Zwenezwi zwo thoma u itea ḓanani ḽa vhuvhili ḽa miṅwaha C.E u swika nga ṅwaha wa 1919. Ndi ngani u khwiniswa ha nḓila ye ra vha ri tshi pfesesa ngayo zwi tshi ṱoḓea?

Vhuṱanzi hoṱhe vhu sumbedza uri nga ṅwaha wa 1919, Vhakriste vho ḓodzwaho vho vhofhololwa Babele Ḽihulu nahone vha kuvhanganyelwa kha tshivhidzo tsho kunaho. Humbulani nga ha zwi tevhelaho: Musi Muvhuso wa Mudzimu u tshi kha ḓi tou bva u thoma u vhusa ngei ṱaḓulu nga 1914, vhathu vha Mudzimu vho lingwa nahone nga zwiṱuku nga zwiṱuku vha kunakiswa kha vhurabeli ha mazwifhi. * (Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.) (Maleaxi 3:1-4) Nga zwenezwo, nga 1919, Yesu a vhea “mulanda a fulufhedzeaho na wa vhuṱali” uri a ṋee vhathu vha Mudzimu vho kunakiswaho “zwiḽiwa . . . nga tshifhinga tsho teaho.” (Mateo 24:45-47) Kha wonoyo ṅwaha, vhathu vha Mudzimu vho vhofhololwa vhuthubwani ha Babele Ḽihulu ḽa lwa pfanyisedzo. (Nzumbululo 18:4) Fhedzi vhathu vha Mudzimu vho thubiwa lini?

Tshifhingani tsho fhiraho, ro ṱalutshedza uri vhathu vha Mudzimu vho thubiwa nga Babele Ḽihulu lwa tshifhinganyana u thoma nga 1918. Tshiingamo (nga Luisimane) tsha ḽa 15 March, 1992, tsho amba uri samusi Vhaisiraele vho thubiwa nga Babele, na vhashumeli vha Yehova vho thubiwa nga Babele Ḽihulu nga 1918. Fhedzi ṱhoḓisiso yo engedzeaho i sumbedza uri vhathu vha Mudzimu vho thubiwa miṅwaha minzhi hu sa athu u swika ṅwaha wa 1918.

Vhuporofita vhu re kha Hesekiele 37:1-14 ho amba hu tshee nga phanḓa uri vhathu vha Mudzimu vha ḓo thubiwa nahone nga murahu vha vhofhololwa. Hesekiele o vha na bono ḽa mudavhi wo ḓalaho marambo. Yehova o ri: “Marambo haya ndi lushaka lwa Isiraele.” (Ndimana 11) Zwenezwi zwi ambela kha lushaka lwa Isiraele nahone nga murahu zwi ḓo shuma kha “Isiraele wa Mudzimu,” o ḓodzwaho. (Vhagalata 6:16; Mishumo 3:21) Kha bono, marambo o tshila nahone a vha mmbi khulwane. Zwenezwi zwi ṱalusa nḓila ye vhathu vha Mudzimu vha vhofhololwa ngayo Babele Ḽihulu nga 1919. Fhedzi honohu vhuporofita vhu sumbedza hani uri vho vha vho thubiwa lwa tshifhinga tshilapfu?

Tsha u thoma, Hesekiele o ṱhogomela uri marambo a vho faho o vha o “oma a fhedza.” (Hesekiele 37:2, 11) Zwenezwi zwi amba uri ndi kale vhathu vho fa.  Tsha vhuvhili, Hesekiele o vhona vhafu vha tshi dovha vha tshila nga zwiṱuku nga zwiṱuku, hu si nga kathihi fhedzi. O pfa ‘mubvumo, nangoho marambo a dzinginyea a sendelana; shambo ḽa ṱangana na ḽa haḽo.’ Nga zwenezwo, a vhona “dzitsinga na dziṋama dzi tshi vhuyelela khao.” Ha vha na lukanda. Nga murahu, “muya wa mbo vhuyelela khavho’, vha tshila.” Mafheleloni, musi vhathu vha tshi vho tshila, Yehova o vha ṋea shango ḽine vha fanela u dzula khaḽo. Zwoṱhe zwenezwi zwo dzhia tshifhinga.—Hesekiele 37:7-10, 14.

Samusi honohu vhuporofita ho dzula ho amba, Vhaisiraele vho vha vho thubiwa lwa tshifhinga tshilapfu. Vho thoma u thubiwa nga 740 B.C.E musi tshaka dza fumi dza Isiraele, muvhuso wa devhula u tshi kombetshedzwa u ṱuwa shangoni ḽavho. Nga murahu, nga ṅwaha wa 607 B.C.E. muḓi wa Yerusalema wo fheliswa nga Vhababele nahone dziṅwe tshaka mbili dzine dza vha muvhuso wa tshipembe wa Yuda na dzone dzo kombetshedzea u ṱuwa shangoni ḽadzo. Nga zwenezwo, nga ṅwaha wa 537 B.C.E. vhuthubwa ho fhela musi tshivhalo tshiṱuku tsha Vhayuda tshi tshi humela Yerusalema u itela u fhaṱulula thembele na u dovha tsha gwadamela Yehova.

Nga zwenezwo, zwoṱhe zwenezwi zwidodombedzwa zwi sumbedza uri Vhakriste vho ḓodzwaho vho vha vho thubiwa nga Babele Ḽihulu lwa tshifhinga tshilapfu, hu si u bva nga 1918 u swika nga 1919 fhedzi. Yesu o dovha a amba nga ha tshenetshi tshifhinga tshilapfu, musi a tshi amba uri mufhunga une wa vha Vhakriste vha mazwifhi, u ḓo aluwa khathihi na “vhana vha Muvhuso” vhane vha vha goroi. (Mateo 13:36-43) Nga tshenetsho tshifhinga, ho vha hu na Vhakriste vha ngoho vha si gathi. Vhunzhi ha vhe vha amba uri ndi Vhakriste vho ṱanganedza pfunzo dza mazwifhi nahone vha vha vhagunei. Ndi ngazwo ri tshi nga amba uri tshivhidzo tsha Vhakriste tsho vha tsho thubiwa nga Babele Ḽihulu. Honoho u thubiwa ho thoma ḓanani ḽa vhuvhili ḽa miṅwaha C.E nahone ha bvela phanḓa u swika thembele ya Mudzimu ya muya i tshi kunakiswa nga tshifhinga tsha vhufhelo.—Mishumo 20:29, 30; 2 Vhathesalonika 2:3, 6; 1 Yohane 2:18, 19.

Nga yeneyo miṅwaha minzhi, vharangaphanḓa vha kereke na vharangaphanḓa vha politiki vho vha vha tshi ṱoḓa u langa vhathu. Sa tsumbo, vhathu vho vha vha songo tendelwa u vha na Bivhili kana u i vhala nga luambo lune vha lu pfesesa. Vhaṅwe vhe vha vhala Bivhili vho fhiswa kha danda. Nahone vhaṅwe vhe vha hanedza zwe zwa vha zwi tshi funzwa nga vharangaphanḓa vha kereke vho shengedzwa vhukuma. Zwo vha zwi tshi konḓa u guda ngoho kana u i gudisa vhaṅwe.

Ri dovha ra guda kha bono ḽa Hesekiele uri vhathu vha Mudzimu vho tshila nahone vha vhofhololwa kha vhurabeli ha mazwifhi nga zwiṱuku nga zwiṱuku. Zwenezwo  zwo thoma lini u itea nahone nga nḓila-ḓe? Bono ḽo amba nga ha “mubvumo.” Zwenezwi zwo thoma u itela miṅwahani minzhi musi hu sa athu u ḓa tshifhinga tsha vhufhelo. Nga yeneyo miṅwaha, ho vha hu na vhathu vha fulufhedzeaho vhe vha vha vha tshi ṱoḓa ngoho na u shumela Mudzimu naho vho tangwa nga pfunzo dza mazwifhi. Vho guda Bivhili na u ita zwoṱhe zwine vha nga kona u itela u vhudza vhathu nga ha zwine vha khou zwi guda. Vhaṅwe vho shuma nga nungo dzoṱhe u ṱalutshedzela Bivhili nga nyambo dzine vhathu vha dzi pfesesa.

Nga zwenezwo, mafheloni a vho-1800, zwo vha zwi tshi tou nga ṋama na lukanda zwi khou vhuyelela kha marambo. Charles Taze Russell na khonani dzawe vho shuma nga nungo dzoṱhe u wana ngoho ya Bivhili na u shumela Yehova. Vho dovha vha thusa vhaṅwe u pfesesa ngoho nga u shumisa Zion’s Watch Tower na dziṅwe khandiso. Nga murahu, “Photo-Drama of Creation” ye ya bva nga 1914 na bugu The Finished Mystery ye ya bva nga 1917 zwo khwaṱhisa lutendo lwa vhathu vha Yehova. Mafheleloni, nga ṅwaha wa 1919 zwo vha zwi tshi tou nga vhathu vhawe vho ṋewa vhutshilo na shango ḽiswa. U bva tsheetsho, vhane vha vha na fulufhelo ḽa u tshila tshoṱhe kha ḽifhasi vha ṱanganela na vho ḓodzwaho. Vhoṱhe vha gwadamela Yehova nahone vhoṱhe ndi “gogo ḽihulu-hulu.”—Hesekiele 37:10; Sakaria 8:20-23. *—Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.

Nga zwenezwo, zwi tou vha khagala uri vhathu vha Mudzimu vho thubiwa nga Babele Ḽihulu ḓanani ḽa vhuvhili ḽa miṅwaha. Tshenetshi ndi tshifhinga tshee vhathu vhanzhi vha vha vhagunei ngatsho nga u ṱanganedza pfunzo dza vhurereli ha mazwifhi na u landula ngoho. Lwa miṅwaha minzhi, zwo vha zwi tshi konḓa vhukuma u shumela Yehova, u fana na nḓila ye zwa vha zwi ngayo kha Vhaisiraele musi vhe zwivhotshwa. Fhedzi ṋamusi ngoho i huwelelwa kha vhathu vhoṱhe. Ri a takala vhukuma uri ri khou tshila kha tshifhinga tshine vha “ṱhalukanyo vha ḓo penya vhunga tshedza”! Zwino vhanzhi vha ḓo “ṱanzwiwa” vha kunakiswa nahone vha ṱanganedza vhurabeli ha ngoho!—Daniele 12:3, 10.

A ri na vhuṱanzi ho fhelelaho ha nḓila ye Sathane a sumbedza ngayo Yesu thembele.

Mateo na Luka vhane vha vha vhaṅwali vha Bivhili, vho ṅwala nga ha zwe zwa itea. Mateo o ṅwala uri ‘Diabolo a isa’ Yesu Yerusalema nahone “a mu imisa kha ṱhanga ya thembele,” hune ha vha nṱha-nṱha ha thembele. (Mateo 4:5) Luka o ṅwala uri Diabolo “a mu isa Yerusalema nahone a mu imisa kha ṱhanga ya thembele.”—Luka 4:9.

Tshifhingani tsho fhiraho, khandiso dzashu dzo amba uri Sathane a nga vha a songo isa Yesu nga lwa ṋama thembeleni musi a tshi lingedza u mu linga. Tshiingamo (nga Luisimane) tsha ḽa 1 March, 1961, tsho vhambedza zwenezwi na musi Sathane a tshi lingedza u linga Yesu nga u mu sumbedza mivhuso yoṱhe ya shango e nṱha ha thavha ndapfu. Tsho amba uri a hu na thavha ndapfusa ine muthu a nga kona u vhona mivhuso yoṱhe ya shango. Nga zwenezwo, Tshiingamo tsho amba uri nga nḓila i fanaho khamusi Sathane ho ngo isa Yesu nga lwa ṋama kha thembele ya vhukuma. Naho zwo ralo, thero dza zwenezwino dza Tshiingamo dzo amba uri arali Yesu a vhe o fhufha  a tshi bva nṱha ha thembele o vha a tshi ḓo vha o fa.

Vhaṅwe vha amba uri samusi Yesu o vha e si Mulevi, o vha a sa ḓo tendelwa u ima nṱha ha thembele ya nnḓu khethwa. Nga zwenezwo, vha amba uri Sathane a nga vha o lingedza u linga Yesu a tshi shumisa bono. Miṅwahani ya ḓana yo fhiraho, na Hesekiele o iswa thembeleni kha bono.—Hesekiele 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

Fhedzi arali Yesu o iswa thembeleni kha bono, vhaṅwe vha nga ḓivhudzisa uri:

• Naa Yesu a nga vha o lingea uri a fhufhe nṱha ha thembele?

• Nga tshiṅwe tshifhinga Sathane o lingedza u linga Yesu, nga u mu vhudza uri a shandule matombo a vhe tshinkwa nahone a ṱoḓa uri Yesu a mu gwadamele. Nga zwenezwo, naa zwi a konadzea uri Sathane o vha a tshi ṱoḓa Yesu a tshi fhufha a tshi bva nṱha ha thembele?

Fhedzi arali Sathane o vha a songo shumisa bono nahone o isa Yesu thembeleni ya vhukuma, vhaṅwe vha nga ḓivhudzisa uri:

• Naa Yesu o pfuka Mulayo nga u ima nṱha ha thembele ya nnḓu khethwa?

• Yesu o swika hani thembeleni ya ngei Yerusalema a tshi bva sogani?

Kha ri ṱolisise maṅwe mafhungo o engedzeaho ane a ḓo ri thusa u fhindula dzenedzo mbudziso mbili dza u fhedzisela.

Muphurofesa D. A. Carson o ṅwala uri ipfi ḽa Lugerika ḽine ḽa ri “thembele” ḽo shumiswaho kha bugu ya Mateo na Luka, khamusi ḽo vha ḽi tshi ambela fhethu hoṱhe hune ha vha na thembele, hu si thembele ya nnḓu khethwa, fhedzi he ha vha hu tshi tendelwa uri hu ye Vhalevi fhedzi. Khona ya thembele i re tshipembe vhubvaḓuvha yo vha i na ṱhanga yo itaho bande ye ya vha i nṱha vhukuma kha thembele. Yesu a nga vha o imiswa kha yeneyo ṱhanga. U bva nṱha ha ṱhanga ya thembele u swika Govhani ḽa Kidironi ho vha hu mithara dza 140. Muḓivhazwakale ane a pfi Josephus o amba uri henefho fhethu ho vha hu nṱha vhukuma lwe arali muthu a ima nṱha a sedza fhasi, o vha a tshi “farwa nga dzungu.” Naho Yesu o vha e si Mulevi, o vha a tshi nga ima henefho nahone ho vha hu nga si vhe na muthu ane a nga vhilaedziswa nga zwenezwo.

Fhedzi Yesu o swikisa hani thembeleni ya Yerusalema a tshi bva sogani? A ri na vhuṱanzi ho fhelelaho. Bivhili i amba uri Yesu o iswa Yerusalema. A i ambi uri Yesu o vha e kule lungafhani u bva Yerusalema kana Sathane o mu linga lwa tshifhinga tshingafhani. Nga zwenezwo, zwi a konadzea uri Yesu o ya Yerusalema nga milenzhe, naho zwenezwo zwi tshi nga vha zwo dzhia tshifhinga tshilapfu.

Musi Sathane a tshi sumbedza Yesu “mivhuso yoṱhe ya shango,” khamusi o shumisa bono ngauri a zwi konadzei u vhona yeneyi mivhuso yoṱhe wo ima kha thavha naho i ifhio ya ḽifhasi. Zwenezwi zwi nga vha zwi tshi fana na nḓila ine ra nga shumisa ngayo tshikirini u itela u sumbedza muṅwe muthu zwifanyiso zwa zwiṅwe zwipiḓa zwa shango. Sathane a nga vha o shumisa bono, fhedzi o vha a tshi ṱoḓa uri Yesu a mu gwadamele nahone a mu rabele. (Mateo 4:8, 9) Nga zwenezwo, musi Sathane a tshi isa Yesu thembeleni, a nga kha ḓi vha o vha a tshi ṱoḓa uri Yesu a vhee vhutshilo hawe khomboni nga u fhufha a tshi bva nṱha ha thembele. Fhedzi Yesu o mu landula. Zwenezwi zwo vha zwi tshi ḓo vha zwi si mulingo muhulwane arali Yesu o lingwa kha bono fhedzi!

Nga zwenezwo, Yesu a nga kha ḓi vha o ya Yerusalema nahone a ima nṱha-nṱha ha thembele. Vhukuma, samusi zwo ambiwa mathomoni a yeneyi thero, a ri na vhuṱanzi ha nḓila ye Sathane a sumbedza ngayo Yesu thembele. Fhedzi ri nga vha na vhungoho ha uri Sathane o dzula a tshi lingedza u ita uri Yesu a ite zwithu zwo khakheaho na uri tshifhinga tshoṱhe Yesu o mu landula o khwaṱha.