1, 2. (a) Vhaṅwe vhathu vha ri mini nga ha uri Mudzimu u na ndangulo? (b) Ri ḓo haseledza mini kha ino thero?

NAA Mudzimu u na ndangulo? Vhaṅwe vha nga ri: “A huna ṱhoḓea ya uri muthu a livhiswe nga ndangulo. Zwine zwa ṱoḓea ndi u vha na vhushaka na Mudzimu.” Naa eneo mavhonele ndi a ngoho? Ngoho ndi ifhio?

² Kha ino thero, ri ḓo haseledza nga ha vhuṱanzi ha uri Yehova ndi Mudzimu o dzudzanyeaho nahone u dzudzanya vhathu vhawe. Ri ḓo dovha ra haseledza nga ha nḓila ine ra fanela u aravha ngayo kha vhulivhisi vhu bvaho ndanguloni ya Yehova. (1 Vhakor. 14:33, 40) Ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha C.E. na musalauno, Maṅwalo o thusa ndangulo ya Yehova u ita mushumo wa u huwelela mafhungo maḓifha. Ngauri ri a thetshelesa zwine Bivhili ya zwi amba na u tevhedza vhulivhisi vhune ra vhu wana ndanguloni, ri ṱuṱuwedza tshivhidzo tshoṱhe uri tshi dzule tsho kuna, tshi na mulalo na vhuthihi.

3. Ndi mini zwine zwa ita uri ri tende uri Yehova ndi Mudzimu o dzudzanyeaho?

³ Tsiko i sumbedza uri Yehova ndi Mudzimu o dzudzanyeaho. Bivhili i ri: “Vhuṱali, Yehova o tea shango ḽoṱhe ngaho’; ṱhalukanyo,  o khwaṱhisa lutombo ngayo.” (Mir. 3:19) Ri tou ḓivha fhedzi “mishumo yawe i si gathi” nahone ro pfa “mahevhehevhenyana awe fhedzi.” (Yobo 26:14, Bivhili Khethwa.) Naho zwo ralo, zwiṱuku-ṱuku zwine ra zwi ḓivha nga ha dzipulanete, dziṋaledzi na milalavhungu zwi ri ṱuṱuwedza u tenda uri zwenezwi zwithu zwoṱhe zwo dzudzanywa zwavhuḓi. (Ps. 8:3, 4) Mulalavhungu u na dziṋaledzi nnzhi nahone dzoṱhe dzi tshimbila nga nḓila yo dzudzanyeaho. Pulanete dzi mona ḓuvha zwa tou nga dzi khou tevhedza milayo ya badani. Vhukuma, musi ri tshi humbula nga ha nḓila ye Yehova a sika ngayo “ḽiṱaḓulu [na ḽifhasi] nga nḓivho,” zwi ita uri a fanelwe nga u rendwa, u gwadamelwa na u fulufhedzea khae.—Ps. 136:1, 5-9.

4. Ndi ngani vhorasaintsi vho kundelwa u fhindula mbudziso nnzhi?

⁴ Vhorasaintsi vho shumisa zwithu zwe vha zwi guda nga ha fhethu hoṱhe na ḽifhasi ḽashu hu u itela u ri leludzela vhutshilo. Fhedzi hu na mbudziso nnzhi dze saintsi ya kundelwa u dzi fhindula. Sa tsumbo, vhagudi vha dziṋaledzi a vha koni u ri vhudza zwavhuḓi nḓila ye fhethu hoṱhe ha vha hone ngayo kana uri ndi ngani riṋe u katela na zwithu zwi tshilaho ri fhano kha Ḽifhasi. Zwiṅwe hafhu, vhathu nga u tou angaredza a vha koni u ṱalutshedza uri ndi ngani vhathu vhe na lutamo lwa u tshila tshoṱhe. (Muh. 3:11) Ndi ngani hu na mbudziso nnzhi dza ndeme, fhedzi dzi songo fhindulwa? Vhorasaintsi vhanzhi na vhaṅwe vha amba uri a huna Mudzimu nahone vha ṱuṱuwedza pfunzo ya uri zwithu zwo sokou bvelela. Yehova u fhindula mbudziso dzine vhathu vha ḓivhudzisa dzone a tshi shumisa Bivhili.

5. Ri ḓitika hani nga milayo ya mupo?

⁵ Ri ḓitika nga milayo ya mupo ye ya thomiwa nga Yehova i sa shanduki na i fulufhedzeaho. Vhaḓivhi vha muḓagasi, vhaḓivhi vha dziphaiphi, vhainzhiniere, vhareili vha mabufho na vhaari—vhoṱhe vha ḓitika nga yeneyi milayo ya mupo musi vha tshi ita mushumo wavho. Sa tsumbo, mbilu ya muthu i wanala fhethu huthihi muvhilini, nga zwenezwo, a huna ṱhoḓea ya uri muari a ṱoḓe hune mbilu ya muthu ya vha hone. Roṱhe ri a ḓivha uri arali muthu a ḓiposa a tshi bva nṱha, a nga wa nahone a fa. Nga zwenezwo, ri ṱhonifha milayo ya mupo ngauri ri ṱoḓa u tshila.

6. Ndi ngani ri tshi fanela u lavhelela uri vhagwadameli vha Yehova vha dzudzanyee?

⁶ Yehova o dzudzanya fhethu hoṱhe nga nḓila i mangadzaho vhukuma. Nga zwenezwo, ri fanela u lavhelela uri Yehova u ṱoḓa vhagwadameli vhawe vha tshi dzudzanyea. Zwi re zwone ndi uri, Mudzimu o ri ṋea Bivhili hu u itela u ri livhisa. Arali ri tshi tshila ri sa livhiswi nga ndangulo ya Mudzimu na zwilinganyo zwawe, zwi ḓo ita uri ri si takale nahone zwa ri ḓisela makhaulambilu.

7. Ndi mini zwine zwa sumbedza uri Bivhili ndi bugu yo dzudzanyeaho zwavhuḓi?

⁷ Vhaṅwe vhathu vha vhona u nga Bivhili i sokou vha bugu i songo dzudzanyeaho ine ya amba nga ha Vhayuda na Vhakriste. Nṱhani hazwo, ndi bugu yo dzudzanyeaho zwavhuḓi, yo hevhedzwaho nga Mudzimu. Bugu dzoṱhe dza Bivhili dzi a tshimbidzana. U bva kha bugu ya Genesi u swika kha Nzumbululo—Bivhili i vha i tshi khou amba nga ha vhuvhusahoṱhe ha Yehova na u ḓadzea ha ndivho yawe kha ḽifhasi nga fhasi ha Muvhuso wawe une Kristo “mbeu” yo fulufhedziswaho a vha muvhusi.—Vhalani Genesi 3:15; Mateo 6:10; Nzumbululo 11:15.

8. Ndi ngani ri tshi nga amba uri Vhaisiraele vho vha vho dzudzanyea?

⁸ Vhathu vha Isiraele ḽa kale vho vha vho dzudzanyea. Sa tsumbo, nga fhasi ha Mulayo wa Mushe ho vha hu na “vhasadzi vhe vha vha vha tshi shuma muṋangoni wa nnḓu ya mulanga.” (Ek. 38:8) Vhaisiraele vho ṋewa vhulivhisi ha nḓila ine vha fanela u pfulusa ngayo mishasha yavho na nnḓu ya mulanga nga nḓila yo dzudzanyeaho. Nga murahu,  Khosi Davida o dzudzanya uri hu vhe na zwigwada zwa Vhalevi na zwa vhotshifhe uri zwi ite mishumo yo khetheaho thembeleni. (1 Koron. 23:1-6; 24:1-3) Musi Vhaisiraele vha tshi thetshelesa Yehova, o vha fhaṱutshedza nga mulalo, vhuthihi na u dzudzanyea.—Doit. 11:26, 27; 28:1-14.

9. Ndi mini zwine zwa sumbedza uri tshivhidzo tsha Vhakriste vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha tsho vha tsho dzudzanyea?

⁹ Tshivhidzo tsha Vhakriste vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha tsho vha tsho dzudzanyea nahone tsho vhuyelwa nga vhulivhisi vhu bvaho ha tshigwada tshi langaho, tshee mathomoni tsha vha tsho vhumbwa nga vhaapostola. (Mish. 6:1-6) Nga murahu, tshigwada tshi langaho tsho engedzwa nga vhaṅwe vhahashu. (Mish. 15:6) Nyeletshedzo na vhulivhisi zwo vha zwi tshi ṋewa hu tshi shumiswa marifhi o hevhedzwaho e a ṅwalwa nga vhathu vhe vha vha vhe miraḓo ya tshigwada tshi langaho tsha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha kana vhe vha vha vha tshi shuma natsho. (1 Tim. 3:1-13; Tito 1:5-9) Tshivhidzo tsho vhuyelwa hani nga u tevhela vhulivhisi vhu bvaho kha tshigwada tshi langaho?

10. Ho vha na mvelelo dzifhio musi zwivhidzo zwa kale zwi tshi tevhedza milayo i bvaho kha tshigwada tshi langaho? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

¹⁰ Vhalani Mishumo 16:4, 5. Tshigwada tshi langaho tsho ruma vhahashu zwivhidzoni u zwi “mulayo we wa vhewa nga vhaapostola na vhahulwane ngei Yerusalema.” Zwivhidzo zwo tevhedza yeneyo milayo nahone zwa “bvela phanḓa zwi tshi khwaṱhiswa lutendoni na u engedzea ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe.” Naa enea mafhungo ane a wanala Bivhilini ri nga a shumisa nga vhuṱali ndanguloni ya Mudzimu ṋamusi?

11. Vhane vha khou ranga phanḓa vha fanela u ita mini musi vha tshi ṋewa vhulivhisi vhu bvaho ndanguloni ya Mudzimu?

¹¹ Miraḓo ya Komiti ya Davhi kana Komiti ya Shango, vhalavhelesi vha ḽiisela na vhahulwane vha tshivhidzo vha fanela u ita mini musi vha tshi wana vhulivhisi vhu bvaho ndanguloni ya Mudzimu ṋamusi? Bivhili i ri vhudza uri roṱhe ri fanela u thetshelesa vhane vha ri ranga phanḓa. (Doit. 30:16; Vhaheb. 13:7, 17) Vhathu vhane vha sasaladza kana vha mashandukwa a vha na vhudzulo ndanguloni ya Mudzimu, ngauri zwenezwo zwithu zwi nga thithisa zwivhidzo zwashu zwi re na lufuno, mulalo na vhuthihi. Vhukuma, a hu na Mukriste a fulufhedzeaho ane a ṱoḓa u vha na lunyadzo na u sa fulufhedzea u fana na Diotirefe. (Vhalani 3 Yohane 9, 10.) Ri nga ḓivhudzisa uri: ‘Naa ndi ṱuṱuwedza vhahashu uri vha fulufhedzee kha Yehova? Naa ndi a ṱavhanya u ṱanganedza na u tikedza vhulivhisi vhu bvaho kha vhahashu vhane vha ranga phanḓa?’

12. Ndi tshanduko dzifhio dze dza itwa kha nḓila ine vhahulwane na vhashumeli vha nangwa ngayo?

¹² Kha ri ṱhogomele phetho ye ya dzhiiwa zwenezwino nga Tshigwada tshi Langaho. Thero ine ya ri “Mbudziso Dzi Bvaho Ha Vhavhali” ine ya wanala kha Tshiingamo tsha ḽa 15 November 2014, yo sumbedza tshanduko ya nḓila ine vhahulwane na vhashumeli vha nangwa ngayo. Yeneyo thero yo sumbedza uri tshigwada tshi langaho tsha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha tsho vha tsho ṋea vhalavhelesi vha dalelaho vhuḓifhinduleli ha u khetha vhahulwane na vhashumeli tshivhidzoni. U bva nga ḽa 1 September 2014, vhalavhelesi vha ḽiisela ndi vhone vhane vha khetha vhahulwane na vhashumeli. Mulavhelesi wa ḽiisela u lingedza u ḓivha khwine vhathu vhane vha khou themendelwa u vhewa sa vhahulwane kana vhashumeli na u shuma navho tsimuni arali zwi tshi konadzea. U dovha a sedza vhuimo ha muṱa wa wahashu ane a khou themendelwa. (1 Tim. 3:4, 5) Vhahulwane vha tshivhidzo na mulavhelesi wa ḽiisela vha ṱolisisa nga vhuronwane zwine Maṅwalo a zwi amba nga ha muthu ane ṱoḓa u fanelea u vha  mushumeli kana muhulwane.—1 Tim. 3:1-10, 12, 13; 1 Pet. 5:1-3.

13. Ri nga tikedza hani vhulivhisi vhune ra vhu wana kha vhahulwane?

¹³ Ri ṱoḓa u tevhela vhulivhisi ho thewaho Bivhilini vhune vhahulwane vha ri ṋea hone. Vhenevha vhalisa vha fulufhedzeaho vha re ndanguloni ya Mudzimu vha livhiswa nga “pfunzo dzi pfalaho” dzi wanalaho Bivhilini. (1 Tim. 6:3) Kha ri humbule nga ha nyeletshedzo ya Paulo ya malugana na vhathu vhe vha vha vha sa tevheli vhulivhisi ha Mudzimu tshivhidzoni. Vhaṅwe vho vha vha ‘sa shumi na luthihi, vha tshi dzhenelela kha zwine zwi si vha kwame.’ Vhahulwane vho lingedza u vha khakhulula fhedzi vha hana u shandula matshilele avho. Tshivhidzo tsho vha tshi tshi fanela u fara hani onoyo muthu? Paulo o ri: “Onoyo ni mu swaye nahone ni litshe u konana nae.” Yeneyo nyeletshedzo yo dovha ya ṋea tsevho ya uri onoyo muthu ho ngo fanela u dzhiiwa sa swina. (2 Vhathes. 3:11-15) Ṋamusi, vhahulwane vha nga vhea nyambo ine ya sevha nga ha muthu ane a bvela phanḓa na u ita zwithu zwo khakheaho tshivhidzoni, zwi ngaho u funana na muthu ane a si vhe mutendi. (1 Vhakor. 7:39) Ni aravha hani musi muhulwane a tshi ṋekedza yeneyo nyambo? Arali ni tshi ḓivha muthu ane a khou ambiwa kha yeneyo nyambo, naa ni ḓo litsha u konana nae? Ni nga mu thusa u ṱhogomela uri nḓila ine a ḓifara ngayo a si yavhuḓi nahone Yehova ha i takaleli, khamusi a nga shandula nḓila dzawe. ^[1]

14. Ri nga shela hani mulenzhe kha uri tshivhidzo tshi dzule tsho kuna?

¹⁴ Ri nga shela mulenzhe kha u ita uri tshivhidzo tshi kune nga u tevhela vhulivhisi vhu bvaho Bivhilini. Ṱhogomelani zwe zwa itea ngei Korinta ḽa kale. Paulo o vha o ḓiṋekedzela kha u huwelela kha yeneyo ḓorobo nahone o vha a tshi funa “vhakhethwa” ngae vha henefho. (1 Vhakor. 1:1, 2) Edzani u humbula nḓila ye a ḓipfa ngayo musi a tshi pfa uri muṅwe wavho u ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani nahone vhahawe vha tendela onoyo muthu a tshi dzula tshivhidzoni. Paulo o vhudza vhahulwane uri vha fanela u kumedza onoyo muthu kha Sathane, zwine zwa amba u mu bvisa tshivhidzoni. Uri tshivhidzo tshi dzule tsho kuna, vhahulwane vho vha vha tshi fanela u bvisa “mbiliso.” (1 Vhakor. 5:1, 5-7, 12) Musi ri tshi tikedza phetho ye vhahulwane vha i dzhia ya u bvisa muitazwivhi a sa rembuluwi tshivhidzoni, ri vha ri tshi khou thusa uri tshivhidzo tshi kune nahone zwi nga sudzulusa muthu uri a shanduke na u ṱoḓa u hangwelwa nga Yehova.

15. Ri nga ita hani uri tshivhidzoni hu dzule hu na mulalo?

¹⁵ Ho vha hu na iṅwe thaidzo ngei Korinta. Vhaṅwe vhahashu vho vha vha tshi khou isa vhatendi ngavho khothe. Paulo o vha vhudzisa a ri: “Ndi ngani ni sa tendi u khakhelwa?” (1 Vhakor. 6:1-8) Zwiimo zwi fanaho na zwenezwo zwi a itea na ṋamusi kha zwiṅwe zwivhidzo. Nga zwiṅwe zwifhinga, mulalo vhukati ha vhahashu wo thithisea nge vhaṅwe vhahashu tshivhidzoni vha ita thendelano ya zwa mabindu, fhedzi zwenezwo zwa ita uri vha xelelwe nga tshelede kana vha pomokane uri muṅwe o ita vhufhura. Vhaṅwe vho isa vhahavho khothe, fhedzi Ipfi ḽa Mudzimu ḽi ri thusa uri ri kone u vhona uri ndi khwine u xelelwa nṱhani ha u nyadzisa dzina ḽa Mudzimu kana u thithisa mulalo tshivhidzoni. ^[2] U tandulula thaidzo khulwane na khuḓano, ri fanela u shumisa nyeletshedzo ya Yesu. (Vhalani Mateo 5:23, 24; 18:15-17.) Musi ri tshi ita nga u ralo, ri vha ri tshi khou ṱuṱuwedza vhuthihi kha vhagwadameli vha Yehova.

16. Ndi ngani ri tshi nga lavhelela uri vhathu vha Mudzimu vha vhe na vhuthihi?

¹⁶ Bivhili i ri ṋea tshiitisi tsha uri ndi ngani ri tshi fanela u lavhelela uri vhathu vha Yehova vha vhe na vhuthihi. Mupsalme o imba a ri:  “Nga ngoho, a si u naka na u ḓifha mukomana na murathu vhó dzula vhé vhathihi!” (Ps. 133:1) Musi Vhaisiraele vha tshi thetshelesa Yehova, zwo ita uri vha dzudzanyee nahone vha vhe na vhuthihi. Mudzimu o dzula o amba zwi tevhelaho nga ha vhathu vhawe a ri: “Ndi [ḓo ni ita] nngu dza fhethu huthihi.” (Mixa 2:12) Zwiṅwe hafhu, Yehova o dzula o amba a tshi shumisa muporofita Tsefanya a ri: “Ngangoho, musi uyo ndi hone ndi tshi ḓo ṋea dzitshakha milomo yo ṱambaho [ngoho i re Maṅwaloni], uri vhoṱhe vha rerele nga dzina ḽa Yehova, vha vhe vhalanda vhawe vhé vhathihi.” (Tsef. 3:9) Ri a livhuwa vhukuma u vha na ndugelo ya u gwadamela Yehova nga vhuthihi.

17. Uri tshivhidzo tshi dzule tshi na vhuthihi nahone tsho kuna, vhahulwane vha fanela u ita mini arali muṅwe muthu o ita tshivhi tshihulwane?

¹⁷ Uri tshivhidzoni hu dzule hu na vhuthihi nahone ho kuna, vhahulwane vha fanela u ṱhogomela mafhungo a zwa mulayo nga nḓila yavhuḓi na ya lufuno. Paulo o vha a tshi zwi ḓivha uri lufuno lwa Mudzimu a lu langwi nga maḓipfele nahone ha tsinyi iṱo musi hu na zwithu zwo khakheaho. (Mir. 15:3) Nga zwenezwo, Paulo ho ngo timatima musi a tshi ṅwala Vhakorinta ya u Thoma ine ya vha vhurifhi vhu layaho ho ṅwalwaho nga nḓila ya lufuno. Nga murahu ha miṅwedzi i si gathi, o ṅwala Vhakorinta ya Vhuvhili, vhurifhi vhune ha sumbedza mvelaphanḓa ye ya itwa nge vhahulwane vha shumisa vhulivhisi ha muapostola Paulo. Arali Mukriste a ita vhukhakhi a songo zwi ṱhogomela, vhahulwane vha fanela u mu khakhulula nga muya wa u vuḓa.—Vhagal. 6:1.

18. (a) Nyeletshedzo i re Ipfini ḽa Mudzimu yo thusa hani zwivhidzo zwa ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha? (b) Hu ḓo haseledzwa mini kha thero i tevhelaho?

¹⁸ Zwi tou vha khagala uri nyeletshedzo yo hevhedzwaho i re Ipfini ḽa Mudzimu, yo thusa Vhakriste vha ngei Korinta vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha na vhaṅwe hu u itela uri zwivhidzo zwavho zwi dzule zwo kuna, zwi na mulalo na vhuthihi. (1 Vhakor. 1:10; Vhaef. 4:11-13, 1 Pet. 3:8) Zwenezwo zwo ita uri vhahashu vha tshenetsho tshifhinga vha ite zwo engedzeaho vhuḓinḓani. Zwi re zwone ndi uri Paulo o vha a tshi nga ri mafhungo maḓifha o no “ḓivhadzwa kha zwivhumbwa zwoṱhe zwi re nga fhasi ha ḽiṱaḓulu.” (Vhakol. 1:23) Musalauno, na vhathu vha Mudzimu vha khou phaḓaladza mafhungo maḓifha ḽifhasini ḽoṱhe nga nṱhani ha uri vha huwelela nga vhuthihi nahone vho dzudzanyea. Thero i tevhelaho i ḓo ṋea vhuṱanzi ho engedzeaho ha uri vhathu vha Mudzimu vha ṱoḓa u hulisa Murena Muvhusahoṱhe ane a vha Yehova na u thetshelesa vhulivhisi hawe vhu re Bivhilini.—Ps. 71:15, 16.