1. Vhaṅwe vhathu vha nga ḓipfa hani nga ha u wana vhutshilo vhu sa fheli?

 VHUNZHI ha vhathu vha ḽa zwiḽiwa zwi re na pfushi na u lingedza u ita nyonyoloso tshifhinga tshoṱhe uri vha vhe na mutakalo wavhuḓi. Fhedzi a vha lavheleli u tshila tshoṱhe. Vha nga vha vha tshi humbula uri a zwi konadzei u wana vhutshilo vhu sa fheli. Naho zwo ralo, kha Yohane 3:16 na kha 5:24, Yesu o amba uri zwi a konadzea u wana “vhutshilo vhu sa fheli.”

2. Yohane ndima ya vhurathi i ri mini nga ha vhutshilo vhu sa fheli? (Yohane 6:39, 40)

² Ḽiṅwe ḓuvha Yesu o ṋea gogo ḽa vhathu vhurotho na khovhe nga lwa vhuṱolo. a Zwenezwo zwo vha zwi zwithu zwi mangadzaho, fhedzi zwe a zwi amba nga murahu zwo vha zwi tshi mangadza na u fhirisisa. O vhudza gogo ḽa vhathu vhe vha vha vho mu tevhela ngei Kapernaume tsini na khunzi-khunzi ya Galilea, uri o vha a tshi ḓo vusa vhafu na uri vho vha vha tshi ḓo tshila lwa tshoṱhe. (Vhalani Yohane 6:39, 40.) Humbulani nga ha khonani dzaṋu na mashaka aṋu o lovhaho. Zwe Yesu a zwi amba zwi ni khwaṱhisedza uri a nga vha vusa, na kona u tshila lwa tshoṱhe ni navho. Fhedzi vhunzhi ha vhathu a vho ngo pfesesa zwe Yesu a zwi amba kha Yohane ndima ya vhurathi, na ṋamusi vhunzhi ha vhathu a vha zwi pfesesi. Yesu o tou ri mini?

3. Yesu o ri mini kha Yohane 6:51?

³ Musi Yesu o no ṋea vhathu zwiḽiwa, vha nga vha vho humbula nga ha mana ye Yehova a ṋea Vhaisiraele musi vhe sogani. Vhathu vhe vha vha vhe Kapernaume vho vha vha tshi zwi ḓivha uri Maṅwalo a vhidza mana uri ndi “vhurotho vhu bvaho ṱaḓulu.” (Ps. 105:40; Yoh. 6:31) Musi Yesu a tshi khou funza vhathu vhe vha vha vhe henefho, o vha vhudza nga ha zwiṅwe zwa zwithu zwe vha vha vha tshi zwi ḓivha nga ha mana u itela u vha funza zwithu zwa ndeme. Naho mana yo vha i khou bva kha  Mudzimu nga lwa vhuṱolo, vhathu vhe vha ḽa mana vho lovha nga murahu ha tshifhinga, a vho ngo tshila tshoṱhe. (Yoh. 6:49) Fhedzi Yesu o ri ene u “vhurotho ha vhukuma vhu bvaho ṱaḓulu,” “vhurotho ha Mudzimu” na “vhurotho ha vhutshilo.” (Yoh. 6:32, 33, 35) Yesu o amba nga ha phambano i re hone vhukati ha mana na ene muṋe. O ri: “Ndi nṋe vhurotho vhu tshilaho vhu bvaho ṱaḓulu. Ane a ḽa honovhu vhurotho u ḓo tshila tshoṱhe.” (Vhalani Yohane 6:51.) Eneo maipfi o sinyusa vhenevho Vhayuda. Vho vha vha sa pfesesi uri ndi ngani Yesu a tshi nga amba uri ene u “vhurotho” vhu bvaho ṱaḓulu na uri ene u khwine u fhira mana ye Mudzimu a ṋea vhomakhulukuku wavho. Yesu o mbo ḓi vha vhudza uri: “Ṋama yanga ndi yone vhurotho.” Yesu o vha a tshi khou amba uri mini? Ndi zwa ndeme uri ri zwi pfesese ngauri zwi ḓo ri thusa u vhona uri ri nga wana hani vhutshilo vhu sa fheli. Kha ri vhone uri Yesu o vha a khou amba uri mini.

MUSI YESU A TSHI AMBA NGA HA VHUROTHO HA VHUTSHILO NA ṊAMA YAWE O VHA A TSHI KHOU AMBA NGA HA MINI?

4. Ndi ngani vhaṅwe vho mangadzwa nga zwe Yesu a zwi amba?

⁴ Vhaṅwe vhathu vho mangadziwa nga zwe Yesu a zwi amba musi a tshi ri: “Ṋama yanga ndi yone vhurotho vhune nda ḓo vhu ṋea shango uri ḽi tshile.” Khamusi vho vha vha tshi humbula uri u ḓo tou vha ṋea ṋama yawe uri vha i ḽe zwa vhukuma. (Yoh. 6:52) Yesu o dovha a amba zwiṅwe zwithu zwe zwa vha mangadza vhukuma. O ri: “Arali na sa ḽa ṋama ya Murwa muthu na u nwa malofha awe, ni nga si wane vhutshilo.”—Yoh. 6:53.

5. Ndi ngani ri tshi nga vha na vhungoho ha uri Yesu o vha a sa khou amba uri vhathu vha tea u nwa malofha awe zwa vhukuma?

⁵ Tshifhingani tsha Noaxe, Mudzimu o vhudza vhathu uri vha songo ḽa malofha. (Gen. 9:3, 4) Nga murahu ha tshifhinga, Yehova o dovha a ṋea Vhaisiraele wonoyo mulayo. Muthu muṅwe na muṅwe ane a ḽa malofha o vha a tshi tea u “vhulawa.” (Lev. 7:27) Yesu o funza Vhayuda uri vha tevhedze Mulayo wa Mushe. (Mat. 5:17-19) Nga zwenezwo, zwi tou pfala uri musi Yesu a tshi amba na Vhayuda, o vha a sa khou vha vhudza uri vha tea u ḽa ṋama yawe kana u nwa malofha awe zwa vhukuma. Nṱhani hazwo, musi a tshi amba zwenezwo zwithu, o vha a tshi khou ṱoda u funza vhathu uri vha nga ita mini uri vha wane “vhutshilo vhu sa fheli.”​—Yoh. 6:54.

6. Ndi ngani ri tshi nga ri zwe Yesu a zwi amba kha Yohane 6:53 o vha a tshi khou zwi amba nga lwa pfanyisedzo?

⁶ Yesu o vha a tshi khou amba uri mini? Zwi tou vha khagala uri musi Yesu a tshi vhudza gogo ḽe ḽa vha ḽi Kapernaume uri vha tea u ḽa ṋama yawe na u nwa malofha awe, o vha a tshi khou amba nga lwa pfanyisedzo sa zwe a zwi ita musi a tshi vhudza mufumakadzi wa Musamaria uri: “Ane a nwa maḓi ane nda mu ṋea one ha tsha ḓo pfa ḓora, fhedzi maḓi ane nda mu ṋea one a ḓo nga tshisima khae tshi ṋeaho vhutshilo vhu sa fheli.” (Yoh. 4:7, 14) b Yesu o vha a sa khou vhudza onoyo mufumakadzi uri u ḓo wana vhutshilo vhu sa fheli nga u tou nwa eneo maḓi fhedzi. Nga hu fanaho, Yesu o vha a sa khou vhudza gogo ḽe ḽa vha ḽi Kapernaume uri vha tea u ḽa ṋama yawe na u nwa malofha awe zwa vhukuma uri vha kone u wana vhutshilo vhu sa fheli.

PHAMBANO VHUKATI HA ZWIITEA ZWIVHILI

7. Vhaṅwe vhathu vha ri zwe Yesu a zwi amba kha Yohane 6:53 o vha a tshi khou ambela kha mini?

⁷ Vhaṅwe vhathu vha vhurereli vha amba uri musi Yesu a tshi amba zwi re kha Yohane 6:53, o vha a tshi khou ṱalutshedza zwine vhathu vha  tea u zwi ita kha Tshilalelo Tsha Murena ngauri o amba maipfi a fanaho kha tshenetsho tshiitea. (Mat. 26:26-28) Vha amba uri muthu muṅwe na muṅwe ane a vha hone kha Tshilalelo Tsha Murena u tea u ḽa vhurotho na nwa waini ine ya vha i hone henefho. Naa zwine vha khou amba ndi ngoho? Ndi zwa ndeme uri ri ḓivhe arali zwine vha khou amba zwi ngoho kana hai, ngauri ṅwaha muṅwe na muṅwe vhathu vhanzhi vha a ḓa kha Tshilalelo Tsha Murena. Ri ḓo amba nga ha phambano dzi re hone vhukati ha zwe Yesu a zwi amba kha Yohane 6:53 na zwe a zwi amba musi a tshi thoma Tshilalelo Tsha Murena.

8. Ndi phambano dzifhio mbili dzi re hone kha zwe Yesu a zwi amba Galilea na zwe a zwi amba kha Tshilalelo Tsha Murena? (Sedzani zwifanyiso.)

⁸ Kha ri ambe nga ha phambano mbili. Ya u thoma, musi Yesu a tshi amba maipfi a re kha Yohane 6:53-56, o vha e ngafhi nahone o a amba lini? O vha a tshi khou amba na Vhayuda ngei Galilea nga 32 C.E. O amba eneo maipfi musi a sa athu u thoma Tshilalelo Tsha Murena ngauri Tshilalelo tsho vha nga murahu ha ṅwaha, nga 33 C.E. ngei Yerusalema. Ya vhuvhili, o vha a tshi khou amba na vhonnyi? Vhunzhi ha vhathu vhe a vha a tshi khou amba navho vho vha vha tshi khou ṱoḓa zwiḽiwa khae nahone vho vha vha sa takaleli u guda nga ha Yehova kana nga Muvhuso wawe. (Yoh. 6:26) Zwavhuḓivhuḓi, musi Yesu a tshi amba zwithu zwe vha si zwi pfesese, a vho ngo tsha mu thetshelesa. Na vhaṅwe vha vhafunziwa vhawe vho mbo ḓi litsha u mu tevhela. (Yoh. 6:14, 36, 42, 60, 64, 66) Vhenevho vhathu vho vha vho fhambana  na vhaapostola vha Yesu vha fhulufhedzeaho vha 11, vhe a amba navho nga murahu ha ṅwaha kha Tshilalelo Tsha Murena. Vhaapostola vhawe vha 11 vho vha vhe nae kha tshenetsho tshiitea naho ho vha hu na zwiṅwe zwe vha vha vha sa zwi pfesesi kha zwe a vha a tshi khou vha funza zwone. Vhaapostola vha Yesu vho vha vho fhambana na vhathu vhe Yesu a amba navho ngei Galilea ngauri vho vha vha tshi tenda uri Yesu ndi Murwa wa Mudzimu we a rumiwa a tshi bva ṱaḓulu. (Mat. 16:16) O khoḓa vhaapostola vhawe a ri: “Ndi inwi vhe na konḓelela na nṋe milingoni.” (Luka 22:28) Dzenedzi phambano mbili dze ra amba nga hadzo dzi tou sumbedza uri musi Yesu a tshi amba zwi re kha Yohane 6:53, o vha a sa khou ṱalutshedza zwine zwa ḓo itea nga Tshilalelo Tsha Murena. Hu na vhuṅwe vhuṱanzi ho engedzeaho.

NḒILA INE NA KWAMEA NGAYO NGA ZWE YESU A ZWI AMBA

9. Zwe Yesu a zwi amba nga Tshilalelo Tsha Murena zwi shuma kha vhonnyi?

⁹ Kha Tshilalelo Tsha Murena, Yesu o ṋea vhaapostola vhawe vhurotho vhu si na mbiliso a ri vhu imela muvhili wawe. Nga murahu, a vha ṋea waini a ri i imela ‘malofha a mulanga.’ (Marko 14:22-25; Luka 22:20; 1 Vhakor. 11:24) Zwe Yesu a zwi amba nga ha wonoyo mulanga ndi zwa ndeme vhukuma. Mulanga muswa wo itwa vhukati ha Yehova na vha “nnḓu ya Isiraele [wa pfanyisedzo]” vhane vha ḓo vhusa na Yesu Muvhusoni wa Mudzimu. (Vhahev. 8:6, 10; 9:15) Hu na zwiṅwe zwe vhaapostola vha Yesu vha si zwi pfesese nga ha mulanga muswa nga tshenetsho tshifhinga, fhedzi vho vha vha tshi ḓo ḓodzwa nga muya mukhethwa hu si kale, zwe zwa vha zwi tshi ḓo ita uri vha vhe tshipiḓa tsha mulanga muswa uri vha kone u vhusa na Yesu ngei ṱaḓulu.​—Yoh. 14:2, 3.

10. Zwe Yesu a zwi amba ngei Galilea zwo fhambana hani na zwe a zwi amba nga Tshilalelo Tsha Murena? (Sedzani tshifanyiso.)

¹⁰ Zwe Yesu a zwi amba nga tshifhinga tsha Tshilalelo Tsha Murena zwi kwama vha “sambi ḽiṱuku.” Tshenetshi tshigwada tsho thomiwa nga vhaapostola vha Yesu vha fhulufhedzeaho vhe vha vha vhe hone nga tshenetsho tshifhinga musi a tshi thoma Tshilalelo Tsha Murena. (Luka 12:32) Ndi vhone vhe Yesu a vha vhudza uri vha ḽe vhurotho na u nwa waini. Vhaṅwe vhe vha vha vha tshi ḓo vha tshipiḓa tsha sambi ḽiṱuku na vhone vho vha vha tshi ḓo tea uri vha ḽe vhurotho na u nwa waini musi vha tshi ya Tshilaleloni Tsha Murena. Ndi vhone vhane vha ḓo vhusa na Yesu ngei ṱaḓulu. Zwe Yesu a zwi vhudza vhaapostola vhawe nga tshifhinga tsha Tshilalelo Tsha Murena, zwo fhambana na zwe a zwi amba na gogo ḽa vhathu ngei Galilea. Zwe a zwi amba nga Tshilalelo Tsha Murena zwi shuma fhedzi kha tshigwada tshiṱuku tsha vhathu. Fhedzi zwe a zwi amba musi e ngei Galilea zwi shuma kha vhathu vhanzhi.

11. Musi Yesu e Galilea o ri mini nahone zwi sumbedza hani uri o vha a sa khou ambela kha tshigwada tshiṱuku?

¹¹ Vhunzhi ha vhathu vhe Yesu a vha a tshi khou amba navho ngei Galilea nga 32 C.E. vho vha vha tshi khou ṱoḓa zwiḽiwa fhedzi khae. Fhedzi Yesu o vha vhudza uri hu na zwiṅwe zwithu zwe zwa vha zwi tshi ḓo ita uri vha wane vhutshilo vhu sa fheli, zwe zwa vha zwi zwa ndeme u fhira zwiḽiwa. Yesu o dovha a vha vhudza uri vhathu vhoṱhe vho lovhaho vho vha vha tshi ḓo vuswa nga ḓuvha ḽa vhufhelo, vha tshila tshoṱhe. Zwe a zwi amba kha Yohane ndima ya vhurathi zwo vha zwi sa khou ambela kha phaṱhutshedzo dze dza vha dzi tshi ḓo waniwa fhedzi nga tshigwada tshiṱuku tsha vhathu, sa zwe a zwi amba nga Tshilalelo Tsha Murena. Nṱhani hazwo, o vha a tshi khou amba uri muthu muṅwe na muṅwe a nga kona u wana  vhutshilo vhu sa fheli. Ndi ngazwo o ri: “Ṋama yanga ndi yone vhurotho vhune nda ḓo vhu ṋea shango uri ḽi tshile.”​—Yoh. 6:51.

12. Hu ṱoḓea mini uri muthu a wane vhutshilo vhu sa fheli?

¹² Yesu ho ngo vhudza Vhayuda vhe vha vha vhe Galilea uri muthu muṅwe na muṅwe o vha a tshi ḓo wana vhutshilo vhu sa fheli kana uri vhathu vhe vha vha vha tshi ḓo bebiwa nga murahu vho vha vha tshi ḓo wana vhutshilo vhu sa fheli. Nṱhani hazwo, o ri vhu ḓo waniwa nga vhane vha ‘ḽa vhurotho,’ vhane vha vha na lutendo khae. Vhunzhi ha vhathu vha amba uri vha a tenda kha Yesu nahone vha amba uri ndi mutshidzi wavho. (Yoh. 6:29) Fhedzi hu ṱoḓea zwi fhiraho zwenezwo. Vhunzhi ha vhathu vhe vha vha vhe Galilea vho thoma vha tshi tenda kha Yesu, fhedzi nga murahu vho mbo ḓi litsha u mu tevhela. Ndi ngani?

13. Muthu u tea u ita mini uri a vhe mutevheli wa Yesu wa vhukuma?

¹³ Vhunzhi ha vhathu vhe Yesu a amba navho musi e Galilea vho vha vha tshi khou mu tevhela ngauri vho vha vha tshi khou ṱoḓa a tshi vha ṋea zwine vha zwi ṱoḓa. Vho vha vha tshi khou ṱoḓa a tshi vha fhodza, u vha ṋea zwiḽiwa na u vha vhudza zwithu zwine vha takalela u zwi pfa. Fhedzi Yesu o zwi bvisela khagala uri o vha a songo ḓa kha ḽifhasi u itela u vha ṋea zwine vha zwi ṱoda. Nṱhani hazwo, o vha o ḓela u vha funza zwine vha tea u zwi ita uri vha vhe vhatevheli vhawe vha vhukuma. Vho vha vha tshi nga ita zwenezwo nga u tevhedza zwoṱhe zwe a vha funza zwone.​—Yoh. 5:40; 6:44.

14. Ri tea u ita mini uri ri vhuyelwe nga tshiṱhavhelo tsha Yesu?

¹⁴ Yesu o vhudza vhathu vhe vha vha vhe Galilea uri tshiṱhavhelo tshawe tsho vha tshi tshi  ḓo ita uri vha kone u wana vhutshilo vhu sa fheli. Zwo vha zwi zwa ndeme uri vha vhe na lutendo kha tshiṱhavhelo tsha Yesu, zwi dovha zwa vha zwa ndeme kha riṋe ṋamusi. (Yoh. 6:40) Nga zwenezwo, zwe Yesu a zwi amba kha Yohane 6:53 zwi amba uri na riṋe ri tea u vha na lutendo kha tshiṱhavhelo tsha Yesu uri ri kone u wana vhutshilo vhu sa fheli. Yeneyo ndi phaṱhutshedzo ine ya nga waniwa nga muṅwe na muṅwe.​—Vhaef. 1:7.

15-16. Ro guda mini kha Yohane ndima ya vhurathi?

¹⁵ Kha Yohane ndima ya vhurathi, ro guda zwithu zwinzhi zwine zwa ri ṱuṱuwedza roṱhe. Ro guda uri Yesu u na ndavha na vhathu. Musi e Galilea o fhodza vha lwalaho, a funza vhathu nga ha Muvhuso wa Mudzimu, a ita na vhungoho ha uri vha wane zwiḽiwa. (Luka 9:11; Yoh. 6:2, 11, 12) Tsha ndeme vhukuma, o vha funza uri ndi ene “vhurotho ha vhutshilo.”​—Yoh. 6:35, 48.

¹⁶ Vha “dziṅwe nngu” a vha tei u ḽa vhurotho na u nwa waini musi vho ya kha Tshilalelo Tsha Murena tshine tsha vha hone luthihi nga ṅwaha. (Yoh. 10:16) Fhedzi vha a ḽa “vhurotho ha vhutshilo” nga lwa pfanyisedzo. Vha zwi ita nga u vha na lutendo kha tshiṱhavhelo tsha Yesu. (Yoh. 6:53) Musi Vhakriste vho ḓodzwaho vha tshi ḽa vhurotho na u nwa waini kha Tshilalelo Tsha Murena, vha vha vha tshi khou sumbedza uri vha tshipiḓa tsha mulanga muswa na uri vha na fhulufhelo ḽa u ya u vhusa na Yesu Kristo. Nga zwenezwo, hu sa londwi uri ri vhaḓodzwa kana vha dziṅwe nngu, ro guda zwithu zwa ndeme kha Yohane ndima ya vhurathi. Ro guda uri ri tea u vha na lutendo kha tshiṱhavhelo tsha Yesu Kristo uri ri kone u wana vhutshilo vhu sa fheli.