayo kha Vharoma ndima 3 na 4? O vha a tshi khou amba nga “mishumo i ṱoḓwaho nga mulayo,” nga mulayo we Mushe a u ṋewa thavhani ya Sinai. (Vhalani Vharoma 3:21, 28.) Zwi vhonala u nga tshifhingani tsha Paulo vhaṅwe Vhakriste vha Vhayuda zwo vha zwi tshi vha konḓela u tenda uri Mulayo wa Mushe  na mishumo ine ya ṱoḓiwa nga wonoyo Mulayo yo vha yo fheliswa. Nga nṱhani ha zwenezwo, Paulo o shumisa tsumbo ya Abrahamu u itela u sumbedza uri u vha muvhuya phanḓa ha Mudzimu a zwi ḓitiki nga u ita “mishumo i ṱoḓwaho nga mulayo.” Zwi bva kha lutendo. Zwi a khuthadza ngauri zwi ri gudisa uri arali ra vha na lutendo kha Mudzimu na Kristo, ri nga takalelwa nga Mudzimu.

11. Ndi “mishumo” ifhio ye Yakobo a vha a tshi khou amba nga hayo?

¹¹ Kha ḽiṅwe sia, “mishumo” yo ambiwaho kha Yakobo ndima 2 a si “mishumo i ṱoḓwaho nga mulayo” ye Paulo a amba nga hayo. Yakobo o vha a tshi khou ambela kha mishumo kana zwithu zwine Mukriste a zwi ita vhutshiloni hawe ha ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Yeneyo mishumo ndi yone ine ya sumbedza uri Mukriste u na lutendo kha Mudzimu. Kha ri ṱhogomele tsumbo mbili dze Yakobo a dzi shumisa.

12. Yakobo o ṱalutshedza hani nḓila ine lutendo na mishumo zwa tshimbidzana ngayo? (Sedzani tshifanyiso.)

¹² Kha tsumbo ya u thoma, Yakobo o ṱalutshedza uri Vhakriste vha tea u fara vhathu vhoṱhe nga nḓila i fanaho. U ombedzela yeneyo mbuno, o ṋea tsumbo ya munna we a sumbedza vhuthu kha muthu o pfumaho, fhedzi a si sumbedze vhuthu kha muthu a si na zwawe. Yakobo o amba uri onoyo muthu a nga amba uri u na lutendo fhedzi mishumo yawe i sa sumbedzi uri u na lutendo. (Yak. 2:1-5, 9) Kha tsumbo ya vhuvhili, o amba nga ha muṅwe muthu we a vhona wahawe a si na zwiambaro kana zwiḽiwa fhedzi a si ite tshithu ngazwo. Naho onoyo muthu a tshi nga amba uri u na lutendo, lu vha lu sa khou tikedzwa nga mishumo, nga zwenezwo a hu na zwine lutendo lwawe lwa shuma zwone. Yakobo o ṅwala u ri: “Lutendo lu si na mishumo lwo fa.”​—Yak. 2:14-17.

13. Ndi tsumbo ifhio ye Yakobo a i shumisa u sumbedza uri ri tea u vha na lutendo na uri ri tea u itela vhaṅwe zwivhuya? (Yakobo 2:25, 26)

 ¹³ Yakobo o amba nga ha Rahaba sa tsumbo yavhuḓi ya muthu we a sumbedza u vha na lutendo nga mishumo. (Vhalani Yakobo 2:25, 26.) Rahaba o pfa nga ha Yehova nahone a ṱhogomela uri ndi ene we a vha a tshi khou tikedza Vhaisiraele. (Yosh. 2:9-11) O sumbedza u vha na lutendo nga mishumo, o tsireledza ṱholi mbili dza Isiraele musi vhutshilo havho vhu khomboni. Nga nṱhani ha zwenezwo, onoyo mufumakadzi a re na tshivhi, we a vha a si Muisiraele o dzhiiwa sa o lugaho u tou fana na Abrahamu. Tsumbo yawe i ri gudisa uri ndi zwa ndeme u sumbedza uri ri na lutendo nga mishumo yashu.

14. Ndi ngani ri tshi nga amba uri zwe Paulo na Yakobo vha zwi ṅwala zwi a tendelana?

¹⁴ Paulo na Yakobo vho vha vha tshi khou ṱalutshedza lutendo na mishumo nga nḓila dzi sa fani. Paulo o vha a tshi khou vhudza Vhakriste vha Vhayuda uri vho vha vha sa ḓo takalelwa nga Yehova nga u tevhedza Mulayo wa Mushe fhedzi, ngeno Yakobo o vha a tshi khou ombedzela ndeme ya uri Vhakriste vhoṱhe vha sumbedze u vha na lutendo nga u itela vhaṅwe zwivhuya.

15. Ndi dzifhio dziṅwe nḓila dzine ra nga sumbedza ngadzo uri ri na lutendo nga mishumo? (Sedzani zwifanyiso.)

¹⁵ Yehova ha lavheleli uri musi ri tshi ṱoḓa u vha vho lugaho ri ite kokotolo zwi fanaho na zwe Abrahamu a zwi ita. Hu na mishumo minzhi ine ra nga i ita u itela u sumbedza uri ri na lutendo. Ri nga ṱanganedza vhane vha kha ḓi vha vhaswa tshivhidzoni, ri nga thusa vhahashu vhane vha shaya na u itela vha miraḓo ya muṱa washu zwithu zwavhuḓi, zwenezwo ndi zwine Yehova a zwi takalela nahone u ḓo ri fhaṱutshedza. (Vharoma 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 Yoh. 3:18)  Tshiṅwe tshithu tsha ndeme tshine ra nga tshi ita u itela u sumbedza uri ri na lutendo ndi u huwelela mafhungo maḓifha nga u fhisea kha vhaṅwe. (1 Tim. 4:16) Roṱhe ri nga sumbedza nga mishumo uri ri na lutendo lwa uri zwe Yehova a fhulufhedzisa zwi ḓo itea na uri nḓila dzawe ndi dza khwiṋesa. Arali ra ita nga u ralo, ri ḓo vha na vhungoho ha uri Yehova u ḓo ri dzhia sa vho lugaho na uri u ḓo ri vhidza khonani dzawe.

16. Ndi mini zwe Abrahamu a vha a tshi zwi fhulufhela na u vha na lutendo khazwo?

¹⁶ Vharoma ndima ya vhuṋa i dovha hafhu ya ri gudisa iṅwe ngudo ya ndeme ine ra nga i guda kha Abrahamu: Ndeme ya u vha na fhulufhelo. Yehova o fhulufhedzisa uri u ḓo ita uri “tshaka nnzhi” dzi fhaṱutshedzwe a tshi shumisa Abrahamu. Humbulani uri ḽeneḽo ndi fhulufhelo ḽavhuḓi lungafhani ḽe Abrahamu a vha e naḽo. (Gen. 12:3; 15:5; 17:4; Vharoma 4:17) Naho zwo ralo, Abrahamu o vhuya a vha na miṅwaha ya 100, Sara a vha na miṅwaha ya 90 vha sa athu u vha na murwa o fhulufhedziswaho. Zwi nga vha zwo vhonala zwi sa ḓo konadzea uri Abrahamu na Sara vha vhe na ṅwana. Wonoyo wo vha u mulingo kha Abrahamu. Fhedzi “Abrahamu o tenda uri u ḓo vha khotsi a tshaka nnzhi.” (Vharoma 4:18, 19) Nga u ya ha tshifhinga, zwe Abrahamu a zwi fhulufhela zwo itea. O vha khotsi a Isaka, murwa we a vha o mu lindela lwa tshifhinga tshilapfu.​—Vharoma 4:20-22.

17. Ri zwi ḓivha hani uri zwi a konadzea u vhidzwa vho lugaho sa khonani dza Mudzimu?

¹⁷ Na riṋe ri nga takalelwa nga Mudzimu na u vhidzwa vho lugaho sa khonani dza Mudzimu u fana na Abrahamu. Zwenezwo ndi zwe Paulo a zwi ombedzela musi a tshi ṅwala u ri: “Maipfi ane a ri, ‘o dzhiiwa sa o lugaho’ o ṅwaleliwa [Abrahamu] na riṋe vhane ra ḓo pfi ro luga, ngauri ri a tenda uri O vusa Yesu.” (Vharoma 4:23, 24) Na riṋe ri fanela u vha na lutendo u fana na Abrahamu, ri ite mishumo mivhuya na u vha na fhulufhelo ḽa uri Yehova u ḓo ita zwe a fhulufhedzisa. Paulo o bvela phanḓa na u amba nga ha fhulufhelo ḽashu kha Vharoma ndima 5 ine ra ḓo i haseledza kha thero i tevhelaho.