1, 2. Ndi ngani u ṱuṱuwedza zwi zwa ndeme?

CRISTINA  ^[1] ane a vha na miṅwaha ya 18, o ri: “Vhabebi vhanga a vho ngo vhuya vha nṱuṱuwedza na luthihi, fhedzi vho vha vha tshi ntsasaladza. Maipfi avho o vha a tshi ṱhavha vhukuma. Vho amba uri ndi ḓifara sa ṅwana, a thi pfi nahone ndi tshibumba. Kanzhi ndo vha ndi tshi lila nahone ndi tshi khetha u sa amba navho. Ndi ḓipfa ndi si tshithu.” Zwi a vhavha vhukuma arali hu si na muthu ane a ni ṱuṱuwedza.

² U ṱuṱuwedza ndi zwithu zwavhuḓi. Rubén o ri: “Ndo lwisana na u ḓipfa ndi si tshithu lwa miṅwaha minzhi. Fhedzi ḽiṅwe ḓuvha ndo vha ndi tshi khou huwelela na muṅwe muhulwane wa tshivhidzo we a ṱhogomela uri a tho ngo takala. O thetshelesa nga vhuthu musi ndi tshi mu vhudza nḓila ine nda ḓipfa ngayo. A nkhumbudza zwithu zwavhuḓi zwe nda vha ndi tshi khou zwi khunyeledza. O dovha a nkhumbudza maipfi a Yesu ane a amba uri roṱhe ri vha ndeme u fhira zwiṋoni zwiṱuku zwinzhi. Kanzhi ndi humbula lwonolwo luṅwalo nahone lu kha ḓi kwama mbilu yanga. Maipfi a onoyo muhulwane o ita uri hu vhe na phambano khulwane.”—Mat. 10:31.

3. (a) Muapostola Paulo o ri mini nga ha u ṱuṱuwedza vhaṅwe? (b) Ri ḓo ṱolisisa mini kha ino thero?

 ³ A zwo ngo fanela u ri mangadza uri Bivhili i ombedzela uri ri fanela u dzula ri tshi ṱuṱuwedzana. Muapostola Paulo o ṅwalela Vhakriste vha Vhaheberu a ri: “Vhahashu, ṱhogomelani uri hu si vhe na muthihi kha inwi ane a vha na mbilu mmbi i si na lutendo nga u ṱutshela Mudzimu a tshilaho; fhedzi dzulani ni tshi ṱuṱuwedzana ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe, . . . uri hu si vhe na muthihi kha inwi ane a rindidzwa nga maanḓa a vhufhura a tshivhi.” (Vhaheb. 3:12, 13) Ni a ḓivha nḓila ine u ṱuṱuwedza vhaṅwe zwa vha zwa ndeme ngayo arali ni tshi humbula nḓila ye na ṱuṱuwedzwa ngayo. Nga zwenezwo, kha ri ṱhogomele mbudziso dzi tevhelaho: Ndi ngani u ṱuṱuwedza zwi zwa ndeme? Tsumbo ya Yehova, Yesu na Paulo i ri funza mini nga ha u ṱuṱuwedza vhaṅwe? Ri nga ṋea hani ṱhuṱhuwedzo i shumaho?

4. Ndi vhafhio vhane vha ṱoḓa u ṱuṱuwedzwa, fhedzi ndi ngani zwi sa anzeli u wanala ṋamusi?

⁴ Roṱhe ri a ṱoḓa u ṱuṱuwedzwa. Zwihuluhulu musi ri tshi aluwa. Muṅwe mudededzi ane a pfi Timothy Evans, o ri: “Vhana . . . vha ṱoḓa u ṱuṱuwedzwa u fana na tshimela tshi tshi ṱoḓa maḓi. Musi vhana vha tshi ṱuṱuwedzwa, vha nga ḓipfa vhe vha ndeme nahone vha tshi dzhielwa nṱha.” Fhedzi ri khou tshila zwifhingani zwi konḓaho. Vhathu vha ṱoḓa hu tshi naka zwavho fhedzi, a vha na lufuno nahone a vha ṱuṱuwedzi vhaṅwe. (2 Tim. 3:1-5) Vhaṅwe vhabebi a vha khoḓi vhana vhavho ngauri vhabebi vhavho a vho ngo vhuya vha vha ṱuṱuwedza. Vhashumi vhanzhi vha a vhilaela uri vhatholi vhavho a vha vha khoḓi.

5. U ṱuṱuwedza zwi katela na mini?

⁵ Kanzhi u ṱuṱuwedza zwi katela u khoḓa muthu nge a ita zwithu zwavhuḓi. Ri nga dovha ra ṱuṱuwedza vhaṅwe nga u vha khwaṱhisedza uri vha na pfaneleo dzavhuḓi kana nga u ‘ṱuṱuwedza vho tsikeledzeaho.’ (1 Vhathes. 5:14) Ipfi ḽa Lugerika ḽine kanzhi ḽa ṱalutshedzelwa nga uri “ṱuṱuwedza” ḽi amba “u tikedza muṅwe muthu.” Musi ri tshi shumisana na vhahashu, ri vha na tshibuli tsha u amba zwi ṱuṱuwedzaho. (Vhalani Muhuweleli 4:9, 10.) Naa ri a shumisa zwiimo zwo fanelaho u vhudza vhaṅwe uri ndi ngani ri tshi vha funa na u vha takalela? Musi ri sa athu u fhindula yeneyi mbudziso, zwi ḓo vha zwavhuḓi u humbula hoyu murero: “Ḽo naka fhungo, ḽó ḓa nga tshifhinga tshaḽo.”—Mir. 15:23.

6. Ndi ngani Diabolo a tshi ṱoḓa u ri kula nungo? Ṋeani tsumbo.

⁶ Sathane Diabolo u ṱoḓa u ri kula nungo ngauri u a ḓivha uri arali a ri kula nungo, ri nga si tsha vha na vhushaka havhuḓi na Yehova. Mirero 24:10 i ri: “Wá nyabwá nga ḓuvha ḽa khombo, maanḓa au ndi maṱuku.” Musi Sathane a tshi lingedza u kula Yobo nungo, o ita uri a welwe nga khombo na u mu pomoka, fhedzi vhukwila hawe a ho ngo shuma. (Yobo 2:3; 22:3; 27:5) Ri nga lwa na vhukwila ha Diabolo nga u ṱuṱuwedza miraḓo ya muṱa na ya tshivhidzo. Zwenezwi zwi ḓo ri thusa uri ri takale na u ḓipfa ro tsireledzea musi ri mahayani ashu na Holoni dza Muvhuso.

7, 8. (a) Ndi tsumbo dzifhio dzi re Bivhilini dzine dza sumbedza uri Yehova u zwi dzhia zwi zwa ndeme u ṱuṱuwedza vhaṅwe? (b) Vhabebi vha nga edzisa hani tsumbo ya Yehova? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

⁷ Yehova. Mupsalme o imba a ri: “Yehova u sendela ha vha dzimbilu dzo vunḓekanaho, u tshidza vha mimuya yo huvhalaho.” (Ps. 34:18) Musi Yeremia a tshi khou ofha nahone o kulea nungo, Yehova o khwaṱhisa lutendo lwa onoyo muporofita a fulufhedzeaho. (Yer. 1:6-10) Edzani u humbula nḓila ye  muporofita Daniele we a vha o no vha mukalaha a ṱuṱuwedzea ngayo musi Mudzimu a tshi ruma muruṅwa u mu khwaṱhisa. Onoyo muruṅwa o vhidza Daniele “iwe munna mufuniwa.” (Dan. 10:8, 11, 18, 19) Naa na inwi ni nga khuthadza vhahuweleli, vhavulanḓila na vhahashu vha re vhalala vhane vha khou fhelelwa nga nungo?

⁸ Musi Yesu e kha ḽifhasi, Mudzimu o vhona zwi zwa ndeme u mu ṱuṱuwedza na u mu khoḓa naho vho shuma vhoṱhe lwa miṅwaha minzhi. Kha zwiitea zwivhili, Yesu o pfa Khotsi awe a tshi amba nae e ṱaḓulu a ri: “Hoyu ndi Murwa wanga, ane nda mu funa, ane nda mu takalela.” (Mat. 3:17; 17:5) Mudzimu o khoḓa Yesu nga yeneyo nḓila nahone a mu khwaṱhisedza uri u khou ita zwithu zwavhuḓi. Yesu u fanela u vha o ḓipfa o ṱuṱuwedzea vhukuma kha zwenezwo zwiitea zwivhili musi a tshi pfa enea maipfi, o a pfa mathomoni a vhuḓinḓa hawe na nga ṅwaha wa u fhedza musi e kha ḽifhasi. Yehova o dovha a rumela muruṅwa wawe u khwaṱhisa Yesu musi a tshi khou pfa vhuṱungu vhusikuni ha musi a sa athu u fa. (Luka 22:43) Arali ri vhabebi, zwi nga vha zwavhuḓi arali ra nga edzisa tsumbo ya Yehova nga u ṱuṱuwedza vhana vhashu tshifhinga tshoṱhe na u vha khoḓa musi vho ita zwithu zwavhuḓi. Ri fanela u vha tikedza nga ho engedzeaho arali vha tshi sedzana na milingo ya u fulufhedzea ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe tshikoloni.

9. Ri nga guda mini kha nḓila ye Yesu a fara ngayo vhaapostola vhawe?

⁹ Yesu. Vhusikuni ha musi Yesu a tshi thoma Tshihumbudzo, o ṱhogomela uri vhaapostola vhawe vha na muya wa u ḓihudza. Nga u ḓiṱukufhadza, Yesu o vha ṱanzwa milenzhe, fhedzi vho vha vha kha ḓi ṱaṱisana uri ndi nnyi ane a vha muhulwane vhukati havho; nahone Petro o vha a tshi ḓifulufhela nga ho kalulaho. (Luka 22:24, 33, 34) Naho zwo ralo, Yesu o khoḓa vhaapostola vhawe vha fulufhedzeaho nge vha konḓelela nae milingoni. O vha vhudza uri vha ḓo ita mushumo u fhiraho we a u ita nahone a vha khwaṱhisedza uri Mudzimu u a vha funa. (Luka 22:28; Yoh. 14:12; 16:27) Ri nga ḓivhudzisa uri, ‘Naa a tho ngo fanela u edzisa Yesu nga u khoḓa vhananga na vhaṅwe nga zwivhuya zwine vha ita nṱhani ha u sedzesa vhukhakhi havho?’

10, 11. Muapostola Paulo o vhona hani uri hu na ṱhoḓea ya u ṱuṱuwedza vhaṅwe?

¹⁰ Muapostola Paulo. Kha marifhi awe, Paulo o amba zwivhuya nga ha Vhakriste ngae. O tshimbila na vhaṅwe vhavho lwa miṅwaha minzhi nahone a zwi timatimisi uri o vha a tshi ḓivha vhukhakhi havho, fhedzi o amba zwithu zwavhuḓi nga havho. Sa tsumbo, Paulo o ṱalusa Timotheo sa ‘ṅwana wawe a fulufhedzeaho ane a mu funa Murenani’ we a vha a tshi ḓo ṱhogomela zwithu zwine zwa kwama vhaṅwe Vhakriste. (1 Vhakor. 4:17; Vhafil. 2:19, 20) Muapostola o amba uri Tito ndi ‘khonani yawe na mushumisani nae u itela u ni vhuyedza.’ (2 Vhakor. 8:23) Timotheo na Tito vha nga vha vho ṱuṱuwedzea vhukuma musi vha tshi pfa zwe Paulo a zwi humbula nga havho.

¹¹ Paulo na Baranaba vho vhea vhutshilo havho khomboni musi vha tshi vhuyelela fhethu he vha vhuya vha vutshelwa hone. Sa tsumbo, naho vho sedzana na u pikiswa hu vhavhaho ngei Lisitara, vho vhuyelela henengei hu u itela u ṱuṱuwedza vhafunziwa vhaswa uri vha dzule vhe na lutendo. (Mish. 14:19-22) Musi e Efesa, Paulo o sedzana na gogo ḽo halifhaho. Mishumo 20:1, 2 i ri: “Musi bonyongo ḽo . . . dzika, Paulo a vhidza vhafunziwa, a vha ṱuṱuwedza nahone a vha onesa, a fara lwendo lwa u ya Makedonia. Ha ri o no buḓekanya eneo mashango na u ṱuṱuwedza vhafunziwa vha henefho nga maanḓa, a fhirela Gerika.” Kha Paulo, u ṱuṱuwedza zwo vha zwi zwa ndeme.

12. Miṱangano i ri thusa hani kha u ṱuṱuwedzwa na u ṱuṱuwedza vhaṅwe?

¹² Tshiṅwe tshiitisi tshe tsha ita uri Khotsi ashu wa ṱaḓulu a ri lugisele u vha na miṱangano tshifhinga tshoṱhe ndi u itela uri ri kone u ṱuṱuwedzana musi ri henefho. (Vhalani Vhaheberu 10:24, 25.) U fana na vhatevheli vha Yesu vha tshifhingani tsho fhiraho, ri a ṱangana u itela u guda na u ṱuṱuwedzwa. (1 Vhakor. 14:31) Cristina we a bulwa mathomoni a ino thero, o ri: “Zwine nda zwi funa nga maanḓa miṱanganoni ndi lufuno na u ṱuṱuwedzwa zwine nda zwi wana henefho. Nga zwiṅwe zwifhinga, ndi vha ndo tsikeledzea musi ndi tshi swika Holoni ya Muvhuso. Fhedzi vhahashu vha tshisadzini vha ḓa kha nṋe, vha nkuvhatedza nahone vha mmbudza uri ndo ambara zwavhuḓi. Vha mmbudza uri vha a mpfuna nahone vha takalela u vhona mvelaphanḓa yanga ya lwa muya. Ṱhuṱhuwedzo yavho i ita uri ndi ḓipfe ndi khwine!” Zwi a homolosa vhukuma musi roṱhe ri tshi shela mulenzhe kha u ‘ṱuṱuwedzana.’—Vharoma 1:11, 12.

13. Ndi ngani vhathu vhe vha fhedza miṅwaha minzhi vha tshi khou shumela Mudzimu vha tshi ṱoḓa u ṱuṱuwedzwa?

¹³ Na vhathu vhe vha fhedza miṅwaha minzhi vha tshi khou shumela Mudzimu vha a ṱoḓa u ṱuṱuwedzwa. Iṅwe tsumbo ndi ya Yoshua. O shumela Mudzimu nga u fulufhedzea lwa miṅwaha minzhi. Naho zwo ralo, Yehova o vhudza Mushe uri a mu ṱuṱuwedze, a ri: “Layá Yoshua, U mu fhe maanḓa na nungo; ngauri ndi ene ane a ḓo wela ó ranga vhathu havha phanḓa, ndi ene ane a ḓo vha ṋea heḽo shango ḽine wa ḓo ḽi vhona, ḽi ḓo vha ḽavho.” (Doit. 3:27, 28) Yoshua o vha a tshi ḓo hwala vhuḓifhinduleli vhuhulwane ha u ranga phanḓa Vhaisiraele musi a tshi dzhia Shango ḽo Fulufhedziswaho. O vha a tshi ḓo sedzana na vhuimo vhu konḓaho, a ita na u kundwa luthihi nndwani. (Yosh. 7:1-9) Ndi ngazwo Yoshua o vha a tshi fanela u ṱuṱuwedzwa na u khwaṱhiswa! U nga ri muṅwe na muṅwe washu a nga ṱuṱuwedza vhahulwane u katela na vhalavhelesi vha ḽiisela vhane vha shuma nga nungo dzoṱhe u ṱhogomela nngu dza Mudzimu. (Vhalani 1 Vhathesalonika 5:12, 13.) Muṅwe mulavhelesi wa ḽiisela o ri, “Nga zwiṅwe zwifhinga, vhahashu vha ri rumela marifhi a u livhuha vha tshi amba uri vho takalela u vha dalela hashu. Ri vhulunga eneo marifhi nahone ra a vhala musi ro kulea nungo. A a ri khuthadza vhukuma.”

14. Ndi mini zwine zwa sumbedza uri u khoḓa na u ṱuṱuwedza zwi a shuma musi ri tshi ṋea nyeletshedzo?

¹⁴ Vhahulwane vha tshivhidzo na vhabebi vha wana uri u khoḓa na u ṱuṱuwedza zwi a thusa musi vha tshi ṋea nyeletshedzo i bvaho Bivhilini. Musi Paulo a tshi khoḓa Vhakorinta nge vha shumisa nyeletshedzo yawe, vha nga vha vho ṱuṱuwedzea u bvela phanḓa vha tshi ita zwithu zwavhuḓi. (2 Vhakor. 7:8-11) Andreas ane a vha na vhana  vhavhili, u ri: “Vhana vha ita zwithu zwavhuḓi nahone vha aluwa nga lwa muya musi ni tshi vha ṱuṱuwedza na musi ni tshi vha ṋea nyeletshedzo. Naho vhana vhashu vha tshi kona u ḓivha zwo lugaho, u ita zwo lugaho zwi vha nḓila yavho ya kutshilele nga u dzula hashu ri tshi vha khuthadza.”

15. Ndi vhukando vhufhio vhune ra nga vhu dzhia hu u itela u ṱuṱuwedza vhaṅwe?

¹⁵ Sumbedzani uri ni dzhiela nṱha vhuḓidini na pfaneleo dzavhuḓi dzine vhagwadameli nga riṋe vha vha nadzo. (2 Koron. 16:9; Yobo 1:8) Yehova na Yesu vha takalela zwoṱhe zwine ra zwi ita hu u itela u tikedza Muvhuso naho vhuḓidini hashu na miṋeelo yashu zwi zwiṱuku nga nṱhani ha zwiimo zwashu. (Vhalani Luka 21:1-4; 2 Vhakorinta 8:12.) Sa tsumbo, vhaṅwe vhalala vha ita vhuḓidini ha u ya miṱanganoni na u shela mulenzhe vhuḓinḓani tshifhinga tshoṱhe. Naa ri a vha khoḓa na u vha ṱuṱuwedza?

16. Ndi ngani ri songo fanela u litsha u ṱuṱuwedza vhaṅwe?

¹⁶ Ṱoḓani zwibuli zwa u ṱuṱuwedza vhaṅwe. Arali ri tshi vhona vhathu vha tshi ita zwithu zwavhuḓi, ndi ngani ri sa vha khoḓi? Ṱhogomelani zwe zwa itea musi Paulo na Baranaba vhe ngei Antiokia kha ḽa Pisidia. Vhaingameli vha sinagogo vho vha vhudza uri: “Vhahashu, arali hu na zwine na nga zwi amba u itela u ṱuṱuwedza vhathu vhane na vha navho, zwi ambeni.” Paulo o ita zwenezwo nga u vha vhetshela nyambo yavhuḓi. (Mishumo 13:13-16, 42-44) Arali ri tshi kona u ṱuṱuwedza vhaṅwe, ndi ngani ri sa zwi iti? Arali ra ita uri zwi vhe nḓowelo u khuthadza vhaṅwe, na vhaṅwe vhathu vha ḓo ri khuthadza-vho.—Luka 6:38.

17. Ndi ifhio nḓila ya khwine ya u khoḓa vhaṅwe?

¹⁷ Ambani zwi tshi bva mbiluni nahone ni bvele khagala. Maipfi o ḓoweleaho a u khuthadza na u khoḓa a a thusa, fhedzi musi Yesu a tshi amba na Vhakriste vha ngei Thiathira o vha vhudza uri ndi khwine u bvela khagala. (Vhalani Nzumbululo 2:18, 19.) Sa tsumbo, arali ri vhabebi ri nga vhudza vhana vhashu nga ha zwine ra zwi dzhiela nṱha kha mvelaphanḓa ya lwa muya ine vha khou i ita. Ri nga vhudza mme ane a khou alusa vhana e eṱhe zwine zwa ri takadza nga ha nḓila ine a khou alusa ngayo vhana vhawe hu sa londwi khaedu dzine a sedzana nadzo. Honoho u khoḓa na u ṱuṱuwedza zwi nga mu thusa vhukuma!

18, 19. Ri nga fhaṱa hani vhane vha ṱoḓa u ṱuṱuwedzwa?

¹⁸ Yehova ha nga ri vhudzi nga ho livhaho uri ri ṱuṱuwedze muthu sa zwe a zwi ita musi a tshi vhudza Mushe uri a khuthadze na u ṱuṱuwedza Yoshua. Naho zwo ralo, Mudzimu u a takala musi ri tshi ṱuṱuwedza vhaṅwe na vhatendi nga riṋe. (Mir. 19:17; Vhaheb. 12:12) Sa tsumbo, ri nga vhudza muthu we a vhea nyambo nḓila ye nyambo yawe ya ri eletshedza ngayo kana u ri thusa u pfesesa luṅwe luṅwalo. Muṅwe wahashu we a ṅwalela muthu we a vha a tshi khou vhea nyambo, o ri: “Naho ro amba lwa tshifhinganyana, no kona u vhona uri ndo vha ndo ṱungufhala nahone no nkhuthadza na u nkhwaṱhisa. Ndi ṱoḓa ni tshi ḓivha uri musi ni tshi amba nga nḓila ya vhuthu no ima tshiteidzhini na musi ni tshi amba na nṋe, zwo vha zwi tshi tou vha tshifhiwa tshi bvaho ha Yehova.”

¹⁹ Ri nga wana nḓila nnzhi dza u fhaṱa vhaṅwe nga lwa muya arali ra ḓiimisela u shumisa nyeletshedzo ya Paulo ine ya ri: “Bvelani phanḓa ni tshi ṱuṱuwedzana ni tshi fhaṱana, samusi ni tshi khou ita nga u ralo.” (1 Vhathes. 5:11) Roṱhe ri ḓo takadza Yehova arali ra ‘dzula ri tshi ṱuṱuwedzana ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe.’