1. Vhathu vhanzhi vha aravha hani vhuṱali vhu bvaho Bivhilini? (Mirero 1:20, 21)

 MASHANGONI manzhi ri anzela u vhona vhahashu vho ima fhethu hune ha fhira vhathu vhanzhi vha tshi khou vha ṋea khandiso dza u vhala vha tshi khou ṅwethuwa. Khamusi no no vhuya na zwi ita. Arali no no zwi ita, khamusi zwo ita uri ni humbule luṅwalo lu re kha bugu ya Mirero lune lwa amba uri vhuṱali vhu khou vhidzelela vhu khoroni uri vhathu vha pfe mulaedza waho. (Vhalani Mirero 1:20, 21.) Bivhili na khandiso dzashu zwi na “vhuṱali ha vhukuma,” zwine zwa vha vhuṱali ha Yehova. Vhathu vha ṱoḓa honovhu vhuṱali uri vha wane vhutshilo vhu sa fheli. Ri a takala musi muthu a tshi ṱanganedza iṅwe ya khandiso dzashu. Fhedzi a si vhoṱhe vhane vha dzi ṱanganedza. Vhaṅwe a vha ṱoḓi na u ḓivha zwine Bivhili ya zwi amba. Vhaṅwe vha tou ri sea. Vha humbula uri Bivhili yo fhelelwa nga tshifhinga. Vhaṅwe vha sasaladza zwine Bivhili ya amba nga ha matshilele. Vha vhona u nga vhane vha tevhedza zwine ya amba vha ḓiita vha khwine. Fhedzi Yehova u bvela phanḓa a tshi ṋea vhathu vhoṱhe vhuṱali hawe nga lufuno. Nga nḓila dzifhio?

2. Vhuṱali ha vhukuma ri nga vhu wana ngafhi ṋamusi nahone ndi zwifhio zwine vhathu vhanzhi vha nanga u zwi ita?

² Iṅwe nḓila ine Yehova a ita ngayo uri vhuṱali ha vhukuma vhu pfiwe ndi nga Ipfi ḽawe, Bivhili. Muṅwe na muṅwe a nga kona u wana yeneyi bugu. Hu pfi mini nga ha khandiso dzashu dzine dza ṱalutshedza nga ha Bivhili? Ri a livhuwa Yehova ngauri dzi wanala nga nyambo dzi fhiraho 1 000. Vhane vha thetshelesa vhuṱali vhu bvaho kha Yehova nga u dzi vhala na u shumisa zwine vha zwi guda khadzo vha ḓo vhuyelwa. Fhedzi  vhathu vhanzhi vha nanga u sa thetshelesa Yehova. Musi vha tshi ṱoḓa u dzhia phetho, vha ḓitika nga vhone vhaṋe kana vha thetshelesa vhaṅwe vhathu. Vha ita na u ri sedzela fhasi ngauri ri nanga u tevhela zwine Bivhili ya amba. Ino thero i ḓo amba uri ndi ngani vhathu vha tshi ita nga u ralo. Fhedzi kha ri thome nga u amba uri ri nga wana hani vhuṱali vhu bvaho kha Yehova.

3. Ndi zwifhio zwine ra tea u zwi ita uri ri vhe na vhuṱali ha vhukuma?

³ Vhuṱali vhu nga amba u vha na vhukoni ha u shumisa zwine ra zwi ḓivha uri ri ite phetho dzavhuḓi. Fhedzi vhuṱali ha vhukuma vhu amba zwi fhiraho zwenezwo. Bivhili i ri: “U ofha Yehova ndi hone u ranga ha vhuṱali, na u ḓivha Mukhethwa-khethwa ndi u vha na ṱhalukanyo.” (Mir. 9:10) Ngauralo, musi ri tshi ṱoḓa u dzhia phetho ya ndeme, ri fanela u ḓivha zwine Yehova a zwi humbula nga ha yeneyo phetho. Ri nga zwi ita nga u guda Bivhili na khandiso dzo thewaho Bivhilini. Musi ri tshi ita zwenezwo, ri ḓo vha ri tshi khou sumbedza u vha na vhuṱali ha vhukuma.—Mir. 2:5-7.

4. Ndi ngani Yehova e ene fhedzi ane a nga ri ṋea vhuṱali ha vhukuma?

⁴ Yehova ndi ene fhedzi ane a nga ri ṋea vhuṱali ha vhukuma. (Vharoma 16:27) Ndi ngani ri tshi nga ri vhuṱali vhu bva kha Yehova? Tsha u thoma, samusi e Musiki, u a ḓivha zwoṱhe nga ha zwe a zwi sika. (Ps. 104:24) Tsha vhuvhili, zwoṱhe zwine Yehova a zwi ita zwi sumbedza uri o ṱalifha. (Vharoma 11:33) Tsha vhuraru, nyeletshedzo ya Yehova ya vhuṱali i vhuyedza vhane vha i shumisa. (Mir. 2:10-12) Arali ri tshi ṱoḓa u vha vho ṱalifhaho zwa vhukuma, ri tea u ṱanganedza dzenedzi ngoho dza ndeme na u ita uri dzi ri livhise musi ri tshi dzhia dziphetho na u livhisa nḓila ine ra tshila ngayo.

5. Hu bvelela mini musi vhathu vha sa tendi uri vhuṱali ha vhukuma vhu bva kha Yehova?

⁵ Vhathu vhanzhi vhane ra ṱangana navho tsimuni vha a tenda uri zwithu zwine ra zwi vhona kha mupo zwo sikwa nga nḓila yo nakaho, fhedzi vha ri a hu na Musiki. Vhaṅwe vhane ra ṱangana navho vha a tenda uri Mudzimu u hone, fhedzi vha humbula uri zwine Bivhili ya funza zwo fhelelwa nga tshifhinga nahone vha tshila nga nḓila ine vha funa. Mvelelo dzo vha dzifhio? Naa shango ḽi khwine ngauri vhathu vha ḓitika nga vhuṱali havho nṱhani ha u ḓitika nga vhuṱali ha Mudzimu? Naa vho wana dakalo ḽa vhukuma kana vha na fhulufhelo ḽo khwaṱhaho ḽa vhumatshelo? Zwine ra zwi vhona thungo dzoṱhe zwi ri khwaṱhisedza ngoho ine ya ri: “A hu na vhuṱali, ṱhalukanyo kana nyeletshedzo arali u tshi hanedza Yehova.” (Mir. 21:30) Zwenezwi zwi ri ṱuṱuwedza uri ri dzule ri tshi humbela Yehova uri a ri fhe vhuṱali ha vhukuma. Zwi ṱungufhadzaho ndi uri vhathu vhanzhi a vha iti nga u ralo. Ndi ngani?

6. U ya nga Mirero 1:22-25, ndi vhafhio vhane vha si ṱoḓe u thetshelesa vhuṱali ha Yehova?

⁶ Vhathu vhanzhi a vha thetshelesi musi vhuṱali ha vhukuma vhu tshi “vhidzelela vhu nḓilani.” U ya nga Bivhili, hu na zwigwada zwiraru zwa vhathu vhane vha hana vhuṱali. Vhenevho vhathu ndi: “Vha si na tshenzhelo,” “vhagoḓi” na “vha matsilu.” (Vhalani Mirero 1:22-25.) Kha ri sedzuluse uri ndi ngani vhenevha vhathu vha tshi hana vhuṱali ha Mudzimu na uri riṋe ri nga ita mini uri ri si fane navho.

7. Ndi ngani vhaṅwe vhathu vha tshi nanga u dzula vha tshi fana na “vha si na tshenzhelo”?

⁷ “Vha si na tshenzhelo” ndi vhathu vhane vha tenda tshiṅwe na tshiṅwe tshine vha tshi  pfa nahone vha xedzwa nga hu leluwaho. (Mir. 14:15, ṱms.) Ri anzela u ṱangana na vhathu vho raloho musi ri tsimuni. Sa tsumbo, humbulani nga ha vhathu vhanzhi vhane vha xedzwa nga vharangaphanḓa vha vhurereli kana vha politiki. Vhaṅwe vha tou tshuwa musi vha tshi zwi vhona uri vhenevho vharangaphanḓa vho vha zwifhela. Fhedzi vho bulwaho kha Mirero 1:22 vha nanga u dzula vha sa ri tshithu ngazwo ngauri vha zwi funa zwo tou ralo. (Yer. 5:31) Vha ṱoḓa u ita zwine vha funa nahone a vha ṱoḓi u ḓivha zwine Bivhili ya amba kana u tevhedza milayo yayo. Vhathu vhanzhi vha ḓipfa u fana na muṅwe mufumakadzi ane a dzhena kereke wa ngei Canada we a vhudza iṅwe Ṱhanzi a ri:“Arali mufunzi washu o ri xedza, ndi mulandu wawe, a si mulandu washu!” A ri ṱoḓi u edzisa vhathu vhane vha si vhe na ndavha.—Mir. 1:32; 27:12.

8. Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa uri ri vhe na vhuṱali ho teaho?

⁸ Bivhili i na tshiitisi tshavhuḓi musi i tshi ri ṱuṱuwedza uri ri vhe na “lutendo lwo khwaṱhaho” kana vhuṱali. (1 Vhakor. 14:20) Honoho vhuṱali ri vhu wana nga u shumisa vhulivhisi vhu re Bivhilini vhutshiloni hashu. Arali ra ita zwenezwo, ri ḓo vhona nḓila ine Bivhili ya ri thusa ngayo u iledza dzithaidzo na u dzhia phetho dza vhuṱali. Ndi zwavhuḓi u humbula nga ha phetho dze ra dzi dzhia. Sa tsumbo, arali ni tshi khou guda Bivhili nahone ni tshi ya miṱanganoni, fhedzi ni sa athu u ṋekedza Yehova vhutshilo haṋu na lovhedzwa, ni tea u humbulisisa nga ha zwine na tea u zwi ita uri ni swikelele tshenetsho tshipikwa. Arali no no lovhedzwa, naa ni khou vha muhuweleli na mugudisi wa khwine wa mafhungo maḓifha? Naa phetho dzine ra dzi dzhia dzi sumbedza uri ri livhiswa nga zwe ra zwi guda Bivhilini? Naa ri fara vhaṅwe nga nḓila ye Yesu a vha a tshi ḓo vha fara ngayo? Arali ri tshi vhona hune ra nga khwinisa hone, ri tea u humbula khumbudzo dza Yehova dzine dza “ita uri a si na tshenzhelo a ṱalifhe.”—Ps. 19:7.

9. “Vhagoḓi” vha sumbedza hani uri a vha ṱoḓi vhuṱali vhu bvaho kha Yehova?

⁹ Tshigwada tsha vhuvhili tsha vhathu vhane vha hana vhuṱali vhu bvaho kha Yehova ndi “vhagoḓi.” Nga zwiṅwe zwifhinga, vhenevho vhathu ri a ṱangana navho musi ri tsimuni. Vha takalela u goḓa vhaṅwe. (Ps. 123:4) Bivhili yo ri tsivhudza uri maḓuvhani a vhufhelo hu ḓo vha na vhathu vhanzhi vhane vha goḓa vhaṅwe. (2 Pet. 3:3, 4) U fana na vhakwasha vha Loto, vhaṅwe vhathu ṋamusi a vha thetshelesi tsivhudzo dzi bvaho kha Yehova. (Gen. 19:14) Vhathu vhanzhi vha sea vhathu vhane vha tevhedza zwine Bivhili ya zwi amba. Vhane vha goḓa vhaṅwe vha zwi ita ngauri vha langwa nga “nyemulo mmbi.” (Yuda 7, 17, 18) Zwine Bivhili ya zwi amba nga ha vhane vha goḓa vhaṅwe zwi fana na zwine zwa itwa nga vhagunei na vhaṅwe vhe vha ṱutshela Yehova.

10. Samusi zwo ṱaluswa kha Phisalema 1:1, ri nga thuswa nga mini uri ri si goḓe vhaṅwe?

¹⁰ Ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri si goḓe vhaṅwe? Iṅwe nḓila ndi nga u iledza u ṱwa na vhathu vhane vha gungula nga ha tshiṅwe na tshiṅwe. (Vhalani Phisalema 1:1.) Zwenezwi zwi amba uri a ro ngo tea u thetshelesa kana u vhala zwithu zwi bvaho kha vhagunei. Ri tea u ṱhogomela uri ri si thome u gungula nga ha tshiṅwe na tshiṅwe kana u timatima Yehova na vhulivhisi vhu bvaho ndanguloni yawe. Ri tea u ḓivhudzisa uri: ‘Naa ndi dzulela u gungula musi ri tshi ṋewa vhulivhisi vhuswa kana ri tshi ṱalutshedzwa zwithu nga nḓila ntswa? Naa ndi dzulela u ṱoḓa vhukhakhi kha vhahashu vhane vha khou ranga phanḓa?’ Musi ri tshi litsha u ita zwenezwo zwithu, zwi ḓo ita uri Yehova a takale.—Mir. 3:34, 35.

11. “Vha matsilu” vha dzhia hani nḓila ine Yehova a ṱoḓa ri tshi tshila ngayo?

 ¹¹ Tshigwada tsha vhuraru tsha vhathu vhane vha hana vhuṱali vhu bvaho kha Yehova ndi “vha matsilu.” Ndi matsilu ngauri vha hana u tshila nga nḓila ine Yehova a i ṱoḓa. Vha ita zwithu zwine vhone vha vhona u nga zwo luga. (Mir. 12:15) Vhenevho vhathu vha hana vhuṱali vhu bvaho kha Yehova, ane a vha ene Tshisima tsha vhuṱali. (Ps. 53:1) Musi ri tshi ṱangana navho tsimuni, vha a ri sasaladza ngauri riṋe ri tshila u tendelana na zwine Bivhili ya funza. Fhedzi vha nga si ri vhudze zwine zwa ḓo ita uri ri vhe na vhutshilo havhuḓi. Bivhili i ri: “Vhuṱali ha ngoho a vhu swikelelwi nga tsilu; a ḽi na zwine ḽa nga zwi amba khoroni.” (Mir. 24:7) Vha matsilu vha nga si ri ṋee nyeletshedzo ya vhuṱali. Ndi ngazwo Yehova a tshi ri tsivhudza uri ri ‘ṱutshele kule na tsilu.’—Mir. 14:7.

12. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri si fane na matsilu?

¹² Riṋe a ri fani na vhathu vhane vha si ṱoḓe u eletshedzwa nga Mudzimu. Nṱhani hazwo, ri guda u funa nḓila ine Yehova a humbula ngayo, u katela na u funa milayo yawe. Ri nga mu funa nga ho engedzeaho musi ri tshi vhambedza phaṱhutshedzo dzine ra dzi wana musi ri tshi mu thetshelesa na masiandoitwa ane a vha hone musi ri sa mu thetshelesi. Sedzani uri vhane vha si thetshelese vhuṱali vhu bvaho kha Yehova vha ṱangana na thaidzo dzifhio. Nga murahu, ni sedze uri inwi ni vhuyelwa hani musi ni tshi tevhedza zwine Yehova a amba.—Ps. 32:8, 10.

13. Naa Yehova u a ri kombetshedza uri ri thetshelese nyeletshedzo dzawe dza vhuṱali?

¹³ Yehova u ri ṋea nyeletshedzo dza vhuṱali, fhedzi ha ri kombetshedzi uri ri dzi tevhele. U dovha a ri vhudza uri vhane vha si thetshelese nyeletshedzo ya vhuṱali i bvaho khae vha ḓo ṱangana na masiandoitwa afhio. (Mir. 1:29-32) Vhane vha hana zwine Yehova a ṱoḓa “vha ḓo sedzana na mvelelo dzi si dzavhuḓi dza nḓila yavho.” Nga u ya ha tshifhinga, nḓila ine vha tshila ngayo i ḓo ita uri vha ṱangane na masiandoitwa a si avhuḓi nahone Yehova u ḓo vha fhelisa. Fhedzi vhane vha thetshelesa nyeletshedzo ya vhuṱali i bvaho kha Yehova na u i shumisa, vho fhulufhedziswa uri: “Ane a nthetshelesa u ḓo dzula o tsireledzea, ha nga thithiswi nga u ofha khombo.”—Mir. 1:33.

14-15. Ri guda mini kha Mirero 4:23?

¹⁴ Musi ri tshi shumisa vhuṱali vhu bvaho kha Mudzimu ri a vhuyelwa. Samusi ro amba nga hazwo, zwo leluwa u wana nyeletshedzo ya vhuṱali i bvaho kha Yehova. Sa tsumbo, kha bugu ya Mirero, Yehova u ri ṋea nyeletshedzo dzine dza dzulela u ri thusa. Kha ri ambe nga ha tsumbo nṋa fhedzi dza nyeletshedzo dza vhuṱali.

¹⁵ Tsireledzani mbilu yaṋu ya pfanyisedzo. Bivhili i ri: “Kha zwoṱhe zwine wa zwi linda, u lindese mbilu yau, ngauri ndi yone  tshisima tsha vhutshilo.” (Mir. 4:23) Humbulani nga ha zwithu zwine ra zwi ṱoḓa uri ri kone u tsireledza mbilu yashu. Ri tea u ḽa zwiḽiwa zwi re na pfushi, u ita nyonyoloso na u iledza mikhwa mivhi. Zwo tou ralo musi zwi tshi ḓa na kha mbilu yashu ya pfanyisedzo. Ri vha ri tshi tou nga ri khou ḽa zwiḽiwa zwi re na pfushi musi ri tshi guda Ipfi ḽa Mudzimu ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe, ri tshi lugiselela miṱangano, u ya miṱanganoni na u shela mulenzhe musi ri henefho. Musi ri tshi ya tsimuni tshifhinga tshoṱhe, ri vha ri tshi tou nga ri khou ita nyonyoloso. Ri iledza mikhwa mivhi nga u iledza zwithu zwine zwa nga tshinya nḓila ine ra humbula ngayo, zwi ngaho u ḓimvumvusa hu songo kunaho na khonani dzi si dzavhuḓi.

16. Ndi ngani Mirero 23:4, 5 i tshi ri thusa ṋamusi?

¹⁶ Fusheani nga zwine na vha nazwo. Bivhili i ri: “U songo ḓinetisa u itela u wana lupfumo.  . . Musi u tshi tou lu sedza, lu ḓo vha lu si tsheeho, ngauri lu ḓo mela phapha vhunga goni, lwa fhufhela ṱaḓulu.” (Mir. 23:4, 5) Zwi a leluwa uri vhathu vha xelelwe nga tshelede na thundu ine vha vha nayo. Fhedzi vhunzhi ha vhathu vho pfumaho na vhashayi vha ṱoḓa u ita tshelede nnzhi. Ndi ngazwo vha tshi ita zwithu zwine zwa tshinya dzina ḽavho, vhushaka havho na vhaṅwe na u tshinya mutakalo wavho. (Mir. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10) Fhedzi vhuṱali vhu bvaho kha Mudzimu vhu ri thusa uri ri si vhilaele lwo kalulaho nga ha tshelede. Zwenezwi zwi ri thusa uri ri si vhe na tseḓa, ri fushee na u takalela zwine ra vha nazwo.—Muh. 7:12.

17. Samusi zwo ambiwa kha Mirero 12:18, ndi zwifhio zwine zwa nga ri thusa uri ri vhe na “lulimi lwa wa vhuṱali”?

¹⁷ Ni humbule ni sa athu u amba. Arali ra sa ṱhogomela, ri nga vhaisa vhaṅwe nga zwine ra zwi amba. Bivhili i ri: “U sokou amba zwi ṱhavha sa banga, fhedzi lulimi lwa wa vhuṱali lu a fhodza.” (Mir. 12:18) Musi ri sa soli vhaṅwe nga vhukhakhi havho, zwi ḓo ita uri hu vhe na mulalo. (Mir. 20:19) Arali ri tshi ṱoḓa u khuthadza vhaṅwe nga zwine ra zwi amba, hu si u vha vhaisa, ri tea u vhala na u guda Ipfi ḽa Mudzimu tshifhinga tshoṱhe. (Luka 6:45) Musi ri tshi elekanya nga ha zwine Bivhili ya zwi amba, zwi ḓo ita uri maipfi  ashu a nge “tshisima tsha vhuṱali” tshine tsha homolosa vhaṅwe.—Mir. 18:4.

18. U shumisa zwi re kha Mirero 24:6 zwi nga ri thusa hani musi ri tsimuni?

¹⁸ Tevhelani vhulivhisi vhu bvaho ndanguloni. Bivhili i ri ṋea nyeletshedzo ine ya nga ri thusa. I ri: “Musi u tshi ya nndwani u wane vhulivhisi vhu bvaho kha o ṱalifhaho, u ḓo kunda arali u na vhaeletshedzi vhanzhi.” (Mir. 24:6) U shumisa lwonolwo luṅwalo zwi ri thusa hani uri ri vhe vhahuweleli na vhagudisi makone vha Bivhili? Nṱhani ha uri ri huwelele na u gudisa nga nḓila dzashu musi ri tsimuni, ri tevhedza zwine ndangulo ya ri vhudza zwone. Musi ri miṱanganoni, ri na vhaeletshedzi vhanzhi vha re na tshenzhelo vhane ra nga guda khavho nḓila ya u gudisa Bivhili. Zwiṅwe hafhu, ndangulo ya Mudzimu i ri ṋea khandiso na dzividio dzine dza thusa vhathu uri vha kone u pfesesa Bivhili. Naa ni khou guda u shumisa zwenezwi zwithu nga nḓila i bvelelaho?

19. Ni ḓipfa hani nga vhuṱali vhune Yehova a ri ṋea hone? (Mirero 3:13-18)

¹⁹ Vhalani Mirero 3:13-18. Ri a livhuwa uri Ipfi ḽa Mudzimu ḽi ri ṋea nyeletshedzo dzi shumaho. Ri nga si takale arali ri si na nyeletshedzo ya vhuṱali i bvaho Bivhilini. Kha heyi thero, ro vhona dziṅwe nyeletshedzo dza vhuṱali dzi re kha bugu ya Mirero. Ndi ngoho uri Bivhili yoṱhe i na nyeletshedzo dza vhuṱali dzi bvaho kha Yehova. Ri tea u dzula ri tshi shumisa nyeletshedzo i bvaho kha Yehova tshifhinga tshoṱhe. Vhunzhi ha vhathu a vha dzhieli nṱha honoho vhuṱali, fhedzi riṋe ri na vhungoho ha uri ‘vhane vha dzula vho farelela vhuṱali vha a takala.’