1. Muapostola Paulo o vha a tshi ḓipfa hani nga ha vhashumeli?

 VHASHUMELI vha ita mushumo wa ndeme vhukuma tshivhidzoni. Muapostola Paulo o vha a tshi dzhiela nṱha mushumo une vha u ita. Sa tsumbo, musi a tshi ṅwalela Vhakriste vha Filipi vhurifhi, o lumelisa vhashumeli na vhahulwane.​—Vhafil. 1:1.

2. Vho Luis vha ḓipfa hani nga u vha mushumeli?

² Hu sa londwi uri vhahashu vha tshinnani vho lovhedzwaho vha na miṅwaha mingana, vha a ḓiphiṋa nga u shuma sa vhashumeli tshivhidzoni u itela u thusa vhaṅwe. Sa tsumbo, Wahashu Devan o vhewa sa mushumeli e na miṅwaha ya 18. Ngeno Wahashu Vho Luis vho vhewa sa mushumeli vhe na miṅwaha i fhiraho 50. Wahashu Vho Luis vha ḓipfa hani nga u vha mushumeli? Vha ri: “Zwi a ntakadza u thusa vhahashu tshivhidzoni nga yeneyi nḓila. Vhenevho vhahashu vho no sumbedza uri vha a mpfuna nahone musi ndi tshi vha thusa nga yeneyi nḓila, na nṋe ndi vha ndi tshi khou sumbedza uri ndi a vha funa.” Vhunzhi ha vhashumeli vha ḓipfa u fana na Vho Luis.

3. Ndi mbudziso dzifhio dzine ra ḓo dzi fhindula?

³ Arali ni wahashu wa tshinnani o lovhedzwaho nahone ni sa athu vha mushumeli, naa ni nga ḓivhetshela tshipikwa tsha u vha mushumeli? Ndi mini zwine zwa nga ni ṱuṱuwedza uri ni ḓivhetshele tshenetsho tshipikwa? Nahone Bivhili i ri ni tea u ita mini uri ni fanelee u vha mushumeli? Ri ḓo fhindula dzenedzo mbudziso kha ino thero. Fhedzi zwa zwino, kha ri thome nga u amba uri ndi mushumo ufhio une vhashumeli vha u ita.

 NDI MISHUMO IFHIO INE VHASHUMELI VHA I ITA?

4. Ndi mishumo ifhio ine vhashumeli vha i ita? (Sedzani tshifanyiso.)

⁴ Mushumeli u vha e wahashu wa tshinnani o lovhedzwaho we a vhewa nga muya mukhethwa uri a thuse vhahulwane vha tshivhidzo u ita mishumo ya ndeme tshivhidzoni. Vhaṅwe vhashumeli vha ita vhungoho ha uri vhahuweleli vha na tsimu ine vha ḓo shuma khayo na uri vha na khandiso dzine vha ḓo dzi shumisa musi vha tshi khou huwelela. Vhaṅwe vha thusa kha u kunakisa na u ṱhogomela Holo. Vhaṅwe vhashumeli vha shuma sa vhalindi kana kha mitshini ya u tamba vidio na muzika musi miṱangano i kati. Fhedzi tsha ndeme u fhira zwoṱhe, vhashumeli vha a funa Yehova nahone vha tshila u tendelana na zwine Yehova a zwi ṱoḓa. Vha dovha vha funa vhahavho nga maanḓa. (Mat. 22:37-39) Wahashu wa tshinnani o lovhedzwaho a nga ita mini uri a fanelee u vha mushumeli?

5. Wahashu wa tshinnani o lovhedzwaho a nga ita mini uri a fanelee u vha mushumeli?

⁵ Bivhili i amba nga ha zwine vhahashu vha tshinnani vho lovhedzwaho vha nga zwi ita uri vha fanelee u vha vhashumeli. (1 Tim. 3:8-10, 12, 13) Arali ni tshi khou ṱoḓa u thusa vhaṅwe sa mushumeli, gudani nga ha zwenezwo zwithu zwine na fanela u zwi ita nahone ni shumele khazwo. Fhedzi ni tea u thoma na humbulisisa uri ndi ngani ni tshi khou ṱoḓa u vha mushumeli.

NDI NGANI NI TSHI KHOU ṰOḒA U VHA MUSHUMELI?

6. Ndi mini zwine zwa tea u ni ṱuṱuwedza u ita mushumo muṅwe na muṅwe u itela u thusa vhaṅwe? (Mateo 20:28; sedzani tshifanyiso.)

⁶ Humbulani nga ha Yesu Kristo ane a vha tsumbo yashu khulwanesa. Zwithu zwoṱhe zwe a zwi ita, o zwi ita ngauri u a funa Yehova na u funa vhathu. U funa Yehova na u funa vhathu zwo mu ṱuṱuwedza uri a vhe mushumi wa biko na u mu ṱuṱuwedza uri a ite mishumo ye vhaṅwe vha vha vha tshi i dzhia i ya fhasi. (Vhalani Mateo 20:28; Yoh. 13:5, 14, 15) Arali na inwi ni tshi khou ṱoḓa u vha mushumeli nga nṱhani ha uri ni funa Yehova na vhathu, Yehova u ḓo ni fhaṱutshedza na u ni thusa uri ni swikelele tshipikwa tshaṋu tsha u vha mushumeli.​—1 Vhakor. 16:14; 1 Pet. 5:5.

7. Ndi ngani ri tshi tea u iledza u ita zwithu u itela uri vhaṅwe vha ri dzhie ri vha ndeme?

⁷ Kanzhi vhathu shangoni vha dzhiela nṱha vhathu vhane vha lingedza u vha vhomakone kha zwine vha zwi ita. Fhedzi ndanguloni ya Yehova  zwithu a zwi itwi nga yeneyo nḓila. Wahashu ane a edzisa Yesu nga u ita zwithu nga nṱhani ha uri u a funa vhaṅwe, a nga si ḓo ṱoḓa u langa vhaṅwe kana uri vha mu dzhie e wa ndeme. Arali muthu ane a ṱoḓa vhaṅwe vha tshi mu dzhia e wa ndeme a vhewa uri a shume sa mushumeli tshivhidzoni, a nga si ḓo ṱoḓa u ita mishumo ine vhaṅwe vha vhona u nga a si ya ndeme. A nga vhona u nga vhuimo hawe a vhu mu tendeli uri a ite mishumo yo raloho. (Yoh. 10:12) Yehova a nga si fhaṱutshedze muthu ane a ita zwithu nga nṱhani ha uri u khou ṱoḓa uri vhathu vha mu dzhie e wa ndeme.​—1 Vhakor. 10:24, 33; 13:4, 5.

8. Yesu o ri mini musi a tshi kaidza vhaapostola vhawe?

⁸ Nga tshiṅwe tshifhinga, na khonani dza Yesu dza tsini dzo vha dzi tshi khou ṱoḓa vhuimo, fhedzi vho vha vhe na zwiṱuṱuwedzi zwi si zwavhuḓi. Humbulani nga ha zwe muapostola Yakobo na Yohane vha zwi ita. Vho humbela Yesu uri a vha ṋee vhuimo ha ndeme Muvhusoni wawe. Yesu ho ngo vha khoḓa nge vha vha vha tshi khou ṱoḓa honoho vhuimo. Nṱhani hazwo, o vhudza vhaapostola vhawe vha 12 uri: “Ane a ṱoḓa u vha muhulwane kha inwi nga a shumele vhaṅwe, ane a ṱoḓa u vha wa u thoma vhukati haṋu nga a vhe mulanda.” (Marko 10:35-37, 43, 44) Vhahashu vhane vha vha na zwiṱuṱuwedzi zwavhuḓi zwa u ṱoḓa u thusa vhahavho, vha ḓo thusa tshivhidzo nga nḓila nnzhi.​—1 Vhathes. 2:8.

NDI MINI ZWINE ZWA NGA NI THUSA URI NI ṰOḒE U SHUMELA VHAHAṊU?

9. Ndi mini zwine zwa nga ita uri ni vhe na lutamo lwo engedzeaho lwa u ṱoḓa u thusa vhaṅwe?

⁹ Zwi tou vha khagala uri ni a funa Yehova nahone ni a ṱoḓa u thusa vhaṅwe. Naho zwo ralo, ni nga kha ḓi vha ni si na lutamo lwa u ita mishumo ine vhashumeli vha i ita. Ndi mini zwine zwa nga ni thusa uri ni vhe na lwonolwo lutamo? Ni humbule uri u thusa vhaṅwe zwi ḓo ita uri ni takale. Yesu o ri: “U ṋea zwi a takadza u fhira u ṋewa.” (Mish. 20:35) Yesu ho ngo sokou amba eneo maipfi fhedzi, na ene o vha a tshi thusa vhaṅwe. U thusa vhaṅwe zwo vha zwi tshi ita uri a takale, na inwi zwi ḓo ita uri ni takale.

10. Yesu o sumbedza hani uri u a ṱoḓa u thusa vhaṅwe na uri zwo vha zwi tshi ita uri a takale? (Marko 6:31-34)

¹⁰ Kha ri ambe nga ha tsumbo ine ya sumbedza uri Yesu o vha a tshi ṱoḓa u thusa vhaṅwe na uri zwo vha zwi tshi ita uri a takale. (Vhalani Marko 6:31-34.) Ḽiṅwe ḓuvha Yesu na vhaapostola vhawe vho vha vho neta. Nga zwenezwo, vho mbo ḓi ya fhethu hu re kule na miḓi u itela u awela. Fhedzi musi vha tshi swika, vho mbo ḓi wana gogo ḽo vha lindela ḽi tshi khou ṱoḓa u funziwa nga Yesu. Yesu o vha a tshi nga vha o hana u funza vhenevho vhathu ngauri ene na vhaapostola vho vha vha songo kona “u wana tshifhinga tsha u awela na tsha u ḽa.” Kana Yesu o vha a tshi nga vha o vha vhudza uri vha ṱuwe nga murahu ha u vha funza zwithu zwiṱukuṱuku fhedzi. Fhedzi nga nṱhani ha uri o vha a tshi vha funa, o mbo ḓi vha “funza zwithu zwinzhi.” O bvela phanḓa na u vha funza u swika “ḽi tshi vho kovhela.” (Marko 6:35) O vha funza nga nṱhani ha uri o vha “pfela vhuṱungu” na ngauri o vha a tshi vha funa, hu si nga uri o vha a tshi khou tou kombetshedzea u vha funza. U thusa vhaṅwe zwo ita uri Yesu a takale.

11. Yesu o thusa hani vhaṅwe? (Sedzani tshifanyiso.)

¹¹ Yesu o thusa vhathu nga u vha funza nga ha Yehova. O dovha a vha thusa nga u vha ṋea zwiḽiwa. O humbela vhafunziwa vhawe uri vha ṋee vhenevho vhathu zwiḽiwa. (Marko 6:41) Musi a tshi ita nga u ralo, o vha a tshi khou funza vhafunziwa vhawe uri vha tea u shumela vhaṅwe. O vha a tshi khou dovha a sumbedza uri yeneyo mishumo ine ya itiwa nga vhashumeli ndi ya ndeme. Humbulani nḓila ye vhaapostola vha Yesu vha vha vho takala ngayo musi vha tshi khou shuma na Yesu u itela u ṋea vhathu zwiḽiwa u swika vhoṱhe vha tshi “ḽa vha fura.” (Marko 6:42) Hu na tsumbo nnzhi dza musi Yesu a tshi ita uri zwine vhathu vha zwi ṱoḓa zwi ḓe u thoma u fhira zwine ene muṋe a zwi ṱoḓa. Ndi zwe a vha a tshi zwi ita kha vhutshilo hawe hoṱhe musi e kha ḽifhasi. (Mat. 4:23; 8:16) Yesu o vha a tshi takalela u funza  vhaṅwe na u vha ṋea zwine vha zwi ṱoḓa. A zwi vhuyi zwa vhudziswa uri na inwi ni ḓo takala musi ni tshi khou thusa vhaṅwe sa mushumeli.

12. Ndi ngani ri sa tei u humbula uri a ri na vhukoni vhune ha ṱoḓea u itela u thusa vhaṅwe tshivhidzoni?

¹² Arali ni tshi vhona u nga a ni na vhukoni vhune ha ṱoḓea uri ni vhe mushumeli, ni songo kulea nungo. Zwi tou pfala uri hu na zwiṅwe zwine na nga zwi ita u itela u thusa tshivhidzo. Ni nga humbula nga ha zwe Paulo a zwi amba kha 1 Vhakorinta 12:12-30 nahone ni humbele Yehova uri a ni thuse u vhona zwa uri ni nga zwi shumisa hani. Zwe Paulo a zwi amba zwi sumbedza uri mushumeli muṅwe na muṅwe wa Yehova u katela na inwi u a ṱoḓea nahone ndi wa ndeme tshivhidzoni. Arali zwa zwino ni sa fanelei u shuma sa mushumeli nga nṱhani ha uri hu na zwine na kha ḓi tea u shumela khazwo, ni songo kulea nungo. Nṱhani hazwo, itani zwoṱhe zwine na nga kona u itela u shumela Yehova na uri ni thuse vhahaṋu. Ni nga vha na vhungoho ha uri vhahulwane vha ḓo ni ṋea mishumo vho sedza vhukoni vhune na vha naho.​—Vharoma 12:4-8.

13. Ndi zwithu zwa hani zwine zwa ṱoḓea uri muthu a vhe mushumeli?

¹³ Vhunzhi ha zwithu zwine zwa ṱoḓea uri muthu a vhe mushumeli, ndi zwine Vhakriste vhoṱhe vha tea uri vha zwi ite. Roṱhe ri tea u vha khonani dza Yehova, ri takalele u ṋea vhaṅwe na u tshila nga nḓila ine Mudzimu a i takalela. Zwi tou pfala uri na inwi ni nga vha ni tshi vho ita zwiṅwe zwa zwenezwo zwithu. Fhedzi ndi mini zwine wahashu wa tshinnani o lovhedzwaho a tea u zwi ita uri a fanelee u vha mushumeli?

NI NGA ITA MINI URI NI FANELEE U VHA MUSHUMELI?

14. U “dzhiela zwithu nṱha” zwi amba mini? (1Timotheo 3:8-10, 12)

¹⁴ Zwa zwino kha ri ambe nga ha zwithu zwine wahashu wa tshinnani o lovhedzwaho a nga zwi ita uri a fanelee u vha mushumeli zwo ambiwaho kha 1 Timotheo 3:8-10, 12. (Vhalani.) Mushumeli u tea u “dzhiela zwithu nṱha.” Eneo maipfi a nga dovha a ṱalutshedzelwa nga uri ndi muthu ane vhaṅwe vha mu ṱhonifha, kana a re na tshirunzi. Zwenezwi a zwi ambi uri a no ngo tea u sea. (Muh. 3:1, 4) Fhedzi zwi amba uri ni tea u ita mishumo yoṱhe ine na ṋewa yone. Arali na ita mishumo ine na ṋewa yone nahone na i ita zwavhuḓi, zwi ḓo ita uri vhaṅwe tshivhidzoni vha zwi vhone uri vha nga ni fhulufhela, zwa ita na uri vha ni ṱhonifhe.

15. Wahashu ane a khou ṱoḓa u vha mushumeli a nga sumbedza hani uri ha muthu ane a “zwifha” na uri ha muthu ane a “funa tshelede na u ṱoḓa u ḓivhuyedza”?

¹⁵ Vhashumeli a vha tei u “zwifha.” Vha tea u vha vhathu vhane na nga vha fhulufhela. Vha tea u ita zwe vha fhulufhedzisa uri vha ḓo zwi  ita nahone vha songo fhura vhaṅwe. (Mir. 3:32) Vhashumeli a vho ngo tea u vha vhathu vhane vha “funa tshelede na u ṱoḓa u ḓivhuyedza.” Zwenezwi zwi amba uri vha tea u vha vhathu vhane vha fhulufhedzea musi zwi tshi ḓa kha mabindu na kha nḓila ine vha fara ngayo tshelede ya tshivhidzo. A no ngo tea u shumisa vhushaka havhuḓi vhune na vha naho na vhahaṋu u itela u itela u wana vhathu vhane vha nga tikedza bindu ḽaṋu.

16. (a) Zwi amba mini u sa “nwesa waini”? (b) Zwi amba mini u vha na “luvalo lwo kunaho”?

¹⁶ Vhashumeli a vho ngo tea u “nwesa waini.” Zwenezwo zwi amba uri a vho ngo tea u nwesa halwa kana u ḓivhelwa uri vha a nwesa. Vha tea u vha na “luvalo lwo kunaho,” zwine zwa amba uri vha tea u tshila nga nḓila ine Yehova a i takalela. Naho vhe na tshivhi, vha vha vhe na vhushaka havhuḓi na Yehova nahone zwenezwo zwi ita uri vha vhe na mulalo.

17. Wahashu a nga sumbedza hani uri u a fhulufhedzea musi a tshi ṋewa mishumo tshivhidzoni? (1 Timotheo 3:10; sedzani tshifanyiso.)

¹⁷ Vhahulwane vha ḓo thoma vha ‘linga vhahashu vha tshinnani vho lovhedzwaho u itela u vhona arali vha tshi nga ita miṅwe mishumo’ tshivhidzoni na u vhona arali vha tshi nga vha fhulufhela. Nga zwenezwo, musi vhahulwane vha tshi ni ṋea mushumo tshivhidzoni, ni tevhele vhulivhisi havho nga vhuronwane na vhulivhisi vhune ha bva ndanguloni. Ni tea u pfesesa uri ndi mini zwine na tea u zwi ita kha mushumo we na ṋewa wone na uri u khou ṱoḓiwa lini. Musi ni tshi ita mushumo we na ṋewa nga nḓila yavhuḓi, zwi ḓo ita uri vhaṅwe tshivhidzoni vha zwi vhone uri ni muthu ane a dzhiela zwithu nṱha na ane a fhulufhelea. Vhahulwane, ni tea u ita vhungoho ha uri ni a gudisa vhahashu vha tshinnani vho lovhedzwaho. (Vhalani 1 Timotheo 3:10.) Naa tshivhidzoni tshaṋu hu na vhahashu vha tshinnani vho lovhedzwaho vhane vha vha na miṅwaha ya 10 u ya kha 14 kana vhane vha kha ḓi vha vhaṱuku kha vhenevho? Naa vha tsumbo yavhuḓi musi zwi tshi ḓa kha mafhungo a u ita pfunzo ya muthu nga eṱhe na u lugiselela miṱangano? Naa vha a fhindula miṱanganoni tshifhinga tshoṱhe na u ya tsimuni tshifhinga tshoṱhe? Arali zwo ralo, vha ṋeeni mishumo ine vha nga kona u i ita no sedza miṅwaha yavho. Musi ni tshi ita nga u ralo, ni ḓo kona u vhona arali vha tshi nga kona u ita miṅwe mishumo tshivhidzoni. Nahone musi vho no vha na miṅwaha ya 17 u ya kha 19, vha nga kha ḓi vhewa sa vhashumeli.

18. Zwi amba mini u vha muthu a “sa solei”?

¹⁸ Mushumeli u tea u vha muthu a “sa solei,” zwine zwa amba uri u tea u vha e muthu ane hu sa vhe na muthu ane a vha na zwiitisi zwi pfalaho  zwa u mu sasaladza. Ndi ngoho uri nga zwiṅwe zwifhinga Mukriste a nga kha ḓi pomokwa uri o ita zwiṅwe zwithu ngeno zwi si zwone. Yesu na ene o pomokiwa uri o ita zwiṅwe zwithu ngeno zwi si zwone nahone o dzula o amba uri na vhafunziwa vhawe vha ḓo fariwa nga yeneyo nḓila. (Yoh. 15:20) Fhedzi arali ni tshi ḓifara nga nḓila yavhuḓi u fana na Yesu, zwi ḓo ita uri ni vhe na dzina ḽavhuḓi tshivhidzoni.​—Mat. 11:19.

19. Bivhili i vha i tshi khou amba mini musi i tshi ri wahashu o vhingaho u tea u vha “munna a re na mufumakadzi muthihi”?

¹⁹ Mushumeli u tea u vha “munna a re na mufumakadzi muthihi.” Musi Yehova a tshi ita mbingano ya u thoma, o amba uri mbingano i tea u vha vhukati ha munna muthihi na mufumakadzi muthihi. Nahone yeneyi ndi nḓila ine Vhakriste vhoṱhe vha tea u i tevhedza. (Mat. 19:3-9) Wahashu wa Mukriste ho ngo tea u ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani. (Vhahev. 13:4) Zwenezwi zwi amba uri u tea u dzula a tshi fhulufhedzea kha mufumakadzi wawe. Nga zwenezwo, ho ngo tea u sumbedza vhaṅwe vhafumakadzi uri u a vha takalela.​—Yobo 31:1.

20. Wahashu u ṱhogomela hani muṱa wawe “nga nḓila yavhuḓi”?

²⁰ Mushumeli u tea u vha muthu “ane a langa vhana na muṱa wawe nga nḓila yavhuḓi.” Arali ni ṱhoho ya muṱa, ni tea u dzhiela nṱha vhuḓifhinduleli vhune na vha naho. Ni dzule ni tshi ita vhurabeli ha muṱa. Ni shume na mufumakadzi waṋu na vhana vhaṋu tsimuni nga hune na nga kona ngaho. Ni thuse vhana vhaṋu uri vha vhe na vhushaka ha tsini na Yehova. (Vhaef. 6:4) Munna ane a ṱhogomela muṱa wawe u vha a tshi khou sumbedza uri a nga kona u ṱhogomela tshivhidzo.​—Vhambedzani 1 Timotheo 3:5.

21. Ni nga ita mini arali ni sa athu vha mushumeli tshivhidzoni?

²¹ Arali ni wahashu wa tshinnani o lovhedzwaho nahone ni sa athu vha mushumeli, vhalani yeneyi thero nga vhuronwane nahone ni rabele kha Yehova nga hazwo. Gudani nga ha zwine na tea u ita uri ni fanelee u vha mushumeli nahone ni shume nga maanḓa uri ni fanelee. Humbulani nga ha nḓila ine na funa ngayo Yehova na vhahaṋu. Ni lwele u vha funa nga ho engedzeaho, ni humbulisise nga ha uri ndi ngani ni tshi ṱoḓa u vha shumela. (1 Pet. 4:8, 10) Arali na shumela kha u fanelea uri ni vhe mushumeli, ni ḓo takala musi ni tshi khou shumela vhahaṋu tshivhidzoni. U nga ri Yehova a nga ni fhaṱutshedza musi ni tshi khou ita zwoṱhe zwine na nga kona uri ni fanelee u vha mushumeli.​—Vhafil. 2:13.