1. Ndi zwifhio zwithu zwivhili zwine ra nga vha na vhungoho nazwo?

YEHOVA MUDZIMU u funa vhagwadameli vhawe. Ndi kale a tshi vha funa nahone u ḓo dzula a tshi vha funa. Zwiṅwe hafhu, u funa khaṱhulo yo teaho. (Ps. 33:5) Nga zwenezwo, ri nga vha na vhungoho ha zwithu zwivhili: (1) Yehova u a pfa vhuṱungu musi vhashumeli vhawe vha tshi farwa nga nḓila i si yavhuḓi. (2) U ḓo haṱula vhane vha fara vhashumeli vhawe nga nḓila i si yavhuḓi. Kha thero ya u thoma ya uno mutevhe, * ro guda uri Mulayo we Mudzimu a u ṋea Vhaisiraele a tshi shumisa Mushe wo vha wo thewa kha lufuno. Wo vha u tshi ṱuṱuwedza khaṱhulo yo teaho kha vhathu vhoṱhe, zwihuluhulu kha vhane vha sa kone u ḓitsireledza. (Doit. 10:18) Wonoyo Mulayo u sumbedza uri Yehova u na ndavha na vhagwadameli vhawe.

2. Ri ḓo fhindula mbudziso dzifhio?

² Mulayo wa Mushe wo guma u shuma nga 33 C.E. musi hu tshi thomiwa tshivhidzo tsha Vhukriste. Naa zwenezwi zwi amba uri Vhakriste vho vha vha tshi ḓo tshila vha si na mulayo wo thewaho kha lufuno na une wa ṱuṱuwedza u haṱula nga nḓila yo teaho? Na khathihi! Vhakriste vho ṋewa mulayo muswa. Kha ino thero, ri ḓo haseledza uri wonoyo mulayo ndi ufhio. Nga murahu ri ḓo fhindula mbudziso dzi tevhelaho: Ndi ngani ri tshi nga amba uri wonoyo mulayo wo thewa kha lufuno? Ndi ngani ri tshi nga amba uri u ṱuṱuwedza u haṱula nga nḓila yo teaho? Mulayo wa Kristo u ṱoḓa vhane vha ranga phanḓa vha tshi fara hani vhaṅwe?

3. U ya nga Vhagalata 6:2, “mulayo wa Kristo” u katela mini?

³ Vhalani Vhagalata 6:2. Vhakriste vha nga fhasi ha “mulayo wa Kristo.” Yesu ho ngo ṅwalela vhatevheli vhawe mutevhe wa milayo, fhedzi o vha ṋea vhulivhisi, ndaela na maitele ane vha fanela u a tevhedza. “Mulayo wa Kristo” u katela zwithu zwoṱhe zwe Yesu a zwi funza. Kha ri haseledze zwithu zwi tevhelaho u itela u pfesesa wonoyu mulayo.

4-5. Yesu o shumisa nḓila dzifhio u itela u funza nahone o funza lini?

⁴ Yesu o shumisa nḓila dzifhio u itela u funza? Ya u thoma, o funza vhathu nga zwine a amba. Maipfi awe o vha e na maanḓa ngauri o vha a tshi amba ngoho nga ha Mudzimu, a tshi funza nga ha tshipikwa tsha Mudzimu nga ha vhathu nahone o funza uri Muvhuso wa Mudzimu ndi wone u woṱhe une wa ḓo tandulula thaidzo dza vhathu. (Luka 24:19) Yesu o dovha a funza nga u vha tsumbo. O vhetshela vhatevheli vhawe tsumbo ya nḓila ine vha fanela u tshila ngayo.—Yoh. 13:15.

⁵ Yesu o funza lini? Musi e kha vhuḓinḓa hawe ha kha ḽifhasi. (Mat. 4:23) O dovha a funza vhatevheli vhawe musi a tshi kha ḓi tou bva u vuswa. Sa tsumbo, o ḓivhonadza kha vhafunziwa vhawe, khamusi vhane vha fhira 500 nahone a vha ṋea ndaela ya uri vha ‘ite vhafunziwa.’ (Mat. 28:19, 20; 1 Vhakor. 15:6) Sa ṱhoho ya tshivhidzo, Yesu o bvela phanḓa na u livhisa vhafunziwa vhawe na musi o no humela ṱaḓulu. Sa tsumbo, nga 96 C.E., Kristo o eletshedza muapostola Yohane uri a ṱuṱuwedze na u ṋea ndaela Vhakriste vho ḓodzwaho.—Vhakol. 1:18; Nzumb. 1:1.

6-7. (a) Zwe Yesu a funza zwo ṅwalwa ngafhi? (b) Ri tevhela hani mulayo wa Kristo?

⁶ Zwe Yesu a funza zwo ṅwalwa ngafhi? Kha Evangeli nṋa, ho ṅwalwa zwithu zwinzhi zwe Yesu a zwi amba na u zwi ita musi e kha ḽifhasi. Zwiṅwe hafhu, nga nnḓa ha Evangeli nṋa, Maṅwalo a Tshikriste a Lugerika o ṅwalwaho nga vhanna vho hevhedzwaho nga muya mukhethwa na vha re na “muhumbulo wa Kristo” a ri thusa u pfesesa nḓila ine Yesu a dzhia ngayo zwithu.—1 Vhakor. 2:16.

⁷ Zwine ra zwi guda: Zwe Yesu a funza zwi kwama masia oṱhe a vhutshilo hashu. Nga zwenezwo, mulayo wa Kristo u kwama zwine ra zwi ita hayani, mushumoni kana tshikoloni na  tshivhidzoni. Ri guda wonoyu mulayo nga u vhala Maṅwalo a Tshikriste a Lugerika na u elekanya nga hao. Ri tevhela wonoyu mulayo nga u tshila u tendelana na vhulivhisi, ndaela na maitele zwine ra zwi wana kha enea Maṅwalo. Musi ri tshi tevhedza mulayo wa Kristo, ri vha ri tshi khou thetshelesa Yehova Mudzimu wa lufuno ngauri zwoṱhe zwe Yesu a funza zwi bva khae.—Yoh. 8:28.

8. Mulayo wa Kristo wo thewa kha mini?

⁸ Nnḓu yavhuḓi yo fhaṱwaho kha mutheo wo khwaṱhaho, i ita uri vho dzulaho khayo vha ḓipfe vho tsireledzea. Nga hu fanaho, mulayo wavhuḓi wo fhaṱwaho kha mutheo wo khwaṱhaho u ita uri vhane vha u tevhedza vha ḓipfe vho tsireledzea. Mulayo wa Kristo wo fhaṱwa kha mutheo wa khwinesa, une wa vha lufuno. Ndi ngani ri tshi nga amba nga u ralo?

9-10. Ndi tsumbo dzifhio dzine dza sumbedza uri Yesu o vha a tshi ṱuṱuwedzwa nga lufuno nahone ri nga mu edzisa hani?

⁹ Tsha u thoma, zwoṱhe zwe Yesu a zwi ita, zwo ṱuṱuwedzwa nga lufuno. U pfela vhuṱungu zwi sumbedza lufuno. U pfela vhuṱungu zwo ita uri Yesu a funze gogo, a fhodze vha lwalaho, a ṋee zwiḽiwa vha re na nḓala na u vusa vho faho. (Mat. 14:14; 15:32-38; Marko 6:34; Luka 7:11-15) Naho u ita zwenezwo zwo vha zwi tshi mu fhedzela tshifhinga na u ita uri a nete, Yesu o vha a tshi vhea madzangalelo a vhaṅwe u thoma. Tsha ndeme vhukuma, Yesu o sumbedza lufuno luhulu nga u ṋekedza vhutshilo hawe a tshi itela vhaṅwe.—Yoh. 15:13.

¹⁰ Zwine ra zwi guda: Ri nga edzisa Yesu nga u vhea madzangalelo a vhaṅwe u thoma. Ri nga dovha ra mu edzisa nga u pfela vhuṱungu vhathu vha tsimuni yashu nga ho engedzeaho. Musi u pfela vhuṱungu zwi tshi ita uri ri huwelele na u funza mafhungo maḓifha, ri vha ri tshi khou tevhedza mulayo wa Kristo.

11-12. (a) Ndi mini zwine zwa sumbedza uri Yehova u na ndavha na riṋe? (b) Ri nga edzisa hani lufuno lwa Yehova?

¹¹ Tsha vhuvhili, Yesu o sumbedza uri Khotsi awe u a ri funa. Kha vhuḓinḓa hawe, Yesu o sumbedza uri Yehova u na ndavha na vhagwadameli vhawe. Yesu o dovha a funza uri: Roṱhe ri vha ndeme kha Khotsi ashu wa ṱaḓulu. (Mat. 10:31) Yehova o ḓiimisela u ṱanganedza nngu yo xelaho ine ya rembuluwa nahone ya humela tshivhidzoni. (Luka 15:7, 10) Yehova o sumbedza uri u a ri funa nga u ṋekedza Murwa wawe sa tshirengululi a tshi itela riṋe.—Yoh. 3:16.

¹² Zwine ra zwi guda: Ri nga edzisa hani lufuno lwa Yehova? (Vhaef. 5:1, 2) Ri dzhia vhahashu vhe vha ndeme nahone ri ṱanganedza zwi tshi bva mbiluni ‘nngu dzo xelaho’ dzine dza vhuyelela kha Yehova. (Ps. 119:176) Ri sumbedza uri ri funa vhahashu nga u shumisa tshifhinga tshashu na nungo dzashu u itela u vha thusa, zwihuluhulu nga zwifhinga zwi konḓaho. (1 Yoh. 3:17) Musi ri tshi sumbedza vhaṅwe lufuno, ri vha ri tshi khou tevhedza mulayo wa Kristo.

13-14. (a) U ya nga Yohane 13:34, 35, Yesu o vhudza vhatevheli vhawe uri vha ite mini nahone ndi ngani zwenezwi hu mulayo muswa? (b) Ri tevhedza hani mulayo muswa?

¹³ Tsha vhuraru, Yesu o vhudza vhatevheli vhawe uri vha sumbedze lufuno lu sa ḓiṱoḓeli zwalwo. (Vhalani Yohane 13:34, 35.) Mulayo wa Yesu ndi muswa ngauri u ṱoḓa uri ri sumbedze lufuno nga nḓila khulwane u fhira nḓila ye Mulayo we Mudzimu a u ṋea Vhaisiraele wa vha u tshi ṱoḓa ngayo. Wonoyo mulayo muswa u ṱoḓa uri ri fune vhahashu vhu nga Yesu o ri funa. Zwenezwo zwi ṱoḓa uri ri vhe na lufuno lu sa ḓiṱoḓeli zwalwo. * Ri fanela u funa vhahashu u fhira nḓila ine ra ḓifuna ngayo. Ri fanela u vha funa lune ra nga vha fela, u fana na zwe Yesu a ri itela zwone.

¹⁴ Zwine ra zwi guda: Ri tevhedza hani mulayo  muswa? Nga u ḓidzima zwiṅwe zwithu ri tshi itela vhahashu. Ro ḓiimisela u ḓidzima zwithu zwihulwane ri tshi itela vhahashu u fana na u vha fela. Fhedzi ri dovha ra ḓiimisela na u ḓidzima zwithu zwiṱuku. Sa tsumbo, ri vha ri tshi khou tevhedza mulayo wa Kristo musi ri tshi ḓiimisela u dzhia vhahashu vha vhaaluwa uri ri ṱuwe navho miṱanganoni kana u ḓidzima zwiṅwe zwithu u itela u takadza ane ra mu funa kana u dzhia maḓuvha a u awela mushumoni u itela u thusa vho welwaho nga khombo. Zwi dovha zwa thusa uri muṅwe na muṅwe tshivhidzoni a ḓipfe o tsireledzea

15-17. (a) Zwe Yesu a zwi ita zwi sumbedza hani nḓila ine a dzhia ngayo u haṱula vhaṅwe nga nḓila yo teaho? (b) Ri nga edzisa hani Yesu?

¹⁵ Bivhilini “u haṱula nga nḓila yo teaho” zwi amba u ita zwine Mudzimu a ri zwo luga nahone ri tshi zwi ita ri sa khou ṱalula vhathu. Ndi ngani ri tshi nga amba uri mulayo wa Kristo u ṱuṱuwedza khaṱhulo yo teaho?

¹⁶ Tsha u thoma, ṱhogomelani uri zwe Yesu a ita zwi sumbedza hani nḓila ye a vha a tshi dzhia ngayo u haṱula vhaṅwe nga nḓila yo teaho. Misini yawe, vharangaphanḓa vha vhurereli ha Tshiyuda vho vha vha tshi vhenga vhane vha si vhe Vhayuda, vha tshi humbula uri vha khwine u fhira Vhayuda vha songo funziwaho kha vhurereli ya Tshiyuda nahone vha tshi nyadza vhafumakadzi. Fhedzi Yesu o vha a tshi fara vhaṅwe nga nḓila yavhuḓi nahone a si na tshiṱalula. O tendela vha re na lutendo khae vha tshi vha vhatevheli vhawe naho vhe si Vhayuda. (Mat. 8:5-10, 13) O huwelela kha vhathu vhoṱhe a si na tshiṱalula, kha vha shayaho na vho pfumaho. (Mat. 11:5; Luka 19:2, 9) O vha a sa semi kana u fara vhafumakadzi nga nḓila i si yavhuḓi. Nṱhani hazwo, o vha a tshi ṱhonifha vhafumakadzi vhoṱhe u katela na vhane vha dzhielwa fhasi nahone a tshi vha sumbedza vhuthu.—Luka 7:37-39, 44-50.

¹⁷ Zwine ra zwi guda: Ri nga edzisa Yesu nga u sa ṱalula vhaṅwe na nga u huwelela kha vhathu vhoṱhe vho ḓiimiselaho u thetshelesa, hu sa londwi uri vho pfuma kana vha a shaya kana uri vha bva kha vhurereli vhufhio. Vhanna vha Vhakriste vha edzisa tsumbo yawe nga u ṱhonifha vhafumakadzi. Musi ri tshi ita nga u ralo, ri vha ri tshi khou tevhedza mulayo wa Kristo.

18-19. Yesu o funza mini nga ha u haṱula nga nḓila yo teaho nahone ri guda mini?

¹⁸ Tsha vhuvhili, ṱhogomelani zwe Yesu a zwi funza nga ha u haṱula nga nḓila yo teaho. O funza vhatevheli vhawe maitele ane a ḓo vha thusa u fara vhaṅwe nga nḓila yavhuḓi. Sa tsumbo, humbulani nga ha maitele ane a amba nga ha nḓila ine ra tea u fara vhaṅwe ngayo. (Mat. 7:12) Roṱhe ri ṱoḓa u farwa nga nḓila yavhuḓi. Nga zwenezwo, ri fanela u fara vhaṅwe zwavhuḓi. Zwenezwi zwi nga ita uri na vhone vha ri fare zwavhuḓi. Fhedzi hu pfi mini arali ro farwa nga nḓila i si yavhuḓi? Yesu o funza vhatevheli vhawe uri vha fhulufhele uri Yehova u ḓo ita uri “hu vhe na khaṱulokwayo kha vhanangiwa vhawe vhane vha mu lilela vhusiku na masiari.” (Luka 18:6, 7) Eneo maipfi ndi fhulufhedziso ḽa uri Mudzimu washu ane a haṱula nga nḓila yo teaho u a ḓivha zwine ra khou sedzana nazwo kha ano maḓuvha a vhufhelo nahone u ḓo lugisa zwithu zwoṱhe nga tshifhinga tshawe tsho teaho.—2 Vhathes. 1:6.

¹⁹ Zwine ra zwi guda: Musi ri tshi tevhela maitele e a funzwa nga Yesu, ri ḓo fara vhaṅwe zwavhuḓi. Nahone arali ro farwa nga nḓila i si yavhuḓi kha ḽino shango ḽa Sathane, ri nga khuthadzwa nga u ḓivha uri Yehova u ḓo zwi lugisa.

20-21. (a) Vhane vha ranga phanḓa vha tea u fara hani vhaṅwe? (b) Munna a nga sumbedza hani lufuno lu sa ḓiṱoḓeli zwalwo nahone khotsi u fanela u fara hani vhana vhawe?

²⁰ Mulayo wa Kristo u ṱoḓa vhane vha ranga phanḓa vha tshi fara hani vhaṅwe? Samusi  wonoyo mulayo wo thewa kha lufuno, vhane vha ranga phanḓa vha tea u ṱhonifha na u funa vhane vha vha nga fhasi havho. Vha fanela u humbula uri Yesu u ṱoḓa ri tshi sumbedza lufuno musi ri tshi ita zwithu zwoṱhe.

²¹ Muṱani. Munna u fanela u funa mufumakadzi wawe “u fana na zwine Kristo a zwi ita kha tshivhidzo.” (Vhaef. 5:25, 28, 29) Munna u fanela u sumbedza lufuno lu sa ḓiṱoḓeli zwalwo u fana na Kristo nga u vhea madzangalelo a mufumakadzi wawe u thoma. Vhaṅwe vhanna zwi nga vha konḓela u sumbedza lufuno lwo raloho, khamusi ngauri vho aluswa muṱani we ha vha hu tshi dzhieliwa fhasi u fara vhaṅwe nga nḓila yavhuḓi na u vha sumbedza lufuno. Zwi nga vha konḓela u ita tshanduko, fhedzi vha fanela u ita dzenedzo tshanduko u itela u tevhedza mulayo wa Kristo. Munna ane a sumbedza lufuno lu sa ḓiṱoḓeli zwalwo u a ṱhonifhiwa nga mufumakadzi wawe. Khotsi ane a funa vhana vhawe a nga si vha vhaise nga zwine a amba kana u ita. (Vhaef. 4:31) Nṱhani hazwo, u sumbedza uri u a vha funa na u vha takalela nahone zwenezwi zwi ita uri vha ḓipfe vho tsireledzea. Zwenezwo zwi ita uri khotsi a funiwe na u fhulufhelwa nga vhana vhawe.

22. U ya nga 1 Petro 5:1-3, “nngu” ndi dza nnyi nahone dzi fanela u farwa hani?

²² Tshivhidzoni. Vhahulwane vha fanela u humbula uri “nngu” a si dzavho. (Yoh. 10:16; vhalani 1 Petro 5:1-3.) Maipfi ane a ri “sambi ḽa Mudzimu” na “ifa ḽa Mudzimu” a humbudza vhahulwane uri nngu ndi dza Yehova. U ṱoḓa nngu dzawe dzi tshi sumbedzwa lufuno na vhuthu. (1 Vhathes. 2:7, 8) Vhahulwane vhane vha sumbedza lufuno musi vha tshi ṱhogomela nngu, vha takalelwa nga Yehova. Vha dovha vha funwa na u ṱhonifhiwa nga Vhakriste ngavho.

23-24. (a) Mushumo wa vhahulwane ndi ufhio musi ho itwa tshivhi tshihulwane? (b) Ndi mini zwine vhahulwane vha fanela u zwi ṱolisisa musi vha tshi lugisa yeneyo milandu?

²³ Mushumo wa vhahulwane ndi ufhio musi ho itwa tshivhi tshihulwane? Mushumo wavho wo  fhambana na we wa vha u tshi itwa nga vhahaṱuli na vhahulwane vha re nga fhasi ha Mulayo we Mudzimu a u ṋea Vhaisiraele. Kha wonoyo Mulayo, vhanna vho vheiwaho vho vha vha sa ṱhogomeli mafhungo ane a kwama u gwadamela Yehova fhedzi, fhedzi na ane a kwama vhadzulapo na vhugevhenga. Fhedzi nga fhasi ha mulayo wa Kristo, mushumo wa vhahulwane ndi u ṱhogomela zwithu zwo khakheaho zwine zwa kwama u gwadamela Yehova fhedzi. Vha a ḓivha uri vharangaphanḓa vha shango ndi vhone vho ṋewaho vhuḓifhinduleli nga Mudzimu ha u ṱhogomela milandu ya vhadzulapo na vhugevhenga. Honoho vhuḓifhinduleli vhu kwama u haṱula nga u lifhisa kana nga u valela dzhele.—Vharoma 13:1-4.

²⁴ Ndi vhufhio vhuḓifhinduleli ha vhahulwane musi muthu o ita tshivhi tshihulwane tshivhidzoni? Vha shumisa Maṅwalo u itela u sedzulusa mafhungo na u dzhia phetho. Vha a zwi ḓivha uri mulayo wa Kristo wo thewa kha lufuno. Lufuno lu ita uri vhahulwane vha ṱolisise uri: Ndi mini zwine zwa fanela u itwa u itela u thusa miraḓo ya tshivhidzo yo khakhelwaho? Musi muthu o ita tshivhi, lufuno lu ita uri vhahulwane vha humbulisise nga ha mbudziso dzi tevhelaho: Naa o rembuluwa? Naa ri nga mu thusa uri a dovhe a vhe na vhushaka ho khwaṱhaho na Yehova?

25. Ri ḓo haseledza mini kha thero i tevhelaho?

²⁵ Ri a zwi livhuwa vhukuma u vha nga fhasi ha mulayo wa Kristo. Musi roṱhe ri tshi lwela u tevhedza mulayo wa Kristo, ri ita uri muraḓo muṅwe na muṅwe wa tshivhidzo a ḓipfe a tshi funwa, e wa ndeme nahone o tsireledzea. Naho zwo ralo, ri khou tshila kha shango ḽine “vhathu vhavhi” vha khou “ṋaṋa u ita vhuvhi.” (2 Tim. 3:13) Ri fanela u dzula ro fhaṱuwa. Tshivhidzo tshi nga edzisa hani nḓila ine Yehova a haṱula ngayo zwi tshi ḓa kha milandu ya u tambudza ṅwana nga lwa vhudzekani? Thero i tevhelaho i ḓo fhindula yeneyo mbudziso.