1. Vhathu vho fhambana hani na zwipuka?

RO ṊEWA tshifhiwa tsho khetheaho tshine tsha ita uri ri fhambane na zwipuka. Tshenetsho tshifhiwa ndi luvalo lwe ra sikwa nalwo. Musi Adamu na Eva vha tshi vunḓa mulayo wa Yehova, vho mbo ḓi dzumbama. Zwenezwi zwi sumbedza uri luvalo lwavho lwo vha lu tshi khou vha dina.

2. Luvalo lwaṋu lu fana hani na khamphasi? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

² Vhathu vha re na luvalo lu songo gudiswaho vha nga fanyiswa na tshikepe tshine tsha khou livhiswa nga khamphasi i sa shumi. U fara lwendo ri tshi khou livhiswa nga khamphasi i sa shumi zwi nga ri xedza. Muya na magabelo zwi nga bvisa tshikepe nḓilani yo teaho. Fhedzi arali khamphasi i tshi shuma zwavhuḓi, i nga thusa mureili wa tshikepe uri a tevhele nḓila yo teaho. Luvalo lwashu lu nga fanyiswa na khamphasi. Luvalo ndi vhukoni ha u ṱalukanya zwo lugaho kana zwi songo lugaho nahone lu nga ri livhisa nḓilani yo teaho. Fhedzi u itela uri luvalo lwashu lu kone u ri livhisa nḓilani yo teaho, lu fanela u gudiswa zwavhuḓi.

3. Hu nga itea mini arali luvalo lu songo gudiswa zwavhuḓi?

³ Arali luvalo lwa muthu lu songo gudiswa zwavhuḓi, a lu mu  thivheli u ita zwithu zwo khakheaho. (1 Tim. 4:1, 2) U vha na luvalo lwo raloho zwi nga ita uri ri humbule uri “zwivhi ndi zwivhuya.” (Yes. 5:20) Yesu o tsivhudza vhatevheli vhawe a ri: “Tshifhinga tshi khou ḓa tshine muthu ane a ni vhulaha a ḓo humbula uri o itela Mudzimu tshumelo khethwa.” (Yoh. 16:2) Vhaṅwe vhathu u katela na vhe vha vhulaya Stefano, vho vha vha tshi humbula nga yeneyo nḓila. (Mish. 6:8, 12; 7:54-60) Vhathu vhanzhi vha vhurereli vho ita zwithu zwivhi zwi ngaho u vhulaya nahone vha amba uri vho vha vha tshi khou zwi itela Mudzimu. Fhedzi ngoho ndi ya uri zwe vha zwi ita zwi lwisana na milayo ya Mudzimu! (Ek. 20:13) Zwi tou vha khagala uri mvalo dzavho dzo vha xedza!

4. Ri nga ita hani uri luvalo lwashu lu ri livhise nḓilani yo teaho?

⁴ Ri nga ita hani uri luvalo lwashu lu ri livhise nḓilani yo teaho? Milayo na maitele a re Bivhilini zwi a “vhuyedza kha u gudisa, kha u kaidza, kha u khakhulula, na kha u laya nga nḓila yo lugaho.” (2 Tim. 3:16) Ri fanela u guda Bivhili nga vhuronwane, u elekanya nga ha zwine ra zwi guda na u zwi shumisa vhutshiloni hashu. Zwenezwo zwi ḓo ri thusa uri ri humbule nga nḓila ine Yehova a humbula ngayo nahone ri nga vha na vhungoho ha uri luvalo lwashu lu ḓo ri livhisa nḓilani yo teaho. Kha ri vhone nḓila ine milayo ya Yehova na maitele awe zwa nga ri thusa ngayo u gudisa luvalo lwashu.

5, 6. Ri vhuyelwa hani nga u tevhela milayo ya Mudzimu?

⁵ Arali ri tshi ṱoḓa u vhuyelwa nga milayo ya Mudzimu, a ro ngo fanela u sokou i vhala fhedzi kana u sokou i ḓivha. Ri fanela u i funa na u i ṱhonifha. Bivhili i ri: “Vhengani vhuvhi, ni fune zwivhuya.” (Amosi 5:15) Fhedzi zwenezwo ri nga zwi itisa hani? Tsha ndeme vhukuma ndi u vhona zwithu nga nḓila ine Yehova a zwi vhona ngayo. Sa tsumbo: Kha ri ri vhusiku a ni koni u dzi bonya. Dokotela waṋu u ni vhudza uri ni ḽe zwiḽiwa zwi re na mutakalo, u ita nyonyoloso na u shandula nḓila ine na ita ngayo zwithu. Ni tevhedza vhulivhisi ha dokotela nahone na wana vhu tshi shuma! A zwi timatimisi uri ni ḓo livhuwa vhukuma onoyo dokotela nge a ni thusa.

⁶ Nga nḓila i fanaho, Musiki washu o ri ṋea milayo ine ya nga ri thusa uri ri khwinise vhutshilo hashu na uri ri si wele khomboni ya u ita tshivhi. Humbulani nga ha nḓila ine ra vhuyelwa ngayo nga u tevhela milayo i re Bivhilini ine ya amba nga ha u zwifha, u vha na tshimbevha, u tswa, u ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani, vhuvemu na vhungome. (Vhalani Mirero 6:16-19; Nzumb. 21:8) Musi ri tshi vhuyelwa nge ra thetshelesa Yehova, ri ḓo mu funa nga ho engedzeaho na milayo yawe.

7. U vhala na u elekanya nga ha mafhungo a re Bivhilini zwi nga ri thusa hani?

⁷ Zwi takadzaho ndi uri a zwi ṱoḓi uri ri thome ri vunḓe milayo ya Yehova uri ri kone u ḓivha zwo lugaho na zwi songo lugaho. Ri nga guda kha vhukhakhi he ha itwa nga vhathu vhe ha ṅwalwa nga havho Bivhilini. Bivhili i ri: ‘Muthu wa vhuṱali u a thetshelesa a engedza nḓivho yawe.’ (Mir. 1:5; Bivhili Khethwa.) Honovhu vhulivhisi vhu bva ha Mudzimu nahone vhu a shuma. Sa tsumbo, humbulani nga ha nḓila ye Khosi Davida a pfa ngayo vhuṱungu nge a pfuka mulayo wa Yehova nga u ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani na Batseba. (2 Sam. 12:7-14) Musi ri tshi khou vhala na u elekanya nga ha enea mafhungo, ri nga ḓivhudzisa uri: ‘Khosi Davida o vha a tshi nga vha o iledza hani enea makhaulambilu? Ndo vha ndi tsho ḓo ita mini arali ndo vha ndi kha honoho vhuimo? Naa ndo vha ndi tshi ḓo shavha u fana  na Yosefa kana ndo vha ndi tshi ḓo ita zwe zwa itwa nga Davida?’ (Gen. 39:11-15) Musi ri tshi humbulisisa nga ha masiandoitwa ane a bveledzwa nga u ita tshivhi, ri ḓo ‘vhenga vhuvhi.’

8, 9. (a) Luvalo lwashu lu ri thusa uri ri ite mini? (b) Luvalo lwashu lu shumisana hani na maitele a Yehova?

⁸ Ri fanela u ṱutshela kule na zwithu zwine Mudzimu a zwi vhenga. Fhedzi ri fanela u ita mini arali ri kha vhuimo vhune ha si vhe na mulayo wo livhaho Bivhilini wa zwine ra fanela u zwi ita? Ri nga ḓivha hani zwine Mudzimu a ṱoḓa ri tshi zwi ita kha honoho vhuimo? Arali ro tendela Bivhili i tshi livhisa luvalo lwashu, ri ḓo dzhia phetho ya vhuṱali.

⁹ Nga nṱhani ha uri Yehova u a ri funa, o ri ṋea maitele ane a livhisa luvalo lwashu. O ri: “Nṋe Yehova Mudzimu wau ndi U funza zwi farisaho; ndi U tshimbidza kha yau nḓila, ine wa pfi U fare yone.” (Yes. 48:17, 18) Musi ri tshi humbulisisa nga ha maitele a re Bivhilini na u a tendela a tshi kwama mbilu dzashu, ri ḓo kona u gudisa luvalo lwashu uri lu kone u ri livhisa nḓilani yo teaho. Zwenezwo zwi ḓo ri thusa u dzhia phetho dza vhuṱali.

10. Maitele ndi mini, nahone Yesu o a shumisa hani musi a tshi funza?

¹⁰ Maitele ndi ngoho ya ndeme ine ya livhisa zwine ra zwi humbula u itela u ri thusa uri ri dzhie phetho dzavhuḓi. U ḓivha maitele a Mudzimu zwi ri thusa u pfesesa nḓila ine a humbula ngayo na uri ndi ngani a tshi vhea milayo. Musi Yesu e kha ḽifhasi, o funza ngoho ya ndeme u itela u thusa vhafunziwa vhawe uri vha ḓivhe uri zwine muthu a zwi humbula na u zwi ita zwi na masiandoitwa. Sa tsumbo, o funza uri u sinyuwa zwi nga ita uri muthu a vuse dzinndwa nahone u humbula nga ha zwithu zwi songo kunaho zwi nga ita uri muthu a ḓifare luvhi nga zwa vhudzekani. (Mat. 5:21, 22, 27, 28) Uri ri kone u vha na luvalo lwo gudiswaho zwavhuḓi, ri fanela u tendela maitele a Mudzimu a tshi ri livhisa nahone ri ḓo dzhia phetho dzine dza rendisa Mudzimu.—1 Vhakor. 10:31.

11. Luvalo lwashu lu nga fhambana hani na lwa vhaṅwe?

¹¹ Musi zwi tshi ḓa kha maṅwe mafhungo, Vhakriste vha nga dzhia phetho dzi sa fani naho mvalo dzavho dzo gudiswa nga Bivhili. Sa tsumbo, hu pfi mini nga ha u nwa halwa? Bivhili a i ambi uri zwo khakhea u nwa halwa. Fhedzi i a ri tsivhudza uri a ro ngo fanela u nwesa kana u kambiwa. (Mir. 20:1; 1 Tim. 3:8) Luvalo lwa Mukriste lu nga kha ḓi mu tendela u nwa halwa nga nḓila yo linganyiselwaho. Fhedzi naa zwenezwi zwi amba uri ho ngo fanela u humbula nga ha zwiṅwe zwithu musi a tshi dzhia phetho? Na khathihi. Naho luvalo lwawe lu tshi mu tendela u nwa halwa, u fanela u humbulela na mvalo dza vhaṅwe.

12. Mafhungo a re kha Vharoma 14:21, a ri thusa hani u ṱhonifha mvalo dza vhaṅwe?

¹² Paulo o ṅwala nga ha nḓila ine zwa vha zwa ndeme ngayo u ṱhonifha mvalo dza vhaṅwe. O ri: “Ndi zwavhuḓi u sa ḽa ṋama, u sa nwa waini, kana u ita tshiṅwe na tshiṅwe tshine tsha nga khukhulisa wahau.” (Vharoma 14:21) Naho luvalo lwaṋu lu tshi ni tendela u nwa halwa, naa ni ḓo ḓidzima u ita zwenezwo arali ni tshi ḓivha uri zwi ḓo khukhulisa wahaṋu ane luvalo lwawe lu si mu tendele u nwa? A zwi timatimisi uri ni ḓo ḓidzima. Vhaṅwe vhahashu vho vha vhe na dzema ḽa u nwesa musi vha sa athu u guda ngoho, fhedzi zwino vho ḓiimisela u litsha ḽeneḽo dzema. Ndi ngoho uri a huna na muthihi washu ane a nga ṱoḓa u shela mulenzhe kha u ita uri vhenevho vhahashu vha  humele kha dzema ḽe vha vha vhe naḽo! (1 Vhakor. 6:9, 10) Nga zwenezwo, arali ro ramba wahashu nahone a hana u nwa halwa, zwi ḓo vha zwo khakhea u mu kombetshedza uri a nwe.

13. Timotheo o ṱhonifha hani mvalo dza vhaṅwe uri a kone u vha thusa uri vha ṱanganedze mafhungo maḓifha?

¹³ Musi Timotheo a tshee muswa, o tenda u fumbiswa naho zwo vha zwi tshi vhavha. O ita zwenezwo nga nṱhani ha uri o vha a sa ṱoḓi u khukhulisa Vhayuda vhe a vha a tshi khou ya u huwelela khavho. O vha e na mavhonele a fanaho na a muapostola Paulo. (Mish. 16:3; 1 Vhakor. 9:19-23) U fana na Timotheo, naa na inwi no ḓiimisela u ḓidzima zwiṅwe zwithu ni tshi itela u thusa vhaṅwe?

14, 15. (a) U vha muthu o vhibvaho zwi amba mini? (b) U funa vhaṅwe zwi tshimbidzana hani na u vha Mukriste o vhibvaho?

¹⁴ Vhakriste vhoṱhe vha fanela u “fhira kha pfunzo dza mutheo dza Kristo” na u ‘bvela phanḓa vha tshi vha vho vhibvaho.’ (Vhaheb. 6:1) Zwenezwi a zwi itei nga lwa vhuṱolo. Ri fanela u finya dza khwaṱha. Zwenezwo zwi amba uri ri fanela u pfesesa na u vha na nḓivho yo engedzeaho. Ndi ngazwo ri tshi dzula ri tshi ṱuṱuwedzwa uri ri vhale Bivhili ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. (Ps. 1:1-3) Naa no no ḓivhetshela tshipikwa tsha u vhala Bivhili ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe? U vhala Bivhili ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe zwi ḓo ri thusa u pfesesa khwine milayo ya Yehova na maitele awe.

¹⁵ Ndi ufhio mulayo wa ndeme u fhira yoṱhe? Ndi wa uri ri funane. Yesu o vhudza vhafunziwa vhawe uri: “Ndi zwine vhathu vhoṱhe vha ḓo ḓivha ngazwo uri ni vhafunziwa vhanga, arali ni tshi funana.” (Yoh. 13:35) Yakobo o amba uri lufuno ndi “mulayo wa vhuhosini.” (Yak. 2:8) Paulo o ri: “Lufuno lu ḓadzisa mulayo.” (Vharoma 13:10) A zwi mangadzi uri lufuno ndi lwa ndeme ngauri Bivhili i ri vhudza uri “Mudzimu ndi lufuno.” (1 Yoh. 4:8) Mudzimu ha sumbedzi lufuno nga u amba fhedzi, fhedzi u dovha a lu sumbedza nga nyito. Yohane o ṅwala a ri: “Ro dzumbululelwa lufuno lwa Mudzimu nga yeneyi nḓila, ngauri Mudzimu o ruma Murwa wawe mubebwa e eṱhe shangoni uri ri kone u wana vhutshilo ngae.” (1 Yoh. 4:9) Lufuno lwo ita uri Mudzimu a dzhie vhukando. Musi ri tshi funa  Yehova na Murwa wawe, vhahashu u katela na vhaṅwe vhathu, zwi ṋea vhuṱanzi ha uri ri Vhakriste vho vhibvaho.—Mat. 22:37-39.

16. Ndi ngani ri tshi dzhia maitele e a ndeme musi ri tshi vha Vhakriste vho vhibvaho?

¹⁶ Musi ni tshi vha Mukriste o vhibvaho, ni thoma u dzhia maitele e a ndeme. Zwenezwi zwi itiswa nga nṱhani ha uri milayo i shuma kha vhuimo ho ambiwaho nga ho livhaho ngeno maitele a tshi shuma kha vhuimo vhunzhi ho fhamba-fhambanaho. Sa tsumbo, ṅwana ha pfesesi khombo ya u vha na khonani mmbi. Mubebi o ṱalifhaho u ḓo vhea milayo u itela u tsireledza ṅwana wawe. (1 Vhakor. 15:33) Fhedzi musi onoyo ṅwana a tshi vha muthu o vhibvaho, u a kona u ḓihumbulela na u guda nḓila ine a nga shumisa ngayo maitele a re Bivhilini. Eneo maitele a nga mu thusa u khetha khonani nga vhuṱali. (Vhalani 1 Vhakorinta 13:11; 14:20.) Musi ri tshi humbulisisa nga ha maitele a Mudzimu, zwi ḓo ita uri luvalo lwashu lu ri livhise nḓilani yo teaho. Ri ḓo pfesesa nga ho engedzeaho zwine Mudzimu a ṱoḓa ri tshi zwi ita kha vhuimo hoṱhe.

17. Ndi ngani ri tshi nga amba uri ri na zwine zwa ṱoḓea u itela u ri thusa u dzhia phetho dza vhuṱali?

¹⁷ Naa ri na zwishumiswa zwine zwa ṱoḓea u itela u ri thusa u dzhia phetho dza vhuṱali dzine dza takadza Yehova? Ee. Musi ri tshi shumisa nga vhuṱali milayo na maitele a re Bivhilini, ri ḓo ‘fanelea nga vhuḓalo, ra lugela u ita mushumo muṅwe na muṅwe wavhuḓi.’ (2 Tim. 3:16, 17) Nga zwenezwo, ṱoḓani maitele a re Maṅwaloni u itela u “pfesesa zwine Yehova a zwi funa.” (Vhaef. 5:17) Shumisani zwishumiswa zwe ra ṋewa zwone, zwi ngaho Watch Tower Publications Index, Research Guide for Jehovah’s Witnesses, Watchtower Library, Watchtower ONLINE LIBRARY na JW Library app. Zwenezwo zwishumiswa zwo itelwa u ri thusa uri ri vhuyelwe nga ngudo yashu ya muthu nga eṱhe na vhurabeli ha muṱa.

18. Ndi phaṱhutshedzo dzifhio dzine ra dzi wana musi ri tshi tshila u tendelana na milayo ya Yehova na maitele awe?

¹⁸ U tevhedza milayo ya Yehova na maitele awe zwi ḓisa phaṱhutshedzo. Psalme ya 119:97-100 i ri: “Milayo yau ndi i tama hani! Ndi ṱwa ndi tshi elekanya yone misi yoṱhe. Ndaelo dzau dzi nthanyisa nda fhira maswina anga, ngauri dzi kha nṋe lini na lini. Nga u ḓivha ndi fhira vho mpfunzaho vhoṱhe nga u’ nda elekanya fhungo ḽau. Nga ṱhalukanyo ndi fhira vhakalaha; ngauri ndi tevhedza zwe Iwe wa laya.” Arali ra ḓiṋea tshifhinga tsha u “elekanya” nga ha milayo ya Mudzimu na maitele awe, ri ḓo pfesesa nahone ra ita zwithu nga vhuṱali. Musi ri tshi tendela milayo ya Mudzimu na maitele awe zwi tshi gudisa luvalo lwashu, ri ḓo vha vhathu vho “vhinaho u fana na Kristo.”—Vhaef. 4:13.