Irani ndi thome nga u ni vhudza uri ndo thoma hani tshumelo ya tshifhinga tshoṱhe, nga murahu ndi ḓo kona u ni vhudza uri ha itea mini.

Ndo bebiwa nga 1942, tshiṱangadzimeni tshavhuḓi tsha Caribbean tsha Curaçao. Khotsi anga vho vha vho bebelwa Suriname, fhedzi vha pfulutshela kha tshenetsho tshiṱangadzime u itela u shuma hone. Musi ndi sa athu u bebiwa, khotsi anga vho vha muṅwe wa vhathu vha u thoma u lovhedzwa vha vha Ṱhanzi ya Yehova ngei Curaçao. a Vho vha vha tshi guda Bivhili na riṋe vhege iṅwe na iṅwe, naho nga zwiṅwe zwifhinga ro vha ri sa ṱoḓi u guda. Musi ndi na miṅwaha ya 14, khotsi anga vho pfulusa muṱa woṱhe uri ri ye u ṱhogomela mme avho vhe vha vha vha tshi khou lwala ngei Suriname.

Musi ndi Suriname ndo thoma u ḓikonanya na vhaswa tshivhidzoni, vhe vha vha vha tshi shumela Yehova nga u fhisea. Vho vha vha tshi mphiranyana nga miṅwaha, fhedzi vho vha vho no vha vhavulanḓila vha tshifhinga tshoṱhe. Ndo vha ndi tshi vhona nḓila ye vha takala ngayo musi vha tshi amba nga ha zwe vha zwi tshenzhela musi vhe tsimuni. Musi ri tshi bva pfunzoni, nṋe na khonani dzanga ro vha ri tshi amba nga ha mafhungo a re Bivhilini. Nga zwiṅwe zwifhinga, ro vha ri tshi amba nga hao ro dzula nnḓa ri tshi khou vhona ṋaledzi. Dzenedzi khonani dzo nthusa uri ndi ḓivhe zwine nda ṱoḓa u ita vhutshiloni, ndo vha ndi tshi ṱoḓa u shumela Yehova. Nga zwenezwo, ndo lovhedzwa ndi na miṅwaha ya 16, nda thoma u vula nḓila ndi na miṅwaha ya 18.

Hu na zwithu zwinzhi zwe nda zwi guda musi ndi muvulanḓila zwe zwa nthusa kha tshumelo ya tshifhinga tshoṱhe. Sa tsumbo, ndo guda uri ndi zwa ndeme vhukuma u gudisa vhaṅwe. Musi ndi tshi thoma u vula nḓila, muṅwe murumiwa ane a pfi Vho Willem van Seijl, vho ngudisa zwithu zwinzhi. b Vho ngudisa uri mishumo ya ndangulo  i tea u itwa hani. Nga tshenetsho tshifhinga, ndo vha ndi sa ḓivhi uri mishumo ya tshivhidzoni i itwa hani. Nga ṅwaha u tevhelaho ndo humbelwa uri ndi shume sa muvulanḓila o khetheaho, nda thoma u thusa vhahashu vhe vha vha vhe si vhanzhi vhe vha vha vha tshi dzula Suriname fhethu he ha vha hu kule na zwiṅwe zwivhidzo. Ndi livhuwa nḓila ye vhahashu vha ngudisa ngayo. U bva tsheetsho ndo tevhela tsumbo yavho nga u gudisa vhaṅwe.

Tshithu tsha vhuvhili tshe nda tshi guda ndi u vha muthu o dzudzanyeaho ane a kona u tshila a si na zwithu zwinzhi. Mathomoni a ṅwedzi muṅwe na muṅwe, nṋe na muṅwe wahashu we ra vha ri tshi shuma roṱhe sa vhavulanḓila vho khetheaho, ro vha ri tshi dzhia phetho ya uri ndi zwiḽiwa zwifhio zwine ra ḓo zwi ṱoḓa na zwithu zwine ra ḓo zwi ṱoḓa musi tshifhinga tshi tshi khou ḓi ya. Muṅwe washu o vha a tshi ḓo ya ḓoroboni a renga zwenezwo zwithu. Ro vha ri tshi tea u shumisa tshelede ine ra i wana ṅwedzi muṅwe na muṅwe zwavhuḓi na u shumisa zwavhuḓi zwithu zwine ra vha nazwo uri zwi kone u fhedza ṅwedzi. Samusi ro vha ri tshi dzula fhethu hu re kule, arali ha vha na tshiṅwe tshithu tshine ra tshi ṱoḓa zwo vha zwi tshi nga konḓa u wana thuso. Ndi tenda uri u guda u tshila ri si na zwithu zwinzhi musi ndi kha ḓi vha muṱuku na u vha muthu o dzudzanyeaho, zwo nthusa uri ndi kone u livhisa ṱhogomelo kha u shumela Yehova.

Tshithu tsha vhuraru tshe nda tshi guda ndi uri u gudisa vhaṅwe nga luambo lwavho zwi a vhuyedza. Musi ndi tshi aluwa, ro vha ri tshi amba Tshidutch, Tshiisimane, Tshipapiamento, na Tshisranantongo (tshi dovha tsha vhidzwa Tshisranan). Tshisranantongo tsho vha tshi lwone luambo lwo ḓoweleaho Suriname. Fhedzi fhethu he ra vha ri tshi huwelela hone ndo zwi vhona uri vhathu vha ṱanganedza fhedzi mafhungo maḓifha musi ri tshi a huwelela nga luambo lwavho. Zwo vha zwi tshi nkonḓela u amba nyambo dza henefho, dzi ngaho sa Tshisaramaccan nga nṱhani ha nḓila ine tsha ambiwa ngayo. Naho ndo shuma nga maanḓa uri ndi lu gude, ndo takala vhukuma ngauri ndo lu guda. Lwa miṅwaha minzhi, ndo kona u huwelela mafhungo maḓifha kha vhathu vhanzhi ngauri ndo vha ndi tshi kona u amba luambo lwavho.

Ho ḓi vha na zwithu zwe zwa ita uri ndi niwe nga ṱhoni musi ndi tshi khou guda luambo. Sa tsumbo, ḽiṅwe ḓuvha musi ndi tshi khou amba na mugudiswa wa Bivhili we a vha a tshi amba Tshisaramaccan, ndi tshi khou ṱoḓa u mu vhudzisa uri u khou ḓipfa hani, samusi o vha a khou lwala, ndo mbo ḓi mu vhudzisa uri naa o vhifha muvhilini. Zwi tou pfala uri zwenezwo zwo ita uri a niwe nga ṱhoni. Naho ndo ita vhukhakhi vhu ngaho honoho, ndo vha ndi tshi dzulela u amba na vhathu vha henefho nga luambo lwavho.

Nga 1970, ndo humbelwa uri ndi shume sa mulavhelesi wa ḽiisela. Nga wonoyo ṅwaha, ndo vha ndi tshi sumbedza vhathu vha fhethu hu re kule he ra vha ri tshi huwelela hone dzi-slide dza “Visiting the World Headquarters of Jehovah’s Witnesses.” U itela uri ri kone u swika henefho fhethu, nṋe na vhaṅwe vhahashu ro vha ri tshi shumisa zwikepe zwo itwaho nga mabulannga u ya henefho. Zwikepe zwashu zwo vha zwi na generator, thannga ya u shela peṱirolo, mavhone ane a shuma nga peṱirolo na zwithu zwine ra zwi shumisa u itela u sumbedza dzi-slide. Musi ri tshi swika fhethu hune ra khou ya hone, ro vha ri tshi hwala zwenezwo zwishumiswa uri ri kone u ya fhethu hune ra ḓo zwi  sumbedza vhathu. Vhathu vha hune ra huwelela hone vho vha vha tshi takalela nga maanda u ṱalela dzenedzo dzi-slide. Ndo vha ndi tshi takalela u thusa vhaṅwe uri vha gude nga ha Yehova na tshipiḓa tsha ndangulo yawe i re kha ḽifhasi. Ndo vha ndi tshi takala musi ndi tshi vhona uri zwithu zwine ra khou ita zwi khou ita uri vhathu vha vhe na vhushaka havhuḓi na Yehova.

Naho u sa vha mbinganoni zwo ita uri zwi leluwe u shumela Yehova, ndo vha ndi tshi khou ṱoḓa u vhinga. Nga zwenezwo, ndo mbo ḓi thoma u rabela ndi tshi khou humbela Yehova uri a nṋee mufumakadzi ane nda ḓo kona u shuma nae kha tshumelo ya tshifhinga tshoṱhe, ri fhethu hu re kule. Nga murahu ha ṅwaha, ndo mbo ḓi thoma u ḓivhana na Ethel, we a vha e muvulanḓila o khetheaho, o ḓiimiselaho u shumela Yehova, naho nga zwiṅwe zwifhinga zwo vha zwi sa leluwi. U bva Ethel a kha ḓi vha muṱuku, o vha a tshi funa mushumo we muapostola Paulo a vha a tshi u ita nahone o vha a tshi ṱoḓa u edzisa tsumbo yawe musi e tsimuni. Ro vhingana nga September 1971, ra mbo ḓi thoma mushumo wa u dalela zwivhidzo.

Muṱa we Ethel a alutshela khawo, wo vha u si na zwithu zwinzhi. Nga zwenezwo, zwo mu lelutshela uri a kone u ḓowelana na mushumo wa u dalela zwivhidzo. Sa tsumbo, musi ri tshi ya u dalela zwivhidzo zwine zwa vha kule, ro vha ri sa paki zwithu zwinzhi. Ro vha ri tshi ṱamba na u kuvhela mulamboni. Ro vha ri tshi dovha ra ḽa zwiḽiwa zwiṅwe na zwiṅwe zwine vha ri ṋea zwone, zwi ngaho iguana (ndi tshikokovhi tshi ngaho gwavhavha), piranha (ndi khovhe) kana tshiṅwe na tshiṅwe tshe vha tshi zwima kana tshe vha tshi fasha mulamboni. Musi hu si na phuleithi ro vha ri tshi ḽela kha maṱari a muomva. Musi hu si na zwithu zwa u ḽa ngazwo, ro vha ri tshi ḽa nga zwanḓa. Nṋe na Ethel ro zwi vhona uri u ḓidzima zwithu zwoṱhe ri tshi itela Yehova, zwo ita uri nṋe nae ri kone u vha na vhushaka ha tsini-tsini na Yehova. (Muh. 4:12) A hu na zwi takadzaho u fhira zwithu zwoṱhe zwe ra zwi tshenzhela.

Mafhungo e nda a amba u thomani, o itea musi ri tshi bva u dalela vhahashu vhane vha dzula kule. Musi tshikepe tshi tshi rwana na matombo, tsho mbo ḓi thoma u nupela. Fhedzi tsha mbo ḓi dovha tsha papamala. Zwi takadzaho ndi uri ro vha ro  ambara zwithu zwine zwa ri thusa u papamala nahone a ro ngo wela nga nnḓa ha tshikepe. Fhedzi tshikepe tshashu tsho vha tsho ḓala nga maḓi. Ro mbo ḓi tevhulela zwiḽiwa mulamboni zwe zwa vha zwi kha dzibodo. Ra shumisa dzenedzo bodo u itela u kapa maḓi e a vha e tshikepeni.

Samusi ro vha ri si tsheena zwiḽiwa, ro mbo ḓi thoma u fasha khovhe henefho mulamboni. Fhedzi ra rwa fhasi. Ro mbo ḓi rabela kha Yehova ri khou mu humbela uri a ri fhe zwiḽiwa zwa ḽeneḽo ḓuvha. Musi ro no rabela, muṅwe wa vhahashu vhe ra vha ri navho o mbo ḓi posela mammbule mulamboni, a fasha khovhe. Yeneyo khovhe yo vha i khulwane lwe roṱhe vhuṱanu hashu ra kona u i ḽa nga madekwana.

Nga murahu ha miṅwaha miṱanu ri tshi khou ita mushumo wa u dalela zwivhidzo, nṋe na Ethel ro wana phaṱhutshedzo khulwane. Ethel o mbo ḓi vhifha muvhilini zwi songo lavhelelwa. Ndo vha ndo takala naho ndo vha ndi sa ḓivhi uri vhumatshelo ho ri farela mini. Nṋe na Ethel ro vha ri tshi ṱoḓa u bvela phanḓa tshumeloni ya tshifhinga tshoṱhe arali zwi tshi konadzea. Nga 1976, ro mbo ḓi vha na ṅwana washu wa tanzhe ane a pfi Ethniël. Nga murahu ha miṅwaha mivhili na hafu, ro mbo ḓi vha na muṅwe ṅwana ane a pfi Giovanni.

Nga nṱhani ha uri Suriname ho vha hu na ṱhoḓea khulwane nga tshenetsho tshifhinga, ofisi ya davhi yo mbo ḓi nkhumbela uri ndi bvele phanḓa ndi tshi khou shuma sa mulavhelesi wa ḽiisela naho ro vha ri na vhana. Musi vhana vhashu vha tshi kha ḓi vha vhaṱuku, ro humbelwa uri ri shume kha maisela ane a vha na zwivhidzo zwi si gathi. Zwenezwo zwo vha zwi tshi ita uri ndi kone u shuma sa mulavhelesi wa ḽiisela lwa dzivhege nyana nahone nga murahu nda kona u fhedza dziṅwe vhege dza wonoyo ṅwedzi ndi na muṱa wanga ndi khou tshi khou vula nḓila kha tshivhidzo tshine ra vha khatsho. Ethel na vhana vhashu vho vha vha tshi ṱuwa na nṋe musi ndi tshi ya u dalela zwivhidzo zwi re tsini. Fhedzi ndo vha ndi tshi ṱuwa ndi ndoṱhe musi ndi tshi ya kha zwivhidzo zwi re kule.

Ndo vha ndi tshi tea u dzudzanya zwithu zwanga zwavhuḓi uri ndi kone u hwala vhuḓifhinduleli hoṱhe vhune nda vha naho. Ndo vha ndi tshi ita vhungoho ha uri ri vha na vhurabeli ha muṱa vhege iṅwe na iṅwe. Musi ndi tshi ya u dalela zwivhidzo zwine zwa vha kule, Ethel o vha tshi sala hayani a tshi ita vhurabeli ha muṱa na vhana vhashu. Fhedzi kanzhi ro vha ri tshi ita vhunzhi ha zwithu sa muṱa. Nṋe na Ethel ro vha ri tshi ḓimvumvusa na vhana vhashu. Ro vha ri tshi tamba navho kana ra dalela huṅwe fhethu tsini na hune  ra dzula hone. Ndo vha ndi tshi anzela u lugiselela mishumo ine nda vha nayo ndanguloni u swika vhusiku. Samusi Ethel e mufumakadzi wavhuḓi we ha ambiwa nga hae kha Mirero 31:15, o vha a tshi vuwa nga matsheloni-tsheloni a ita vhungoho ha uri ri ita ndimana ya ḓuvha sa muṱa na u ḽa zwiḽiwa zwa nga matsheloni musi vhana vhashu vha sa athu u ya tshikoloni. Ndi livhuwa nga maanḓa u vha na mufumakadzi wavhuḓi ane a nthusa uri ndi kone u ita mishumo ine nda vha nayo ndanguloni.

Sa vhabebi, ro shuma nga maanḓa uri ri thuse vhana vhashu uri vha fune Yehova na u ya tsimuni. Ro vha ri tshi ṱoḓa uri vhana vhashu vha dzhenelele kha tshumelo ya tshifhinga tshoṱhe, fhedzi vho vha vha tshi tea u dzhenelela nga nṱhani ha uri vhone vhaṋe vho tou ḓikhethela, hu si nga nṱhani ha uri ndi zwine riṋe ra khou ṱoḓa vha tshi zwi ita. Ro vha ri tshi dzula ri tshi vha vhudza nga ha nḓila ine u vha tshumeloni ya tshifhinga tshoṱhe zwa ḓo ita ngayo uri vha takale. Ro vha ri tshi vha vhudza na nga ha thaidzo dzine ra ṱangana nadzo na uri Yehova o ri thusa hani uri ri kone u dzi kunda na nḓila ye a fhaṱutshedza ngayo muṱa washu. Ro dovha ra ita vhungoho ha uri vhana vhashu vha ṱwe na vhathu vhane vha vhea Yehova u thoma.

Musi ri tshi khou ṱhogomela muṱa washu, Yehova o dzula a tshi ri ṱhogomela. Na nṋe ndo vha ndi tshi ita zwoṱhe zwine nda kona uri ndi ṱhogomele muṱa wanga. Zwe nda zwi tshenzhela musi ndi kha ḓi vha muvulanḓila o khetheaho a songo vhingaho, zwo nthusa uri ndi kone u dzudzanya zwithu hu tshee nga phanḓa. Naho ro vha ri tshi nga dzudzanya zwithu, nga zwiṅwe zwifhinga, ho vha hu tshi vha na zwine ra zwi shaya. Nga zwenezwo zwifhinga, ndi a tenda uri Yehova o ri thusa. Sa tsumbo, mafheleloni a vho 1980 na mathomoni a 1990, ho vha hu na nndwa Suriname. Nga tshenetsho tshifhinga, zwo vha zwi tshi ita zwi tshi konḓa u wana zwithu zwine ra zwi ṱoḓa. Fhedzi Yehova o ri thusa.—Mat. 6:32.

Vhutshiloni hashu hoṱhe, Yehova o dzula a tshi ri ṱhogomela na u ri thusa uri ri dzule ro takala na u fushea. Vhana vhashu vho ita uri ri takale nahone ro takala nga maanḓa ngauri vho bvela phanḓa vha tshi shumela Yehova na musi vho no aluwa. Zwi a ri takadza u ḓivha uri vho dzhenelela tshumelo ya tshifhinga tshoṱhe. Ethniël na Giovanni vho ya zwikoloni zwa ndangulo nahone zwino vha khou shuma ofisini ya davhi ngei Suriname vhe na vhafumakadzi vhavho.

Nṋe na Ethel ro no aluwa, fhedzi ri khou bvela phanḓa ri tshi shumela Yehova sa vhavulanḓila vho khetheaho. Zwavhuḓi-vhuḓi, ro farakanea lune na ṋamusi a thi athu u guda u bambela, fhedzi a thi ḓisoli. Musi ndi tshi humbula nga ha zwe zwa itea vhutshiloni hanga, ndi vhona u nga u dzhenelela kha tshumelo ya tshifhinga tshoṱhe ndi kha ḓi vha muṱuku, yo vha i phetho yavhuḓisa ye nda vhuya nda i ita vhutshiloni hanga.