MIṄWAHANI ya vho-1930, khotsi anga na mme anga—James na Jessie Sinclair—vho pfulutshela ngei Bronx, Ḓoroboni ya New York. Muṅwe wa khonani yavho ho vha hu Willie Sneddon we a vha tshi bva navho ngei Scotland. Musi hu sa athu u fhela mimunithi i si gathi vho ṱangana, vhuraru havho vho thoma u amba nga ha miṱa yavho. Zwenezwo zwo itea miṅwahani i si gathi ndi sa athu u bebwa.

Mme anga vho vhudza Willie uri musi hu tsini na u thoma Nndwa ya Shango, khotsi avho na khaladzi avho muhulwane vho nwela khothe musi tshikepe tshavho tshi tshi thula maini Lwanzheni lwa Devhula. Willie o ri, “Khotsi aṋu vha heleni!” Willie o vha e muṅwe wa Ṱhanzi dza Yehova nahone mme anga vho wana ngoho ya Bivhili nga yeneyo nḓila i mangadzaho.

Zwe Willie a zwi amba zwo sinyusa mme anga ngauri vho vha vha tshi zwi ḓivha uri khotsi avho o vha e muthu o lugaho. Willie o dovha a ri, “Naa zwo vha zwi tshi ḓo ni takadza arali ndo ni vhudza uri Yesu o ya heleni?” Mme anga vho humbula nga ha zwe vha funzwa kerekeni, he vha vhudzwa uri Yesu o iswa heleni nahone a vuswa nga ḓuvha ḽa vhuraru. Nga zwenezwo, mme anga vho ḓivhudzisa uri, ‘Arali heleni hu fhethu hune ha shengedzwa vhathu vhavhi nga mulilo, ndi ngani Yesu o ya henefho?’ Zwenezwo zwo ita uri mme anga vha thome u vha na dzangalelo kha ngoho. Mme anga vho thoma u ya miṱanganoni Tshivhidzoni tsha ngei Bronx nahone vha lovhedzwa nga 1940.

Nga tshenetsho tshifhinga, vhabebi vha Vhakriste vho vha vha sa ṱuṱuwedzwi uri vha gude Bivhili na vhana vhavho. Musi ndi tshee muṱuku, khotsi anga vho vha vha tshi nṱhogomela musi mme anga vho ya miṱanganoni na musi vha tshi khou shela mulenzhe kha mushumo wa u huwelela mafheloni a vhege. Nga murahu ha miṅwaha i si gathi, nṋe na khotsi anga ro thoma u ya miṱanganoni na mme anga. Vho vha vha tshi fhisetshela u huwelela mafhungo maḓifha nahone vhe na pfunzo dza Bivhili dzi si gathi na vhathu vhane vha takalela. Zwi re zwone ndi uri nga zwiṅwe zwifhinga vho vha vha tshi guda na vhathu sa tshigwada ngauri pfunzo dzavho dzo vha dzi tshi dzula tsini na tsini. Ndo vha ndi tshi vha fhelekedza tsimuni musi tshikolo tsho vala. Nga yeneyo nḓila, ndo guda zwinzhi Bivhilini na nḓila ya u funza zwine ya zwi amba.

A thi ḓirwi khana nga u amba uri musi ndi  tshee muṱuku ngoho ndo vha ndi sa i dzhieli nzhele. Ndo vha ndi tshi i dzhia i si ya ndeme. Naho zwo ralo, musi ndi tsini na u vha na miṅwaha ya 12, ndo vha muhuweleli wa Muvhuso nahone u bva tsheetsho, ndo shela mulenzhe vhuḓinḓani tshifhinga tshoṱhe. Musi ndi na miṅwaha ya 16, ndo ḓiṋekedzela kha Yehova nahone nda lovhedzwa nga ḽa 24 July 1954 buthanoni ḽa ngei Toronto kha ḽa Canada.

Vhaṅwe vhahashu tshivhidzoni vho vha vhe miraḓo kana vho vhuya vha vha miraḓo ya muṱa wa Bethele. Vho vha na ṱhuṱhuwedzo khulwane kha nṋe. Nḓila ye vha vha vha tshi amba na u ṱalutshedza ngayo ngoho i re Bivhilini yo nṱuṱuwedza. Naho vhadededzi vhanga vho vha vha tshi ṱoḓa ndi tshi ya yunivesithi, ndo vha ndi na tshipikwa tsha u ya Bethele. Nga zwenezwo, ndo ita khumbelo ya u ya Bethele kha ḽeneḽo buthano ḽa ngei Toronto. Ndo dovha nda ita khumbelo nga 1955 buthanoni ḽa ngei Yankee Stadium, Ḓoroboni ya New York. Nga murahu, musi ndi na miṅwaha ya 17, ndo rambiwa uri ndi vhe muraḓo wa muṱa wa Bethele ya Brooklyn nga ḽa 19 September 1955. Nga ḓuvha ḽa vhuvhili ndi Bethele, ndo shuma u ṱanganyisa dzibugu ngei 117 Adams Street. Hu si kale ndo shuma kha mutshini wa u kuvhanganya dzibugu, we wa vha u tshi kuvhanganya masiaṱari a 32 uri hu bve bugu nthihi.

Nga murahu ha ṅwedzi ndi henefho, ndo iswa kha Muhasho wa Magazini ngauri ndo vha ndi tshi kona u thaipha. Tshifhingani tsho fhiraho, vhahashu vho vha vha tshi thaipha ḓiresi dza vhathu vhe vha ita khumbelo dza Tshiingamo na Awake! kha puleithi ya tsimbi ya u phirintha. Nga murahu ha miṅwedzi i si gathi, ndo shuma kha Muhasho wa u Rumela Thundu. Klaus Jensen we a vha e mulavhelesi wa wonoyo muhasho, o mmbudzisa arali ndi tshi nga kona u tshimbila na mureili wa ṱiraka we a vha tshi khou isa khandiso kha maṅwe mashango. Ho vha hu na masaga a dzimagazini e a vha a tshi fanela u iswa poswoni uri a rumelwe zwivhidzoni zwa ngei United States. Wahashu Jensen o amba  uri o vha a tshi humbula uri mushumo wa zwanḓa ndi wone wo nndugelaho. Ndo vha ndi musekene vhukuma nahone ndi tshi lemela kilogramu dza 57. Yeneyo mishumo yo ita uri ndi vhe na maanḓa. Wahashu Jensen o vha a tshi ḓivha zwe zwa vha zwo nndugela!

Muhasho wa Magazini wo vha u tshi dovha wa ṱhogomela khumbelo dza magazini dza tshivhidzo. Nga zwenezwo, ndo guda nyambo kha magazini dze dza vha dzi tshi gandiswa ngei Brooklyn na u rumelwa kha maṅwe mashango. Ho vha hu na nyambo nnzhi dze nda vha ndi sa athu u vhuya nda pfa nga hadzo, fhedzi ndo takadzwa nga u ḓivha uri magazini nnzhi dzashu dzi rumelwa fhethu hu re kule. Naho henefho fhethu ndo vha ndi sa hu ḓivhi nga tshenetsho tshifhinga, ndo vha ndi tshi ḓo vha na ndugelo ya u dalela henefho fhethu miṅwahani i ḓaho.

Nga 1961, ndo ṋewa mushumo wa u shuma Ofisini ya zwa Tshelede nga fhasi ha Grant Suiter we a vha e mulavhelesi. Nga murahu ha miṅwaha i si gathi, ndo vhidzwa ofisini ya Nathan Knorr we nga tshenetsho tshifhinga a vha e murangaphanḓa wa mushumo wa u huwelela wa shango ḽoṱhe. O mmbudza uri muṅwe wahashu we a vha a tshi shuma ofisini yawe u khou ya Tshikoloni tsha Vhuḓinḓa ha Muvhuso lwa ṅwedzi, nga murahu onoyo wahashu u ḓo ya u shuma kha Muhasho wa Tshumelo. Ndo ṋewa mushumo wawe nahone ndo shumisana na Don Adams. Ndo mangala vhukuma musi ndi tshi pfa uri wahashu Don ndi ene we a ṱanganedza khumbelo yanga ya Bethele buthanoni nga 1955. Kha yeneyo ofisi, ho vha hu tshi shuma vhahashu vhavhili Robert Wallen na Charles Molohan. Vhuṋa hashu ro shuma roṱhe lwa miṅwaha i fhiraho 50. Zwo takadza vhukuma u shuma na vhenevho vhahashu vha lwa muya!—Ps. 133:1.

U bva nga 1970, ndo ṋewa mushumo wa u dalela ofisi dza davhi dzi si gathi dza Watch Tower Society lwa vhege dzi si gathi ṅwaha muṅwe na muṅwe kana nga murahu ha miṅwaha mivhili, lwonolo lwendo lwo vha lu tshi vhidzwa  mushumo wa u dalela madavhi. Wonoyu mushumo wo vha u tshi katela u dalela miṱa ya Bethele na vharumiwa shangoni ḽoṱhe, u itela u vha khuthadza nga lwa muya na u sedza nḓila ine madavhi a shuma ngayo. Zwo takadza vhukuma u ṱangana na vhathu vhe vha ṱhaphudza kilasi dza u thoma dza Tshikolo tsha Gilead nahone vho vha vha tshi khou bvela phanḓa vha tshi shuma nga u fulufhedzea kha maṅwe mashango! Yo vha ndugelo yavhuḓi vhukuma u dalela mashango a fhiraho 90 a tshimbidzanaho na wonoyo mushumo.

Miraḓo yoṱhe ya muṱa wa Bethele ya ngei Brooklyn yo vha yo avhelwa uri i ṱanganele zwivhidzoni zwa Ḓoroboni ya ngei New York. Tshivhidzo tshe nda vha ndi khatsho ndi tsha ngei Bronx. Tshivhidzo tsha u thoma kha yeneyo ḓorobo tsho vha tsho no aluwa nahone tsho no bva zwivhidzo zwivhili. Tshivhidzo tsha u thoma tshe nda vha ndi tshi ṱanganela khatsho tsho vha tshi tshi ḓivhiwa sa Upper Bronx.

Vhukati ha vho-1960, muṱa wa Dziṱhanzi we wa vha u tshi amba Lulatvia, wo thoma u ṱanganela tshivhidzoni tsha ngei Bronx tshipembe nahone wonoyo muṱa wo pfulutshela tsimuni ya tshenetsho tshivhidzo. Ṅwananyana wavho wa tanzhe Livija, musi a tshi tou ṱhaphudza tshikolo, o vha muvulanḓila wa tshifhinga tsho ḓalaho. Nga murahu ha miṅwedzi i si gathi, o pfulutshela ngei Massachusetts he ha vha hu na ṱhoḓea khulwane ya vhahuweleli vha Muvhuso. Ndo thoma u mu ṅwalela nga ha zwine zwa khou itea tshivhidzoni nahone na ene o vha a tshi nṅwalela nga ha mvelaphanḓa ye a vha a tshi khou i ita vhuḓinḓani ngei Boston.

Nga murahu ha miṅwaha i si gathi, Livija o vhewa sa muvulanḓila o khetheaho. O vha a tshi ṱoḓa u ita zwoṱhe zwine a nga kona tshumeloni ya Yehova, nga zwenezwo, o ita khumbelo ya u ya Bethele nahone a ṱanganedzwa nga 1971. Zwo vhonala u nga Yehova o vha a tshi khou ntsumbedza onoyo muthu! Ro vhingana nga ḽa 27 October 1973 nahone yo vha i ndugelo khulwane vhukuma musi Wahashu Knorr a tshi ṋekedza nyambo munyanyani washu. Mirero 18:22 i ri: “We a wana musadzi o wana tshivhuya; o tou tondwa nga Yehova.” Nṋe na Livija ro tondwa nga miṅwaha i fhiraho 40 ri tshumeloni ya Bethele. Nahone ro bvela phanḓa ri tshi tikedza tshivhidzo tsha ngei Bronx.

Zwo vha zwavhuḓi vhukuma u shuma na Wahashu Knorr. O vha a tshi fhisetshela ngoho nahone a tshi dzhiela nṱha vhukuma mushumo wa vharumiwa shangoni ḽoṱhe. Vhaṅwe vhe vha rumelwa u shuma kha maṅwe mashango ho vha hu vhone fhedzi Dziṱhanzi. Zwo vha zwi tshi vhavha vhukuma u vhona Wahashu Knorr o farwa nga vhulwadze ha khentsara nga 1976. Ḽiṅwe ḓuvha musi o eḓela, o nkhumbela uri ndi mu vhalele dziṅwe thero dze dza vha dzi tshi ḓo gandiswa. O nkhumbela uri ndi vhidze Frederick Franz uri na ene a ḓe a thetshelese zwe zwa vha zwi tshi khou vhaliwa. Nga murahu ndo ṱhogomela uri Wahashu Franz o vha e na thaidzo ya maṱo nahone Wahashu Knorr o vha a tshi fhedza tshifhinga a tshi khou mu vhalela dzikhandiso.

Wahashu Knorr o lovha nga 1977, fhedzi vhe vha vha vha tshi mu ḓivha na u mu funa, vho khuthadzea vhukuma ngauri o ṱhaphudza buḓo  ḽawe kha ḽifhasi a tshi fulufhedzea. (Nzumb. 2:10) Nga murahu, Wahashu Franz o ranga phanḓa mushumo washu.

Nga tshenetsho tshifhinga, ndo vha ndi muṅwaleli wa Milton Henschel, we a shuma na Wahashu Knorr lwa maḓana a miṅwaha. Wahashu Henschel o mmbudza uri zwino vhuḓifhinduleli hanga Bethele ndi ha u thusa Wahashu Franz nga hune zwa nga konadzea ngaho. Tshifhinga tshoṱhe ndo vha ndi tshi mu vhalela khandiso dze dza vha dzi sa athu u gandiswa. Wahashu Franz o vha e na vhukoni ha u humbula zwithu nahone a tshi kona u livhisa ṱhogomelo kha zwe zwa vha zwi tshi khou vhaliwa. Zwo takadza vhukuma u mu thusa nga yeneyo nḓila u swika a tshi ṱhaphudza buḓo ḽawe kha ḽifhasi nga December 1992!

Miṅwaha ya 61 ye nda i fhedza ndi Bethele yo ṱavhanya u fhela. Vhabebi vhanga vhoṱhe vho lovha vha tshi fulufhedzea kha Yehova nahone ndo lavhelela nga maṱo matswuku u vha ṱanganedza shangoni ḽa khwine. (Yoh. 5:28, 29) A huna zwine ano maitele a zwithu a nga ri ṋea zwone zwine ra nga zwi vhambedza na ndugelo ya u shuma na vhahashu vha fulufhedzeaho vhane vha shumela vhathu vha Mudzimu shangoni ḽoṱhe. Nṋe na Livija ri nga amba uri kha miṅwaha yoṱhe ri tshumeloni ya tshifhinga tsho ḓalaho, “u takalela Yehova ndi one maanḓa [ashu].”—Neh. 8:10.

Vhathu vhoṱhe ndanguloni ya Yehova ndi vha ndeme nahone mushumo wa u phaḓaladza ngoho ya Muvhuso u khou bvela phanḓa. Zwo vha zwavhuḓi vhukuma nahone zwo vha ndugelo u shuma na vhahashu vhanzhi vho ḓiimiselaho na vha fulufhedzeaho lwa miṅwaha minzhi. Vhunzhi ha vhaḓodzwa vhe nda shuma navho vho ṱhaphudza buḓo ḽavho kha ḽifhasi. Fhedzi ndi livhuha vhukuma u vha khonani dza vhenevho vhahashu vha lwa muya vha fulufhedzeaho tshumeloni ya Yehova.