1-2. Ri na zwiitisi zwifhio zwi pfalaho zwa u sumbedzana lufuno lu sa shanduki?

RI NA zwiitisi zwi pfalaho zwa u sumbedzana lufuno lu sa shanduki. Kha ri ambe nga ha zwiṅwe zwazwo. Mirero i tevhelaho i re Bivhilini i a ri vhudza nga ha zwenezwo zwiitisi. I ri: “U songo tenda lufuno lu sa shanduki na ngoho zwi tshi u ṱutshela.  . . Ndi hone u tshi ḓo takalelwa wa vha na ṱhalukanyo phanḓa ha Mudzimu na vhathu.” “Munna a re na lufuno lu sa shanduki u a ḓivhuyedza.” “Ane a tevhedza zwivhuya na lufuno lu sa shanduki u ḓo wana vhutshilo.”—Mir. 3:3, 4; 11:17, ṱms.; 21:21.

² Heyi mirero i ri vhudza zwiitisi zwiraru zwa u sumbedzana lufuno lu sa shanduki. Tsha u thoma, musi ri tshi sumbedzana lufuno lu sa shanduki, zwi ita uri ri takalelwe nga Mudzimu. Tsha vhuvhili, zwi a ri vhuyedza musi ri tshi sumbedzana lufuno lu sa shanduki. Sa tsumbo, ri vha na vhukonani havhuḓi na vhaṅwe. Tsha vhuraru, musi ri tshi sumbedzana lufuno lu sa shanduki, ri ḓo fhaṱutshedzwa tshifhingani tshi ḓaho, ra wana na vhutshilo vhu sa fheli. Ngangoho, zwo tea uri ri thetshelese maipfi a Yehova ane a ri: “Ni sumbedzane lufuno lu sa shanduki na u khathutshelana musi ni tshi shumisana.”—Sak. 7:9.

3. Ri ḓo fhindula mbudziso dzifhio kha ino thero?

³ Kha ino thero, ri ḓo fhindula mbudziso nṋa. Ndi vhafhio vhane ra tea u vha sumbedza lufuno lu sa shanduki? Ri guda mini kha bugu ya Ruṱe nga ha u sumbedza lufuno lu sa shanduki? Ri nga sumbedza hani lufuno lu sa shanduki ṋamusi? Ri vhuyelwa hani nga u sumbedza lufuno lu sa shanduki?

4. Ri nga sumbedza hani lufuno lu sa shanduki u fana na Yehova? (Marko 10:29, 30)

⁴ Samusi ro zwi guda kha thero yo fhiraho, Yehova u sumbedza lufuno lu sa shanduki kha vhane vha mu funa na u mu shumela fhedzi. (Dan. 9:4) Ri ṱoḓa u vha “vha edzisaho Mudzimu sa vhana vha funwaho.” (Vhaef. 5:1) Ndi ngazwo ri tshi ṱoḓa u sumbedza vhahashu vha re tshivhidzoni lufuno lu sa shanduki.—Vhalani Marko 10:29, 30.

5-6. Ipfi “u fhulufhedzea” ḽi pfeseswa hani?

⁵ Ri nga tendelana uri musi ri tshi pfesesa khwine zwine lufuno lu sa shanduki lwa vha zwone, ndi hone ri tshi ḓo kona u lu sumbedza khwine kha vhahashu vha re tshivhidzoni. U itela u pfesesa khwine lufuno lu sa shanduki, kha ri vhone uri lwo fhambana hani na u sokou fhulufhedzea. Ṱhogomelani tsumbo i tevhelaho.

 ⁶ Kha ri ri muthu u shuma miṅwaha minzhi kha khamphani nthihi. Ri nga amba uri onoyo muthu u a fhulufhedzea. Fhedzi a nga kha ḓi vha a sa athu u vhuya a ṱangana na vhaṋe vha yeneyo khamphani musi a tshi khou shuma henefho. Khamusi nga zwiṅwe tshifhinga ha tendelani na phetho dzine dza dzhiiwa kha yeneyo khamphani. Yeneyo khamphani ha i funi, fhedzi u bvela phanḓa a tshi shuma henefho uri a wane muholo. U shuma henefho u swikela a tshi bva phensheni kana u swikela a tshi wana mushumo wa khwine kha iṅwe khamphani.

7-8. (a) Ndi ngani muthu a tshi sumbedza lufuno lu sa shanduki? (b) Ndi ngani ri tshi ḓo haseledza dziṅwe ndimana dzi re kha bugu ya Ruṱe?

⁷ Phambano vhukati ha u fhulufhedzea ho ambiwaho kha  phara 6 na lufuno lu sa shanduki ndi tshiitisi tsha uri ndi ngani muthu a tshi fhulufhedzea kana a tshi sumbedza lufuno lu sa shanduki. Ndi ngani vhashumeli vha Mudzimu vha zwifhingani zwa Bivhili vho sumbedza lufuno lu sa shanduki? Vhe vha sumbedza lufuno lu sa shanduki vho zwi itiswa ngauri vho vha vha tshi khou funa u lu sumbedza, hu si ngauri vha khou tou kombetshedzea. Kha ri ambe nga ha tsumbo ya Davida. O sumbedza lufuno lu sa shanduki kha khonani yawe Yonathani ngauri o vha a tshi zwi funa, naho khotsi a Yonathani o vha a tshi khou ṱoḓa u vhulaya Davida. Na musi ho no fhela miṅwaha minzhi Yonathani o fa, Davida o bvela phanḓa a tshi sumbedza lufuno lu sa shanduki kha Mefibosete, murwa wa Yonathani.—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Hu na zwinzhi zwine ra nga zwi guda nga ha lufuno lu sa shanduki nga u haseledza dziṅwe ndimana dzi re kha bugu ya Ruṱe i re Bivhilini. Ri guda mini nga ha lufuno lu sa shanduki kha vhathu vho ambiwaho kha yeneyo bugu? Zwenezwi zwine ra zwi guda ri nga zwi shumisa hani zwivhidzoni zwashu? *

9. Ndi ngani Naomi o humbula uri Yehova u khou lwa nae?

⁹ Kha bugu ya Ruṱe ri vhala mafhungo a Naomi, mazwale wawe Ruṱe na Boasi a ofhaho Mudzimu, we a vha e shaka ḽa munna wa Naomi. Naomi, munna wawe na vharwa vhavho vhavhili, vho pfulutshela Moaba ngauri ho vha hu na nḓala kha ḽa Isiraele. Musi vhe henengei, munna wa Naomi o mbo ḓi fa. Vharwa vhawe vhavhili vha vhinga, fhedzi zwi ṱungufhadzaho ndi uri na vhone vho mbo ḓi fa. (Ruṱe 1:3-5; 2:1) Eneo makhaulambilu o ita uri Naomi a tou ṋaṋa u kulea nungo. O  kulea nungo lwe a humbula uri Yehova u khou lwa nae. Ṱhogomelani nḓila ye a ri u khou ḓipfa ngayo nga ha Mudzimu. O ri: “Yehova o ntshandukela.” “Ramaanḓaoṱhe o mpfisa vhuṱungu.” O dovha a ri: “Yehova Ramaanḓaoṱhe [o] ntshonisa a nḓisela khombo.”—Ruṱe 1:13, 20, 21.

10. Yehova o ḓipfa hani nga maipfi a ṱhavhaho e Naomi a a amba nahone o mu thusa nga nḓila-ḓe?

¹⁰ Yehova o ḓipfa hani nga maipfi a ṱhavhaho e Naomi a a amba? Ho ngo litsha u thusa onoyo mushumeli wawe o kuleaho nungo. Nṱhani hazwo, o mu pfela vhuṱungu. Yehova u a zwi ḓivha uri “mutsiko u nga pengisa muṱali.” (Muh. 7:7) Fhedzi Naomi o vha a tshi tea u thusiwa uri a vhone uri Yehova ho ngo mu ṱutshela. Mudzimu o mu thusa nga nḓila-ḓe? (1 Sam. 2:8) O ita uri Ruṱe a sumbedze Naomi lufuno lu sa shanduki. Ruṱe o vha a tshi ṱoḓa u sumbedza mazwale wawe uri u a mu funa nahone o mu thusa nga vhuthu uri a si kulee nungo na uri a zwi ḓivhe uri Yehova u kha ḓi mu funa. Ri guda mini kha tsumbo ya Ruṱe?

11. Ndi ngani vhahashu vha re na vhuthu vha tshi lingedza u thusa vho ṱungufhalaho kana vho kuleaho nungo?

¹¹ Lufuno lu sa shanduki lu ita uri ri lingedze u thusa vho ṱungufhalaho kana vho kuleaho nungo. Samusi Ruṱe o nambatela Naomi, vhunzhi ha vhahashu vha re na vhuthu ṋamusi vha dzula vha tshi thusa vhathu vho ṱungufhalaho kana vho kuleaho nungo tshivhidzoni. Vha a funa vhahavho nahone vho ḓiimisela u ita zwoṱhe zwine vha nga kona u itela u vha thusa. (Mir. 12:25, ṱms.; 24:10) Zwenezwi zwi tshimbidzana na zwe muapostola Paulo a ri ri zwi ite musi a tshi ri: “Ni ṱuṱuwedze vho tsikeledzeaho, ni tikedze vha shayaho nungo, ni songo fhelela vhathu vhoṱhe mbilu.”—1 Vhathes. 5:14.

12. Ndi ifhio nḓila ya khwinesa ya u thusa wahashu o kuleaho nungo?

¹² Kanzhi nḓila ya khwinesa ya u thusa wahashu o kuleaho nungo ndi nga u mu thetshelesa na nga u mu vhudza uri ri a mu funa. Yehova u a dzhiela nṱha zwine na khou ita uri ni thuse vhashumeli vhawe. (Ps. 41:1) Mirero 19:17 i ri: “Ane a sumbedza vhuthu kha mushai u hadzima Yehova, U ḓo mu lifhela zwe a ita.”

13. Phetho ya Ruṱe yo vha yo fhambana hani na ya Oripa nahone Ruṱe o sumbedza hani lufuno lu sa shanduki? (Sedzani tshifanyiso tshi re kha gwati.)

¹³ Ri pfesesa khwine zwine lufuno lu sa shanduki lwa vha zwone musi ri tshi humbula zwe zwa itea kha Naomi musi o no felwa nga munna wawe na vharwa vhawe vhavhili. Naomi o mbo ḓi humbula u vhuyelela hahawe musi a tshi pfa uri “Yehova u khou ṱhogomela vhathu vhawe nga u vha ṋea zwiḽiwa.” (Ruṱe 1:6) Ruṱe na Oripa vho farisana nae lwonolwo lwendo lwa u vhuyelela hayani. Musi vhe nḓilani, Naomi a vha humbela luraru uri vha humele Moaba. Ha itea mini? Bivhili i ri: “Oripa a khisa mazwale wawe a ṱuwa. Fhedzi Ruṱe a sala na Naomi.” (Ruṱe 1:7-14) Musi Oripa a tshi humela  hayani Moaba, o vha a tshi khou ita zwe Naomi a mu vhudza. Fhedzi Ruṱe o ita zwi fhiraho zwe Naomi a mu vhudza uri a zwi ite. O vha a tshi nga vha o humela hayani, fhedzi o ita phetho ya u dzula na Naomi ngauri o vha a tshi mu funa. (Ruṱe 1:16, 17) Ruṱe o nambatela Naomi ngauri o vha a tshi khou zwi funa, hu si ngauri o vha a tshi khou tou kombetshedzea. Ruṱe o sumbedza lufuno lu sa shanduki. Ri guda mini kha enea mafhungo?

14. (a) Vhunzhi ha vhahashu vha khetha u ita mini ṋamusi? (b) U ya nga Vhahevheru 13:16, ri fanela u ita mini uri ri takadze Mudzimu?

¹⁴ Lufuno lu sa shanduki lu ita uri ri ite vhuḓidini ho engedzeaho u itela u thusa vhaṅwe. U fana na tshifhingani tsho fhiraho, vhunzhi ha vhahashu ṋamusi vha sumbedza vhahavho lufuno lu sa shanduki, u katela na vhane vha si vha ḓivhe. Sa tsumbo, musi vha tshi pfa uri ho vha na khombo ya mupo, vha ṱoḓa u ḓivha uri vha nga thusa hani. Musi muṅwe tshivhidzoni e na thaidzo, vha lingedza u wana nḓila dza u mu thusa nga u ṱavhanya. Vha ita vhuḓidini ho engedzeaho u fana na Vhakriste vha u thoma vha Makedonia. Vha shumisa tshifhinga tshavho na zwine vha vha nazwo u itela u thusa vhahavho. (2 Vhakor. 8:3) Yehova u a takala vhukuma musi a tshi vhona vha tshi khou sumbedza lwonolu lufuno lu sa shanduki.—Vhalani Vhahevheru 13:16.

15-16. Ruṱe o sumbedza hani uri ho ngo fhulufhuwa?

¹⁵ Hu na zwinzhi zwine ra nga zwi guda kha nḓila ye Ruṱe a thusa Naomi ngayo. Kha ri ambe nga ha zwiṅwe zwazwo.

¹⁶ Ni songo fhulufhuwa. Musi Ruṱe a tshi ṱoḓa u ṱuwa na mazwale wawe vha tshi ya kha ḽa Yuda, Naomi o lingedza u mu thivhela. Fhedzi Ruṱe ho ngo fhulufhuwa. Ha itea mini? Bivhili i ri: “Musi Naomi a tshi vhona uri Ruṱe o ḓiimisela u ṱuwa nae, a si tsha amba nae nga ha eneo mafhungo.”—Ruṱe 1:15-18.

17. Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa uri ri si fhulufhuwe?

¹⁷ Zwine ra zwi guda: A ro ngo tea u fhelela mbilu muthu o kuleaho nungo, fhedzi ri tea u bvela phanḓa ri tshi lingedza u mu thusa. Wahashu ane a ṱoḓa thuso, a nga kha ḓi thoma nga u hana thuso yashu. Fhedzi lufuno lu sa shanduki lu ḓo ita uri ri si fhulufhuwe, ri ite zwine ra nga kona uri ri mu thuse. (Vhagal. 6:2) Ri vha na fhulufhelo ḽa uri u ḓo fheleledza o ri tendela ri tshi mu thusa na u mu khuthadza.

18. Ruṱe a nga vha o vhaiswa nga mini?

¹⁸ Ni songo khukhulisea. Musi Naomi na Ruṱe vha tshi swika Betlehema, Naomi o ṱangana na vhahura vhawe vha kale. A vha vhudza uri: “Ndo vha ndi na zwoṱhe musi ndi tshi ṱuwa, fhedzi Yehova o ita uri ndi vhuye ndi si na tshithu.” (Ruṱe 1:21) Edzani u humbula nḓila ye Ruṱe a ḓipfa ngayo musi a tshi pfa Naomi a tshi amba nga u ralo! Ruṱe o vha o ita zwoṱhe zwine a nga kona uri a thuse Naomi. O lila nae, a mu khuthadza na u tshimbila nae maḓuvha manzhi. Fhedzi Naomi a ri: “Yehova o ita uri ndi vhuye ndi si na tshithu.” Naho Ruṱe o vha o ima tsini na Naomi nga tshenetsho tshifhinga, zwe Naomi a zwi amba zwo vha zwi tshi nga ha dzhieli nṱha zwe Ruṱe a mu thusa ngazwo. Zwenezwi zwi nga vha zwo vhaisa Ruṱe vhukuma. Fhedzi ho ngo ṱutshela Naomi.

19. Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa uri ri nambatele muthu o kuleaho nungo?

¹⁹ Zwine ra zwi guda: Ṋamusi, wahashu o kuleaho nungo a nga kha ḓi amba zwithu zwine zwa ri vhaisa hu sa londwi zwoṱhe zwe ra ita uri ri mu thuse. Fhedzi ni songo tendela  zwenezwo zwi tshi ni khukhulisa. Ri nambatela wahashu ane a khou ṱoḓa thuso nahone ri humbela Yehova uri a ri thuse u wana nḓila ya u mu khuthadza.—Mir. 17:17.

20. Ndi mini zwe zwa ita uri Ruṱe a bvele phanḓa e na maanḓa a u thusa Naomi?

²⁰ Ṱuṱuwedzani vhaṅwe musi ni tshi vhona hu na tshiitisi tsha u ita nga u ralo. Ruṱe o sumbedza Naomi lufuno lu sa shanduki, fhedzi na ene o vha a tshi ṱoḓa u ṱuṱuwedzwa. Yehova o ita uri Boasi a mu ṱuṱuwedze. Boasi o vhudza Ruṱe uri: “Ngavhe Yehova a tshi u lambedza kha zwe wa zwi ita, ngavhe u tshi wana malamba o fhelelaho a bvaho ha Yehova Mudzimu wa Isiraele, we wa dzhena nga fhasi ha phapha dzawe u itela u wana vhukhudo.” Eneo maipfi a kwamaho mbilu o khuthadza Ruṱe. A vhudza Boasi uri: “Wo nkhuthadza, wo amba zwavhuḓi na mulanda wau wa mufumakadzi.” (Ruṱe 2:12, 13) Boasi o ṱuṱuwedza Ruṱe nga tshifhinga tsho teaho nahone zwo ita uri Ruṱe a vhe na maanḓa a u bvela phanḓa a tshi thusa Naomi.

21. Samusi zwo ambiwa kha Yesaya 32:1, 2, vhahulwane vha nga ita mini?

²¹ Zwine ra zwi guda: Vhane vha sumbedza vhaṅwe lufuno lu sa shanduki, na vhone vha a ṱoḓa u khuthadzwa nga zwiṅwe zwifhinga. Boasi o khoḓa Ruṱe ngauri o vhona nḓila ye Ruṱe a sumbedza ngayo vhuthu kha Naomi. Na ṋamusi, vhahulwane vha khoḓa vhahashu vha re tshivhidzoni musi vha tshi vhona vha tshi khou thusa vhaṅwe. Musi vha tshi khoḓa vhenevho vhahashu, zwi ita uri vha vhe na maanḓa a u bvela phanḓa vha tshi thusa vhaṅwe.—Vhalani Yesaya 32:1, 2.

22-23. Nḓila ye Naomi a vha a tshi ḓipfa ngayo yo shanduka hani nahone ndi ngani? (Phisalema 136:23, 26)

²² Nga murahu ha tshifhinga, Boasi o sumbedza Ruṱe na Naomi mafunda nga u vha  ṋea zwiḽiwa. (Ruṱe 2:14-18) Naomi o ita mini musi o no sumbedzwa mafunda nga Boasi? O ri: “Ngavhe a tshi fhaṱutshedzwa nga Yehova, ane a dzula a tshi sumbedza lufuno lu sa shanduki kha vha tshilaho na vho faho.” (Ruṱe 2:20a) Nḓila ye Naomi a ḓipfa ngayo yo vha yo shanduka vhukuma. Murahunyana o vha a tshi khou lila a tshi ri: ‘Yehova o ntshonisa,’ fhedzi zwino u vho amba o takala a ri: ‘Yehova u dzula a tshi sumbedza lufuno lu sa shanduki.’ Ndi mini zwe zwa ita uri Naomi a shandule nḓila ye a vha a tshi ḓipfa ngayo?

²³ Naomi o thoma u zwi vhona uri Yehova ho ngo mu laṱa. Yehova o shumisa Ruṱe uri a mu tikedze musi vhe nḓilani ya u ya Yuda. (Ruṱe 1:16) Zwiṅwe hafhu, Naomi o vhona tshanḓa tsha Yehova musi Boasi, we a vha e muṅwe wa “vharengululi,” a tshi thusa ene na Ruṱe. * (Ruṱe 2:19, 20b) A nga vha o ḓivhudza uri: ‘Zwino ndi vho pfesesa, Yehova ho ngo vhuya a nndaṱa. O vha e na nṋe tshifhinga tshoṱhe!’ (Vhalani Phisalema 136:23, 26.) Naomi u tea u vha o livhuwa vhukuma uri Ruṱe na Boasi a vho ngo mu fhelela mbilu. Vhoṱhe vho takala vhukuma ngauri Naomi o dovha a takala nahone a vha na nungo dza u shumela Yehova.

24. Ndi ngani ri tshi ṱoḓa u bvela phanḓa ri tshi sumbedza vhahashu lufuno lu sa shanduki?

²⁴ Ro guda mini kha bugu ya Ruṱe nga ha lufuno lu sa shanduki? Lufuno lu sa shanduki lu ita uri ri si fhelele mbilu vhahashu vho kuleaho nungo. Zwiṅwe hafhu, lu ita uri ri ite vhuḓidini ho engedzeaho u itela u vha thusa. Vhahulwane vha tea u ṱuṱuwedza vhane vha sumbedza vhaṅwe lufuno lu sa shanduki. Ri a takala vhukuma musi ri tshi vhona vhahashu vhe vha vha vho kulea nungo vha tshi dovha vha takala na u vha na nungo dza u shumela Yehova. (Mish. 20:35) Fhedzi ndi tshifhio tshiitisi tshihulwane tsha uri ri bvele phanḓa ri tshi sumbedzana lufuno lu sa shanduki? Ndi ngauri ri ṱoḓa u edzisa na u takadza Yehova a re na “lufuno luhulu lu sa shanduki.”—Ek. 34:6; Ps. 33:22.