1-2. U ya nga Phisalema 40:5, ndi zwifhiwa zwifhio zwe Yehova a ri ṋea zwone nahone ndi ngani ri tshi ḓo amba nga hazwo?

YEHOVA u na mafunda. Kha ri humbule nga ha zwiṅwe zwa zwithu zwe a ri itela zwone zwi ngaho sa ḽifhasi ḽa manaka-naka, nḓila i akhamadzaho ye a sika ngayo vhuluvhi hashu na Ipfi ḽawe Bivhili. Hezwi zwifhiwa zwiraru zwe Yehova a ri ṋea zwone, zwi ita uri ri vhe na fhethu ha u dzula, ri kone u humbula na u amba na vhaṅwe na uri ri kone u wana phindulo dza mbudziso dza ndeme vhukuma dzine ra nga ḓivhudzisa dzone.—Vhalani Phisalema 40:5.

² Kha heyi thero, ri ḓo ri nyeṱu-nyeṱu nga ha zwenezwi zwifhiwa zwiraru. Arali ra elekanya nga ha zwenezwo zwifhiwa zwiraru ri ḓo dzhiela nṱha zwe Yehova a ri itela zwone nahone ra ṱoḓa u dzula ri tshi mu takadza. (Nzumb. 4:11) Ri ḓo dovha ra kona u thusa vhathu vhe vha fhuriwa uri vha tende uri zwithu zwo sokou bvelela.

3. Ḽifhasi ḽo fhambana hani na dziṅwe pulanete?

³ Nḓila ye Yehova a sika ngayo ḽifhasi i sumbedza uri o ṱalifha. (Vharoma 1:20; Vhahev. 3:4) Hu na pulanete nnzhi dzine dza mona ḓuvha, fhedzi ḽifhasi ndi yone pulanete i yoṱhe ine ya vha na zwithu zwine zwa ita uri vhathu vha kone u tshila.

4. Nḓila ye Mudzimu a ita ngayo ḽifhasi i sumbedza hani uri o ṱalifha? Ṋeani tsumbo.

⁴ Samusi ḽifhasi ḽo ima tshikhalani, ri nga ḽi fanyisa na tshikepe tsho ḓalaho vhathu tshine tsha khou papamala lwanzheni. Fhedzi hu na phambano dzi re hone vhukati hazwo. Kha ri ri vhathu vha re kha tshikepe vha tea u ḓiitela okisidzheni, zwiḽiwa, maḓi nahone a vha tei u laṱa mathukhwi. Vha nga  tshila tshifhinga tshingafhani? Zwi tou pfala uri vha nga si tshile na tshifhinga tshi no pfi mini. Fhedzi ḽifhasi ḽi na vhathu vha dzibiḽioni na zwipuka zwinzhi zwine zwa tshila khaḽo. Nahone ḽi ita uri ri wane okisidzheni, zwiḽiwa na maḓi. Fhedzi a hu na na ḓuvha na ḽithihi ḽine ha nga pfi hezwi zwithu zwoṱhe zwo fhela. Ḽifhasi ḽi dzula ḽo naka naho ri sa laṱeli mathukhwi nga nnḓa haḽo nahone ri a kona u dzula ri tshi khou tshila khaḽo. Zwi itea hani zwenezwi? Yehova o sika ḽifhasi nga nḓila ine ḽa kona u shandula mathukhwi a dovha a vha zwithu zwine ra nga zwi shumisa. Ri ḓo amba nga ha nḓila ine zwenezwo zwa itea ngayo kha okisidzheni na maḓi.

5. Ndi ngani okisidzheni i sa fheli nahone zwenezwo zwi sumbedza mini?

⁵ Okisidzheni ndi muya une riṋe vhathu na zwipuka ra u fema. Humbulani uri vhathu vhoṱhe vha re kha ḽifhasi na zwipuka zwoṱhe zwi fema muya mungafhani nga ṅwaha. Dovhani ni humbule na nga khaboni daokisaidi ine ra i bvisa musi ri tshi fema. Zwi ḓa hani uri hu si vhe na ḓuvha na ḽithihi ḽine ra pfa hu tshi pfi ho fhela okisidzheni kana uri ho ḓalesa khaboni daokisaidi? Ndi ngauri Yehova o sika zwimela nga nḓila ine musi zwi tshi fema zwi dzhenisa khaboni daokisaidi nahone zwa bvisa okisidzheni. Hezwi zwi ita uri ri tendelane na maipfi a re kha Mishumo 17:24, 25 ane a ri: ‘Mudzimu u ṋea vhathu vhoṱhe vhutshilo na muya wa u fema.’

6. Ndi ngani maḓi a sa fheli nahone zwenezwo zwi sumbedza mini? (Sedzani bogisi “ Yehova O Ri Ṋea Maḓi.”)

⁶ Ri na maḓi ngauri ḽifhasi ḽo dzula fhethu ho teaho. Arali ḽifhasi ḽi vhe ḽi tsininyana na ḓuvha, maḓi o vha a tshi ḓo vhila nahone a xa, zwa ita uri hu fhise na uri ḽifhasi ḽi ome lune zwa sa ḓo konadzea u tshila khaḽo. Arali ḽifhasi ḽi vhe ḽi kulenyana na ḓuvha, maḓi o vha a tshi ḓo rothola, a vha gwada, zwa ita uri na ḽifhasi ḽi vhe gwada. Ngauri Yehova o vhea ḽifhasi fhethu ho teaho, ri a kona u vha na maḓi. Ḓuvha ḽi fhisa maḓi oṱhe a re kha ḽifhasi, eneo maḓi a shanduka a vha makole. Maḓi ane a fhiswa nga ḓuvha ṅwaha muṅwe na muṅwe ndi manzhi. Nahone zwi dzhia maḓuvha a linganaho 10 uri eneo maḓi a ne sa mvula kana a we sa mahaḓa. Musi mvula i tshi na kana hu tshi wa mahaḓa, eneo maḓi a elela a ya lwanzheni na milamboni, nga murahu ha dovholola zwi fanaho. Yehova o ita uri zwenezwo zwi konadzee uri hu dzule hu na maḓi nahone zwi sumbedza uri o ṱalifha na uri u na maanḓa.—Yobo 36:27, 28; Muh. 1:7.

7. Ri nga sumbedza hani uri ri dzhiela nṱha tshifhiwa tsho ambiwaho kha Phisalema 115:16?

⁷ Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa uri ri dzhiele nṱha ḽifhasi na zwithu zwavhuḓi zwine zwa vha khaḽo? (Vhalani Phisalema 115:16.) Iṅwe nḓila ndi nga u elekanya nga ha zwe Yehova a zwi sika. Zwenezwo zwi ḓo ita uri ri dzule ri tshi livhuwa Yehova nga zwithu zwavhuḓi zwe a ri itela zwone. Ri dovha ra sumbedza uri ri dzhiela nṱha ḽifhasi nga u ita uri fhethu hune ra dzula hone hu vhe ho kunaho.

8. Ndi ngani ri tshi nga ri vhuluvhi hashu ho sikwa nga nḓila i mangadzaho?

⁸ Vhuluvhi ho sikwa nga nḓila i akhamadzaho. Musi ṅwana e thumbuni ya mme awe, hu thoma u vhumbea sele dza zwigidi munithi muṅwe na muṅwe vhuluvhini hawe nahone vhuluvhi hawe ha thoma u vha nga nḓila ine vhuluvhi ha muthu ha tea u vha ngayo. Vhaṱoḓisisi vha anganyela uri vhuluvhi ha muthu vhu na sele dzi ṱoḓaho u vha 100 biḽioni. Dzenedzi  sele dzi vhumba vhuluvhi hashu vhune tshileme tshaho tsha ṱoḓa u vha 1,5 kg. Kha ri ambe nga ha zwiṅwe zwa zwithu zwi mangadzaho zwine vhuluvhi hashu ha ri thusa uri ri kone u zwi ita.

9. Ndi mini zwi sumbedzaho uri vhukoni ha u amba ndi tshifhiwa tshi bvaho kha Mudzimu?

⁹ Kha ri ambe nga ha vhukoni hashu ha u amba. Hu itea mini musi ri tshi amba? Musi ni tshi amba ipfi, vhuluvhi haṋu vhu ita uri lulimi, mukulo, meme, ṱhaha na khana zwi shumisane. Musi zwenezwo zwithu zwi tshi shuma nga nḓila ine zwa tea u shuma ngayo, zwi ita uri ni kone u amba maipfi ane a pfala. Muṅwe muvhigo wa 2019 wo ambaho nga ha vhukoni ha u amba luambo wo amba uri lushie lu a kona u ita zwiṅwe zwithu musi lu tshi pfa maipfi e lwa a ḓowela. Zwenezwi zwi tikedza zwine vhaṱoḓisisi vhanzhi vha tenda khazwo, zwa uri ri bebwa ri na vhukoni ha u guda na u ḓivha luambo. Zwi ita uri ri kone u vhona uri vhukoni hashu ha u amba ndi tshifhiwa tshi bvaho kha Mudzimu.—Ek. 4:11.

10. Ri nga sumbedza hani uri ri dzhiela nṱha tshifhiwa tshe Mudzimu a ri ṋea tshone tsha u amba?

¹⁰ Iṅwe nḓila ine ra sumbedza ngayo uri ri dzhiela nṱha tshifhiwa tshe Yehova a ri ṋea tshone tsha u amba ndi nga u vhudza vhathu vhane vha tenda uri zwithu zwo sokou bvelela uri ndi ngani riṋe ri tshi tenda uri Mudzimu o sika zwithu zwoṱhe. (Ps. 9:1; 1 Pet. 3:15) Vhathu vhane vha tenda uri zwithu zwo sokou bvelela vha amba uri zwithu a zwo ngo sikwa. Arali ra shumisa Bivhili na zwe ra zwi guda kha yeneyi thero, ri ḓo kona u vhudza vhaṅwe uri ndi ngani riṋe ri tshi tenda uri Yehova ndi ene o sikaho ḽiṱaḓulu na ḽifhasi.—Ps. 102:25; Yes. 40:25, 26.

11. Ndi ngani vhuluvhi hashu ho khethea?

¹¹ Ri a kona u humbula zwithu zwinzhi. Muṅwe muṅwali wa tshifhingani tshi kale u anganyela uri vhuluvhi ha muthu vhu nga kona u humbula mafhungo a re kha bugu khulwane dza 20 miḽioni. Fhedzi zwino zwi vhonala u nga vhuluvhi hashu vhu kona zwi fhiraho zwe zwa ambiwa nga onoyo muṅwali. Ndi mini zwine muhumbulo washu wa ri thusa uri ri kone u zwi ita?

12. Nḓila ine ra tshila ngayo yo fhambana hani na ya zwipuka?

¹² Kha zwithu zwoṱhe zwe Yehova a zwi sika kha ḽifhasi, vhathu ndi vhone fhedzi vhane vha kona u guda nḓila ya u tshila na u humbula zwithu zwo iteaho tshifhingani tsho fhiraho. Hezwi zwi ita uri ri kone u khwinisa na u shandula nḓila ine ra humbula na u tshila ngayo. (1 Vhakor. 6:9-11; Vhakol. 3:9, 10) Ri nga kona u gudisa luvalo lwashu uri lu ḓivhe phambano kha zwithu zwo lugaho na zwi songo lugaho. (Vhahev. 5:14) Ri a kona u funa, u pfela vhuṱungu na u khathutshela. Nahone ri nga kona u edzisa nḓila yo teaho ine Yehova a haṱula ngayo.

13. U ya nga Phisalema 77:11, 12, ri tea u shumisa hani tshifhiwa tshashu tsha u humbula?

 ¹³ Iṅwe nḓila ine ra sumbedza ngayo uri ri dzhiela nṱha tshifhiwa tshe Yehova a ri ṋea tshone tsha u humbula ndi nga u humbula nḓila ye Yehova a ri thusa ngayo na u ri khuthadza tshifhingani tsho fhiraho. Hezwi zwi ḓo ita uri ri sa timatime uri u ḓo ri thusa na tshifhingani tshi ḓaho. (Vhalani Phisalema 77:11, 12; 78:4, 7) Iṅwe nḓila ndi nga u humbula zwithu zwavhuḓi zwe vhaṅwe vha ri itela zwone na u dzula ri tshi zwi dzhiela nṱha. Vhaṱoḓisisi vho wana uri u livhuwa zwi ita uri muthu a takale. Ri nga dovha ra edzisa Yehova nga u khetha u hangwa zwiṅwe zwithu. Sa tsumbo, Yehova a nga kona u humbula zwithu zwoṱhe, fhedzi u khetha u ri hangwela na u hangwa vhukhakhi hashu arali ro rembuluwa. (Ps. 25:7; 130:3, 4) Nahone arali muthu o ri khakhela, Yehova u ṱoḓa na riṋe ri tshi ita zwi fanaho.—Mat. 6:14; Luka 17:3, 4.

14. Ri nga sumbedza hani uri ri dzhiela nṱha vhuluvhi hashu?

¹⁴ Ri nga sumbedza uri ri dzhiela nṱha vhuluvhi he Yehova a ri ṋea hone nga u vhu shumisa u itela u mu hulisa. Fhedzi vhaṅwe vhathu vha shumisa vhuluvhi havho u itela u ḓikhethela zwine vhone vhaṋe vha vhona zwo luga. Fhedzi ndi Yehova ane a vha kha vhuimo ha khwine ha u ri vhudza uri ndi zwifhio zwo lugaho ngauri ndi ene o ri sikaho. (Vharoma 12:1, 2) Ri vha na mulalo musi ri tshi ita zwine ene a funa. (Yes. 48:17, 18) Ri dovha ra guda uri Yehova u ṱoḓa ri tshi shumisa vhutshilo hashu u itela u mu hulisa na u ita uri a ḓirwe khana nga riṋe.—Mir. 27:11.

15. Bivhili i sumbedza hani uri Yehova u a ri funa?

¹⁵ Bivhili ndi tshifhiwa tshi bvaho kha Mudzimu. O ri ṋea Bivhili ngauri u a ri funa nga maanḓa. Yehova u shumisa Bivhili u itela u fhindula mbudziso dza ndeme dzi ngaho sa: Ri bva ngafhi? Ri khou tshilela mini? Na  ine ya ri vhumatshelo ho ri farela mini? Yehova ndi Khotsi a re na lufuno nahone u ṱoḓa vhana vhawe vhoṱhe vha tshi ḓivha phindulo dza dzenedzo mbudziso. Ndi ngazwo o ita uri Bivhili i ṱalutshedzelwe nga nyambo nnzhi. Zwa zwino hu na Bivhili yo fhelelaho kana zwipiḓa zwayo nga nyambo dzi fhiraho 3 000. A hu na bugu ye ya vhuya ya ṱalutshedzelwa na u phaḓaladzwa u fana na Bivhili. Vhunzhi ha vhathu vha kona u vhala Bivhili nga luambo lwavho hu sa londwi hune vha dzula hone kana luambo lune vha lu amba.—Sedzani bogisi “ Bivhili I Ṱalutshedzelwa Na Nga Nyambo Dza Afurika.”

16. U ya nga Mateo 28:19, 20, ri nga sumbedza hani uri ri dzhiela nṱha Bivhili?

¹⁶ Ri nga sumbedza uri ri dzhiela nṱha Bivhili nga u i vhala ḓuvha na ḓuvha, u elekanya nga zwine ra zwi vhala na u lingedza nga nungo dzoṱhe u zwi shumisa. Ri dovha ra sumbedza uri ri dzhiela nṱha zwine Mudzimu a ri itela zwone nga u ita zwoṱhe zwine ra nga kona u vhudza vhathu zwine Bivhili ya zwi funza.—Ps. 1:1-3; Mat. 24:14; vhalani Mateo 28:19, 20.

17. Ro amba nga ha zwifhiwa zwifhio kha ino thero nahone ri ḓo amba nga ha mini kha thero i tevhelaho?

¹⁷ Kha heyi thero, ro guda nga ha zwifhiwa zwe Yehova a ri ṋea zwone zwi ngaho sa ḽifhasi, nḓila ye a sika ngayo vhuluvhi hashu na Ipfi ḽawe Bivhili. Fhedzi hu na zwiṅwe zwifhiwa zwe Yehova a ri ṋea zwone zwine a ri koni u zwi vhona nga maṱo. Ri ḓo amba nga hazwo kha thero i tevhelaho.