1920—Miṅwaha Ya Ḓana [100] Yo Fhiraho
MUSI ṅwaha wa 1920 u tshi thoma, vhathu vha Yehova vho vha vha tshi khou fhisea vhukuma u ita mushumo we vha vha vha tshi ḓo livhana nawo. Ndimana ya ṅwaha wa 1920 ye vha i khetha yo vha i tshi ri: “Yehova ndi vhukhudo hanga na nungo dzanga.”—Ps. 118:14.
Yehova o khwaṱhisa vhenevho vhahuweleli vhe vha vha vho ḓiimisela. Nga wonoyo ṅwaha, tshivhalo tsha vhavulanḓila tsho engedzea u bva kha 225 u ya kha 350. Lwo vha lu lwa u thoma vhahuweleli vha fhiraho 8 000 vha tshi vhiga mushumo wavho ofisini khulwane. Yehova o vha fhaṱutshedza vhukuma.
VHO VHA VHA TSHI FHISEA VHUKUMA
Nga dzi 21 March 1920, Vho Joseph F. Rutherford vhe vha vha vha tshi ranga phanḓa Vhagudi vha Bivhili nga tshenetsho tshifhinga, vho vhea nyambo i re na tshiṱoho tshine tsha ri “Vha Dzimiḽioni Vhane Vha Khou Tshila Zwino A Vha Nga Ḓo Vhuya Vha Fa.” Vhagudi vha Bivhili vho ramba ḽa tswuka hu u itela uri vhane vha takalela vha ḓe vha pfe yeneyo nyambo. Vho hira holo khulwane ḓoroboni ya New York nahone vha phaḓaladza zwibammbiri zwa 320 000 zwa u ramba.
Gurannḓa i tshi khou kunguwedza nyambo ine ya ri “Vha Dzimiḽioni Vhane Vha Khou Tshila Zwino A Vha Nga Ḓo Vhuya Vha Fa”
Ho ḓa vhathu vhanzhi vha fhiraho vhe vha vha vho lavhelelwa. Holo yo ḓala ya tou pha! nga vhathu vha fhiraho 5 000 nahone vha 7 000 vhe vha ḓa nga murahu vha tea u humiswa nge ha vha ho ḓala. Tshiingamo tsha Luisimane tsho vhidza wonoyo muṱangano uri ndi “muṅwe wa miṱangano mihulwane ye Vhagudi vha Bivhili vha vhuya vha vha nayo.”
Vhagudi vha Bivhili vho vha vha tshi ḓivhelwa u amba maipfi ane a ri: “Vha dzimiḽioni vhane vha khou tshila zwino a vha nga ḓo vhuya vha fa.” Nga tshenetsho tshifhinga, vho vha vha sa zwi pfesesi uri mafhungo maḓifha a Muvhuso a tea u ḓivhadzwa shangoni ḽoṱhe. Fhedzi vho vha vha tshi fhisea vhukuma. Vho Ida Olmstead vhe vha thoma u ya miṱanganoni nga 1902 vho ri: “Ro vha ri tshi zwi ḓivha uri vhathu vhoṱhe vha ḓo fhaṱutshedzwa nahone ro vha ri tshi amba nga ha enea mafhungo maḓifha na vhoṱhe vhe ra vha ri tshi ṱangana navho tsimuni.”
VHO THOMA U ḒIGANDISELA KHANDISO
Uri hu vhe na zwa u vhala zwo eḓanaho zwi sendedzaho vhathu tsini na Yehova, vhahashu vha Bethele vho thoma u gandisa zwiṅwe zwazwo nga vhone vhaṋe. Vho renga mitshini vha i dzhenisa tshifhaṱoni tshe vha tou hira tshe tsha vha tshi 35 Myrtle Avenue, Brooklyn, New York tsini na Bethele.
Wahashu Vho Leo Pelle na Vho Walter Kessler vho thoma u shuma Bethele nga January 1920. Vho Walter vho ri: “Musi ri tshi swika, mulavhelesi wa hune ha gandiswa hone dzibugu o ri sedza a ri: ‘Hu tshee ho sala awara nthihi na hafu ine na nga vha ni tshi khou shuma u vhuya u swika tshifhinga tsha u awela tshi tshi swika.’ Vho ri humbela uri ri ye ri hwalele mabogisi a dzibugu.”
Musi Vho Leo vha tshi amba zwe zwa itea nga ḓuvha ḽi tevhelaho vho ri: “Mushumo washu wo vha u wa u ṱanzwa mbondo dza tshifhaṱo tshe ra vha ro tshi hira. Ndo vha ndi sa athu u vhuya nda ita mushumo u re na tshika u fanaho na wonoyo. Fhedzi wo vha u mushumo wa ndeme ngauri ro vha ri tshi khou shumela Yehova.”
Mutshini we wa vha u tshi shumiswa u gandisa Tshiingamo
Nga murahu ha vhege dzi si gathi, ho vha hu tshi vho gandiswa Tshiingamo nga Luisimane nga vhashumi vha u ḓifunela vha fhiseaho. Ho gandiswa kopi dza 60 000 dza Tshiingamo tsha 1 February 1920 nga Luisimane. Ngeno kha kamara ya fhasi, vhahashu vho dzhenisa mutshini we vha vha vha tshi u vhidza Battleship. Vho thoma na u gandisa magazini wa The Golden Age nahone wa u thoma wo vha u wa 14 April 1920. Zwi tou vha khagala uri Yehova o fhaṱutshedza vhuḓidini ha vhenevho vhahashu.
“Wo vha u mushumo wa ndeme ngauri ro vha ri tshi khou shumela Yehova”
“KHA RI VHE NA MULALO”
Vhathu vha Yehova vha fhulufhedzeaho vho vusulusa mushumo na vhukonani. Fhedzi ho vha hu na vhaṅwe Vhagudi vha Bivhili vhe vha vha vho ṱutshela ndangulo u bva nga 1917 u swika nga 1919. Vho vha vha tshi ḓo thuswa hani?
Tshiingamo tsha 1 April 1920 tsha Luisimane tsho vha tshi na thero i re na tshiṱoho tshine tsha ri: “Kha Ri Vhe Na Mulalo.” Tsho vha ṱuṱuwedza tsha ri: “Ri na vhungoho ha uri vhathu vhoṱhe vhane vha ṱoḓa u thetshelesa Yehova, vha ḓo hangwa vhukhakhi hoṱhe he vha vhu ita tshifhingani tsho fhiraho nahone vha ḓo ita mushumo wa Yehova vhe na vhathu vhawe.”
Vhanzhi vho kwamiwa nga maipfi a tshenetshi Tshiingamo a re na vhuthu. Vhaṅwe vhavhingani vho ṅwala uri: “Ro zwi vhona uri ro vha ro khakha nge ra sokou dzula ri sa iti tshithu miṅwahani yo fhiraho, ngeno vhaṅwe vha tshi khou ita mushumo wa u huwelela. . . . Ri fhulufhela uri a ri tsha ḓo dovha ra kheluwa.” Vhenevha vhahashu vhe vha dovha vha ṱuṱuwedzea vho vha vhe na mushumo munzhi we vha vha vha tshi tea u u ita.
U PHAḒALADZA BUGU YA “ZG”
Nga dzi 21 June 1920, Vhagudi vha Bivhili vho thoma fulo ḽa u phaḓaladza bugu ine ya pfi The Finished Mystery ya gwati ḽa bammbiri ine ya pfi “ZG.” * Vhunzhi ha dzenedzi bugu dzo vha dzo dzumbiwa musi The Finished Mystery i tshi thivhelwa nga 1918.
Ho vha ho rambiwa vhahuweleli vhoṱhe uri vha shele mulenzhe kha ḽeneḽo fulo, hu si vhavulanḓila fhedzi. “Vhahuweleli vhoṱhe vho lovhedzwaho kha zwivhidzo zwoṱhe vha nga shela mulenzhe nga u ḓifunela kha ḽeneḽi fulo. Muṅwe na muṅwe u tea u phaḓaladza bugu ya ZG na u ḓivhudza zwi tevhelaho: ‘Ndi zwine nda ḓo zwi ita.’” Zwe Vho Edmund Hooper vha zwi humbula ndi uri lwo vha lu lwa u thoma kha vhathu vhanzhi u ya nnḓu nga nnḓu kha ḽeneḽi fulo. Vho dovha vha ri: “Ro thoma u pfesesa uri ho vha hu tshi ḓo ṱoḓea mini kha wonoyo mushumo we wa vha u tshi ḓo phaḓalala nga nḓila ye ra vha ri songo i lavhelela.”
U DZUDZANYA MUSHUMO NGA HUSWA KHA ḼA YUROPA
Musi nndwa ya shango ya u thoma i kati, zwo vha zwi tshi konḓa u amba na Vhagudi vha Bivhili kha maṅwe mashango. Wahashu Vho Rutherford vho ṱoḓa u ṱuṱuwedza vhenevha vhahashu na u dovha vha dzudzanya mushumo wa u huwelela. Nga dzi 12 August 1920, Vho Rutherford na vhaṅwe vhahashu vhaṋa vha fara lwendo lulapfu lwa u ya Britain, Continental Europe na Vhubvaḓuvha Kati.
Wahashu Vho Rutherford vhe Egipita
Musi Vho Rutherford vha tshi dalela ḽa Britain, Vhagudi vha Bivhili vho vha na mabuthano mararu na miṱangano ya tshivhidzo ya 12 ya mafhelo a vhege. Vhe vha vha vhe hone vhoṱhe vho vha vha tshi lingana 50 000. Musi Tshiingamo tshi tshi amba nga ha eneo madalo tsho ri: “Vhahashu vho pfa vho ṱuṱuwedzea. Vho vha na vhukonani na u shuma vhoṱhe nahone zwenezwo zwa ita uri vhathu vha takale.” Musi Wahashu Vho Rutherford vhe ngei Paris, vho dovha vha vhea nyambo i re na tshiṱoho tshine tsha ri “Vha Dzimiḽioni Vhane Vha Khou Tshila Zwino A Vha Nga Ḓo Vhuya Vha Fa.” Musi yeneyo nyambo i tshi thoma, holo yo vha yo tou pha! Ho vha na vhathu vha 300 vhe vha ṱoḓa u ḓivha zwo engedzeaho.
Bammbiri ḽa u kunguwedza nyambo yo ṋekedzwaho holoni ya Royal Albert ngei London
Kha vhege dzi tevhelaho, vhaṅwe vhahashu vho dalela Athene, Cairo, na Yerusalema. Uri vhathu vhe vha sumbedza dzangalelo henefho vha vhuyelwe, Wahashu Vho Rutherford vho ita uri hu vhe na fhethu hune bugu dza swikela hone ḓoroboni ya Ramallah tsini na Yerusalema. Vho Rutherford vha vhuyelela Yuropa vha ita uri hu vhe na ofisi Yuropa Vhukati, vha dzudzanya uri hu gandiswe dzibugu henefho.
U DZUMBULULWA HA KHAṰHULO I SONGO TEAHO
Nga September 1920, Vhagudi vha Bivhili vho bvisa khandiso yo khetheaho ya vhu 27 ya magazini wa The Golden Age ine ya dzumbulula u tovholwa ha Vhagudi vha Bivhili nga 1918. Mutshini wa Battleship we ra amba nga hawo, wo vha u tshi gandisa vhusiku na masiari hu u itela u gandisa kopi dzi fhiraho 4 miḽioni dza wonoyo magazini.
Tshinepe tsha Vho Emma Martin tshi bvaho mapholisani
Vhavhali vha wonoyo magazini vho pfa nga ha mulandu u songo ḓoweleaho wa wahashu wa tshifumakadzini Vho Emma Martin vhe vha vha vhe muvulanḓila ngei San Bernardino, California. Nga dzi 17 March 1918, vhone na vhaṅwe vhahashu vha tshinnani vhararu, Vho E. Hamm, Vho E. J. Sonnenburg na Vho E. A. Stevens vho ya muṱanganoni wa Vhagudi vha Bivhili vha si gathi.
Muṅwe munna we a vha e hone henefho o vha a songo ḓela u guda Bivhili. Onoyo munna o ṱanziela nga murahu a ri: “Nṋe ndi tshi ya kha wonoyo muṱangano . . . ndo vha ndo tou rumiwa nga Vhoramilayo vha muvhuso vhane vha vula milandu i sengiwaho khothe. Ndo vha ndo yela u wana vhuṱanzi.” Vhuṱanzi he a vha a tshi khou vhu ṱoḓa o vhu wana, vhune ha vha kopi ya The Finished Mystery. Wahashu Vho Martin na vhahashu vhararu vha tshinnani vha mbo ḓi farwa nga murahu ha maḓuvha a si gathi. Vho vhonwa mulandu wa u phaḓaladza bugu yo thivhelwaho.
Vho Emma na vhenevho vhahashu vha wanala vhe na mulandu nahone vha gwevhiwa u fhedza miṅwaha miraru vhe dzhele. Nga dzi 17 May 1920, musi khumbelo dzavho dza uri mulandu wavho u sedzuluswe dzi songo ṱanganedzwa, vho mbo ḓi valelwa dzhele. Fhedzi zwithu zwa ṱavhanya zwa vha khwiṋe.
Nga dzi 20 June 1920, Wahashu Vho Rutherford vho anetshela mafhungo a vhenevha vhahashu buthanoni ngei San Francisco. Vhathetshelesi vho tshuwiswa nga nḓila ye vhahashu vha farwa ngayo nahone vha mbo ḓi rumela muphuresidennde wa Amerika telegram. Vho ṅwala vha ri: “Ri dzhia u farelwa . . . ha Vho Martin . . . u pfuka mulayo zwi songo tea . . . Zwi a mangadza u vhona uri Vhaofisiri vho shumisa luvhi maanḓa avho . . . musi vha tshi fara Vho Martin nga vhukwila . . . vha vha valela dzhele.”
Nga tsha matshelo, Muphuresidennde Vho Woodrow Wilson vha mbo ḓi fhelisa tshigwevho tsha Wahashu Vho Martin na Vho Hamm, Vho Sonnenburg, na Vho Stevens. Ha mbo ḓi vha u fhela ha tshigwevho tshavho.
Musi ṅwaha wa 1920 u tshi fhela, Vhagudi vha Bivhili vho wana uri ho itea zwithu zwinzhi zwe zwa vha zwi tshi vha takadza. Mushumo wa ofisini khulwane wa ya u tshi engedzea nahone Vhakriste vha ngoho vha bvela phanḓa vha tshi ḓivhadza uri Muvhuso wa Mudzimu ndi ḽone fhulufhelo ḽa u tandulula thaidzo dza vhathu. (Mat. 24:14) Ṅwaha u tevhelaho wa 1921, wo vha u tshi ḓo vha wa u farakanea vhukuma nga u ḓivhadza ngoho ya Muvhuso.
^ phar. 18 Bugu ya The Finished Mystery yo vha i voḽumu ya vhu 7 kha bugu dza Studies in the Scriptures. Bugu ya The Finished Mystery ya gwati ḽa bammbiri ye ya gandiswa sa Tshiingamo tsha 1 March 1918 yo vha i tshi pfi “ZG.” “Z” yo vha i tshi imela Zion’s Watch Tower nahone samusi “G” ḽi ḽeḓere ḽa vhusumbe, yo vha i tshi imela uri ndi voḽumu ya vhusumbe.
