1. Ndi mini zwe zwa ni mangadza musi ni tshi thoma u vhudza vhaṅwe mulaedza u re Bivhilini?

NAA ni kha ḓi zwi humbula musi ni tshi thoma u zwi vhona uri no wana ngoho ine ya vha Bivhilini? Ngoho ye na i wana Bivhilini yo vha i tshi tou pfala vhukuma. Na vhona u nga muṅwe na muṅwe u ḓo takalela u pfa pfunzo ine na i tenda i re Bivhilini. No vha ni tshi tou vha na vhungoho ha uri mulaedza u re Bivhilini u ḓo ita uri vhutshilo havho vhu takadze zwino na u vha fha fhulufhelo ḽavhuḓi ḽa vhumatshelo. (Ps. 119:105) Nga u fhisea no mbo ḓi thoma u vhudza khonani dzaṋu dzoṱhe na mashaka ngoho ye na i guda Bivhilini. Fhedzi ha itea mini? Zwe zwa ni mangadza ndi uri vhathu vhanzhi a vho ngo tenda zwe na vha vhudza.

2-3. Vhunzhi ha vhathu misini ya Yesu vho vha vha tshi mu dzhia hani?

² Ni songo mangala musi vhaṅwe vhathu vha sa ṱanganedzi mulaedza une ra u huwelela. Vhunzhi ha vhathu misini ya Yesu a vho ngo mu tenda naho o ita vhuṱolo vhu sumbedzaho uri Mudzimu u khou mu tikedza. Sa tsumbo, Yesu o vusa Lazaro vhafuni. Honoho ho vha vhu vhuṱolo vhu sa hanedzei kha vhe vha vha vha sa mu tendi. Naho zwo ralo, vharangaphanḓa vha Vhayuda a vho ngo tenda uri Yesu ndi Messia. Vho ita na u ṱoda u vhulaya Yesu na Lazaro.—Yoh. 11:47, 48, 53; 12:9-11.

³ Yesu o vha a tshi zwi ḓivha uri vhathu vhanzhi vho vha vha sa ḓo tenda uri ene u Messia. (Yoh. 5:39-44) O amba na vhafunziwa vha Yohane Mulovhedzi, a ri: “Hu takala ane a si khukhuliswe nga nṋe.” (Mat. 11:2, 3, 6) Ndi ngani vhathu vhanzhi vho hana u tevhela Yesu?

4. Ri ḓo amba nga ha mini kha ino thero?

 ⁴ Kha ino thero na kha i tevhelaho ri ḓo ṱolisisa zwithu zwo vhalaho zwo itaho uri vhathu vhanzhi vha tshifhingani tsha Yesu vha si mu tevhele. Ri ḓo dovha ra vhona uri ndi ngani vhathu vhanzhi ṋamusi vha sa ṱanganedzi mulaedza washu. Zwa ndeme vhukuma, ri ḓo guda uri ndi ngani ri tshi nga vha na lutendo lwo khwaṱhaho kha Yesu uri ri si litshe u mu tevhela.

5. Ndi mini zwine zwa nga vha zwo ita uri vhaṅwe vha humbule uri Yesu a si Messia we ha vha ho dzula ho ambiwa nga hae?

⁵ Vhunzhi ha vhathu a vho ngo tenda Yesu nga nṱhani ha fhethu he a alutshela hone. Vho vha vha tshi zwi ḓivha uri Yesu ndi mugudisi makone na uri o vha o no ita vhuṱolo vhunzhi. Fhedzi vho vha vha tshi mu dzhia sa ṅwana wa muvhaḓi ane a shaya. Nahone o vha a tshi bva ḓoroboni ya Nazaretha ye khamusi vhathu vha vha vha tshi i dzhia i si ya ndeme. Na Nathanaele we nga murahu a vha mufunziwa wa Yesu, mathomoni o ri: “Naa Nazaretha hu nga bva tshithu tshavhuḓi?” (Yoh. 1:46) Khamusi Nathanaele o vha a sa takaleli ḓorobo ye Yesu a vha a tshi khou dzula khayo nga tshenetsho tshifhinga. Kana khamusi o vha a tshi khou humbula nga ha vhuporofita vhu re kha Mika 5:2 he ha amba uri Messia u ḓo bebelwa Betlehema, hu si Nazaretha.

6. Ndi mini zwe zwa vha zwi tshi nga thusa vhathu vha tshifhingani tsha Yesu uri vha ḓivhe uri Yesu ndi Messia?

⁶ Maṅwalo a ri mini? Muporofita Yesaya o dzula o amba uri maswina a Yesu o vha a sa ḓo ḓidina nga u ṱoḓa u ḓivha “uri [Messia] ndi ṅwana wa nnyi.” (Yes. 53:8) Vhunzhi ha zwenezwo zwidodombedzwa ho vha ho porofitiwa nga hazwo. Arali vhenevho vhathu vha vhe vho ḓiṋea tshifhinga tsha u ṱolisisa eneo mafhungo, vho vha vha tshi ḓo zwi vhona uri Yesu o bebelwa Betlehema na uri o vha e wa lushaka lwa Khosi Davida. (Luka 2:4-7) Zwenezwo zwi amba uri Yesu o bebelwa fhethu he Mika 5:2 ya vha yo amba uri u ḓo bebelwa hone. Zwino thaidzo yo vha i gai? Vhathu vho ṱavhanya vha mu haṱula. Vho vha vhe si na mafhungo nga vhuḓalo. Zwenezwo zwa ita uri vha si tende uri Yesu ndi Messia.

7. Ndi ngani vhathu vhanzhi vha sa thetshelesi mulaedza wa Ṱhanzi dza Yehova ṋamusi?

⁷ Naa zwenezwo zwi khou itea na ṋamusi? Ee! Zwi khou itea. Vhunzhi ha vhathu vha Yehova a vho ngo pfuma nahone a vha na vhuimo ha nṱha. Ndi ngazwo vhathu vhanzhi vha tshi vha dzhia sa vhathu “vha songo funzeaho” nahone vhe “vhathu zwavho.” (Mish. 4:13) Vhaṅwe vhathu vha humbula uri Ṱhanzi dza Yehova a vho ngo tea u funza Bivhili ngauri a vho ngo ya zwikoloni zwa vhurereli. Vhaṅwe vha amba uri Ṱhanzi dza Yehova ndi vhurereli ha Amerika, fhedzi ngoho ndi ya uri vhunzhi ha Ṱhanzi dza Yehova a dzi dzuli Amerika. Vhaṅwe vha vhudziwa uri Ṱhanzi dza Yehova a vha tendi kha Yesu. Lwa miṅwaha minzhi vhathu vha ri vhidza Vhakomunisi, vhaṅwe vha ri ri ṱholi dza Amerika ngeno vhaṅwe vha tshi ri ri kokodzela thungo. Nga zwenezwo, vhunzhi ha vhathu a vha ṱoḓi u vha Ṱhanzi dza Yehova nge vha pfa enea mafhungo na ngauri a vha ḓivhi ngoho nga ha Ṱhanzi dza Yehova.

8. U ya nga Mishumo 17:11, ndi zwifhio zwine vhathu vha tea u ita uri vha wane ngoho yo fhelelaho nga ha vhashumeli vha Mudzimu ṋamusi?

⁸ Ndi mini zwine zwa nga thusa vhathu uri vha ḓivhe ngoho nga ha vhathu vha Yehova? Vha tea u ṱoḓisisa ngoho yo fhelelaho nga ha eneo mafhungo. Ndi zwe Luka muṅwali wa Bivhili a zwi ita. O ḓidina vhukuma uri a ‘ṱolisise mbuno nga vhuronwane u bva mathomoni adzo.’ O vha a tshi ṱoḓa uri vhavhali vha ‘ḓivhe uri zwe vha funzwa zwone nga ha Yesu ndi ngoho.’ (Luka 1:1-4) Na Vhayuda vha ḽa Berea ḽa kale vho vha vha tshi fana na Luka. Musi vha tshi thoma u pfa mafhungo maḓifha nga ha  Yesu, vho vhambedza zwe vha zwi pfa na Maṅwalo a Tshihevheru uri vha vhe na vhuṱanzi ha uri zwe vha vhudzwa ndi ngoho. (Vhalani Mishumo 17:11.) Nga nḓila i fanaho, vhathu ṋamusi vha tea u ṱoḓisisa ngoho yo fhelelaho. Vha fanela u vhambedza zwe vha zwi funzwa nga vhathu vha Mudzimu na zwine Maṅwalo a amba. Vha fanela u dovha vha vhala mafhungo a zwe vhathu vha Yehova vha zwi ita musalauno. Arali vha ita ṱhoḓisiso yo teaho, a vha nga ḓo swingiswa mihumbulo nga luvhengelambiluni kana nga mavhari-vhari.

9. Ho itea mini musi Yesu a tshi hana u ita vhuṱolo vhu bvaho ṱaḓulu?

⁹ Vhaṅwe vhathu vho vha vha songo fushea nga pfunzo dza Yesu dzi mangadzaho. Vho ṱoḓa na zwiṅwe. Vho ṱoḓa uri a zwi sumbedze uri ndi ene Messia nga u vha sumbedza “vhuṱolo vhu bvaho ṱaḓulu.” (Mat. 16:1) Khamusi vho zwi itiswa nga u sa pfesesa zwo ṅwalwaho kha Daniele 7:13, 14. Fhedzi tshifhinga tsha uri honoho vhuporofita vhu itee tsho vha tshi sa athu u swika. Zwe Yesu a vha funza zwo vha zwo eḓana u vha fusha nga vhuṱanzi ha uri o vha e Messia. Musi a tshi hana u vha sumbedza vhuṱolo he vha vhu ṱoḓa, a vho ngo mu tevhela.—Mat. 16:4.

10. Yesu o ita hani zwe Yesaya a zwi amba nga ha Messia?

¹⁰ Maṅwalo a ri mini? Musi muporofita Yesaya a tshi ṅwala nga ha Messia, o ri: “Ha nga zhambi kana u takusa ipfi, a hu na ane a ḓo pfa ipfi ḽawe nḓilani.” (Yes. 42:1, 2) Yesu o ita mushumo wawe wa vhuḓinḓa a sa ḓiṱoḓeli bvumo. Ho ngo fhaṱa dzithembele khulwane nahone o vha a sa ambari zwiambaro zwo khetheaho zwa vhurereli kana u ṱoḓa uri vhathu vha mu vhidze nga madzina o khetheaho a vhurereli. Musi Yesu a tshi khou sengiswa, o hana u takadza Herode nga u mu itela vhuṱolo naho vhutshilo hawe ho vha vhu khomboni. (Luka 23:8-11) Ndi ngoho uri Yesu o ita vhuṱolo, fhedzi mushumo we wa vha u wa ndeme khae wo vha u wa u huwelela mafhungo maḓifha. O vhudza vhafunziwa vhawe, a ri: “Ndo ḓela zwone.”—Marko 1:38.

11. Vhaṅwe vhathu vha na mahumbulele afhio o khakheaho ṋamusi?

¹¹ Naa zwenezwo zwi khou itea na ṋamusi? Ee! Zwi khou itea. Vhathu vhanzhi ṋamusi vha  takadzwa nga zwifhaṱo zwihulwane zwa dzikereke zwi re na mikhavhiso i ḓuraho na nga vhafunzi vha re na madzina mahulwane na nga mikhuvha ine vha si ḓivhe uri yo thoma kha vhuhedeni. Fhedzi a si zwinzhi zwine vhathu vha dzhenaho dzenedzo dzikereke vha zwi guda nga ha Mudzimu na nga zwine a ṱoḓa u zwi itela vhathu. Vhane vha ḓa miṱanganoni yashu ya Vhukriste vha guda zwine Yehova a zwi lavhelela kha riṋe na nḓila ine ra nga zwi ita ngayo. Holo dzine ra ṱanganela khadzo ndi dzavhuḓi nahone dzo kuna, fhedzi a dzi na mikhavhiso i ḓuraho. Vhane vha ranga phanḓa a vha ambari zwiambaro zwi sa ngi zwa vhaṅwe kana u vhidzwa nga madzina mahulwane a vhurereli. Zwine ra zwi funza na zwine ra zwi tenda zwi bva Bivhilini. Naho zwo ralo, vhathu vhanzhi ṋamusi a vha ṱanganedzi mulaedza washu ngauri vha vhona u nga nḓila ine ra gwadamela ngayo Mudzimu a i nyanyuli na uri zwine ra funza a si zwine vha takalela u zwi pfa.

12. Lutendo lwashu lu tea u thewa kha mini samusi zwo ṱalutshedzwa kha Vhahevheru 11:1, 6?

¹² Ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri ḓivhe ngoho nga ha vhathu vha Yehova? Muapostola Paulo o vhudza Vhakriste vha ngei Roma a ri: “Muthu u tenda zwe a pfa. Zwe a pfa ndi zwe zwa ambiwa musi a tshi khou funziwa nga ha Kristo.” (Vharoma 10:17) Ngauralo, lutendo lwashu ri lu fhaṱa nga u ḓigudisa Maṅwalo, hu si nga u ita mikhuvha ya vhurereli ine Bivhili ya ri yo khakhea, naho yeneyo mikhuvha i tshi kunga na u takadza. Ri fanela u vha na lutendo lwo khwaṱhaho, lwo thewaho kha nḓivho yo teaho ngauri ri “nga si kone u takadza Mudzimu arali [ri] si na lutendo.” (Vhalani Vhahevheru 11:1, 6.) Nga zwenezwo, a ri tei u tou vhona vhuṱolo vhu bvaho ṱaḓulu ha u ri khwaṱhisedza uri ro wana ngoho. U ḓigudisa nga vhuronwane pfunzo dza Bivhili dzi khwaṱhisaho lutendo, zwo eḓana u ri fusha nga vhuṱanzi ha uri ro wana ngoho na u fhelisa u timatima.

13. Ndi mini zwo itaho uri vhathu vhanzhi vha si tevhele Yesu?

¹³ Misini ya Yesu, vhafunziwa vha Yohane Mulovhedzi vho mangadzwa nga u vhona vhafunziwa vha Yesu vha sa ḓidzimi zwiḽiwa. Yesu o  ṱalutshedza uri a vha na tshiitisi tsha u ḓidzima zwiḽiwa musi ene a tshi kha ḓi tshila. (Mat. 9:14-17) Naho zwo ralo, Vhafarisei na vhaṅwe vhe vha pikisa Yesu vho mu sasaladza ngauri o vha a sa tevhedzi mikhuvha yavho. Vho sinyuwa musi a tshi fhodza vhalwadze nga Savhatha. (Marko 3:1-6; Yoh. 9:16) Vho vha vha tshi ḓirwa khana nga u amba uri vha tevhedza Savhatha ngeno u ita zwa vhubindudzi thembeleni vha tshi vhona zwi songo khakhea. Vho sinyuwa musi Yesu a tshi vha kaidza. (Mat. 21:12, 13, 15) Na vhaṅwe vhe Yesu a huwelela khavho sinagogoni ngei Nazaretha vho vha vho halifha vhukuma musi a tshi vha sumbedza uri vha ḓiṱoḓela zwavho na uri a vha na lutendo nga u vha vhambedza na Vhaisiraele. (Luka 4:16, 25-30) Vhathu vhanzhi a vho ngo tevhela Yesu nge a si ite zwe vha vha vho zwi lavhelela.—Mat. 11:16-19.

14. Ndi ngani Yesu o sasaladza mikhuvha ya vhathu i sa tendelani na Maṅwalo?

¹⁴ Maṅwalo a ri mini? Yehova o amba zwi tevhelaho a tshi shumisa muporofita Yesaya: “Havha vhathu vha sendela tsini hanga nga milomo yavho fhedzi vha nkhulisa nga milomo yavho, ngeno mbilu dzavho dzi kule na nṋe; vha tshi nnyofha vha vha vha tshi khou itiswa nga milayo ya vhathu ye vha funzwa yone.” (Yes. 29:13) Yesu o vha a sa khou khakha musi a tshi sasaladza mikhuvha ya vhathu i sa tendelani na Maṅwalo. Vhe vha humbula uri milayo ya vhathu na mikhuvha yavho ndi zwa ndeme u fhira Maṅwalo, vho vha vha tshi khou hanedza Yehova na Messia we a mu ruma.

15. Ndi ngani vhathu vhanzhi ṋamusi vha sa takaleli Ṱhanzi dza Yehova?

¹⁵ Naa zwenezwo zwi khou itea na ṋamusi? Ee! Zwi khou itea. Vhathu vhanzhi vha a dinalea musi Ṱhanzi dza Yehova vha sa pembeleli navho mikhuvha i sa tendelani na Maṅwalo i ngaho maḓuvha a mabebo na Khirisimusi. Vhaṅwe vha a sinyuwa musi Ṱhanzi dza Yehova vha sa pembeleli mikhuvha i tshimbidzanaho na ḽeneḽo shango kana vha sa tevhedzi mikhuvha ya mbulungo ine i si tendelane na Ipfi ḽa Mudzimu. Vhane vha dinwa nga Ṱhanzi dza Yehova nga nṱhani ha zwenezwi zwiitisi vha nga tenda zwi tshi bva mbiluni uri Mudzimu u ṱanganedza nḓila ine vhone vha mu gwadamela ngayo. Fhedzi a zwi konadzei uri vha takadze Mudzimu arali vha tshi takalela mikhuvha ya shango u fhira pfunzo dzi wanalaho Bivhilini.—Marko 7:7-9.

16. U ya nga Phisalema 119:97, 113, 163-165, ri fanela u ita mini nahone ndi zwifhio zwine ra fanela u zwi iledza?

¹⁶ Ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri si xelelwe nga lutendo? Ri tea u funa milayo ya Yehova na milayotewa yawe. (Vhalani Phisalema 119:97, 113, 163-165.) Arali ri tshi funa Yehova, ri ḓo iledza mikhuvha ine a si i takalele. A ri nga tendi hu tshi vha na tshithu tshine tsha ri litshisa u funa Yehova.

17. Ndi mini zwe Yesu a si zwi ite zwe zwa ita uri vhathu vhanzhi vha si tsha mu tevhela?

¹⁷ Vhaṅwe vhathu tshifhingani tsha Yesu vho vha vha sa tsha ṱoḓa u vhusiwa nga Vharoma, ndi ngazwo vho vha vho lavhelela uri Messia a vha vhofholole kha wonoyo Muvhuso u vha tsikeledzaho. Fhedzi Yesu o hana musi vha tshi ṱoḓa u mu ita khosi yavho. (Yoh. 6:14, 15) Vhotshifhe na vhaṅwe vhathu vho vha vha tshi ofha uri Yesu o vha a tshi ḓo dzhia muvhuso, zwa ita uri Vharoma vha sinyuwe vha dzhiulule maanḓa e vha vha vho a fha vhotshifhe. Vhayuda vhanzhi a vho ngo tevhela Yesu nga nṱhani ha dzenedzo mbilaelo dza zwa politiki.

18. Ndi vhuporofita vhufhio vhu ambaho nga ha Messia he vhathu vhanzhi vha si vhe na ndavha naho?

¹⁸ Maṅwalo a ri mini? Naho vhuporofita vhunzhi ho amba uri Messia u ḓo lwa a kunda, ho vha na vhuṅwe vhuporofita he ha sumbedza uri o vha a tshi ḓo thoma a fela zwivhi zwashu. (Yes. 53:9, 12) Zwino ndi ngani Vhayuda vho vha na mahumbulele o khakheaho nga ha Messia? Vhathu  vhanzhi vha misini ya Yesu vho vha vhe si na ndavha na vhuporofita he ha vha vhu sa vha fhulufhedzisi uri thaidzo dzavho dzi ḓo fhela nga tshenetsho tshifhinga.—Yoh. 6:26, 27.

19. Ndi mahumbulele afhio o khakheaho o itaho uri vhathu vhanzhi vha si ṱanganedze mulaedza washu ṋamusi?

¹⁹ Naa zwenezwo zwi khou itea na ṋamusi? Ee! Zwi khou itea. Vhathu vhanzhi ṋamusi vha a ri sasaladza nga nṱhani ha uri a ri dzhii sia kha zwa politiki. Vha lavhelela uri ri khethe musi hu na dzikhetho. Fhedzi arali ra khetha muthu wa fhano shangoni uri a ri vhuse, ri ḓo vha ri tshi khou landula Yehova. (1 Sam. 8:4-7) Vhathu vha nga vhona u nga ri tea u fhaṱa zwikolo na zwibadela na u ita miṅwe mishumo ya u thusa vhadzulapo. A vha ṱanganedzi mulaedza washu ngauri ri futelela kha mushumo wa u huwelela nṱhani ha u lingedza u piringulula thaidzo dzi re hone shangoni.

20. U ya nga maipfi a Yesu a re kha Mateo 7:21-23, ndi zwifhio zwine ra tea u livhisa ṱhogomelo khazwo?

²⁰ Ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri si xelelwe nga lutendo? (Vhalani Mateo 7:21-23.) Ri tea u livhisa ṱhogomelo kha u ita mushumo we Yesu a ri vhudza uri ri u ite. (Mat. 28:19, 20) Ri songo vhuya ra farakanea nga u lingedza u piringulula thaidzo dza ḽino shango. Vhathu ri a vha funa nahone ri na ndavha na thaidzo dzine vha khou ṱangana nadzo, fhedzi ri a zwi ḓivha uri nḓila ya khwine ya u vha thusa ndi u vha funza nga ha Muvhuso wa Mudzimu na u vha thusa uri vha vhe na vhushaka na Yehova.

21. Ri fanela u ḓiimisela u ita mini?

²¹ Kha ino thero ro amba nga ha zwithu zwiṋa zwe zwa ita uri vhathu vhanzhi vha si tevhele Yesu misini yawe na zwine zwa nga ita uri vhaṅwe vha hane mulaedza wa vhatevheli vha Yesu ṋamusi. Fhedzi naa hu na zwiṅwe? Ee. Kha thero i tevhelaho ri ḓo amba nga ha zwiṅwe zwiṋa zwe zwa ita uri vhathu vha si tevhele Yesu misini yawe na zwine zwa nga ita uri vhaṅwe vha hane mulaedza wa vhatevheli vha Yesu ṋamusi. U nga ri ri nga ḓiimisela u khwaṱhisa lutendo lwashu na u sa litsha u tevhela Yesu.