MIṄWAHA ye nda i fhedza ndi tshikoloni a ho ngo shanduka tshithu. Kha tshikolo tshe nda dzhena khatsho, vhathu vhe wa thoma navho ndi vhone vhane wa ḓo fhedza navho; nga zwenezwo, no vha ni tshi ḓivha vhathu vhanzhi kha yeneyo ḓorobo nahone na inwi vha tshi ni ḓivha.

Ḓorobo ya ngei Liberty yo vha yo tangwa nga mabulasi nahone ho vha hu tshi limiwa tshikoli. Musi ndi tshi bebwa, khotsi anga vho vha vha tshi shuma kha iṅwe ya bulasi dza henefho. Ndo guda u reila gandakanda nahone nda ḓivha miṅwe mishumo ya vhulimi musi ndi tshee muswa.

Musi ndi tshi bebwa khotsi anga vho vha vho no aluwa. Vho vha vhe na miṅwaha ya 56 musi ndi tshi bebwa nahone mme anga vho vha vhe na miṅwaha ya 35. Hu sa londwi zwenezwo, khotsi anga vho vha vhe musekene, vhe na mutakalo wavhuḓi nahone vhe munna wa tshinaḓa ane a funa u shuma vhukuma na u gudisa vhana vhawe uri na vhone vha ite zwi fanaho. Vho vha vha sa holi tshelede nnzhi, fhedzi vho ri fhaṱela nnḓu, u ri rengela zwiambaro, zwiḽiwa nahone vho vha vha tshi ri tikedza tshifhinga tshoṱhe. Vho lovha vhe na miṅwaha ya 93. Mme anga vho lovha vhe na miṅwaha ya 86. A huna na muthihi wavho we a shumela Yehova. Kha vhana vha hashu, murathu wanga ndi ene we a shuma nga u fulufhedzea sa muhulwane wa tshivhidzo u bva nga 1972.

Mme anga vho vha vhe muthu ane a funesa kereke. Vho vha vha tshi ṱuwa na riṋe kerekeni ya Baptist Swondaha iṅwe na iṅwe. Ndo thoma u pfa nga ha Vhuraruthihi musi ndi na miṅwaha ya 12. Zwenezwi zwithu zwo mmbilaedzisa nahone nda vhudzisa mme anga uri: “Yesu a nga vha hani Murwa na Khotsi nga tshifhinga tshithihi?” Vho ri: “Ṅwananga, ndi tshiphiri. A ro ngo fanela u zwi pfesesa.” Ndi ngoho uri na nṋe ndo vha ndi sa zwi pfesesi. Nga zwenezwo, ndo lovhedzwa mulamboni wa henefho ndi na miṅwaha ya 14. Ndo mbwandamedzwa luraru, nga dzina ḽa Khotsi, ḽa Murwa na ḽa muya mukhethwa!

Musi ndi sekondari, ndo vha ndi na khonani ye ya vha i ramavili nahone yo nṱuṱuwedza uri na nṋe ndi vhe ramavili. Nga zwenezwo, nda thoma u ita nḓowe-nḓowe nahone nda ṅwaliswa kha dzangano ḽa zwa mavili ḽine ḽa pfi Golden Gloves. Nga murahu ha tshifhinganyana, ndo mbo ḓi ṱutshela zwa mavili samusi ndo vha ndi si mulwi makone. Ndo vhidzwa uri ndi vhe Swole ḽa U.S. nahone nda rumelwa ngei Dzheremane. Musi ndi tshi khou shuma henefho, vhalanguli vhanga vho nthumela tshikoloni tsha Noncommissioned Officers Academy vha tshi humbula uri ndi na vhukoni ha u vha murangaphanḓa. Vho vha vha tshi ṱoḓa uri ndi tovhole buḓo ḽa u vha swole. Ndo vha ndi sa ṱoḓi u vha swole, nga zwenezwo, ndo mbo ḓi humiselwa hayani nga 1956, musi ndi tshi fhedza tshikolo nga murahu ha miṅwaha mivhili. Hu sa athu u fhela tshifhinga, ndo mbo ḓi dzhenela vhuṅwe vhuswole ho fhambanaho vhukuma na ha u thoma.

Musi ndi sa athu u guda ngoho, ndo vha ndi na mavhonele a si avhuḓi nga ha zwine munna wa vhukuma a fanela u vha zwone. Mimuvi na vhathu vhe nda vha ndi tshi tshila navho zwo ṱuṱuwedza mavhonele anga nga ha nḓila ine munna a fanela u vha ngayo. Ndo vha ndi tshi humbula uri vhafunzi a si vhanna vhukuma. Fhedzi ndo thoma u guda zwiṅwe zwithu zwe zwa shandula vhutshilo hanga. Ḽiṅwe ḓuvha musi ndi ḓoroboni ndi tshi khou reila goloi yanga ya muvhala mutswuku, vhaṅwe vhasidzana vhavhili vho mmbidza. Ndo vha ndi tshi vha ḓivha ngauri khaladzi avho o vhinga khaladzi anga muhulwane. Vhenevho vhasidzana vho vha vhe Ṱhanzi dza Yehova. Ndo vha ndo ṋewa Tshiingamo na Awake! tshifhingani tsho fhiraho, fhedzi Tshiingamo tsho vha tshi tshi konḓa u pfesesea. Nga tshenetsho tshifhinga, vho nthamba Pfunzoni ya Bugu ya Tshivhidzo ye ya vha i tshi farelwa hayani havho. Ndo vha vhudza uri ndi ḓo thoma nda ḽi dzeula. Vhenevho vhasidzana vho mmbudzisa zwi tevhelaho vha tshi khou ṅweṅwela, “Ni ḓo ḓa thi?” Nda ri, “Ndi ḓo ḓa.”

Ndo ḓisola nge nda amba uri ndi ḓo ḓa, fhedzi ndo vha ndi tshi fanela u ita zwe nda ana. Ndo ya miṱanganoni nga honoho vhusiku. Ndo takadzwa vhukuma nga vhana. Ndo mangadzwa vhukuma nga nḓila ye vha vha vha tshi ḓivha ngayo Bivhili! Naho ndo vha ndi tshi ya kerekeni na mme anga Swondaha iṅwe na iṅwe, ndo vha ndi sa ḓivhi zwinzhi nga ha Bivhili. Zwino ndo vha ndo ḓiimisela u guda zwo engedzeaho. Ndo tenda vha tshi fara pfunzo ya Bivhili na nṋe. Ndo thoma nga u guda uri dzina ḽa Mudzimu Ramaanḓaoṱhe ndi Yehova. Musi ndi tshi vhudzisa mme anga nga ha Ṱhanzi dza Yehova miṅwahani minzhi yo fhiraho, vho ri, “Vha gwadamela muṅwe mukalaha ane a pfi Yehova.” Fhedzi zwino maṱo anga o no vulea!

Ndo ṱavhanya nda ita mvelaphanḓa ngauri ndo vha ndi tshi zwi ḓivha uri ndo wana ngoho. Ndo ya miṱanganoni nahone nda lovhedzwa hu sa athu u fhela miṅwedzi ya ṱahe nga March 1957. Mavhonele anga nga ha vhutshilo o shanduka. Ndi takalela uri Bivhili yo nthusa u shandula mavhonele anga nga ha u vha munna wa  vhukuma. Yesu o vha e munna o fhelelaho. O vha e na maanḓa u fhira vhathu vhoṱhe. Naho zwo ralo, ho ngo ḓidzhenisa kha dzinndwa, fhedzi o ‘kwatama’ a tenda u tambudzwa samusi zwo vha zwo dzula zwo ambiwa. (Yes. 53:2, 7) Ndo guda uri vhatevheli vha Yesu vha vhukuma vha “fanela u vha na vhulenda kha vhoṱhe.”—2 Tim. 2:24.

Ndo thoma u vula nḓila nga 1958. Fhedzi ndo vha ndi tshi fanela u litsha u vula nḓila lwa tshifhinganyana. Ndi ngani? Ndi nga nṱhani ha uri ndo vha ndi tshi ṱoḓa u vhinga Gloria we a vha e muṅwe wa vhasidzana vhe vha nthamba miṱanganoni! A thi ḓisoli nge nda dzhia yeneyo phetho. Gloria o vha e ṱhase nahone na zwino u kha ḓi vha ṱhase. Kha nṋe, ndi wa ndeme u fhira Daimane ya u ḓura ḽifhasini nahone ndi takalela uri ndo vhingana nae! U amba zwi tevhelaho nga ha ene muṋe:

“Ndi muṅwe wa vhana vha 17. Mme anga vho vha vhe Ṱhanzi i fulufhedzeaho. Vho lovha ndi na miṅwaha ya 14. Tshenetsho ndi tshifhinga tshe khotsi anga vha thoma ngatsho u guda Bivhili. Samusi mme anga vho lovha, khotsi anga vho ita nzudzanyo na ṱhoho ya tshikolo. Samusi mukomana wanga o vha e tsini na u fhedza tshikolo, Khotsi anga vho ri humbetshela uri ri si ye tshikoloni nga maṅwe maḓuvha. Ro vha ri tshi thusana u ṱhogomela vhana vha hashu vhaṱuku na u lugisela muṱa woṱhe zwiḽiwa zwa nga madekwana uri Khotsi ashu vha tshi vhuya mushumoni vha wane zwithu zwoṱhe zwo no luga. Ṱhoho ya tshikolo yo ri tendela nahone yeneyo ndugiselelo yo vha hone u swikela mukomana wanga a tshi fhedza tshikolo. Nṋe na vhana vha hashu vha 10, ro gudiswa Bivhili nga miṱa mivhili ya Dziṱhanzi nahone na riṋe ra vha Ṱhanzi dza Yehova. Ndo vha ndi tshi takalela u huwelela naho ndo vha ndi tshi shona. Sam o fhedza miṅwaha minzhi a tshi nthusa uri ndi si tsha shona.”

Nṋe na Gloria ro vhingana nga February 1959. Ro ḓiphina nga u vula nḓila roṱhe. Wonoyo ṅwaha nga July, ro ita khumbelo ya u shuma Bethele samusi ro vha ri tshi tama u shuma ofisini khulwane dza shango ḽoṱhe. Ro vha na nyambedzano na wahashu Simon Kraker. O ri vhudza uri nga tshenetsho tshifhinga Bethele ho vha hu sa khou ṱanganedzwa vhavhingani. Ro dzula ri na lutamo lwa u shuma Bethele, fhedzi ro lindela tshifhinga tshilapfu!

Ro ṅwalela ofisini khulwane dza shango ḽoṱhe ri tshi khou humbela u rumelwa hu re na ṱhoḓea khulwane. Vho ri khethela u ya u shuma: Pine Bluff, Arkansas. Nga tshenetsho tshifhinga, ho vha hu na zwivhidzo zwivhili ngei Pine Bluff—tshiṅwe tshi tsha vhatshena, tshiṅwe tshi tsha vharema. Ro rumelwa kha tshivhidzo tsha vharema tshe tsha vha tshi na vhahuweleli vha 14 fhedzi.

Ni nga vha ni khou ḓivhudzisa uri ndi ngani vhathu vho vha vhe na tshiṱalula zwivhidzoni zwa Ṱhanzi dza Yehova. Zwo vha zwo tou ralo ngauri ho vha hu si na zwine vha nga ita nga tshenetsho tshifhinga. Ho vha ho vhewa milayo ya uri zwo khakhea uri vhathu vha mivhala i sa fani vha ṱangane fhethu huthihi nahone ho vha hu tshi dovha ha vha na dzinndwa. Fhethu hunzhi, zwo vha zwo tea uri vhahashu vha ofhe u ṱanganela fhethu huthihi na vhathu vha muvhala u sa fani na wavho ngauri Holo yavho ya Muvhuso yo vha i tshi ḓo fheliswa. Zwenezwo zwithu zwo itea. Arali Ṱhanzi dza vharema dza huwelela fhethu hune ha dzula vhathu vha vhatshena, dzo vha dzi tshi valelwa dzhele na u rwiwa. Nga zwenezwo, u itela uri ri kone u ita mushumo wa u huwelela, ro tevhedza milayo ri na fulufhelo ḽa uri zwithu zwi ḓo shanduka zwa vha khwine.

Ro vha ri tshi sedzana na vhuleme vhuḓinḓani hashu. Nga zwiṅwe zwifhinga musi ri tshi khou shuma fhethu hune ha dzula vharema, ro sokou mangala ro khokhonya muṱani wa vhathu vhatshena. Ro vha ri tshi fanela u ṱavhanya ra dzhia phetho. Ro vha ri tshi nga lingedza u amba navho nga ha Bivhili nga u tou pfufhifhadza kana ra humbela pfarelo ra fhira. Yeneyo ndi nḓila ye zwithu zwa vha zwi ngayo nga tshenetsho tshifhinga.

Ndi ngoho uri ro vha ri tshi fanela u shuma nga maanḓa kha mushumo wa u ḓitshidza u itela u tikedza mushumo washu wa u vula nḓila. Ro vha ri sa holi tshelede nnzhi kha mishumo ye ra vha ri tshi i ita. Gloria o vha a tshi shuma miḓini i si gathi. Ndo vha ndi tshi tendelwa uri ndi mu thuse uri a kone u fhedza mushumo nga tshifhinga. Ro vha ri tshi ṋewa zwiḽiwa zwa nga masiari nahone ro vha ri tshi zwi ḽa ri sa athu u ṱuwa. Gloria o vha a tshi ainela muṅwe muṱa vhege iṅwe na iṅwe. Ndo vha ndi tshi shuma ngadeni, u ṱanzwa mafasiṱere na u ita miṅwe mishumo. Kha muṅwe muṱa wa vhatshena, Gloria o vha a tshi ṱanzwa mafasiṱere nga ngomu, nṋe ndi tshi khou ṱanzwa nga nnḓa. Ro vha ri tshi ṋewa zwiḽiwa zwa nga masiari sa izwi ro vha ri tshi shuma ḓuvha ḽoṱhe. Gloria o vha a tshi ḽa o dzula nga ngomu nḓuni fhedzi e kule na wonoyo muṱa, nṋe ndo vha ndi tshi ḽa ndo dzula giratshini. Zwo vha zwi sa mmbilaedzisi. Zwiḽiwa zwo vha zwi zwavhuḓi. Wo vha u muṱa wavhuḓi; fhedzi vho  vha vha tshi ṱuṱuwedzwa nga mavhonele e vhathu vha vha vhe nao nga tshenetsho tshifhinga. Ndi humbula tshiṅwe tshifhinga musi ro ima fhethu hune ha shelwa hone peṱirolo. Musi ro no shela peṱirolo, ndo amba na muthu we a vha a tshi khou ri thusa nda humbelela Gloria uri a ye nḓuni ṱhukhu. O ri zwondolola nahone a ri, “Yo khiiwa.”

Kha ḽiṅwe sia, ro vha na zwifhinga zwavhuḓi vhukuma na vhahashu nahone ro vha ri tshi funa tsimu! Musi ri tshi swika ngei Pine Bluff, ro ya ra dzula ha muṅwe wahashu we a vha e mushumeli tshivhidzoni. Mufumakadzi wawe o vha e si mutendi nahone Gloria o thoma u guda nae Bivhili, nṋe nda thoma u guda na ṅwananyana wavho na munna wawe. Onoyo ṅwananyana na mme awe vho khetha u shumela Yehova nahone vha lovhedzwa.

Ro vha ri na khonani tshivhidzoni tsha vhatshena. Vho vha vha tshi ri vhidza zwiḽiwani zwa nga madekwana, fhedzi vho vha vha tshi zwi ita vhathu vha sa vha vhoni. Tshigwada tshine tsha pfi Ku Klux Klan (KKK) tshe tsha vha tshi tshi ṱuṱuwedza tshiṱalula na dzinndwa tsho vha tsho ḓiṋea maanḓa nga tshenetsho tshifhinga. Ndi humbula vhuṅwe vhusiku nga holodei ya Halloween ndi tshi vhona muṅwe munna o dzula vurannḓani o ambara zwiambaro zwitshena u fana na tshigwada tsha KKK. Zwenezwi zwithu a zwo ngo thivhela vhahashu u sumbedza vhuthu. Ḽiṅwe ḓuvha nga tshilimo, ro vha ri tshi ṱoḓa tshelede ya u ya buthanoni nahone muṅwe wahashu o renga goloi yashu ya Ford ya 1950 u itela uri ri kone u ya buthanoni. Nga murahu ha ṅwedzi, ḽiṅwe ḓuvha ḽo vha ḽi tshi khou fhisa nahone ro vha ro neta musi ri tshi khou bva u huwelela na u fara pfunzo dza Bivhili. Nga zwenezwo, ro mangala vhukuma musi ri tshi swika hayani. Ro wana goloi yashu yo pakiwa phanḓa ha nnḓu! Ho vha ho vhewa tshibammbiri kha tshikirini tsha goloi, tsho ṅwalwa uri: “Dzhiani goloi yaṋu sa tshifhiwa tshi bvaho kha nṋe. Wahaṋu.”

Ho vha na tshiṅwe tshifhinga tshi takadzaho tshine ndi nga si vhuye nda tshi hangwa. Nga 1962, ndo rambiwa Tshikoloni tsha Vhuḓinḓa ha Muvhuso ngei Lansing Tshipembe, kha ḽa New York. Tsho vha tshi tshi fhedza ṅwedzi woṱhe nahone hu tshi gudiswa vhahulwane vha zwivhidzo, vhalavhelesi vha ḽiisela na vha tshiṱiriki. Musi ndi tshi rambiwa, ndo vha ndi sa shumi nahone ndi si na tshelede nnzhi. Naho zwo ralo, ndo ita interview na iṅwe khamphani ya ṱhingothendeleki ya ngei Pine Bluff. Arali vha nthola, ndo vha ndi tshi ḓo vha murema wa u thoma u shuma kha yeneyo khamphani. Mafheleloni vho mmbudza uri vha ḓo nthola. Ndo vha ndi tshi ḓo ita mini? Ndo vha ndi si na tshelede ya u ya ngei New York. Ndo humbula u ṱanganedza wonoyo mushumo nṱhani ha u ya tshikoloni. Nga zwenezwo, ndo vha ndi tshi khou ṱoḓa u ṅwala vhurifhi ha uri a thi nga yi tshikoloni. Zwenezwo ndi zwithu zwine ndi nga si vhuya nda zwi hangwa.

Muṅwe wahashu wa tshisadzini ane ra ṱanganela nae tshivhidzoni tshithihi ane munna wawe a si vhe mutendi, o khokhonya muṋangoni wa nnḓu yashu nga matsheloni nahone a nṋea fulobo. Yo vha yo ḓala nga tshelede. Onoyo mufumakadzi na vhana vhawe vho vha vha tshi vuwa nga matsheloni-tsheloni vha ya u shuma masimuni u tupula tsheṋe u itela u wana tshelede uri ndi kone u ya New York. O ri, “Iyani tshikoloni ni gude nga hune na nga kona ngaho, ni kone u vhuya ni tshi ri gudisa!”  Nga murahu, ndo humbela khamphani ya ṱhingothendeleki arali ndi tshi nga thoma u shuma nga murahu ha vhege ṱhanu. Vho mphindula vha ri, “Hai!” Fhedzi zwo vha zwi si na mushumo. Ndo vha ndo no dzhia phetho. Ndo takalela uri a tho ngo ṱanganedza wonoyo mushumo!

Gloria u humbula nga ha tshifhinga tshe ra tshi fhedza ri ngei Pine Bluff, o ri: “Ndo vha ndi tshi funa tsimu ya henefho fhethu! Ndo vha ndi na pfunzo nnzhi dza Bivhili. Nga zwenezwo, nga matsheloni ro vha ri tshi ya nnḓu nga nnḓu nahone ri tshi fara pfunzo dza Bivhili ḓuvha ḽoṱhe, nga zwiṅwe zwifhinga u swika nga 11 ya vhusiku. Zwo vha zwi tshi takadza vhukuma! Ndo vha ndi tshi nga takalela u dzula ndi tshi ita wonoyo mushumo. Ndi nga amba uri ndo vha ndi sa ṱoḓi u litsha u vula nḓila u itela u shuma kha mushumo wa ḽiisela, fhedzi Yehova o vha a tshi ṱoḓa ri tshi ita zwiṅwe zwithu.” Nahone o ita nga u ralo.

Musi ri tshi khou vula nḓila ngei Pine Bluff, ro ita khumbelo ya u vha vhavulanḓila vho khetheaho. Ro vha ri tshi fulufhela uri zwithu zwi ḓo tshimbila zwavhuḓi ngauri mulavhelesi washu wa tshiṱiriki o vha a tshi ṱoḓa uri ri ye u thusa tshivhidzo tsha ngei Texas nahone o vha a tshi ṱoḓa ri tshi ya henefho ri vhavulanḓila vho khetheaho. Ro vha ro zwi lavhelela nga maṱo matswuku. Ro lindela phindulo i bvaho Ndanguloni lwa tshifhinga tshilapfu, fhedzi ro vha ri tshi dzula ri tshi wana hu si na tshithu poswoni. Mafheleloni, vhurifhi ho mbo ḓi swika nahone ro vhudzwa uri ndi shume sa mulavhelesi wa ḽiisela! Ho vha hu nga January 1965. Nṋe na wahashu Leon Weaver ro vhewa sa vhalavhelesi vha ḽiisela khathihi, fhedzi zwino Leon ndi mudzudzanyi wa Komiti ya Davhi ḽa ngei United States.

Ndo vha ndi tshi ofha u vha mulavhelesi wa ḽiisela. Mulavhelesi wa tshiṱiriki ane a pfi James A. Thompson, Jr, o nṱola u itela u vhona arali ndi tshi fanelea. O ntsumbedza hune nda fanela u khwinisa hone nahone o dovha a ntsumbedza vhukoni vhune mulavhelesi wa ḽiisela a fanela u vha naho. Nga u ṱavhanya, ndi sa athu u fhedza na tshifhinga tshilapfu ndi mulavhelesi wa ḽiisela, ndo ṱhogomela uri nyeletshedzo yawe yo vha i ya ndeme. Musi ndi tshi vhewa uri ndi vhe mulavhelesi wa ḽiisela, ndo thoma u shuma na Wahashu Thompson we a vha e mulavhelesi wa tshiṱiriki. Ndo guda zwinzhi kha onoyo wahashu ane a shumela Mudzimu nga u fulufhedzea.

Mulavhelesi wa ḽiisela o vha a sa gudiswi lwo eḓanaho nga tshenetsho tshifhinga. Ndo fhedza vhege yoṱhe ndi tshi khou guda nḓila ine mulavhelesi wa ḽiisela a ita ngayo zwithu musi o dalela tshiṅwe tshivhidzo. Musi ro dalela tshiṅwe tshivhidzo, onoyo mulavhelesi o fhedza vhege i tevhelaho a tshi khou nṱola. O nndivhisa na u nṋea nyeletshedzo. Fhedzi nga murahu ha zwenezwo, ro sala ri tshi khou shuma nga riṋe vhaṋe. Ndi humbula musi ndi tshi vhudzisa Gloria uri, “Ndi ngani a tshi fanela u ṱuwa zwino?” Nga u ya ha tshifhinga, ndo  ṱhogomela zwiṅwe zwithu zwa ndeme. Vhahashu vha dzula vho lugela u ri thusa arali ri tshi vha tendela. Ndi kha ḓi dzhiela nṱha thuso ye nda i wana kha vhahashu vha re na tshenzhemo, vha ngaho J. R. Brown we nga tshenetsho tshifhinga a vha e mulavhelesi wa ḽiisela na Fred Rusk we a vha e muraḓo wa muṱa wa Bethele.

U khethulula nga lukanda zwo vha zwo no anda nga tshenetsho tshifhinga. Nga tshiṅwe tshifhinga, tshigwada tsha KKK tsho vha tshi tshi khou gwalaba ḓoroboni ye ra vha ro i dalela ngei Tennessee. Ndi humbula nga tshiṅwe tshifhinga musi ri tsimuni, ro dzhena kha iṅwe resiturente u itela u awela. Ndo ya nḓuni ṱhukhu nahone nda tevhelwa nga muṅwe munna we a vha o sinyuwa, e na thathu dzine dza sumbedza uri u na tshiṱalula. Fhedzi wahashu wa mutshena we a vha a tshi ri fhira nga muvhili, o ri tevhela. Onoyo wahashu a mmbudzisa a ri, “Wahashu Herd, zwithu zwi kha ḓi tshimbila zwavhuḓi?” Onoyo munna we a vha o sinyuwa, o mbo ḓi ṱavhanya a ṱuwa a songo tsha shumisa nnḓu ṱhukhu. Ndo ṱhogomela uri tshiṱalula a tshi vhangwi nga nṱhani ha lukanda, fhedzi tshi vhangwa nga nṱhani ha tshivhi tshe ra tshi mamela kha Adamu. Ndo guda uri wahaṋu u dzula e wahaṋu hu sa londwi muvhala wa lukanda nahone a nga ni fela arali zwi tshi ṱoḓea.

Ro fhedza miṅwaha ya 33 ri kha mushumo wa ḽiisela, ra fhedza ya 21 ri kha mushumo wa tshiṱiriki. Yo vha miṅwaha yavhuḓi vhukuma na i ṱuṱuwedzaho. Fhedzi ro vha ri kha ḓi ḓo wana maṅwe malamba. Muḽoro washu wo khunyelela nga August 1997. Ro rambiwa uri ri ye u shuma Bethele ya ngei United States, nga murahu ha miṅwaha i ṱoḓaho u vha 38. Ro thoma u shuma Bethele nga ṅwedzi u tevhelaho. Ndo vha ndi tshi humbula uri vhahashu vha re na vhuḓifhinduleli ngei Bethele vho vha vha tshi ṱoḓa ndi tshi shuma lwa tshifhinganyana, fhedzi zwithu a zwo ngo tsha tshimbila nga nḓila ye nda vha ndo lavhelela ngayo.

Ndo thoma u shuma kha Muhasho wa Tshumelo. Ndo guda zwithu zwinzhi vhukuma. Vhahashu vha henefho vha fhindula mbudziso dzi konḓaho dzine dza bva kha vhahulwane vha zwivhidzo na vhalavhelesi vha ḽiisela u mona na shango ḽoṱhe. Ndi livhuwa vhahashu vhe vha ngudisa vha sa fheli mbilu. Naho zwo ralo, arali ha nga pfi ndi dovhe ndi shume henefho, ndi nga dovha nda guda zwithu zwinzhi.

Nṋe na Gloria ri a funa Bethele. U bva kale ro vha ri tshi vuwa nga matsheloni-tsheloni nahone zwenezwo zwithu zwi a ri thusa Bethele. Nga murahu ha ṅwaha, ndo thoma u shuma sa muthusi wa Komiti ya Tshumelo ya Tshigwada tshi Langaho tsha Ṱhanzi dza Yehova. Nga 1999, ndo vhewa sa muraḓo wa Tshigwada tshi Langaho. Ndo guda zwithu zwinzhi kha wonoyu mushumo, fhedzi tsha ndeme vhukuma, ndo kona u vhona nḓila ine zwa vha khagala ngayo uri Yesu Kristo ndi ṱhoho ya tshivhidzo tsha Vhukriste, hu si muṅwe muthu.

Nga zwiṅwe zwifhinga ndi ḓipfa sa muporofita Amosi musi ndi tshi humbula zwithu zwe zwa itea kha nṋe tshifhingani tsho fhiraho. Yehova o vha a tshi dzhiela nṱha onoyo mulisa a ḓiṱukufhadzaho we a vha a tshi shuma u tshea mahuyu—zwiḽiwa zwe zwa vha zwi tshi ḽiwa nga vhashai fhedzi. Mudzimu o nanga Amosi uri a vhe muporofita nahone o mu fhaṱutshedza vhukuma kha wonoyo mushumo. (Amosi 7:14, 15) Nga hu fanaho, Yehova u ndzhia ndi wa ndeme naho ndi murwa wa mulimi we a vha a tshi shaya nahone a tshi dzula ngei Liberty kha ḽa Indiana. Nahone o mphaṱhutshedza nga zwithu zwinzhi zwine nda si kone u zwi vhala nda zwi fhedza! (Mir. 10:22) Naho ndo thoma ndi mushai, fhedzi mafheleloni phaṱhutshedzo dze nda dzi wana tshumeloni ya Mudzimu dzo anda u fhira nḓila ye nda vha ndo zwi lavhelela ngayo!