1, 2. (a) Ndi mini zwine vhathu vhanzhi vha zwi amba nga ha u vha muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu? (b) Ndi mbudziso dzifhio dza ndeme dzine ra ḓo dzi ṱolisisa?

MUṄWE wahashu wa tshifumakadzini wa ngei Canada o ri: “U vha muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu zwo ita uri ndi takale vhukuma nahone zwo nthusa uri ndi kone u kunda milingo ine nda sedzana nayo ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe.” Muṅwe wahashu wa tshinnani wa ngei Brazil o ri: “Miṅwaha ya 23 ye ra i fhedza ro vhingana yo vha miṅwaha i takadzaho vhukuma​—ri livhuwa vhuḓidini he ra vhu ita ha u vha vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu.” Muṅwe wahashu wa tshinnani wa ngei Philippines o ri: “U vha muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu zwo ita uri ndi vhe na mulalo wa muhumbulo nahone zwo nthusa u khwinisa nḓila ine nda shumisana ngayo na vhahashu vhane vha bva fhethu ho fhamba-fhambanaho.”

² Zwe vhenevho vhahashu vha zwi amba zwi sumbedza zwavhuḓi uri u vha vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu zwi a vhuyedza nga nḓila nnzhi. Zwenezwo zwi nga ita uri ri ḓivhudzise uri, ‘Ndi nga bvela hani phanḓa ndi tshi vha muthu ane a livhiswa nga muya Mudzimu na u ḓiphina nga mbuyelo dzo ambiwaho afho nṱha?’ Fhedzi musi ri sa athu u fhindula yeneyo mbudziso, ri fanela u pfesesa zwine Bivhili ya zwi amba nga ha vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu. Kha ino thero, ri ḓo fhindula mbudziso tharu dza ndeme. (1) Zwi amba mini u vha muthu ane a livhiswa  nga muya wa Mudzimu? (2) Ndi tsumbo dzifhio dzine dza ḓo ri thusa u bvela phanḓa ri tshi vha vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu? (3) U ita vhuḓidini ha u vha na ‘muhumbulo u fanaho na wa Kristo’ zwi ḓo ri thusa hani u vha vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu?

3. Bivhili i sumbedza hani phambano vhukati ha muthu a sa livhiswi nga muya wa Mudzimu na muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu?

³ Muapostola Paulo u ri thusa u pfesesa zwine u vha muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu zwa amba zwone. O sumbedza phambano ine ya vha hone vhukati ha “muthu wa muya” kana muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu na “muthu wa ṋama” kana muthu a sa livhiswi nga muya wa Mudzimu. (Vhalani 1 Vhakorinta 2:14-16.) Phambano ndi ifhio? Muthu a sa livhiswi nga muya wa Mudzimu ha ṱanganedzi “zwithu zwa muya wa Mudzimu, ngauri ndi vhutsilu khae; nahone a nga si zwi ḓivhe.” Kha ḽiṅwe sia, muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu u “ṱolisisa zwithu zwoṱhe” nahone u na ‘muhumbulo u fanaho na wa Kristo.’ Paulo u ri ṱuṱuwedza uri ri vhe vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu. Muthu a sa livhiswi nga muya wa Mudzimu u dovha a fhambana hani na muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu?

4, 5. Muthu a sa livhiswi nga muya wa Mudzimu u vhonala nga mini?

⁴ Tsha u thoma, kha ri ṱhogomele nḓila ine muthu a sa livhiswi nga muya wa Mudzimu a humbula ngayo. Onoyo muthu u humbula nga nḓila i fanaho na ine vhathu vha shango vha humbula ngayo, vhenevho vhathu vha livhisa ṱhogomelo kha vhone vhaṋe fhedzi. Paulo u ṱalusa eneo mahumbulele sa “muya une wa shuma kha vha sa thetshelesi.” (Vhaef. 2:2) Eneo mahumbulele a ṱuṱuwedza vhathu vhanzhi uri vha ite zwithu zwine zwa itwa nga vhathu vhanzhi. Vha livhisa ṱhogomelo kha u ita zwithu zwine vha zwi funa. Nga zwenezwo, vhunzhi havho vha ita zwine vha vhona zwo luga khavho nahone a vha vhuyi vha ḓidina nga u tshila u tendelana na milayo ya Mudzimu. Muthu a sa livhiswi nga muya wa Mudzimu kanzhi u vhilaedziswa nga ha u vha na bvumo, u vha na zwithu zwi vhonalaho kana u vhona u nga pfanelo dzawe ndi dza ndeme u fhira zwithu zwoṱhe.

⁵ Muthu a sa livhiswi nga muya wa Mudzimu u dovha a vhonala nga mini? Vhathu vha sa livhiswi nga muya wa Mudzimu vha dovha vha ita zwithu zwine Bivhili ya zwi vhidza “mishumo ya ṋama.” (Vhagal. 5:19-21) Vhurifhi ha u thoma he Paulo a vhu ṅwalela tshivhidzo tsha ngei Korinta vhu sumbedza zwiṅwe zwithu zwine zwa itwa nga vhathu vha sa livhiswi nga muya wa Mudzimu. Zwenezwo zwithu zwi katela: u ita uri hu vhe na dziphambano, u dzhia sia, u vusa dzipfudzungule, u isana khothe, u nyadza vhane vharangaphanḓa na u funesa u ḽesa na u nwesa. Musi muthu a sa livhiswi nga muya wa Mudzimu a tshi sedzana na milingo, u a kulea nungo nahone a laṱela thaula. (Mir. 7:21, 22) Yuda o ṅwala uri zwine vhenevho vhathu vha zwi ita zwi ḓo ṋaṋa lune zwa ḓo ita uri vha si tsha vha na “muya wa Mudzimu.”​—Yuda 18, 19.

6. Muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu u vhonala nga mini?

⁶ Zwi amba mini u vha muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu? Muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu o fhambana na muthu a sa livhiswi nga muya wa Mudzimu ngauri u dzhia vhushaka hawe na Mudzimu vhu ha ndeme. Vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu vha lwela u ‘edzisa Mudzimu.’ (Vhaef. 5:1) Zwenezwo zwi amba uri vha ṱoḓa u ḓivha nḓila ine Yehova a humbula ngayo na u dzhia zwithu nga nḓila ine a zwi dzhia ngayo. Mudzimu ndi wa vhukuma khavho. Vho fhambana na vhathu vha sa livhiswi nga muya wa Mudzimu ngauri vha ita zwoṱhe zwine vha nga kona u itela u tshila u tendelana na milayo ya Yehova. (Ps. 119:33; 143:10) Muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu ha livhisi ṱhogomelo kha mishumo ya ṋama, fhedzi u lwela u vha na “zwiaṋwiwa nga muya.” (Vhagal. 5:22, 23) U itela u pfesesa nga vhuḓalo zwine muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu a vha zwone, humbulani nga ha zwi tevhelaho: Muthu ane a vha na vhukoni kha zwa mabindu a nga vhidzwa uri ndi ramabindu. Nga hu fanaho, muthu we a tou fombe kha zwithu zwa Mudzimu kana zwa vhurereli u vhidzwa muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu.

7. Bivhili i ri mini nga ha vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu?

⁷ Bivhili i amba uri vhathu vhane vha livhiswa  nga muya wa Mudzimu vho takala. Mateo 5:3 i ri: “Hu takala vhane vha ṱhogomela uri vha ṱoḓa u ḓivha Mudzimu, ngauri Muvhuso wa ṱaḓulu ndi wa vhenevho.” Vharoma 8:6 i amba zwi tevhelaho nga ha mbuyelo dza u vha muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu: “U humbula nga zwithu zwa ṋama zwi amba lufu, fhedzi u humbula nga ha zwithu zwa muya zwi amba vhutshilo na mulalo.” Musi ri tshi vha vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu, zwi ita uri riṋe vhaṋe ri vhe na mulalo, ri dovhe ri vhe na mulalo na Mudzimu na u vha na tshilavhelelwa tsha u wana vhutshilo vhu sa fheli tshifhingani tshi ḓaho.

8. Ndi ngani zwi tshi ṱoḓa vhuḓidini uri ri vhe vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu na u dzula ri tshi livhiswa ngawo?

⁸ Naho zwo ralo, ri tshila shangoni ḽi songo tsireledzeaho. Samusi ro tangwa nga vhathu vha re na ṱhuṱhuwedzo i si yavhuḓi, ri fanela u ita zwoṱhe zwine ra nga kona u itela uri ri vhe vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu na u dzula ri tshi livhiswa ngawo. Arali muthu a si tsha livhiswa nga muya wa Mudzimu, muya wa shango wo tshikafhalaho u ḓo mu livhisa. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa u thivhela zwenezwo zwithu uri zwi si itee? Ri nga bvela hani phanḓa ri tshi livhiswa nga muya Mudzimu?

9. (a) Ndi mini zwine zwa nga ri thusa u bvela phanḓa ri tshi vha vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu? (b) Ri ḓo ṱolisisa tsumbo dzifhio dzavhuḓi dza vhathu vhe vha livhiswa nga muya wa Mudzimu?

⁹ Ṅwana a nga guda kha vhabebi vhawe nga u vhona nḓila ine vha tshila ngayo nahone a nga edzisa tsumbo yavho yavhuḓi. Nga hu fanaho, ri nga bvela phanḓa ri tshi livhiswa nga muya wa Mudzimu nga u guda na u edzisa tsumbo dza vhathu vhe vha livhiswa nga muya wa Mudzimu. Kha ḽiṅwe sia, tsumbo dza vhathu vha sa livhiswi nga muya wa Mudzimu dzi ri tsivhudza nga ha zwithu zwine ra sa fanele u zwi ita. (1 Vhakor. 3:1-4) Bivhilini hu na tsumbo dzavhuḓi na dzi si dzavhuḓi. Fhedzi samusi tshipikwa tshashu hu u bvela phanḓa sa vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu, kha ri ṱolisise tsumbo dzavhuḓi dza vhathu vhane ra nga vha edzisa. Ri ḓo ṱolisisa tsumbo ya Yakobo, Maria na Yesu.

10. Yakobo o sumbedza hani uri u muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu?

¹⁰ Kha ri thome nga u ṱhogomela tsumbo ya Yakobo. Yakobo o vha a songo lelutshelwa nga vhutshilo samusi zwo tou ralo kha vhunzhi hashu ṋamusi.  Mukomana wawe Esau we a vha a sa livhiswi nga muya wa Mudzimu, o vha tshi ṱoḓa u mu vhulaha. Zwiṅwe hafhu, khotsi a mufumakadzi wawe vhe vha vha vhe khurukhu vho lingedza u mu fhura lunzhi-lunzhi. Yakobo o vha e muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu naho o vha o tangwa nga vhathu vha sa livhiswi nga muya wa Mudzimu. O vha e na lutendo kha zwe Yehova Mudzimu a zwi fulufhedzisa Abrahamu nahone o vha o ḓikumedzela u ṱhogomela muṱa we wa vha u tshi ḓo shela mulenzhe kha u ita uri zwe Mudzimu a zwi fulufhedzisa zwi ḓadzee. (Gen. 28:10-15) Zwe Yakobo a zwi amba na u zwi ita zwi sumbedza uri o vha a tshi humbula nga ha zwine Mudzimu a zwi funa na milayo yawe. Sa tsumbo, musi Yakobo a tshi shushedzwa nga Esau, o vhudza Mudzimu uri: “Ntshidze . . . Ndi Iwe we wa mbudza wa ri: ‘Ngoho ndi ḓo U tonda; wa ri: Vhana vhau ndi ḓo vha andisa vhunga muṱavha wa lwanzheni.’” (Gen. 32:7-13) A zwi timatimisi uri o vha e na lutendo kha zwe Mudzimu a mu fulufhedzisa na vhokhotsi awe nahone o vha a tshi ṱoḓa u ita zwithu u tendelana na zwine Mudzimu a zwi funa na zwe a zwi fulufhedzisa.

11. Ndi mini zwine zwa sumbedza uri Maria o vha a tshi livhiswa nga muya wa Mudzimu?

¹¹ Zwino kha ri ṱhogomele tsumbo ya Maria. Ndi ngani Yehova o khetha Maria uri a vhe mme a Yesu? A zwi timatimisi uri o mu khetha ngauri o vha e muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu. Ri zwi ḓivha hani zwenezwo? O zwi sumbedza khagala uri u livhiswa nga muya wa Mudzimu kha zwe a zwi amba musi o dalela mashaka awe Sakaria na Elisabetha. (Vhalani Luka 1:46-55.) Zwe Maria a zwi amba zwi sumbedza uri o vha tshi funa Ipfi ḽa Mudzimu nga mbilu yawe yoṱhe nahone o vha a tshi ḓivha zwavhuḓi Maṅwalo a Luheberu. (Gen. 30:13; 1 Sam. 2:1-10; Mal. 3:12) Ṱhogomelani uri naho Yosefa na Maria vho vha vha tshi kha ḓi tou bva u vhingana, a vho ngo ita zwa vhudzekani u swika Yesu a tshi bebwa. Zwenezwo zwi sumbedza mini? Zwi sumbedza uri vhoṱhe vho vha vha tshi dzhia u ita zwine Yehova a zwi funa zwi zwa ndeme u fhira u fusha nyemulo dzavho. (Mat. 1:25) Nga u ya ha tshifhinga, Maria o sedza zwoṱhe zwe zwa vha zwi tshi khou itea vhutshiloni ha Yesu nahone o thetshelesa nga vhuronwane maipfi a vhuṱali e ambiwa nga Yesu. Zwiṅwe hafhu, o “dzula a tshi elelwa mbiluni yawe zwoṱhe zwe a vha a tshi zwi amba.” (Luka 2:51) Zwi tou vha khagala uri o vha e na dzangalelo kha zwe Mudzimu a zwi fulufhedzisa malugana na Messia. Naa tsumbo ya Maria a i ri thusi u humbula nḓila ine ra nga ita ngayo uri zwine Mudzimu a zwi funa zwi ḓe u thoma vhutshiloni hashu?

12. (a) Yesu o edzisa hani Khotsi awe? (b) Ri nga edzisa hani tsumbo ya Yesu? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

¹² Kha vhathu vhoṱhe vhe vha vhuya vha tshila, ndi nnyi tsumbo khulwanesa ya muthu we a livhiswa nga muya wa Mudzimu? Zwi tou vha khagala uri ndi Yesu. Nḓila ye a vha a tshi tshila ngayo na vhuḓinḓa hawe zwo sumbedza uri o vha a tshi ṱoḓa u edzisa Khotsi awe Yehova. O vha a tshi humbula nga nḓila ine Yehova Mudzimu a humbula ngayo, nḓila ine a ḓipfa ngayo na zwe a zwi ita nahone o tshila u tendela na zwine Mudzimu a zwi funa na milayo yawe. (Yoh. 8:29; 14:9; 15:10) Sa tsumbo, ṱhogomelani zwe muporofita Yesaya a zwi amba nga ha nḓila ine Yehova a pfela ngayo vhuṱungu nahone ni vhambedze zwenezwo na zwe Marko muṅwali wa Evangeli a zwi amba nga ha nḓila ine Yesu a ḓipfa ngayo. (Vhalani Yesaya 63:9; Marko 6:34.) Naa ri edzisa Yesu nga u dzula ri tshi pfela vhuṱungu vhathu vhane vha ṱoḓa thuso? Zwiṅwe hafhu, Yesu o vha o ḓikumedza kha mushumo wa u huwelela na u funza mafhungo maḓifha. (Luka 4:43) Muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu u a pfela vhaṅwe vhuṱungu na u vha thusa.

13, 14. (a) Ri nga guda mini kha tsumbo dza vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu musalauno? (b) Ṋeani tsumbo.

¹³ Nga nnḓa ha tsumbo dzi re Bivhilini, musalauno hu na tsumbo nnzhi dza vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu vhe vha bvela phanḓa vha tshi edzisa Kristo. Khamusi no no vhona nḓila ine vha fhisea ngayo vhuḓinḓani, u vha havho na mafunda, u pfela vhuṱungu kana dziṅwe pfaneleo dzavhuḓi dzine vha vha nadzo. U fana na riṋe, na vhone a vho ngo fhelela nahone vha na vhushayanungo, fhedzi vha bvela phanḓa vha tshi lwela u vha na dzenedzo pfaneleo dzi fanaho na dza Mudzimu. Muṅwe wahashu wa tshifumakadzini ane a pfi Rachel wa ngei Brazil, o ri: “Ndo vha ndi tshi funesa u tevhela fesheni dza ḽino shango.  Zwenezwo zwo ita uri ndi ambare nga nḓila i si yavhuḓi. Fhedzi u guda ngoho zwo ita uri ndi ite vhuḓidini ha uri ndi vhe muthu ane a livhiswa nga muya Mudzimu. Zwo vha zwi songo leluwa u ita tshanduko, fhedzi zwo ita uri ndi takale na u ḓivha zwine nda khou tshilela zwone.”

¹⁴ Muṅwe wahashu wa tshifumakadzini ane a pfi Reylene wa ngei Philippines, o vha e na iṅwe thaidzo. O vha o tou fombe kha u tovhola pfunzo dza nṱha na u wana mushumo wavhuḓi uri a kapule mapfura nga lebula. O ri: “Zwipikwa zwe nda vha ndo ḓivhetshela zwone tshumeloni ya Mudzimu zwo vha zwi si tsha vha zwa ndeme. Fhedzi ndo thoma u ṱhogomela uri hu na zwithu zwine zwa khou ṱahela vhutshiloni hanga zwine zwa vha zwa ndeme u fhira mushumo wanga. Nga zwenezwo, ndo dovha nda livhisa ṱhogomelo kha u shumela Yehova.” U bva tsheetsho, Reylene ndi tsumbo yavhuḓi ya u vha na lutendo kha zwe Yehova a zwi fulufhedzisa kha luṅwalo lwa Mateo 6:33, 34. O ri: “Ndi na vhungoho ha uri Yehova u ḓo nṱhogomela!” Khamusi na tshivhidzoni tshaṋu hu na tsumbo dza vhathu vho raloho. Naa zwenezwo a zwi ri ṱuṱuwedzi uri ri edzise vhenevho vhathu vha fulufhedzeaho samusi vha tshi khou edzisa Kristo?​—1 Vhakor. 11:1; 2 Vhathes. 3:7.

15, 16. (a) Ri fanela u ita mini uri ri fane na Kristo? (b) Ri nga ḓivha hani nḓila ine Kristo a humbula ngayo?

¹⁵ Ri nga edzisa hani Kristo? Bivhili i amba nga ha u vha na ‘muhumbulo u fanaho na wa Kristo’ kha luṅwalo lwa 1 Vhakorinta 2:16. Nahone Vharoma 15:5 i amba nga ha u vha na “muhumbulo u fanaho na we Kristo Yesu a vha e nawo.” U itela uri ri fane na Kristo, ri fanela u ḓivha nḓila ine a humbula ngayo na u mu ḓivha nga vhuḓalo. Nga zwenezwo, ri fanela u tevhela ṋayo dzawe. Yesu o dzula o livhisa ṱhogomelo kha vhushaka hawe na Mudzimu. U edzisa Yesu zwi ita uri ri sendele tsini-tsini na Yehova. Nga nṱhani ha zwenezwo, ri a kona u vhona zwavhuḓi nḓila ine zwa vha zwa ndeme ngayo u humbula nga nḓila ine Yesu a humbula ngayo.

¹⁶ Ri nga zwi itisa hani zwenezwi? Vhafunziwa vha Yesu vho mu vhona a tshi ita vhuṱolo, vho mu pfa a tshi khou funza, vho vhona nḓila ye a vha a tshi fara ngayo vhathu vhoṱhe nahone vho vhona nḓila ye a shumisa ngayo zwe a zwi guda Ipfini ḽa Mudzimu. Vho ri: “Ri ṱhanzi dza zwoṱhe zwe a zwi ita.” (Mish. 10:39) Naho zwo ralo, riṋe a ri koni u mu vhona. Fhedzi Yehova o ri ṋea Evangeli ine ya vha na mafhungo ane a nga ri thusa u ḓivha Yesu. Musi ri tshi vhala na u elekanya nga ha mafhungo ane a vha buguni ya Mateo, Marko, Luka na Yohane, ri vha ri tshi khou guda zwinzhi nga ha nḓila ine Yesu a humbula ngayo. Nga zwenezwo, ri nga “[tevhela] ṋayo dzawe nga vhuronwane” na u ‘ḓilugisela uri ri vhe na muhumbulo u fanaho’ we Kristo a vha e nawo.​—1 Pet. 2:21; 4:1.

17. U humbula nga nḓila i fanaho na ya Kristo zwi ḓo ri thusa hani?

¹⁷ U guda nḓila ine Kristo a humbula ngayo zwi ri thusa hani? Samusi zwiḽiwa zwi re na pfushi zwi tshi ita uri muthu a vhe na maanḓa, u dzula ri tshi humbula nga nḓila i fanaho na ya Kristo zwi ita uri ri vhe na vhushaka ho khwaṱhaho na Mudzimu. Nga zwiṱuku nga zwiṱuku, ri ḓo ḓivha zwine Kristo a ḓo zwi ita kha vhuimo vhuṅwe na vhuṅwe. Zwenezwi zwi ri thusa u dzhia phetho dzine dza ḓo ita uri ri sale ri na luvalo lwo kunaho nahone ri tshi takalelwa nga Mudzimu. Naa ni a tenda uri dzenedzi mbuyelo dzi ita uri ri vhe na tshiitisi tsha u “[ambara] Murena Yesu Kristo”?​—Vharoma 13:14.

18. No guda mini kha zwe ra zwi haseledza nga ha u vha muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu?

¹⁸ Ro guda zwine u vha muthu ane a livhiswa nga muya Mudzimu zwa amba zwone. Ro dovha ra vhona uri ri nga guda kha tsumbo dzavhuḓi dza vhathu vhane vha livhiswa nga muya wa Mudzimu. Tsha u fhedza, ro guda nḓila ine u vha na ‘muhumbulo u fanaho na wa Kristo’ zwa ri thusa ngayo u bvela phanḓa ri tshi livhiswa nga muya wa Mudzimu. Fhedzi hu na zwiṅwe zwinzhi zwine ra nga zwi guda nga ha u vha muthu ane a livhiswa nga muya wa Mudzimu. Sa tsumbo, ri nga ḓivha hani arali ri kha ḓi livhiswa nga muya wa Mudzimu? Ri nga ita mini uri ri bvele phanḓa ri tshi livhiswa ngawo? Nahone u vha na vhushaka ho khwaṱhaho na Mudzimu zwi kwama hani vhutshilo hashu ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe? Thero i tevhelaho i ḓo ri thusa u fhindula dzenedzi mbudziso.