1, 2. (a) Ndi mini tshine tsha vha tsha ndeme kha riṋe? (b) Ndi ifhio ngoho ine ya vha ya ndeme kha riṋe, nahone ndi ngani? (Sedzani zwifanyiso zwa u thoma.)

NDI mini tshine tsha vha tsha ndeme kha inwi? Naa ni nga tshintsha tshenetsho tshithu u itela u wana tshithu tshi si tsha ndeme? Vhashumeli vha Yehova vho ḓiṋekedzelaho vha nga fhindula dzenedzo mbudziso nga hu leluwaho. Zwa ndeme vhukuma kha riṋe ndi vhushaka hashu na Yehova nahone ri nga si ṱoḓe u vhu rengisa. Ri dzhiela nṱha ngoho i re Bivhilini ye ya ita uri zwi konadzee uri ri vhe na vhushaka ha tsini na Khotsi ashu wa ṱaḓulu.—Vhakol. 1:9, 10.

² Humbulani nga ha zwoṱhe zwine Mugudisi washu Muhulwane a ri funza zwone Ipfini ḽawe Bivhili! U ri dzumbululela ngoho nga ha zwine dzina ḽawe ḽa amba zwone na nga ha pfaneleo dzawe dzi kungaho. U ri vhudza nga ndugiselelo ya tshirengululi tshe a ri ṋekedza tshone a tshi shumisa Murwa wawe Yesu. Yehova o dovha a ri vhudza nga ha Muvhuso wa Vhumesia na fulufhelo ḽa u tshila ṱaḓulu ḽe a ḽi vhetshela vhaḓodzwa na ḽa u tshila Paradisoni kha ḽifhasi ḽe a ḽi vhetshela vha “dziṅwe nngu.” (Yoh. 10:16) U ri funza na nḓila ine ra fanela u  ḓifara ngayo. Ri dzhiela nṱha yeneyi ngoho ngauri i ita uri zwi konadzee uri ri sendele tsini na Musiki washu. I ita uri ri ḓivhe uri ri khou tshilela mini.

3. Ndi mini zwine u renga ngoho zwa sa ambe zwone?

³ Yehova ndi Mudzimu wa mafunda. U dzula a tshi thusa vhane vha ṱoḓa ngoho. O ṋekedza nga u ḓifunela Murwa wawe sa tshifhiwa. Mudzimu ha ṱoḓi ri tshi badela tshelede u itela u wana ngoho. Nga zwenezwo, musi muṅwe munna ane a pfi Simoni a tshi humbela muapostola Petro uri a mu rengisele tshifhiwa tsha u ṋea vhaṅwe vhathu muya mukhethwa, Petro o mu halifhela a ri: “U nga ri u nga fa na tshelede yau, ngauri u humbula uri u nga renga tshifhiwa tsha fhedzi tsha Mudzimu nga tshelede.” (Mish. 8:18-20) Zwi amba mini u: “Renga ngoho”?

4. Ri ḓo guda mini nga ha ngoho kha ino thero?

⁴ Mirero 23:23, [NW] i ri: “Renga ngoho, u songo vhuya wa i rengisa, U renge na vhuṱali, ndayo na ṱhalukanyo.” Zwi ṱoḓa vhuḓidini u itela u wana ngoho i re Ipfini ḽa Mudzimu. Ri fanela u ḓiimisela u xelelwa nga zwiṅwe zwithu u itela u i wana. Samusi muṅwali wa Mirero o zwi sumbedza, musi ro no “renga” kana u wana “ngoho,” ri fanela u ṱhogomela uri ri si i ‘rengise’ kana u xelelwa ngayo. Kha ri haseledze uri zwi amba mini u “renga” ngoho na mutengo une ra tea u u badela u itela u i wana. Zwi ḓo ita uri ri dzhiele nṱha nḓila ine ngoho ya vha ya ndeme ngayo kha riṋe na u ita uri ri sa vhuye ra i “rengisa.” Samusi ri tshi ḓo zwi vhona, u renga ngoho ndi zwa ndeme u fhira zwithu zwoṱhe.

5, 6. (a) Ri nga renga hani ngoho ri sa shumisi tshelede? Fanyisani. (b) Ngoho i ri vhuyedza hani?

⁵ Na zwithu zwine zwa vha mahala ri nga fanela u ita vhuḓidini uri ri zwi wane. Ipfi ḽa Luheberu ḽe ḽa ṱalutshedzelwa nga uri u “renga” kha Mirero 23:23 ḽi nga dovha ḽa ambela kha u “wana.” Enea maipfi oṱhe a ambela kha uri muthu u fanela u ita vhuḓidini kana u xelelwa nga zwiṅwe zwithu u itela u wana tshithu tsha ndeme. Ri nga fanyisa u renga ngoho nga heyi nḓila. Kha ri ri makete vha khou kunguwedza “Miomva ya Mahala.” Naa yeneyo miomva ri ḓo sokou i wana nga lwa vhuṱolo? Hai. Ri fanela u ita vhuḓidini ha uya makete u itela u i wana. Naa yeneyo miomva ndi mahala? Ee, fhedzi ri fanela u ita vhuḓidini ha uri ri i tevhele makete. Nga hu fanaho, a ri ṱoḓi tshelede u itela u renga ngoho. Fhedzi ri fanela u ita vhuḓidini ha uri ri i wane.

⁶ Vhalani Yesaya 55:1-3. Maipfi a Yehova ane a vha kha Yesaya a ṋaṋa u bvisela khagala zwine u renga ngoho zwa amba zwone. Kha eneo mafhungo a re Bivhilini, Yehova o vhambedza Ipfi ḽawe na maḓi, mukhaha na veine. Ngoho ine ya vha Ipfini ḽa Mudzimu i a ri homolosa u fana na musi ri tshi nwa maḓi a rotholelaho. Samusi mafhi a tshi ri khwaṱhisa na u thusa ṅwana uri a aluwe, maipfi a Yehova a a ri khwaṱhisa na u ita uri ri vhe na vhushaka havhuḓi nae. Zwiṅwe hafhu, Ipfi ḽa Mudzimu ḽi dovha ḽa fana na veine. Nga nḓila-ḓe? Bivhilini veine i tshimbidzana na u takala. (Ps. 104:15) Musi Yehova a tshi vhudza vhathu vhawe uri vha “renge veine,” u vha a tshi khou ri khwaṱhisedza uri u tshila u tendelana na maipfi awe zwi ita uri ri takale. (Ps. 19:8) Yeneyi ndi nḓila yavhuḓi ya u sumbedza uri zwi a vhuyedza u guda na u shumisa ngoho ine ya vha Ipfini ḽa Mudzimu! Ri nga vhambedza honoho vhuḓidini na mutengo une ra u badela. Nga zwenezwo, kha ri haseledze zwithu zwiṱanu zwine ra nga tea u zwi badela uri ri renge ngoho.

7, 8. (a) Ndi ngani hu tshi ṱoḓea tshifhinga u itela u renga ngoho? (b) Ndi mini zwe muṅwe muswa a ḓidzima zwone, nahone ho vha na mvelelo dzifhio?

⁷ Tshifhinga. Wonoyu ndi mutengo une muṅwe na muṅwe ane a renga ngoho a fanela u u badela. Zwi ṱoḓa tshifhinga u thetshelesa mulaedza wa Muvhuso wa Mudzimu, u vhala Bivhili na khandiso dzo thewaho Bivhilini, u vha na pfunzo  ya muthu nga eṱhe, u lugiselela na u ya miṱanganoni ya Vhukriste. U itela u ita zwenezwo, ri fanela u shumisa tshifhinga tshe ra vha ri tshi ḓo vha ro tshi shumisela zwithu zwine zwi si vhe zwa ndeme. (Vhalani Vhaefesa 5:15, 16.) Hu ṱoḓea tshifhinga tshingafhani uri ri ḓivhe zwo engedzeaho nga ha ngoho ine ya vha Bivhili? Zwenezwo zwi ḓitika nga vhuimo hashu. A zwi gumi u guda nga ha vhuṱali, nḓila na mishumo ya Yehova. (Vharoma 11:33) Thero ya u thoma ya Tshiingamo yo fanyisa ngoho na “luvha” nahone ya ri: ‘Ni songo fushea nga u wana luvha ḽithihi ḽa mafhungo-ngoho. Arali u wana luvha ḽithihi zwo vha zwi tshi fusha, ho vha hu sa ḓo vha na ṱhoḓea ya uri ni wane maṅwe maluvha. Dzulani ni tshi khou a kuvhanganya, ṱoḓani o engedzeaho.’ Ri nga ḓivhudzisa uri, ‘Ngoho ine nda vha nayo ndi nngafhani?’ Naho ra tshila tshoṱhe, ri ḓo dzula ri tshi guda nga ha Yehova. Tsha ndeme vhukuma ndi uri ri shumise tshifhinga tshashu nga vhuṱali u itela u renga ngoho nga hune ra nga kona ngaho, u ya nga hune vhuimo hashu ha ri tendela. Ṱhogomelani tsumbo ya muṅwe we a ṱoḓa ngoho nga maṱo matswuku.

⁸ Muṅwe mufumakadzi wa Mudzhapani ane a kha ḓi muswa ane a pfi Mariko, * o ya tshikoloni ngei New York City, U.S.A. Nga tshenetsho tshifhinga, o vha muraḓo wa dzangano ḽa zwa vhurereli ḽe ḽa thomiwa ngei Dzhapani nga vho 1950. Muṅwe wahashu wa tshifumakadzini ane a vha muvulanḓila o ṱangana na Mariko musi e vhuḓinḓani ha nnḓu nga nnḓu. Musi vha tshi thoma u guda ngoho ine ya vha Bivhilini, dakalo ḽe a vha e naḽo ḽo tou ṋaṋa u engedzea lwe zwa ita uri a humbele onoyo muvulanḓila uri a guda nae Bivhili luvhili nga vhege. Mariko o thoma u ya miṱanganoni ya tshivhidzo hu sa londwi u ḓalesa ha mushumo wa tshikolo na u fareledzwa nga mushumo wa tshifhinganyana wa u ḓitshidza. O dovha a litsha u fhedza tshifhinga kha zwithu zwa tshitshavha u itela uri a vhe na tshifhinga tsha u guda ngoho. U ḓidzima hawe zwiṅwe zwithu zwo ita uri a vhe na vhushaka ho khwaṱhaho na Mudzimu. Hu sa athu u fhela ṅwaha, o mbo ḓi lovhedzwa. O thoma u vula nḓila nga murahu ha miṅwedzi ya rathi nahone u kha ḓi vha muvulanḓila.

9, 10. (a) U renga ngoho zwi kwama hani nḓila ine ra dzhia ngayo zwithu zwi vhonalaho? (b) Ndi mini zwe muṅwe muswa a zwi ṱutshela, nahone u ḓipfa hani?

⁹ Zwithu zwi vhonalaho. Ri nga fanela uri ri ṱutshele mushumo wavhuḓi kana maṅwe mabuḓo u itela u renga ngoho. Musi Petro na Andrea vhe vha vha vhe “vharei vha khovhe” vha tshi vhidzwa nga Yesu uri vha vhe “vharei vha vhathu” vho “mbo ḓi sia mambule avho.” (Mat. 4:18-20) Zwi nga konḓela vhathu vhanzhi vhane vha guda ngoho uri vha ṱutshele mishumo yavho. Vha na vhuḓifhinduleli ha u ṱhogomela na u shumela miṱa yavho. (1 Tim. 5:8) Naho zwo ralo, kanzhi vhathu vhane vha guda ngoho vha fanela u shandula mavhonele avho nga ha zwithu zwi vhonalaho na u shandukisa zwithu zwine vha zwi takalela. Yesu o zwi bvisela khagala musi a tshi ri: “Litsha u ḓikuvhanganyela lupfumo fhano kha ḽifhasi . . . Nṱhani hazwo, ḓikuvhanganyele lupfumo ngei ṱaḓulu.” (Mat. 6:19, 20) Ṱhogomelani tsumbo ya muṅwe mufumakadzi ane a kha ḓi vha muswa.

¹⁰ Maria o vha a tshi funa mutambo wa golf u bva vhuṱukuni naho miṅwaha yawe yo vha i sa athu u mu tendela uri a ye tshikoloni. O bvela phanḓa a tshi khwinisa vhutsila hawe kha zwa golf musi e sekondari nahone a wana basari ya u ya u dzhena yunivesithi. O vha a tshi funa golf nga mbilu yawe yoṱhe nahone tshipikwa tshawe ho vha hu u vha mutambi makone wa golf. Nga zwenezwo, Maria o thoma u guda Bivhili nahone a funa ngoho ye a vha a tshi khou i guda. O takadzwa na nga nḓila ye ngoho ya mu thusa ngayo u ita tshanduko vhutshiloni hawe. O ri: “Musi ndi tshi shandula mavhonele anga na nḓila ye nda vha ndi tshi tshila ngayo, zwo ita uri ndi takale vhukuma.” Maria o zwi vhona uri zwi ḓo  konḓa u tovhola zwithu zwi vhonalaho na u vhumba vhushaka havhuḓi na Mudzimu nga tshifhinga tshithihi. (Mat. 6:24) O litsha u tovhola buḓo ḽa u vha mutambi makone wa golf, u ṱoḓa u kapula mapfura nga lebula na u ḓiitela dzina. Nga nṱhani ha uri o renga ngoho, zwino ndi muvulanḓila nahone u ṱalusa nḓila ye a takala ngayo nga heyi nḓila, “ndi tou khana sa ṋamana ngauri ndi vho ḓivha uri ndi khou tshilela mini.”

11. Hu nga itea mini kha vhushaka hashu na vhaṅwe musi ri tshi renga ngoho?

¹¹ Vhushaka hashu na vhaṅwe. Musi ri tshi khetha u tshila u tendelana na ngoho ine ya vha Bivhilini, vhushaka he ra vha ri naho na khonani dzashu na mashaka ashu vhu nga shanduka. Ndi ngani? Yesu o rabelela vhatevheli vhawe a ri: “Vha ite vhakhethwa nga ngoho; ipfi ḽau ndi ngoho.” (Yoh. 17:17) “Vha ite vhakhethwa” zwi nga dovha zwa ambela “u vha fhandekanya.” Musi ri tshi ṱanganedza ngoho, a ri tsha vha tshipiḓa tsha shango nga uri a ri tsha tshila u tendelana naḽo. Vhathu a vha tsha ri vhona nga nḓila ye vha vha vha tshi ri vhona ngayo nga nṱhani ha uri zwine ra zwi dzhiela nṱha a zwi fani na zwe ra vha ri tshi zwi dzhiela nṱha. Ri tshila u tendelana na ngoho ine ya vha Bivhilini. Naho ri sa ṱoḓi uri hu vhe na dziphambano, dziṅwe khonani dzashu na mashaka a tsini a nga ḓisendedza kule na riṋe kana u pikisa zwine ra zwi tenda. Zwenezwo a zwi ri mangadzi. Yesu o ri: “Vhukuma, maswina a muthu a ḓo vha vha muṱani wawe.” (Mat. 10:36) O dovha a ri khwaṱhisedza uri malamba ane ra a wana nga u renga ngoho, a fhira mutengo naho u ufhio une ra nga u badela.—Vhalani Marko 10:28-30.

12. Muṅwe munna wa Muyuda o ita mini u itela u renga ngoho?

¹² Muṅwe munna wa Muyuda we a vha e ramabindu ane a pfi Aaron o gudiswa uri dzina ḽa Mudzimu a ḽo ngo fanela u ambiwa. Fhedzi Aaron o vha e na ḓora ḽa u ṱoḓa u ḓivha ngoho. O vha o takala vhukuma musi Ṱhanzi i tshi mu sumbedza uri arali a ṱanganya pfalandoṱhe na themba nṋa dza Luheberu dza dzina ḽa Mudzimu, a nga kona u amba uri ḽeneḽo dzina ndi “Yehova.” O vha o takala lwe a ya sinagogoni u itela u vhudza vho-rabi nga ha eneo mafhungo avhuḓi e a vha a tshi khou bva u a ḓivha. Vho aravha nga nḓila ye a vha a songo i lavhelela. Nṱhani ha u takala nae nge a guda ngoho nga ha dzina ḽa Mudzimu, vho mu pfela nga mare nahone vha mu fara sa mubvannḓa. Muṱa wawe nawo a wo ngo tsha mu takalela. O bvela phanḓa a tshi renga ngoho na u vha Ṱhanzi ya Yehova i re na tshivhindi vhutshilo hawe hoṱhe nahone a sa ofhi tshithu. U fana na Aaron, u itela uri ri kone u tshimbila ngohoni, ri fanela u ḓiimisela u ṱanganedza tshanduko iṅwe na iṅwe ine ya nga vha hone kha bvumo ḽine ra vha naḽo kana vhushaka muṱani.

13, 14. U itela uri ri kone u renga ngoho, ndi tshanduko ifhio ine ra fanela u ita malugana na nḓila ine ra humbula na u ḓifara ngayo? Ṋeani tsumbo.

¹³ U humbula na u ḓifara nga nḓila i sa takadzi Mudzimu. Ri fanela u shandula nḓila ine ra humbula ngayo na vhuḓifari hashu, u itela u ṱanganedza ngoho na u tshila u tendelana na zwine Bivhili ya zwi amba. Ṱhogomelani zwe Petro a zwi amba malugana na dzenedzi tshanduko, o ri: “Sa vhana vha thetshelesaho, litshani u ṱuṱuwedzwa nga nyemulo dze na vha ni nadzo musi ni sa athu ḓivha, fhedzi . . . ivhani vhakhethwa inwi vhaṋe kha vhuḓifari haṋu hoṱhe.” (1 Pet. 1:14, 15) U renga ngoho zwo vha zwi tshi amba zwithu zwihulwane kha vhathu vha Korinta ngauri vho vha vha tshi ḓifara nga nḓila i si yavhuḓi. (1 Vhakor. 6:9-11) Nga hu fanaho, u itela uri vhathu vhanzhi vha kone u renga ngoho, vho vha vho tea uri vha shandule nḓila i si yavhuḓi ye vha vha vha tshi ḓifara ngayo. Petro o dovha a humbudza Vhakriste vha misini yawe u ri: “No fhedza tshifhinga tsho linganaho ni tshi khou ita zwi funwaho nga dzitshaka musi ni tshi bvela phanḓa kha mishumo ya vhuḓifari vhu shonisaho, u sa kona u langa nyemulo, u nwesa, zwimima zwi sa langei, na zwimima zwa u nwesa,  na u rabela midzimu ya zwifanyiso, zwine zwa vha u pfuka mulayo.”—1 Pet. 4:3.

¹⁴ Devynn na Jasmine vho fhedza miṅwaha minzhi vhe zwidakwa. Naho Devynn o vha e na vhutsila kha mushumo wawe wa u ṅwala fhasi masheleni a khamphani, fhedzi o kundelwa u vha na mushumo wa tshifhinga tsho ḓalaho nga nṱhani ha nwesa. Jasmine o vha e muthu ane a vha na mbiti na mudzia khakhathi. Ḽiṅwe ḓuvha Jasmine a tshi khou tshimbila badani o kambiwa, o ṱangana na vhaṅwe vharumiwa vhavhili vha Dziṱhanzi. Vhenevho vharumiwa vho dzudzanya uri vha ḓo guda nae Bivhili, fhedzi ḽiṅwe ḓuvha musi vha tshi swika ha Devynn vho wana Jasmine na Devynn vho vhu shela mavhendeni. Vho vha vha songo lavhelela uri vhenevho vharumiwa vha vha dzhiele nṱha lune vha nga ḓa muḓini wavho. Vhuimo ho vha ho ima nga iṅwe nḓila tshifhingani tshi ḓaho. Musi vha tshi tou thoma u guda, Jasmine na Devynn vho vha vhagudiswa vha Bivhili vha fhiseaho vhukuma nahone vho thoma u shumisa zwe vha vha vha tshi khou zwi guda. Nga murahu ha miṅwedzi miraru, vho dzhia phetho ya u litsha u nwa halwa nahone vha ita uri mbingano yavho i vhe mulayoni. Tshanduko dze vha dzi ita dzo ita uri vhathu vhanzhi henefho muvhunduni vha thome u guda Bivhili.

15. Ndi mini tshine tsha nga ita uri zwi konḓe u renga ngoho, nahone ndi ngani?

¹⁵ Mikhuvha na mishumo ine i si tshimbidzane na zwi re Bivhilini. U ṱutshela mikhuvha na maitele ane a si tshimbidzane na zwi re Bivhilini zwi nga ita uri zwi konḓe u renga ngoho. Naho vhaṅwe zwi tshi nga vha lelutshela u ṱanganedza ngoho na u ṱutshela yeneyo mikhuvha, fhedzi vhaṅwe zwi nga vha konḓela nga nṱhani ha mitsiko ine ya ḓiswa nga miraḓo ya muṱa, vhashumisani navho na khonani dzavho dza tsini. Honoho vhuimo vhu nga konḓa, zwihuluhulu arali yeneyo mikhuvha i tshi katela u hulisa mashaka o faho. (Doit. 14:1) Tsumbo dza vhaṅwe vhe vha sumbedza u vha na tshivhindi dzi nga ri thusa u ita tshanduko dzi ṱoḓeaho. Ṱhogomelani tsumbo ya vhaṅwe vhe vha vha vha tshi dzula Efeso ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha vhe vha sumbedza u vha na tshivhindi.

16. Vhaṅwe vhathu vha ngei Efeso vho ita mini u itela u renga ngoho?

¹⁶ Zwo vha zwo ḓowelea u ita zwa vhudimoni ngei Efeso. Vhenevho vhathu vhe vha vha vha tshi ita zwa vhudimoni vho ita mini musi vha tshi vha Vhakriste? Bivhili i ri: “Vhathu vhanzhi vhe vha vha vha tshi ita zwa manditi vha ḓisa bugu dzavho vha dzi kuvhanganya fhethu huthihi nahone vha dzi fhisa vhathu vha tshi zwi vhona. Vha vhalela mutengo wadzo vha wana u tshi lingana maseṱha a zwigidi zwa fuṱhanu (50 000). Ipfi ḽa Yehova ḽa bvela phanḓa ḽi tshi phaḓalala nga nḓila khulwane na u vha na maanḓa.” (Mish. 19:19, 20) Vhakriste vha fulufhedzeaho vhe vha ita yeneyi tshanduko khulwane, phaṱhutshedzo dzo tou vha tevhutshela.

17. (a) Ndi mini zwine zwa katelwa kha u renga ngoho? (b) Ndi mbudziso dzifhio dzine ra ḓo dzi ṱolisisa kha thero i tevhelaho?

¹⁷ No badela mini u itela u renga ngoho? Ro ṋekedza tshifhinga tshashu. Vhaṅwe vho litsha u tovhola mabuḓo e a vha a tshi nga ita uri vha pfume. Nahone vhaṅwe vhashu vhushaka he ra vha ri naho na vhaṅwe ho shanduka. Vhunzhi hashu ro shandula nḓila ye ra vha ri tshi humbula ngayo, vhuḓifari na u litsha mikhuvha na mishumo. Hu sa londwi vhuḓidini he ra vhu ita, ri a zwi ḓivha uri ngoho ine ya vha Bivhilini ndi ya ndeme u fhira mutengo muṅwe na muṅwe une ra nga u badela. I ita uri ri vhe na vhushaka ha tsini na Yehova. Musi ri tshi humbula phaṱhutshedzo dzine ra dzi wana nga nṱhani ha u ḓivha ngoho, a ri humbuli uri hu na muthu ane a nga ṱoḓa u i rengisa. Ri nga i rengisa hani? Ri nga iledza hani u ita honoho vhukhakhi vhuhulwane? Thero i tevhelaho i ḓo fhindula dzenedzo mbudziso.