Ndo bebelwa vunḓuni ḽa Quebec ngei Canada. Quebec hu ambiwa Lufura. Vhabebi vhanga Louis na Zélia vho nnyalusa nga nḓila yavhuḓi. Khotsi anga vho vha vhe muthu o fhumulaho, vha tshi funa u vhala. Nṋe ndo vha ndi tshi funa u ṅwala nahone ndi tshi ṱoḓa u vha muṅwali wa mafhungo.

Musi ndi na miṅwaha i ṱoḓaho u vha 12, ro dalelwa nga Rodolphe Soucy we a vha a tshi shuma na khotsi anga. O vha o ḓa na khonani yawe. Vho vha vhe Ṱhanzi dza Yehova. Ndo vha ndi sa ḓivhi Dziṱhanzi nahone ndi si na dzangalelo khavho. Naho zwo ralo, ndo takalela nḓila ye vha shumisa ngayo Bivhili u itela u fhindula mbudziso dzashu. Vhabebi vhanga na vhone vho zwi takalela, roṱhe ra thoma u guda Bivhili.

Nga tshenetsho tshifhinga, tshikolo tshe nda vha ndi tshi dzhena khatsho tsho vha tshi tsha Katolika. Ndo vha ndi tshi ita ndi tshi ambedzana na vhane nda dzhena navho tshikolo nga zwe nda vha ndi tshi khou guda Bivhilini. Vhadededzi vhashu vha vha vhafunzi vho fhedzisela vho zwi ḓivha. Nṱhani ha u shumisa Bivhili u itela u khakhulula zwe nda vha ndi khou amba, muṅwe wavho o mpomoka vhukati ha kilasi uri nṋe ndi ḽishandukwa. Zwenezwo zwo ntsikeledza, fhedzi zwo fhedzisela zwo nthusa u vhona uri zwine ra gudiswa zwone tshikoloni nga ha vhurereli a zwi bvi Bivhilini. Ndo vha ndi tshi tea u pfuluwa. Vhabebi vhanga vho ntendela ndi tshi ita zwenezwo.

Ndo vha ndi tshi kha ḓi guda, fhedzi a tho ngo ṱavhanya ndo ita mvelaphanḓa ngauri ndo vha ndi tshi ofha u ya nnḓu nga nnḓu. Kereke ya Katolika yo vha i tshi ri tovhola nahone i tshi ṱuṱuwedza  vhathu vhanzhi u ita nga u ralo. Muṅwe murangaphanḓa wa zwa politiki wa ngei Quebec ane a pfi Maurice Duplessis o vha a tshi shumisana na kereke ya Katolika. O tikedza uri Dziṱhanzi dzi ṱhaselwe na u tambudzwa. Zwo vha zwi tshi ṱoḓa tshivhindi u huwelela.

Wahashu John Rae we a vha e kha kilasi ya vhu 9 ya Gilead ndi ene we a nthusa u funa u huwelela. O vha o dzika, a tshi ḓiṱukufhadza nahone zwi tshi leluwa u amba nae. O vha a sa anzeli u nkaidza, fhedzi ndo guda zwinzhi kha tsumbo yawe. O vha a sa koni u amba Lufura zwavhuḓi, nga zwenezwo, ndo vha ndi tshi ṱuwa nae tsimuni u itela u mu thusa. U fhedza tshifhinga na nae zwo nthusa uri ndi ite phetho ya uri ndi ṱoḓa u vha Ṱhanzi ya Yehova. Ndo lovhedzwa nga dzi 26 May 1951, ho no fhela miṅwaha ya fumi Ṱhanzi dzo ḓa ha hashu.

Tshivhidzo tshashu tsha Quebec tsho vha tshi tshiṱuku nahone vhunzhi ha vhahuweleli vho vha vhe vhavulanḓila. Zwenezwo zwo nṱuṱuwedza u vula nḓila. Nga tshenetsho tshifhinga musi ri tshi ya nnḓu nga nnḓu ro vha ri tshi shumisa Bivhili fhedzi u huwelela. Ro vha ri tshi tea u shumisa Maṅwalo zwavhuḓi ngauri ro vha ri si na khandiso. Ndo lingedza u guda maṅwalo uri ndi kone u imelela ngoho vhuḓinḓani. Fhedzi vhathu vhanzhi vho vha vha sa ṱoḓi u vhala Bivhili ine ya si tendelwe nga kereke ya Katolika.

Nga 1952, ndo vhinga Simone Patry we a vha e kha tshivhidzo tshithihi na nṋe henengei Quebec. Ro pfulutshela Montreal nahone ra vha na ṅwana wa musidzana ane a pfi, Lise, ri sa athu u fhedza ṅwaha ro vhingana. Naho ndo vha ndo litsha u vula nḓila, nṋe na Simone ro tshila nga nḓila ye ya vha i tshi ri tendela u ita zwithu zwa tshivhidzo sa muṱa.

Ho fhela miṅwaha ya fumi ndi sa athu u dovha nda humbula nga ha u vula nḓila. Nga 1962, musi ndi tshikoloni tsha vhahulwane tshe tsha vha tshi tshi dzhia ṅwedzi woṱhe ngei Bethele ya Canada ndo vha ndi tshi dzula na Camille Ouellette rumuni nthihi. Ndo vha ndi tshi mangadzwa nga nḓila ye Camille a vha a tshi fhisetshela ngayo vhuḓinḓa naho e na mufumakadzi na ṅwana. Zwo vha zwi sa anzeli u wanala uri muthu a vule nḓila ngeno a kha ḓi alusa vhana. Naho zwo ralo, Camille o vha o ḓiimisela u zwi ita. O nṱuṱuwedza uri ndi vhone arali ndi tshi nga kona u vula nḓila. Nga murahu ha miṅwedzi, ndo zwi ṱhogomela uri ndi nga kona u dovha nda vula nḓila. Vhaṅwe vho vha vha sa vhoni u nga ndo ita phetho ya vhuṱali,  fhedzi ndo ima kha zwe nda phetha ndi na fhulufhelo ḽa uri Yehova u ḓo fhaṱutshedza vhuḓidini vhune nda vhu ita vhuḓinḓani.

Nga 1964, nṋe na Simone ro ṋewa mushumo wa u vha vhavulanḓila vho khetheaho ngei Quebec he ra alutshela hone nahone ro shuma henefho lwa miṅwaha. Ṱhanzi dza Yehova dzo vha dzi tshi kha ḓi tovholwa nga tshenetsho tshifhinga, fhedzi zwo vha zwi tshi vho leluwa nyana u huwelela.

Ndo farwa ḽiṅwe ḓuvha nga masiari ndi tshi khou huwelela Sainte-Marie hune ha si vhe kule na Quebec. Ndo iswa mapholisani nahone nda valelwa dzhele ngauri ndo vha ndi tshi khou huwelela ndi si na thendelo. Nga murahu ndo iswa khothe nahone ndo vha ndi tshi tea u haṱulwa nga Baillargeon we a vhonala a tshi tshuwisa vhukuma. O mmbudzisa uri ramilayo ane a ḓo nnyimelela ndi nnyi. Musi ndi tshi mu vhudza uri ndi ḓo imelelwa nga Glen How, * ramilayo wa Ṱhanzi a ḓivheaho, o mbo ḓi tshuwa nahone a amba uri: “Vhanna vhashu! Hu si hoyo!” Glen How o vha a tshi ḓivhelwa u kunda musi a tshi imelela Dziṱhanzi khothe. Khothe yo mbo ḓi mmbudza uri a thi tshee na mulandu.

Ngauri ro vha ri tshi khou tovholwa ngei Quebec, zwo vha zwi tshi ri konḓela u wana fhethu havhuḓi ha u farela miṱangano. He ra hu wana ho vha hu giratshi ya kale ine ya rothola vhukuma. Vhahashu vho shumisa hithara ye ya vha i tshi shumisa oiḽi u itela uri hu vhe na vhududo. Musi miṱangano i sa athu u thoma, ro vha ri tshi ṱangana henefho, ra i ora ri tshi khou haseledza nga ha tshenzhelo dzashu.

Zwi a takadza u vhona uri u huwelela zwo vha na mvelelo dzavhuḓi. Nga vho 1960 ngei Quebec kha tshipiḓa tsha Côte-Nord na Gaspé Peninsula ho vha hu si na Ṱhanzi nnzhi. Fhedzi ṋamusi ho na vha na Ṱhanzi nnzhi nahone vha ṱanganela Holoni dzavhuḓi dza Ṱhanzi dza Yehova.

Nga 1970, nṋe na Simone ro humbelwa uri ri vhe vhalavhelesi. Nga 1973 ra humbelwa uri ri vhe vhalavhelesi vha dzingu. Nga tshenetsho tshifhinga, ro guda zwithu zwinzhi kha vhahashu vha re na tshenzhelo vha ngaho Vho Laurier Saumur * na Vho David Splane * vhe na vhone vha vha vhe kha mushumo wa u dalela. Nga murahu ha guvhangano ḽiṅwe na ḽiṅwe, nṋe na Vho Splane ro vha ri tshi sumbedzisana uri ri nga khwinisa hani nḓila ine ra funza ngayo. Ndi humbula tshiṅwe tshifhinga Vho Splane vha tshi mmbudza uri: “Léonce, nyambo yaṋu yo vha i yavhuḓi. Yo vha i yavhuḓi nga maanḓa, fhedzi no amba mafhungo manzhi e nṋe nda vha ndi tshi nga ita nyambo tharu ngao.” Kanzhi nṋe ndo vha ndi tshi amba mafhungo manzhi musi ndi tshi ita nyambo. Ndo guda uri a tho ngo tea u amba mafhungo manzhi.

Mushumo wa vhalavhelesi vha dzingu wo vha  u wa u ṱuṱuwedza vhalavhelesi vha ḽiisela. Ndo vha ndi tshi ḓivhiwa nga vhahuweleli vhanzhi ngei Quebec nahone kanzhi musi ndi tshi dalela ḽiisela ḽavho vho vha vha tshi ṱoḓa u shuma na nṋe tsimuni. Naho zwo vha zwi tshi takadza u huwelela navho, zwo ita uri ndi si fhedze tshifhinga tshinzhi na mulavhelesi wa ḽiisela. Muṅwe mulavhelesi wa ḽiisela o vhuya a mmbudza a ri: “Ndi zwavhuḓi uri ni ṱoḓa u fhedza tshifhinga na vhahuweleli, fhedzi ni songo hangwa uri ino vhege no ḓa u dalela nṋe nahone na nṋe ndi a ṱoḓa u ṱuṱuwedzwa vho!” Eneo maipfi o nthusa vhukuma.

Nga 1976, ho itea zwithu zwi ṱungufhadzaho zwe ra vha ri songo zwi lavhelela. Mufumakadzi wanga Simone o lwala nahone a fa. O vha e mufumakadzi wavhuḓi ngauri o vha a tshi humbulela vhaṅwe nahone a tshi funa Yehova. Tshe tsha nthusa u konḓelela ndi u dzula ndi tshi huwelela nahone Yehova o ntikedza nga tshenetsho tshifhinga tshi konḓaho. Ho no fhela tshifhinga, ndo vhinga Carolyn Elliott, muvulanḓila ane a amba Luisimane we a vha o ḓa Quebec u shuma hu re na ṱhoḓea. Carolyn u na ndavha na vhathu, nga maanḓesa vhane vha shona kana vha re na vhuludu nahone zwo leluwa u amba nae. O nthusa vhukuma musi a tshi ḓa u shuma na nṋe kha mushumo wa u dalela.

Nga January 1978 ndo humbelwa u gudisa kha Tshikolo Tsha Tshumelo Ya Vhuvulanḓila ngei Quebec. Ndo vha ndo tshuwa ngauri na bugu ye ya shumiswa yo vha i ntswa kha nṋe. Ndo thuswa ngauri kilasi ya u thoma ye nda i gudisa yo vha i na vhavulanḓila vha re na tshenzhelo. Ndo guda zwinzhi kha vhagudiswa naho ndo vha ndi mugudisi.

Nga 1978, ho vha na buthano ḽa tshaka dzoṱhe ḽi re na tshiṱoho tshine tsha ri “Victorious Faith” tshitediamu tsha Montreal. Ndi ḽone buthano ḽihulwanesa ḽe ḽa vhuya ḽa vha hone Quebec nahone ho vha hu na vhathu vha fhiraho 80 000. Kha ḽeneḽo buthano ndo vha ndo vheiwa uri ndi shume u amba na vhaṅwali vha mafhungo. Ndo amba na  vhaṅwali vha mafhungo vhanzhi nahone zwo ntakadza u pfa uri vho ṅwala zwithu zwinzhi zwavhuḓi nga ha riṋe. Vho vha na nyambedzano na riṋe kha radio na kha thelevishini ye ya fhedza tshifhinga tshi linganaho awara dzi fhiraho 20 nahone vha phaḓaladza mafhungo manzhi nga ha riṋe. Zwo vha vhuṱanzi kha vhanzhi.

Zwithu zwo shanduka nga 1996. U bva tshee nda lovhedzwa ndo vha ndi tshi shuma hune ha ambiwa Lufura ngei Quebec fhedzi ndo mbo ḓi humbelwa uri ndi ye u shuma hune ha ambiwa Luisimane (tshikhuwa) ngei Toronto. Ndo ḓipfa ndi sa fanelei nahone ndi tshi khou ofha u ṋea nyambo nga tshikhuwa ngauri a si tshashu, tsho ḓa nga tshikepe. Ndo vha ndi tshi tea u rabela lunzhi na u ḓitika nga Yehova.

Ndi nga amba uri ndo vha ndi tshi khou ofha swiswi ḽi si na phele ngauri ndo ḓiphina nga u shuma Toronto miṅwaha mivhili. Carolyn o nthusa uri ndi kone u amba Luisimane nahone vhahashu vho ntikedza na u nṱuṱuwedza. Ro ṱavhanya ra wana khonani nahone ra tou vha madele mapfani.

Ndo vha ndi tshi fhedza tshifhinga tshinzhi ndi tshi khou lugiselela guvhangano ḽa mafhelo a vhege nahone nga Ḽavhuṱanu nga madekwana ndo vha ndi tshi nga fhedza awara ndi tshi khou huwelela. Vhaṅwe vha nga vha vho ḓivhudzisa uri: ‘Ndi ngani u tshi nga ya tsimuni nga Ḽavhuṱanu hu uri ri khou ya guvhanganoni nga tsha matshelo?’ Fhedzi ndo wana uri u amba na vhathu vhane vha takalela musi u tsimuni zwi a homolosa. Na zwino u huwelela zwi kha ḓi ntakadza.

Nga 1998, nṋe na Carolyn ro humbelwa uri ri ye u shuma Montreal sa vhavulanḓila vho khetheaho. Mushumo we nda vha ndi tshi u ita lwa miṅwaha yo vhalaho wo vha u tshi katela u dzudzanya u huwelela fhethu ha vhomuthumunzhi na u shuma na vhoramafhungo u itela u khakhulula mahumbulele o khakheaho ane vhathu vha vha nao nga ha Ṱhanzi dza Yehova. Zwino nṋe na Carolyn ri takalela u guda na vhathu vha bvaho kha maṅwe mashango vho pfulutshelaho Canada vhane vha takalela u guda zwo engedzeaho nga ha Yehova.

Ndi na miṅwaha ya 68 ndo lovhedzwa, nahone phaṱhutshedzo dzo wa mpale. Ndo takala ngauri ndo guda u ḓiphina musi ndi tshi khou huwelela nahone nda thusa vhathu vhanzhi u ḓa ngohoni. Musi ṅwananyana wanga Lise na munna wawe vho no alusa vhana vhavho, vho thoma u vula nḓila. Zwi a ntakadza u vhona uri u kha ḓi bvela phanḓa a tshi fhisea vhuḓinḓani. Ndi dovha nda livhuwa na vhahashu vhe vha nthusa nga u nkaidza na nga tsumbo dzavho uri ndi vhe na vhushaka havhuḓi na Yehova na uri ndi mu shumele nga nḓila dzo fhambananaho. Ndo kona u zwi vhona uri tshithu tshithihi tshine tsha nga ri thusa u ita mushumo nga u fhulufhedzea ndi u ḓitika nga muya mukhethwa wa Yehova u re na maanḓa. (Ps. 51:11) Ndi dzula ndi tshi livhuwa Yehova nge a nṋea ndugelo ya uri ndi rendise dzina ḽawe!—Ps. 54:6.