1. Ndi mini zwo thusaho Yobo uri a ḓivhe Yehova khwiṋe?

 YOBO o vha o no vha na nyambedzano na vhathu vhanzhi vhutshiloni hawe, fhedzi nyambedzano ye a vha nayo na Yehova, yo vha i tshi mangadza vhukuma. Yehova o vhudza Yobo uri a sedze tsiko, a vhone vhuṱali na maanḓa ane Yehova a vha nao hu u itela u mu thusa uri a vhone uri Yehova a nga kona u ṱhogomela vhashumeli vhawe na u vha ṋea zwine vha zwi ṱoḓa. Yehova o vhudza Yobo uri ndi ene ane a ṱhogomela zwipuka, nga zwenezwo, o vha a tshi ḓo kona na u ṱhogomela Yobo. (Yobo 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) U humbula nga ha tsiko zwo thusa Yobo uri a vhone zwine Yehova a vha zwone.

2. Ndi ngani ri tshi nga wana zwi tshi konḓa u sedza zwe Yehova a zwi sika?

² Na riṋe ri nga guda zwo engedzeaho nga ha Yehova kha zwithu zwoṱhe zwe a zwi sika zwi mangadzaho. Fhedzi nga zwiṅwe zwifhinga a zwo ngo leluwa u ita nga u ralo. Arali ni tshi dzula ḓoroboni, ni nga wana hu si na zwithu zwinzhi zwe Yehova a zwi sika zwine na zwi vhona. Naho arali ni tshi dzula mahayani, ni nga pfa u nga a ni na tshifhinga tsha u sedza zwithu zwe Yehova a zwi sika. Nga zwenezwo, kha ri vhone uri ndi ngani zwi zwa ndeme u shumisa tshifhinga tshashu ri tshi khou sedza zwithu zwe Yehova a zwi sika. Ri ḓo dovha hafhu ra guda uri Yehova na Yesu, vho shumisa hani tsiko u itela u funza vhaṅwe na uri riṋe ri nga guda mini kha zwe Yehova a zwi sika.

3. Ndi mini zwi sumbedzaho uri Yehova o vha a tshi khou ṱoda uri Adamu a ḓiphiṋe nga zwithu zwe a zwi sika?

³ Yehova o vha a tshi khou ṱoḓa uri muthu wa u thoma a ḓiphiṋe  nga zwithu zwe a zwi sika. Musi Mudzimu a tshi sika Adamu, o mu vhea pharadisoni yavhuḓi uri a dzule khayo na u i ṱanḓavhudza uri i ḓadze shango ḽoṱhe. (Gen. 2:8, 9, 15) Humbulani uri Adamu o vha o takala hani musi a tshi vhona zwimela zwi tshi khou aluwa na maluvha a tshi khou buḽoma. Yo vha i ndugelo khulwane vhukuma kha Adamu u ṱhogomela tsimu ya Edeni. Yehova o dovha a mu humbela uri a rine na zwipuka madzina. (Gen. 2:19, 20) Yehova o vha a tshi nga vha o rina zwenezwo zwipuka madzina, fhedzi o ṋea Adamu wonoyo mushumo. Zwi tou vha khagala uri musi Adamu a tshi humbula uri a rine tshipuka tshikene dzina ḽifhio, o thoma a sedza nḓila ine tshenetsho tshipuka tsha tshila ngayo. Adamu u tea u vha o ḓiphiṋa nga u ita wonoyo mushumo. Zwi nga vha zwo mu thusa u vhona uri Yehova o ṱalifha na uri zwithu zwe a zwi sika ndi zwavhudi.

4. (a) Ndi tshifhio tshiṅwe tshiitisi tsha u guda nga zwe Yehova a zwi sika? (b) Ndi tshithu tshifhio tshe Yehova a tshi sika tshine na tshi takalela?

⁴ Tshiṅwe tshiitisi tsha uri ri gude kha tsiko ndi ngauri Yehova u ṱoḓa ri tshi ita nga u ralo. Yehova o ri: “Lavhelesa ṱaḓulu u vhone. Ndi nnyi o sikaho zwenezwi zwithu?” Phindulo ya yeneyo mbudziso ri a i ḓivha. (Yes. 40:26) Yehova o sika zwithu zwoṱhe zwine zwa vha ṱaḓulu, kha ḽifhasi na lwanzheni nahone hu na zwiṅwe zwithu zwine ra nga zwi guda nga hae kha zwe a zwi sika. (Ps. 104:24, 25) Dovhani ni humbule na nga nḓila ye Yehova a ri sika ngayo. O ri sika ri na vhukoni ha u vhona zwithu zwavhuḓi zwe a zwi sika. O dovha a ri ṋea na vhukoni ha u vhona, u pfa, u kwama, u thetshela na u nukhedza. Zwenezwi zwi ita uri ri kone u ḓiphiṋa nga zwithu zwoṱhe zwe Yehova a zwi sika.

5. U ya nga Vharoma 1:20, ri vhuyelwa hani musi ri tshi guda nga zwithu zwe Yehova a zwi sika?

⁵ Bivhili i dovha ya amba nga tshiṅwe tshithu tshine tsha ita uri ri gude kha tsiko. Tsiko i ri funza nga ha zwine Yehova a vha zwone. (Vhalani Vharoma 1:20.) Sa tsumbo, musi ri tshi vhona zwithu zwe Yehova a zwi sika, ri a zwi vhona uri o zwi sika nga nḓila i akhamadzaho. Zwenezwo zwi sumbedza uri ndi Mudzimu o ṱalifhaho. Dovhani ni humbule nga ha zwiḽiwa zwine ra ḓiphiṋa ngazwo. Zwenezwi zwi sumbedza uri Mudzimu u a funa vhathu. Musi ri tshi vhona zwine Yehova a vha zwone kha zwe a zwi sika, zwi ita uri ri ṱoḓe u mu ḓivha khwiṋe, na u vha khonani dzawe dza tsini. Zwa zwino kha ri vhone dziṅwe nḓila dze Yehova a shumisa ngadzo tsiko u itela u gudisa vhathu ngudo dza ndeme.

6. Ri guda mini kha zwiṋoni zwine zwa pfulutshela huṅwe?

⁶ Yehova o vhea tshifhinga tshine zwithu zwa tea u itea ngatsho. Ṅwaha muṅwe na muṅwe  mafheleloni a February u swika vhukatini ha May, Vhaisiraele vho vha vha tshi vhona maovhelwa a tshi khou fhufha a tshi khou pfulutshela devhula. Mudzimu o vhudza Vhaisiraele uri: “Ḽiovhelwa ḽine ḽa khou fhufha ḽi ḓivha khalaṅwaha dzaḽo.” (Yer. 8:7) Samusi Yehova o vhea tshifhinga tshine zwenezwi zwiṋoni zwa tea u pfuluwa ngatsho, o dovha a vhea na tshifhinga tshine a ḓo fhelisa ngatsho ḽino shango ḽivhi. Musi ri tshi vhona zwiṋoni zwi tshi khou pfulutshela kha ḽinwe shango, ri nga vha na vhungoho ha uri Yehova u na ‘tshifhinga tshe a tshi vhea’ tshine a ḓo fhelisa ngatsho ḽino shango ḽivhi.—Hab. 2:3.

7. Ndi mini zwine ra zwi guda kha nḓila ine tshiṋoni tsha fhufha ngayo? (Yesaya 40:31)

⁷ Yehova u ṋea vhashumeli vhawe maanḓa. A tshi shumisa Yesaya, Yehova o fhulufhedzisa uri vhathu vhawe “vha ḓo takuwa nga phapha sa goni.” (Vhalani Yesaya 40:31.) Vhaisiraele vho vha vho no ḓowela u vhona goni ḽi tshi khou fhufha ḽo ṱharamudza maphapha, ḽi sa khou shumisa nungo dzaḽo, tshine tsha khou ḽi thusa u fhufha hu muya. Zwenezwi zwi ri humbudza uri Yehova a nga kona u ri ṋea maanḓa, samusi a tshi kona u ṋea maanḓa zwenezwi zwiṋoni. Musi ni tshi vhona tshiṋoni tshi tshi khou fhufha tsho sokou ṱharamudza maphapha, tshi sa khou shumisa na nungo dzatsho, ni ḓivhe uri na inwi Yehova a nga ni ṋea maanḓa a uri ni kone u sedzana na thaidzo dzaṋu.

8. Ndi mini zwe Yobo a zwi guda kha tsiko ya Yehova nahone riṋe ri nga guda mini?

⁸ Ri tea u fhulufhela Yehova. Yehova o thusa Yobo uri a mu fhulufhele nga ho engedzeaho. (Yobo 32:2; 40:6-8) Musi a tshi khou amba na Yobo, Yehova o amba nga ha tsiko yawe. O amba nga ha dziṋaledzi, makole na nga ha dziphenyo. Yehova o dovha a amba nga ha zwipuka zwi ngaho ṋari na bere. (Yobo 38:32-35; 39:9, 19, 20) Zwenezwi a zwi sokou sumbedza fhedzi uri Yehova u na maanda, zwi dovha zwa sumbedza uri u na lufuno na vhuṱali. Nga nṱhani ha yeneyi nyambedzano ye Yehova a vha nayo na Yobo, Yobo o fhulufhela Yehova nga ho engedzeaho. (Yobo 42:1-6) Musi ri tshi guda nga ha tsiko, ri a kona u vhona uri Yehova u na maanḓa na vhuṱali u ri fhira. A nga kona u fhelisa thaidzo dzashu dzoṱhe nahone u ḓo dzi fhelisa. Zwenezwi zwi nga ita uri ri mu fhulufhele nga ho engedzeaho.

9-10. Ḓuvha na mvula zwi ri gudisa mini nga ha Yehova?

⁹ Yesu o vha a tshi ḓivha tsiko zwavhuḓi. Sa “mushumi a re na vhutsila,” Yesu o thusa Khotsi awe u itela u sika zwithu zwoṱhe. (Mir. 8:30) Musi Yesu e kha ḽifhasi o shumisa tsiko u itela u funza vhafunziwa vhawe nga ha Khotsi awe. Kha ri ambe nga ha zwiṅwe zwa zwithu zwe a zwi funza.

¹⁰ Yehova u a funa vhathu vhoṱhe. Musi Yesu a tshi khou funza thavhani o amba nga ha ḓuvha na mvula, zwithu zwine vhunzhi ha vhathu vha sa zwi dzhiele nṱha. Fhedzi zwenezwi zwithu ri a zwi ṱoḓa uri ri kone u tshila. Yehova o vha a tshi nga phetha nga ḽa uri a nga si ḓo nisela mvula na u ṱavhisela ḓuvha vhathu vhane vha sa mu shumele. Fhedzi u nisela mvula na u ṱavhisela ḓuvha vhathu vhoṱhe. (Mat. 5:43-45) Yesu o vha a tshi khou funza vhafunziwa vhawe uri Yehova u ṱoḓa na riṋe ri tshi funa vhathu vhoṱhe. Musi ri tshi vhona ḓuvha ḽi tshi khou kovhela na musi ri tshi vhona mvula i tshi na zwi ri humbudza nga ha nḓila ine Yehova a funa ngayo vhathu vhoṱhe. Tsumbo yawe i a ri ṱuṱuwedza uri na riṋe ri sumbedze vhathu vhoṱhe uri ri a vha funa nga u huwelela khavho.

11. U lavhelesa zwiṋoni zwi nga ri ṱuṱuwedza hani?

¹¹ Yehova uri ṋea zwine ra zwi shaya. Kha yeneyo pfunzo ya thavhani Yesu o dovha a ri: “Lavhelesani zwiṋoni nga vhuronwane; a zwi zwali mbeu, a zwi kaṋi kana u kuvhanganyela  maḓuluni. Naho zwo ralo, Khotsi aṋu wa ṱaḓulu u a zwi ṋea zwiḽiwa.” Zwiṋoni zwi nga vha zwo vha zwi tshi khou fhufha nga henefho nṱha musi Yesu a tshi vhudzisa uri: “Naa a ni vha ndeme u zwi fhira?” (Mat. 6:26) Zwenezwi zwi tou sumbedza uri Yehova u ḓo ri ṱhogomela! (Mat. 6:31, 32) Yeneyi ngudo i bvela phanḓa na u ṱuṱuwedza vhashumeli vha Yehova vha fhulufhedzeaho. Muṅwe wahashu wa muvulanḓila ane a kha ḓi vha muswa wa ngei Spain o vha o kulea nungo ngauri o vha a sa khou wana fhethu hune a nga dzula hone. Fhedzi musi a tshi vhona zwiṋoni zwi tshi khou ḽa mbeu na mitshelo, o pfa o ṱuṱuwedzea. O ri: “Zwenezwo zwiṋoni zwo nkhumbudza uri Yehova u a zwi ṱhogomela na uri na nṋe u ḓo nṱhogomela.” Hu sa athu fhela na tshifhinga, onoyo wahashu a mbo ḓi wana vhudzulo.

12. U ya nga Mateo 10:29-31 zwiṋoni zwiṱuku kana ṱhongola zwi ri funza mini nga ha Yehova?

¹² Yehova u a ri dzhiela nṱha nga muthihi nga muthihi washu. Musi Yesu a sa athu ruma vhafunziwa vhawe uri vha ye u huwelela o vha thusa uri vha si ofhe vhathu vhane vha ḓo vha tovhola. (Vhalani Mateo 10:29-31.) O vha thusa nga u vha vhudza nga ha zwiṋoni zwiṱuku zwe zwa vha zwo ḓowelea ngei Isiraele zwine zwa vhidzwa ṱhongola. Tshifhingani tsha Yesu, zwenezwi zwiṋoni zwo vha zwi si zwa ndeme, fhedzi o vhudza vhafunziwa vhawe uri: “A hu na na tshithihi tshazwo tshine tsha ḓo wela fhasi Khotsi aṋu a sa zwi ḓivhi.” O dovha a ri: “Ni vha ndeme vhukuma u fhira zwiṋoni zwiṱuku zwinzhi.” Nga murahu, Yesu a khwaṱhisedza vhafunziwa vhawe uri Yehova u vha dzhia vhe vha ndeme nga muthihi nga muthihi wavho, nga zwenezwo, vho vha vha songo tea u ofha vhathu vhane vha ḓo vha tovhola. Zwi tou pfala uri vhafunziwa vha Yesu vha nga vha vho humbula zwe Yesu a vha vhudza musi vha tshi vhona zwiṋoni zwiṱuku kana ṱhongola musi vha tshi khou huwelela ḓoroboni na mahayani a henefho. Na inwi tshifhinga tshoṱhe musi ni tshi vhona tshiṋoni tshiṱuku ni humbule uri Yehova u ni dzhia ni wa ndeme ngauri ‘ni wa ndeme vhukuma u fhira zwiṋoni zwiṱuku zwinzhi.’ Yehova a nga ni thusa uri ni si ofhe vhane vha ni tovhola.—Ps. 118:6.

13. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri gude kha zwe Yehova a zwi sika?

¹³ Hu na ngudo nnzhi dzine ra nga dzi guda kha tsiko. Nga nḓila ḓe? Tsha u thoma, ri tea u ḓiṋea tshifhinga tsha u sedza zwithu zwe Yehova a zwi sika. Nga murahu ri humbule nga ha uri zwi ri gudisa mini nga ha Yehova. A zwi nga ḓo dzulela u ri lelutshela uri ri ite nga u ralo. Munwe wahashu wa tshifumakadzini wa ngei Cameroon ane a pfi Géraldine o ri: “Ndo alutshela ḓoroboni, nga zwenezwo, ndo vha ndi tshi tea u ita vhuḓidini vhuhulwane uri ndi vhone zwithu zwe Yehova a zwi sika.” Munwe muhulwane ane a pfi Alfonso o ri: “Ndo guda uri ndi tea u ḓiṋea tshifhinga tsha u sedza zwe Yehova a zwi sika ndi ndoṱhe na u elekanya uri zwi ngudisa mini nga hae.”

14. Davida o guda mini musi a tshi elekanya nga zwe Yehova a zwi sika?

 ¹⁴ Davida o humbulisisa nga ha zwe Yehova a zwi sika. O vhudza Yehova uri: “Musi ndi tshi vhona ḽiṱaḓulu, mishumo ya minwe yau, ṅwedzi na dziṋaledzi zwe wa zwi vhumba, muthu u tou vha mini u tshi dzula u tshi mu humbula?” (Ps. 8:3, 4) Davida ha ngo sokou sedza fhedzi dziṋaledzi nga madekwana, o vha a tshi humbulisisa nga ha uri dzi mu gudisa mini nga ha Mudzimu. O guda zwithu zwinzhi zwavhuḓi nga ha Yehova. Nga zwiṅwe zwifhinga, o elekanya nga ha nḓila ye a aluwa ngayo mbumbeloni ya mme awe. Musi a tshi elekanya nga ha nḓila i mangadzaho ye Yehova a mu sika ngayo zwo ita uri a dzhiele nṱha vhuṱali vhune Yehova a vha naho.—Ps. 139:14-17.

15. Ṋeani tsumbo dza uri zwithu zwe Yehova a zwi sika zwi ita hani uri ni vhone zwine a vha zwone. (Phisalema 148:7-10)

¹⁵ U fana na Davida na riṋe a zwi ṱoḓei uri ri ye kule uri ri kone u guda nga ha tsiko ya Yehova na u elekanya nga hayo. Hu na zwithu zwinzhi zwine zwa nga ri thusa uri ri kone u guda nga ha Yehova na u mu ḓivha khwiṋe. Sa tsumbo, ni nga kona u vhona maanḓa ane Yehova a vha nao musi ni tshi pfa vhududo ha ḓuvha. (Yer. 31:35) Tshiṅwe tshine tsha nga ita uri ni vhone vhuṱali ha Yehova ndi musi ni tshi ṱangana na tshiṋoni tshi tshi khou fhaṱa tshiṱaha. Ni nga kona u vhona uri Yehova ndi Mudzimu o takalaho musi ni tshi vhona tshibwanana tshi tshi khou tamba nga mutshila watsho. Nahone musi ni tshi vhona mme a tshi khou tamba na ṅwana wawe ni nga livhuwa Yehova nga nṱhani ha lufuno lune a vha nalwo. Hu na zwithu zwinzhi zwine zwa ri gudisa nga ha Yehova ngauri zwoṱhe zwe a zwi sika, hu sa londwi uri ndi zwihulwane kana ndi zwiṱuku, zwi tsini kana zwi kule, zwi ita uri ri mu rende.—Vhalani Phisalema 148:7-10.

16. Ri fanela u ḓiimisela u ita mini?

¹⁶ Khotsi ashu wa ṱaḓulu u na lufuno, vhuṱali, maanḓa nahone tshiṅwe na tshiṅwe tshine a tshi ita tsho naka. Ri a kona u vhona zwenezwi zwithu zwoṱhe zwine Yehova a vha zwone musi ri tshi sedza tsiko yawe. U nga ri ri nga ḓivhetshela tshifhinga tsha u guda nga ha tsiko ya Yehova na uri i ri thusa hani u guda nga ha zwine a vha zwone. Arali ra ita nga u ralo, vhushaka hashu nae vhu ḓo khwaṱha tshoṱhe. (Yak. 4:8) Kha thero i tevhelaho ri ḓo vhona uri vhabebi vha nga shumisa hani tsiko u itela u thusa vhana vhavho uri vha vhe khonani dza Yehova.