1, 2. (a) Yesu o vha a tshi ḓipfa hani nga Mulayo wa Mudzimu? (b) Vhamaṅwalo na Vhafarisei vho shumisa hani Mulayo nga nḓila yo khakheaho?

YESU o vha tshi funa Mulayo wa Mushe. Zwenezwo a zwo ngo fanela u ri mangadza! Wonoyo Mulayo wo vha u tshi bva kha Muthu wa ndeme vhutshiloni ha Yesu—Khotsi awe, Yehova. Nḓila ye Yesu a vha a tshi funa ngayo mulayo wa Mudzimu yo ṱaluswa kha Psalme ya 40:8 ine ya ri: “Zwi ntakadzaho ndi u ita zwiné Iwe Mudzimu wanga wa zwi funa; mulayo wau u mbiluni yanga.” Nga maipfi awe na zwe a zwi ita, Yesu o sumbedza uri Mulayo wa Mudzimu ndi wo fhelelaho, u a vhuyedza nahone u ḓo ḓadzea.—Mat. 5:17-19.

² Yesu u fanela u vha o pfa vhuṱungu vhukuma musi a tshi vhona vhamaṅwalo na Vhafarisei vha tshi shumisa Mulayo wa Khotsi awe nga nḓila yo khakheaho! Vho vha vha tshi thetshelesa zwiṅwe zwa zwidodombedzwa zwiṱukusa zwa wonoyo Mulayo, ngauralo Yesu o vha vhudza a ri: “Ni bvisa tshafumi kha minthi na dili na khumini.” Thaidzo yo vha i ifhio? Yesu o dovha a ri: “Fhedzi no nyadza mafhungo a ndeme a Mulayo a ngaho khaṱulokwayo, khathutshelo na u fulufhedzea.” (Mat. 23:23) U sa fana na Vhafarisei, Yesu o vha a tshi pfesesa zwiṱuṱuwedzi zwa wonoyo Mulayo na zwine Mulayo muṅwe na muṅwe wa zwi dzumbulula nga ha Mudzimu.

3. Ri ḓo haseledza mini kha ino thero?

 ³ Sa Vhakriste, a ri tsheeho nga fhasi ha Mulayo wa Mushe. (Vharoma 7:6) Naho zwo ralo, Yehova o ita uri wonoyo Mulayo u vhulungelwe riṋe Ipfini ḽawe ḽine ḽa vha Bivhili. Ha ṱoḓi ri tshi ḓivha fhedzi zwidodombedzwa zwa wonoyo Mulayo, fhedzi u ṱoḓa ri tshi pfesesa na u shumisa “mafhungo a ndeme” a wonoyo Mulayo. Sa tsumbo, ri guda mini kha nzudzanyo ya miḓi ya vhushavhelo? Kha thero yo fhiraho, ro guda nga ha vhukando vhune ha fanela u dzhiiwa nga muthu ane a khou shavha. Fhedzi kha yeneyo miḓi ya vhushavhelo, ri dovha ra guda nga ha Yehova na nḓila ine ra nga mu edzisa ngayo. Nga zwenezwo, ino thero i ḓo fhindula mbudziso tharu: Miḓi ya vhushavhelo i sumbedza hani nḓila ine Yehova a khathutshela ngayo? Yeneyo miḓi i ri funza mini nga ha nḓila ine Yehova a dzhia ngayo vhutshilo? I sumbedza hani khaṱulokwayo yawe yo fhelelaho? Kha mbudziso iṅwe na iṅwe, ṱoḓani nḓila ine na nga edzisa ngayo Khotsi aṋu wa ṱaḓulu.—Vhalani Vhaefesa 5:1.

4, 5. (a) Ndi mini zwe zwa ita uri zwi lelutshele vhe vha shavha uri vha dzhene miḓini ya vhushavhelo, nahone ndi ngani? (b) Zwenezwi zwi ri funza mini nga ha Yehova?

⁴ Zwo vha zwo leluwa u dzhena miḓini ya rathi ya vhushavhelo. Yehova o vha o vhudza Vhaisiraele uri vha khethe miḓi ya vhushavhelo thungo dzoṱhe dza Mulambo wa Yorodane. Ndi ngani? U itela uri muthu muṅwe na muṅwe we a shavha a wane fhethu ha vhushavhelo nga u ṱavhanya. (Num. 35:11-14) Bada dzi yaho miḓini ya vhushavhelo dzo vha dzi tshi fanela u dzula dzi kha vhuimo havhuḓi. (Doit. 19:3) U ya nga sialala ḽa Vhayuda, ho vha hu na tswayo tsini na bada u itela u thusa vhane vha khou shavha uri vha swike kha yeneyo miḓi. Samusi ho vha hu na miḓi ya vhushavhelo, muthu o vhulayaho a songo ḓiimisela o vha a sa kombetshedzwi uri a shavhele kha ḽiṅwe shango, he a vha a tshi nga lingea uri a ite zwa vhurereli ha mazwifhi.

⁵ Humbulani nga ha zwi tevhelaho: Yehova ndi ene we a amba uri vhavhulahi vha fanela u haṱulwa, fhedzi o dovha a ita vhungoho ha uri muthu we a vhulaha a songo ḓiimisela u fanela u pfelwa vhuṱungu na u tsireledzwa! Muṅwe mugudi wa Bivhili o ṅwala uri, “Zwithu zwoṱhe zwo itwa uri zwi leluwe nga hune zwa nga konadzea ngaho. Zwenezwo ho vha hu nḓila ine Yehova a sumbedza ngayo vhuthu.” Yehova a si muhaṱuli ane a vha na tshiṱuhu we a ḓiimisela u haṱula vhashumeli vhawe. Nṱhani hazwo, o ‘pfuma khathutshelo.’—Vhaef. 2:4.

6. Mavhonele a Vhafarisei o vha o fhambana hani na nḓila ine Mudzimu a khathutshela ngayo?

⁶ Nga ho fhambanaho, Vhafarisei vho vha vha tshi timatima u sumbedza vhaṅwe khathutshelo. Sa tsumbo, u ya nga mvelele yavho, vho vha vha sa hangweli muthu we a vha khakhela lu fhiraho luraru. Yesu o vha sumbedza nḓila ye mavhonele avho a vha o khakhea ngayo nga u amba nga ha tshifanyiso tsha Mufarisei we a vha a tshi khou rabela  tsini na muthelisi we a vha a tshi khou humbela Mudzimu nga thabelo uri a mu khathutshele. Onoyo Mufarisei o rabela a ri: “Mudzimu, ndi livhuha uri a thi fani na vhaṅwe vhathu vha mavemu, vha songo lugaho, vhadzia-vhuṱonḓolo, kana na hoyu muthelisi.” Ndi ngani Vhafarisei vho vha vha sa sumbedzi khathutshelo? Bivhili i amba uri vho vha vha tshi “dzhia vhaṅwe vhe si tshithu.”—Luka 18:9-14.

7, 8. (a) Ni nga edzisa hani Yehova musi muṅwe muthu o ni khakhela? (b) Ndi ngani u hangwela zwi tshi sumbedza u ḓiṱukufhadza?

⁷ Edzisani Yehova, hu si Vhafarisei. Pfelani vhaṅwe vhuṱungu. (Vhalani Vhakolosa 3:13.) Ni nga ita zwenezwo nga u ita uri zwi lelutshele vhaṅwe u ni humbela pfarelo. (Luka 17:3, 4) Ḓivhudziseni uri: ‘Naa ndi a kona u ita uri muthu o nkhakhelaho a pfe o vhofholowa u nkhumbela pfarelo naho o nkhakhela lunzhi-lunzhi? Naa ndo ḓiimisela u pfumedzana na muthu we a nkhakhela kana we a mpfisa vhuṱungu?’

⁸ U hangwela zwi sumbedza u ḓiṱukufhadza. Vhafarisei vho kundelwa u ita zwenezwo ngauri vho vha vha tshi dzhiela vhaṅwe vhathu fhasi. Naho zwo ralo, sa Vhakriste ri fanela u dzhia “vhaṅwe vhe vhahulwane” kha riṋe nahone ri fanela u vha hangwela. (Vhafil. 2:3) Naa ni ḓo edzisa Yehova nahone na sumbedza u ḓiṱukufhadza? Dzulani ni tshi hangwela tshifhinga tshoṱhe. Khathutshelani vhaṅwe nahone ni songo ṱavhanya u sinyuwa.—Muh. 7:8, 9.

9. Yehova o thusa hani Vhaisiraele uri vha dzhie vhutshilo vhu ha ndeme?

⁹ Tshiitisi tshihulwane tsha uri hu vhe na miḓi ya vhushavhelo, ho vha hu u tsireledza Vhaisiraele uri vha si vhe na mulandu wa malofha. (Doit. 19:10) Yehova u dzhia vhutshilo vhu ha ndeme nahone u vhenga vhane vha “shulula malofha a muvhuya.” (Mir. 6:16, 17) Samusi Mudzimu e si na tshiṱalula nahone e mukhethwa, ha dzhieli fhasi u vhulahwa ha muthu naho zwi songo itwa nga khole. Fhedzi muthu we a vhulaya a songo ḓiimisela, o vha a tshi khathutshelwa. Naho zwo ralo, o vha a tshi fanela u ḓiamba phanḓa ha vhahulwane nahone arali a songo vhulaya nga khole, o vha a tshi fanela u dzula muḓini wa vhushavhelo u swika tshifhe muhulu a tshi lovha. Zwenezwo zwo vha zwi tshi nga amba uri o vha a tshi fanela u dzula henefho u swika a tshi fa. Yeneyo ndugiselelo yo ita uri Vhaisiraele vhoṱhe vha dzhie vhutshilo vhu ha ndeme. U itela u ṱhonifha Muṋei wa Vhutshilo, vho vha vha tshi fanela u iledza tshiṅwe na tshiṅwe tshe tsha vha tshi tshi nga ita uri vha vhee vhutshilo ha vhaṅwe khomboni.

10. U ya nga zwe Yesu a zwi amba, vhamaṅwalo na Vhafarisei vho sumbedza hani uri vha dzhia vhutshilo vhu si ha ndeme?

¹⁰ Vhamaṅwalo na Vhafarisei vho vha vho fhambana na Yehova ngauri vho vha vha tshi dzhia vhutshilo vhu si ha ndeme. Nga nḓila-ḓe? Yesu o vha vhudza uri: “No dzumbela vhathu Muvhuso wa ṱaḓulu; inwi a no ngo dzhena khawo, na vha ṱoḓaho u dzhena ni a vha dzivhisa!” (Luka 11:52) Vho vha vha tshi fanela u ṱalutshedza vhaṅwe Ipfi ḽa Mudzimu na u vha thusa u wana vhutshilo vhu sa fheli. Fhedzi vho thivhela vhathu uri vha si tevhele Yesu ane a vha “Murangaphanḓa Muhulwane wa vhutshilo” nahone vha livhisa vhathu nḓilani i isaho ndozwoni. (Mish. 3:15) Nga nṱhani ha uri vhamaṅwalo na Vhafarisei vho vha vha tshi ḓikukumusa na u humbulela vhone vhaṋe fhedzi, vho vha vhe si na ndavha na vhaṅwe vhathu nahone  vha tshi vha dzhiela fhasi. Zwenezwo zwi sumbedza u vha na mbilu mmbi na u sa khathutshela!

11. (a) Muapostola Paulo o sumbedza hani uri u dzhia vhutshilo nga nḓila ine Mudzimu a vhu dzhia ngayo? (b) Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa uri ri vhe na mavhonele a fanaho na a Paulo nga ha mushumo washu wa u huwelela?

¹¹ Ri nga iledza hani u vha na mavhonele a fanaho na a vhamaṅwalo na Vhafarisei nahone ra edzisa Yehova? Ri fanela u ṱhonifha na u dzhiela nṱha vhutshilo. Muapostola Paulo o ita zwenezwo nga u huwelela mafhungo maḓifha. Nga zwenezwo, o ri: “A thi na mulandu wa malofha a vhathu vhoṱhe.” (Vhalani Mishumo 20:26, 27.) Paulo ho ngo huwelela nga nṱhani ha uri o vha a sa ṱoḓi u vha na mulandu wa malofha kana nga nṱhani ha uri o vhudzwa uri a ite nga u ralo. Fhedzi o zwi ita ngauri o vha a tshi funa vhathu nahone o vha a tshi dzhia vhutshilo havho vhu ha ndeme. (1 Vhakor. 9:19-23) Na riṋe ri fanela u lwela u dzhia vhutshilo nga nḓila ine Mudzimu a vhu dzhia ngayo. Yehova “u tama vhoṱhe vha tshi rembuluwa.” (2 Pet. 3:9) Naa na inwi ni ḓipfa nga nḓila i fanaho? U khathutshela haṋu zwi tshi bva mbiluni zwi nga ni ṱuṱuwedza uri ni fhisetshele nga ho engedzeaho mushumo wa u huwelela nahone zwi ḓo ita uri ni takale vhukuma musi ni tshi ita nga u ralo.

12. Ndi ngani u tsireledzea zwi zwa ndeme kha vhathu vha Mudzimu?

¹² Ri dovha ra sumbedza uri ri dzhia vhutshilo nga nḓila ine Yehova a vhu dzhia ngayo nga u vha na mavhonele o teaho kha zwithu zwine zwa nga vhea vhutshilo hashu khomboni. Ri fanela u vha na vhulondi musi ri tshi reila, ri tshi khou shuma, u fhaṱa, u vusulusa zwifhaṱo kana ri tshi khou ya fhethu ha vhurabeli. Ni songo vhuya na tendela mushumo, tshelede kana mbekanyamushumo zwi tshi vha zwa ndeme u fhira u tsireledzea na mutakalo waṋu. Mudzimu washu a sa ṱaluli u ita zwo lugaho na zwo teaho tshifhinga tshoṱhe. Ri ṱoḓa u mu edzisa. Nga nḓila i fanaho, vhahulwane vha fanela u ita vhungoho ha uri vha si vhee vhutshilo havho khomboni u katela na vhane vha shuma navho. (Mir. 22:3) Arali muhulwane a ni humbudza nga ha zwithu zwine na fanela u zwi ita u itela uri ni dzule no tsireledzea, ni fanela u ṱanganedza nyeletshedzo yawe. (Vhagal. 6:1) Dzhiani vhutshilo nga nḓila ine Yehova a vhu dzhia ngayo nahone a ni nga vhi na “mulandu wa malofha.”

13, 14. Vhahulwane vha Vhaisiraele vho vha vha tshi nga edzisa hani nḓila ine Yehova a haṱula ngayo?

¹³ Yehova o vhudza vhahulwane vha Vhaisiraele uri vha edzise nḓila ine a haṱula ngayo. Tsha u thoma, vhahulwane vho vha vha tshi fanela u vha na vhuṱanzi ha mafhungo. Zwiṅwe hafhu, musi vha sa athu u dzhia phetho ya u khathutshela muthu o vhulayaho a songo ḓiimisela, vho vha vha tshi fanela u sedza zwiṱuṱuwedzi, nḓila ine a aravha ngayo na nḓila ye a vha a tshi ḓifara ngayo mathomoni. U itela uri vha kone u edzisa nḓila ine Mudzimu a haṱula ngayo, vho vha vha tshi fanela u sedza arali onoyo muvhulayi o ṱuṱuwedzwa nga ‘vengo’ kana o zwi ita o ḓiimisela. (Vhalani Numeri 35:20-24.) Arali ho vha hu tshi ṱoḓea uri hu vhe na dziṱhanzi, ho vha hu tshi fanela u vha na ṱhanzi mbili u itela uri vha kone u haṱula nga nḓila yo teaho.—Num. 35:30.

¹⁴ Musi vhahulwane vho no vha na vhuṱanzi vhu pfalaho, vho vha vha tshi fanela u livhisa ṱhogomelo kha onoyo muthu, hu si zwe a zwi ita fhedzi. Vho vha vha tshi fanela u vha na vhuṱanzi, u kona u vhona zwithu zwo dzumbamaho na u kona u lugisa mafhungo. Kha zwenezwo zwoṱhe, vho vha vha tshi fanela u vha na muya mukhethwa wa Yehova we wa vha u tshi ḓo vha ṱuṱuwedza uri vha edzise vhuṱali hawe, nḓila ine a khathutshela ngayo na nḓila ine a haṱula ngayo.—Ek. 34:6, 7.

15. Nḓila ye Yesu a dzhia ngayo vhaitazwivhi yo vha yo fhambana hani na ya Vhafarisei?

¹⁵ Vhafarisei vho vha vha tshi livhisa ṱhogomelo fhedzi kha zwe muitazwivhi a zwi ita nṱhani ha u livhisa ṱhogomelo kha zwine a vha zwone. Musi Vhafarisei vha tshi vhona Yesu o ya tshimimani muḓini wa Mateo, vho vhudzisa vhafunziwa vhawe vha ri: “Ndi ngani mufunzi waṋu a tshi ḽa na vhathelisi na vhaitazwivhi?” Yesu o fhindula a ri: “Vhathu vha re na mutakalo wavhuḓi a vha ṱoḓi ṅanga, fhedzi ṅanga i ṱoḓwa nga vha lwalaho. Nga zwenezwo, tshimbilani ni ye ni pfesese zwine zwenezwi  zwa amba zwone: ‘Ndi ṱoḓa khathutshelo hu si tshiṱhavhelo.’ Ngauri a tho ngo ḓela u vhidza vhathu vho lugaho, fhedzi ndo ḓela u vhidza vhaitazwivhi.” (Mat. 9:9-13) Naa Yesu o vha a tshi khou vhuyafhedza vhukhakhi ha vhaitazwivhi? Na khathihi. Zwi re zwone ndi uri, mulaedza wa Yesu wo vha u tshi katela na u vhudza vhaitazwivhi uri vha rembuluwe. (Mat. 4:17) Naho zwo ralo, nga vhuṱali Yesu o ṱhogomela uri vhaṅwe vha “vhathelisi . . . na vhaitazwivhi” vho vha vha tshi ṱoḓa u shanduka. Vho vha vha songo ya muḓini wa Mateo u itela u ḽa fhedzi. Nṱhani hazwo, ‘vhanzhi vho mbo ḓi vha vhatevheli vha Yesu.’ (Marko 2:15) Zwi ṱungufhadzaho ndi uri vhunzhi ha Vhafarisei vho kundelwa u vhona zwe Yesu a zwi vhona kha vhenevho vhathu. U sa fana na Mudzimu a si na tshiṱalula na ane a khathutshela, Vhafarisei vho vha vha tshi amba uri vha gwadamela Mudzimu, fhedzi vho vha vha tshi dzhia vhaṅwe sa vhaitazwivhi nahone vha tshi vha dzhia vhe si vha ndeme.

16. Vhahulwane vha fanela u ṱhogomela mini musi vha tshi khou sengisa?

¹⁶ Vhahulwane ṋamusi vha fanela u edzisa Yehova ane a “funa mulayo.” (Ps. 37:28) Tsha u thoma, vha fanela ‘u ṱoḓa na u sengisa ngangoho’ u itela u ḓivha arali ho itwa vhukhakhi. Arali ho itwa vhukhakhi, vha fanela u haṱula u tendelana na vhulivhisi vhu re Maṅwaloni. (Doit. 13:12-15) Musi vhe tsengoni, vha fanela u ṱhogomela arali Mukriste o itaho tshivhi tshihulwane o rembuluwa. A zwo ngo leluwa u vhona arali muthu o rembuluwa zwa vhukuma. U rembuluwa zwi katela nḓila ine muitazwivhi a dzhia ngayo zwithu zwe a zwi ita na zwine a vha zwone zwa vhukuma. (Nzumb. 3:3) Muitazwivhi u fanela u rembuluwa arali a tshi ṱoḓa u khathutshelwa. *

17, 18. Vhahulwane vha nga ḓivha hani arali muitazwivhi o rembuluwa zwa vhukuma? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

¹⁷ Vhahulwane a vha koni u vhona zwi re mbiluni u fana Yesu na Yehova. Arali ni muhulwane, ni nga kona hani u ḓivha arali muthu o rembuluwa zwa vhukuma? Tsha u thoma, nga thabelo humbelani vhuṱali na u ṱalukanya. (1 Dzikh. 3:9) Tsha vhuvhili, vhalani Ipfi ḽa Mudzimu na khandiso dzi bvaho kha mulanda a fulufhedzeaho na wa vhuṱali u itela u ni thusa u ḓivha phambano vhukati ha u “ṱungufhala ha shango” na u “ṱungufhadzwa . . . nga nḓila ine ya takadza Mudzimu” zwine zwa sumbedza u rembuluwa zwa vhukuma. (2 Vhakor. 7:10, 11) Sedzani nḓila ine Maṅwalo a sumbedza ngayo muthu o rembuluwaho zwa vhukuma na a songo rembuluwaho. Bivhili i ṱalusa hani nḓila ine vha ḓipfa ngayo, nḓila ine vha aravha ngayo na vhuḓifari havho?

¹⁸ Tsha u fhedza, lwelani u vhona zwine muthu a vha zwone zwa vhukuma. Ṱhogomelani zwithu zwe zwa mu sudzulusela u ita honoho vhukhakhi, thaidzo dzine a vha nadzo na vhushayanungo vhune a vha naho. Bivhili yo dzula yo amba nga ha Yesu ane a vha ṱhoho ya tshivhidzo tsha Vhukriste ya ri: “Ha nga haṱuli ó vhona nga maṱo awe, ha nga fhedzi mafhungo ó ranga u pfa nga nḓevhe dzawe. U ḓo haṱulela vhaṱoma nga zwivhuya; vhaṱhuphei vha fhano shangoni u ḓo fhedza mafhungo avho nga u lulamisa.” (Yes. 11:3, 4) Vhahulwane, Yesu o ni vhea uri ni ṱhogomele tshivhidzo tshawe nahone u ḓo ni thusa u haṱula nga nḓila ine a haṱula ngayo. (Mat. 18:18-20) Naa a ri livhuwi uri ri na vhahulwane vhane vha vha na lufuno na vhane vha lwela u ita nga u ralo? Ri livhuwa vhukuma vhuḓidini havho vhune vha vhu ita u itela u tikedza uri hu vhe na mulalo na khaṱulokwayo zwivhidzoni zwashu!

19. Ndi ngudo ifhio ine na ṱoḓa u i shumisa kha zwe na zwi guda nga ha miḓi ya vhushavhelo?

¹⁹ Mulayo wa Mushe wo sumbedza nḓila ine ra nga “pfesesa [ngayo] zwithu zwa mutheo, na ngoho” nga ha Yehova na zwilinganyo zwawe. (Vharoma 2:20) Sa tsumbo, miḓi ya vhushavhelo i gudisa vhahulwane nḓila ya u “[haṱula] nga kuhaṱulele ku si na mazwifhi” nahone i gudisa roṱhe nḓila ine ra nga sumbedzana ngayo ‘vhuthu na tshilidzi.’ (Sak. 7:9) A ri tsheeho nga fhasi ha Mulayo. Naho zwo ralo, Yehova ha shanduki nahone nḓila ine a haṱula ngayo na u khathutshela zwi kha ḓi vha zwa ndeme khae. Ndi ndugelo khulwane lungafhani u gwadamela Mudzimu we a ri sika a tshi ḓifanyisa ane ra nga kona u mu edzisa na u khuda khae!