1. Ndi mulayo ufhio we Yesu a ṋea vhafunziwa vhawe? (Sedzani tshifanyiso tshi re kha gwati.)

YESU o ṋea vhafunziwa vhawe mulayo vhusikuni ha musi a sa athu u fa. O ri: “Ni funane; samusi na nṋe ndo ni funa.” A dovha a ri: “Arali ni tshi funana, ndi hone vhathu vhoṱhe vha tshi ḓo ḓivha zwa uri ni vhafunziwa vhanga.”—Yoh. 13:34, 35.

2. Ndi ngani zwi zwa ndeme uri ri funane?

² Yesu o ri vhafunziwa vhawe vho vha vha tshi ḓo vhonala arali vha funa vhathu nga nḓila ye a vha a tshi vha funa ngayo. Zwenezwi zwo itea tshifhingani tsha kale, na ṋamusi zwi tshee zwo tou ralo. Ndi ngazwo zwi zwa ndeme uri ri dzule ri tshi funana naho zwi tshi konḓa.

3. Ndi mini zwine ra ḓo zwi guda kha ino thero?

³ Samusi ri na tshivhi, zwi a konḓa u funana zwi tshi bva mbiluni. Fhedzi ri tea u lingedza u edzisa Kristo. Kha ino thero, ri ḓo haseledza uri lufuno lu nga ri thusa hani uri ri ite mulalo na vhahashu, u sa vha ṱalula na u vha ṱanganedza miḓini yashu. Musi ni tshi khou guda yeneyi thero, ḓivhudziseni uri: ‘Ndi mini zwine nda nga zwi guda kha vhahashu vhe vha sumbedza lufuno naho zwi tshi konḓa?’

4. U ya nga Mateo 5:23, 24, ndi ngani ri tshi tea u ita mulalo na wahashu we a ri sinyutshela?

⁴ Yesu o ri vhudza uri ndi ngani zwi zwa ndeme uri ri ite mulalo na wahashu we a ri sinyutshela. (Vhalani Mateo 5:23,  24.) O ombedzela uri arali ri tshi ṱoḓa u takadza Mudzimu, ri tea u vha na vhushaka havhuḓi na vhaṅwe. Yehova u a takala musi ri tshi ita zwoṱhe u itela uri hu vhe na mulalo. Arali ro fara wahashu nga mbilu nahone ri si ite mulalo nae, Yehova ha nga ṱanganedzi zwine ra mu itela.—1 Yoh. 4:20.

5. Ndi mini zwo itaho uri zwi konḓele wahashu u ita mulalo?

⁵ Nga tshiṅwe tshifhinga zwi a konḓa u ita mulalo. Ndi ngani? Kha ri haseledze zwo iteaho kha Mark. * Mbilu yawe yo vhavha musi Mukriste ngae a tshi mu sasaladza na u mu amba luvhi kha vhaṅwe tshivhidzoni. Mark o ḓipfa hani? O ri: “Ndo sinyuwa, nda mu halifhela.” Nga murahunyana, Mark o ḓisola, a humbela u farelwa lufhanga, a lingedza u ita mulalo nae. Fhedzi zwa sokou sea zwi tshi ṱanama. U thomani, Mark o vha tshi ri: ‘Ndi nga si bvele phanḓa ndi tshi khou mu luvheledza arali a sa ṱoḓi.’ Fhedzi mulavhelesi o mu ṱuṱuwedza uri a songo fhulufhuwa. Mark o ita mini?

6. (a) Mark o ita hani vhuḓidini ha u ita mulalo? (b) Mark o tevhedza hani zwi re kha Vhakolosa 3:13, 14?

⁶ Musi Mark a tshi ḓiṱolisisa, o zwi ṱhogomela uri o vha a tshi ḓidzhia e khwine u fhira vhaṅwe. O zwi vhona uri u tea u shandula mavhonele awe. (Vhakol. 3:8, 9, 12) O ya kha wahawe we a kandana nae zwirethe, a dovha a mu humbela pfarelo nga u ḓiṱukufhadza. O ita na u ṅwalela onoyo wahashu marifhi, a tshi khou humbela u farelwa na uri vha dovhe vha vhe khonani. O dovha a ṋea onoyo wahashu mpho ye a vha a tshi vhona u nga a nga i takalela, fhedzi zwa sokou sea zwi tshi ṱanama. Zwi takadzaho ndi uri Mark o bvela phanḓa a tshi tevhedza mulayo wa Yesu wa uri a fune wahawe na u mu hangwela. (Vhalani Vhakolosa 3:13, 14.) Naho ri tshi khou lingedza u ita mulalo, fhedzi zwi tshi khou konḓa, u vha hashu na lufuno sa Vhakriste zwi ḓo ri thusa u dzula ri tshi hangwela vhahashu na u  rabelela uri ri dovhe ri vhe na mulalo navho.—Mat. 18:21, 22; Vhagal. 6:9.

7. (a) Yesu o ri ṱuṱuwedza uri ri ite mini? (b) Muṅwe wahashu o vha na thaidzo ifhio?

⁷ Yesu o ri ṱuṱuwedza uri ri fare vhaṅwe nga nḓila ine ra ṱoḓa vha tshi ri fara ngayo. O dovha a amba uri a ro ngo tea u funa fhedzi vhane ra ḓivha uri vha a ri funa. (Luka 6:31-33) Ni nga ita mini arali muṅwe tshivhidzoni a sokou thoma u ni rwisa nga muya? Ri a zwi ḓivha uri zwithu zwo raloho a zwi anzeli u wanala, fhedzi zwo itea kha Lara. U ri: “Wahashu o sokou thoma u nthwisa nga muya ndi sa ḓivhi uri ndo mu ita mini. Zwo vha zwi tshi ntsikeledza nahone ndo vha ndi tshi teledza na u tou ya pfunzoni.” U thomani Lara o vha a tshi ri: ‘Nṋe a tho ngo mu ita tshithu nahone a si nṋe fhedzi, na vhaṅwe tshivhidzoni a vha mu pfesesi.’

8. Ndi mini zwe Lara a ita uri a ite mulalo nahone ri nga guda mini khae?

⁸ Lara o vhona uri ndi khwine a tshi zwi lugisa. O rabela kha Yehova nahone a ḓivhudza uri u ṱoḓa u amba na wahawe. Vho lugisa mafhungo, vha kuvhatedzana nahone vha ita mulalo. Zwo zwa zwi tshi vhonala u nga zwithu zwo vhuyelela ngonani. Fhedzi Lara u dovha a ri: “Hu sa athu u fhela tshifhinga tshilapfu, onoyo wahashu o dovha zwa u nthwisa nga muya. Zwo nkula nungo.” U thomani Lara o vha a tshi vhona u nga a nga takala fhedzi arali onoyo wahawe a nga litsha zwa u mu rwisa nga muya. Fhedzi o fhedzisela o zwi vhona uri khwine ndi u tou bvela phanḓa a tshi fara onoyo wahawe nga lufuno na u mu “hangwela zwi tshi bva mbiluni.” (Vhaef. 4:32–5:2) Lara o dovha a humbula uri lufuno lwa Vhukriste “a lu vhaleli vhukhakhi. Lu fukedza zwoṱhe, lwa tenda zwoṱhe, lwa fhulufhela zwoṱhe, lwa konḓelela zwoṱhe.” (1 Vhakor. 13:5, 7) Ho ngo tsha dovha a vhilaela nga hazwo. Nga u ya ha tshifhinga, onoyo wahawe a thoma u tshila nae zwavhuḓi. Musi ni tshi ita zwoṱhe uri ni vhe na mulalo na vhahashu na u bvela phanḓa ni tshi vha funa, ni ḓivhe uri “Mudzimu wa lufuno na mulalo [u ḓo] vha na inwi.”—2 Vhakor. 13:11.

9. U ya nga Mishumo 10:34, 35, ndi ngani ri songo tea u ṱalula?

⁹ Yehova ha ṱaluli. (Vhalani Mishumo 10:34, 35.) Ri sumbedza uri ri vhana vhawe nga u sa ṱalula. Ri tevhedza mulayo wa uri ri fune vhahura vhashu samusi ri tshi ḓifuna nahone ri ita uri ri dzule ri na mulalo na vhahashu.—Vharoma 12:9, 10; Yak. 2:8, 9.

10-11. Muṅwe wahashu o lwisana hani na mavhonele awe a si avhuḓi?

¹⁰ Vhaṅwe zwi nga vha konḓela u sa ṱalula. Sa tsumbo, kha ri ambe nga zwo iteaho kha wahashu ane a pfi Ruth. Musi a tshi kha ḓi aluwa, muṅwe mufumakadzi a bvaho kha ḽiṅwe shango o ita zwithu zwi si zwavhuḓi kha muṱa wa hawe. Zwo mu kwama hani? Ruth u ri: “Ndo vha ndi sa ṱoḓi u pfa tshithu nga ha ḽeneḽo shango. Ndi tshi ri vhathu vhoṱhe vhane vha bva kha ḽeneḽo shango, u katela na Dziṱhanzi dza henefho vho tou ralo.” Ruth o lwisana hani na mavhonele awe a si avhuḓi?

¹¹ O ṱhogomela uri u tea u shandula eneo mavhonele. Musi a tshi vhala Yearbook, o pfa nga ha tshenzhelo dza vhahashu vha ḽeneḽo shango na zwo iteaho khavho. U ri: “Ndo ita vhuḓidini ha uri ndi si tsha vha na mavhonele o khakheaho nga ha vhathu vha ḽeneḽo shango. Ndo thoma u ṱhogomela uri vhenevho vhahashu na vhone vha funa Yehova na uri vha tshipiḓa tsha vhahashu vha re hone u mona na shango ḽoṱhe.” Nga u ya ha tshifhinga, Ruth o zwi vhona uri u tea u ita zwo engedzeaho. U ri: “Tshifhinga tshoṱhe musi ndi tshi ṱangana na vhahashu vhane vha bva kha ḽeneḽo shango, ndo vha ndi tshi lingedza vhukuma uri ndi vha fare zwavhuḓi. Ndo vha ndi tshi amba navho uri ndi kone u vha ḓivha khwine.” Ha itea mini? Ruth u ri: “Ndo mbo ḓi thoma u vha na mavhonele avhuḓi nga havho.”

12. Sarah o vha e na thaidzo ifhio?

¹² Vhaṅwe a vha zwi ṱhogomeli uri vha na tshiṱalula. Sa tsumbo, Sarah o vha a tshi vhona u nga ha na tshiṱalula ngauri o vha a sa haṱuli vhathu zwi tshi ya ngauri ndi vha lushaka lufhio, vho pfuma lungafhani kana uri vha na mushumo ufhio ndanguloni. Fhedzi u ri: “Ndo thoma u zwi vhona uri ndi na thaidzo khulwane ya tshiṱalula.” Nga nḓila-ḓe? Sarah o vha a tshi bva muṱani wa vhathu vho funzeaho nahone a tshi takalela u ita vhukonani na vhathu vho raloho fhedzi. O vhuya a vhudza khonani yawe uri: “A thi konani na Ṱhanzi dzi songo funzeaho, ndi ṱoḓa vho funzeaho fhedzi.” Sarah o vha a tshi khou tea u shandula eneo mavhonele awe. Hani?

13. Ri nga guda mini kha nḓila ye Sarah a shandula ngayo mavhonele awe?

¹³ Mulavhelesi o thusa Sarah uri a ṱolisise mavhonele awe. U ri: “Mulavhelesi o nkhoḓa a amba uri ndi khou shuma nga u fhulufhedzea, ndi fhindula zwavhuḓi pfunzoni na uri ndi ḓivha Maṅwalo. Fhedzi a amba uri musi nḓivho yashu i tshi engedzea, ri tea u ṱahulela zwithu zwi ngaho u ḓiṱukufhadza na vhuthu.” Sarah o ita zwe mulavhelesi a mu vhudza. U ri: “Ndo ṱhogomela uri tsha ndeme ndi u vha na lufuno na vhuthu.” Zwa ita uri a thome u vhona vhahawe nga nḓila yavhuḓi. U ri: “Ndi lingedza u pfesesa uri ndi mini zwine zwa ita uri vha funwe nga Yehova.” Hu pfi mini nga riṋe? A ri ṱoḓi u ḓidzhia ri khwine u fhira vhaṅwe nga nṱhani ha uri ro funzea. Arali ri tshi funa “vhatendi vhoṱhe” zwi tshi bva mbiluni, a ri nga ḓo vha na tshiṱalula.—1 Pet. 2:17.

14. U ya nga Vhahevheru 13:16, Yehova u ḓipfa hani musi ri tshi ṱanganedza vhathu miḓini yashu?

¹⁴ Ndi zwa ndeme kha Yehova uri ri ṱanganedze vhaeni. (Vhalani Vhahevheru 13:16.)  U ṱanganedza vhaeni ndi tshipiḓa tsha vhurabeli hashu, nga maanḓesa musi ri tshi itela u thusa vha shayaho. (Yak. 1:27; 2:14-17) Ndi ngazwo Maṅwalo a tshi ri ṱuṱuwedza uri ri “dzule [ri] tshi ṱanganedza vhaeni.” (Vharoma 12:13) Musi ri tshi ṱanganedza vhathu miḓini yashu, ri vha ri tshi khou sumbedza uri ri na ndavha navho, ri a vha funa na uri ri ṱoḓa vha tshi vha khonani dzashu. Yehova u a takala musi ri tshi ṋea vhahashu zwa u ḽa na zwa u nwa na u fhedza tshifhinga navho. (1 Pet. 4:8-10) Fhedzi hu nga vha na zwithu zwine zwa ita uri zwi konḓe u ṱanganedza vhahashu miḓini yashu.

15-16. (a) Ndi mini zwine zwa ita uri vhaṅwe vha si ṱanganedze vhathu miḓini yavho? (b) Ndi mini tsho thusaho Edit uri a ṱanganedze vhaeni?

¹⁵ Ri nga vha ri sa ṱanganedzi vhaeni zwi tshi itiswa nga zwiimo zwashu kana nga nṱhani ha nḓila ye ra aluswa ngayo. Kha ri haseledze nga ha tsumbo ya Edit ane a vha tshilikadzi. Musi a sa athu u vha Ṱhanzi o vha e si muthu wa vhathu. Edit o vha a tshi vhona u nga vhaṅwe vho vha vha tshi nga kona u ṱhogomela vhaeni khwine u mu fhira.

¹⁶ Musi Edit a tshi vha Ṱhanzi, o shandula nḓila ye a vha a tshi humbula ngayo. O ita zwithu zwe zwa vha zwi tshi ḓo mu thusa uri a kone u ṱanganedza vhaeni. U ri: “Musi hu tshi khou fhaṱwa Holo yashu, muṅwe muhulwane o nkhumbela uri ndi dzule na vhavhingani vhe vha vha vha tshi khou ḓa u thusa u fhaṱa. Ndo vha ndi tshi khou tea u dzula navho lwa vhege mbili. Ndo humbula nḓila ye Yehova a fhaṱutshedza ngayo tshilikadzi ya Tsarepata.” (1 Dzikh. 17:12-16) Edit o mbo ḓi tenda uri u ḓo dzula na vhenevho vhavhingani. Naa o fhaṱutshedzwa? U ri: “Vhege mbili dzo mbo ḓi vha miṅwedzi mivhili. Nga tshenetsho tshifhinga, ro mbo ḓi vha khonani dza tsini.” Edit o dovha a vha na khonani dza tsini tshivhidzoni. Zwino o no vha muvulanḓila nahone u a takala ngauri vhane a shuma navho tsimu vha a ḓa vha tshi mu dalela. U ri: “U ṋea zwi ita uri ndi takale. Nahone musi ndi tshi ṋea ndi wana phaṱhutshedzo nnzhi.”—Vhahev. 13:1, 2.

17. Ndi mini zwe Luke na mufumakadzi wawe vha zwi ṱhogomela?

 ¹⁷ Ri nga ḓi vha ri tshi ṱanganedza vhaeni, fhedzi naa ri nga khwinisa? Sa tsumbo, Luke na mufumakadzi wawe ndi vhathu vhane vha funa vhaeni. Kanzhi vho vha vha tshi ramba vhabebi vhavho, mashaka, khonani dza tsini, mulavhelesi na mufumakadzi wawe. Fhedzi Luke u ri: “Ro zwi ṱhogomela uri ro vha ri tshi khou ramba vhane ra vha na vhushaka ha tsini navho fhedzi.” Luke na mufumakadzi wawe vho khwinisa hani zwi tshi ḓa kha u ṱanganedza vhaeni?

18. Luke na mufumakadzi wawe vho khwinisa hani zwi tshi ḓa kha u ṱanganedza vhaeni?

¹⁸ Luke na mufumakadzi wawe vho guda uri u ṱanganedza vhaeni zwi amba mini musi vha tshi humbula nga ha maipfi a Yesu ane a ri: “Arali ni tshi funa vhane vha ni funa, ni vhuyelwa nga mini?” (Mat. 5:45-47) Vho ṱhogomela uri vha khou tea u edzisa Yehova ane a sumbedza mafunda kha vhoṱhe. Vho mbo ḓi ḓivhetshela tshipikwa tsha u ramba vhahavho vha sa athu u vha rambaho. Luke u ri: “Ri vho ḓiphiṋa vhukuma nga u fhedza tshifhinga na vhahashu. Muṅwe na muṅwe u ḓipfa o ṱuṱuwedzea nahone zwi ita uri ri vhe na vhukonani ha tsini na vhahashu na vhushaka havhuḓi na Yehova.”

19. Ri sumbedza hani uri ri vhafunziwa vha Yesu nahone ro ḓiimisela u ita mini?

¹⁹ Ro ṱhogomela uri u funana zwi tshi bva mbiluni zwi ri thusa u ita mulalo na vhahashu, u sa vha ṱalula na u vha ṱanganedza miḓini yashu. Ri tea u lwisana na mavhonele a si avhuḓi nahone ri fune vhahashu zwi tshi bva mbiluni. Arali ra ita nga u ralo, ri ḓo takala na u sumbedza uri nangoho ri vhafunziwa vha Yesu.—Yoh. 13:17, 35.