1. Ri nga ḓivhetshela tshipikwa tshifhio musi ri tshi khou ḓi aluwa?

MUSI ri tshi khou ḓi aluwa, ri nga ofha uri Yehova ha tsha ḓo ri shumisa u fana na musi ri tshee vhaswa. Naho ri si tsheena nungo u fana na musi ri tshee vhaswa, ri nga shumisa vhuṱali na vhutsila zwe ra zwi guda u thusa vhaswa uri vha vhe na vhukoni ndanguloni ya Yehova na uri vha vhe na vhuḓifhinduleli ho engedzeaho. Muṅwe muhulwane o ri: “Musi ndi tshi vho kundelwa u ita zwe nda vha ndi tshi zwi kona nga nṱhani ha vhulala, ndo takala ngauri ho vha hu na vhaswa vha tshinnani vhe vha vha vha tshi nga ita wonoyo mushumo.”

2. Ri ḓo amba nga ha mini kha ino thero?

² Kha thero yo fhiraho, ro amba nga ha nḓila ine vhaswa vha vhuyelwa ngayo musi vha tshi ḓikonanya na vhalala. Kha ino thero, ri ḓo amba nga ha u ḓiṱukufhadza, u ṱhogomela uri hu na zwine wa si kone u zwi ita, u livhuwa khathihi na mafunda. Ri ḓo vhona nḓila ine zwa nga thusa ngayo vhalala u shumisana na vhaswa zwa fhedza zwo thusa tshivhidzo tshoṱhe.

3. U ya nga Vhafilipi 2:3, 4, Mukriste a ḓiṱukufhadzaho u ita mini nahone zwi nga mu thusa hani?

³ Vhalala vha tea u ḓiṱukufhadza arali vha tshi ṱoḓa u thusa vhaswa. Muthu ane a ḓiṱukufhadza u dzhia vhaṅwe vhe vha ndeme u mu fhira kana vhe na vhukoni u mu fhira. (Vhalani Vhafilipi 2:3, 4.) Vhalala vhane vha ḓiṱukufhadza vha pfesesa uri hu na nḓila nnzhi dza u ita tshithu dzine dza shuma nahone dzine dza tendelana na Bivhili. Nga zwenezwo, a vha lavheleli uri vhathu vhoṱhe vha ite zwithu nga nḓila ye vhone vha vha vha  tshi zwi ita ngayo kale. (Muh. 7:10) Naho vha tshi nga thusa vhaswa nga u vha vhudza zwe vha zwi guda, vha tea u zwi pfesesa uri “vhuimo ha shango vhu khou shanduka” na uri vha nga tea u guda nḓila ntswa dza u ita zwithu.—1 Vhakor. 7:31.

4. Vhalavhelesi vha ḽiisela vha sumbedza hani mavhonele a ngaho a Vhalevi?

⁴ Vhalala vha ḓiṱukufhadzaho vha a zwi ṱhogomela uri musi vha tshi khou ḓi aluwa, a vha tsha kona u ita zwithu zwinzhi zwe vha vha vha tshi zwi kona. Sa tsumbo, kha ri humbule nga ha vhalavhelesi vhashu vha ḽiisela. Musi vha tshi vha na miṅwaha ya 70, vha humbelwa uri vha thome mushumo muswa. Zwenezwo zwi nga vha konḓela. Vho vha vho takala vhukuma musi vha tshi khou thusa zwivhidzo. Ndi mushumo we vha vha vha tshi u funa nahone vha kha ḓi fhisetshela u u ita. Fhedzi vha a zwi pfesesa uri ndi khwine wonoyo mushumo u tshi itwa nga vhahashu vha tshinnani vhane vha kha ḓi vha vhaswa. Vha na mavhonele a fanaho na a Vhalevi vha Isiraele ḽa kale vhe vha vha vha tshi tea u litsha u shuma denndeni ḽikhethwa musi vhe na miṅwaha ya 50. Vhenevho Vhalevi vho vha vha tshi takalela u shuma huṅwe na huṅwe. Vho vha vha tshi shuma nga mafulufulu zwe vha vha vha tshi nga kona na u thusa vhaswa nga hune vha nga kona ngaho. (Num. 8:25, 26) Ano maḓuvha musi vhalavhelesi vha ḽiisela vhe na miṅwaha ya 70, a vha tsha dalela zwivhidzo zwinzhi, fhedzi vha thusa na u ṱuṱuwedza tshivhidzo tshine vha vha khatsho.

5. Ni guda mini kha tsumbo ya Vho Dan na Vho Katie?

 ⁵ Kha ri ambe nga ha Vho Dan vhe vha vha mulavhelesi wa ḽiisela lwa miṅwaha ya 23. Musi Vho Dan vha tshi vha na miṅwaha ya 70, vhone na mufumakadzi wavho Vho Katie vho ṋewa mushumo wa u vha vhavulanḓila vho khetheaho. Vha khou shuma hani kha mushumo muswa we vha ṋewa wone? Vho Dan vha ri zwino vho farakanea vhukuma nga mushumo u fhira naho hu lini. Vha ita mishumo yavho ya tshivhidzoni, vha thusa vhahashu uri vha fanelee u vha vhashumeli tshivhidzoni nahone vha thusa vhaṅwe u huwelela ḓoroboni na dzidzhele. Vhoiwe vhalala ni nga thusa vhaṅwe nga zwithu zwinzhi hu sa londwi uri ni kha tshumelo ya tshifhinga tshoṱhe kana hai. Ni nga zwi ita hani? Ḓigudiseni u takalela mushumo muswa, ni ḓivhetshele zwipikwa zwiswa nahone ni livhise ṱhogomelo kha zwine na nga zwi kona nṱhani ha u i livhisa kha zwine na si zwi kone.

6. Ndi ngani zwi vhuṱali uri muthu a tende uri hu na zwine a si kone u zwi ita? Fanyisani.

⁶ Muthu ane a tenda uri hu na zwine a si kone u zwi ita, ha ḓidzhii e makonazwoṱhe. (Mir. 11:2) Zwenezwi zwi ita uri a dzule o takala nahone a tshi shuma vhukuma. Muthu a tendaho uri hu na zwine a si kone u zwi ita, ri nga mu vhambedza na muthu ane a khou gonya tshikwara nga goloi. Onoyo mureili u tea u tshintshela kha gere ya fhasi uri a kone u gonya tshenetsho tshikwara. Ndi ngoho uri u ḓo fhungudza luvhilo, fhedzi u ḓo vha a songo ima fhethu huthihi. Zwi fanaho na zwenezwo, muthu ane a tenda uri hu na zwine a si kone u zwi ita u a zwi ḓivha musi ho swika tshifhinga tsha uri a fhungudze luvhilo uri a kone u bvela phanḓa a tshi shumela Yehova na u thusa vhaṅwe.—Vhafil. 4:5.

7. Barasilai o zwi sumbedza hani uri u a zwi ḓivha uri hu na zwine a si kone u zwi ita?

⁷ Humbulani nga ha tsumbo ya Barasilai we a vha e na miṅwaha ya 80 musi Khosi Davida a tshi mu humbela uri a ye u dzula nae ngei musanda Yerusalema. Barasilai o hana nge a vhona uri a nga si zwi kone. Musi Barasilai a tshi vhona uri ene a nga si zwi kone sa izwi o no kalaha, a humbela uri ndi khwine hu tshi ya Kinehamu. (2 Sam. 19:35-37) U fana na Barasilai, vhalala vha sendelela vhaswa vha vha ṋea tshibuli tsha uri vha ite mushumo we wa vha u tshi itwa ngavho.

8. Malugana na u fhaṱiwa ha thembele, Khosi Davida o sumbedza hani uri u a tenda uri hu na zwine a si kone u zwi ita?

⁸ Khosi Davida o vhea tsumbo yavhuḓi ya u tenda uri hu na zwine a si zwi kone. O vha a tshi ṱoḓa u fhaṱela Yehova nnḓu nga mbilu yawe yoṱhe. Fhedzi musi Yehova a tshi mu vhudza uri wonoyo mushumo u ḓo u fha Salomo we a vha a tshi kha ḓi vha muswa, Davida o tendelana na yeneyo phetho ya Yehova nahone a ita zwoṱhe zwe a vha a tshi nga kona uri a lugiselele uri yeneyo thembele i fhaṱiwe. (1 Koron. 17:4; 22:5) Davida ho ngo humbula uri ndi ene we a vha o tea u fhaṱa thembele ngauri Salomo “u tshee muṱuku, ha na tshenzhelo.” (1 Koron. 29:1) Davida o vha a tshi zwi ḓivha uri thembele yo vha i tshi ḓo fhaṱiwa nga nṱhani ha uri Yehova o vha a tshi khou fhaṱutshedza wonoyo mushumo, hu si ngauri vhane vha khou ranga phanḓa vha na miṅwaha mingana kana vha na tshenzhelo nngafhani. U fana na Davida, vhalala vha bvela phanḓa vha tshi shumela Yehova nga nungo dzavho dzoṱhe naho vha sa tsha ita mishumo ye vha vha vha tshi i ita u thomani. Nahone vha a zwi ḓivha uri Yehova u ḓo fhaṱutshedza vhaswa vhane vha khou ita mishumo ye ya vha i tshi itwa nga vhenevho vhalala.

9. Muṅwe we a vha e muraḓo wa Komiti ya Davhi o sumbedza hani uri u a zwi ḓivha uri hu na zwine a si kone u zwi ita?

 ⁹ Musalauno ri na tsumbo ya wahashu ane a pfi Shigeo we a tenda uri hu na zwine a si kone u zwi ita. O vhewa uri a vhe muraḓo wa Komiti ya Davhi nga 1976 e na miṅwaha ya 30. Nga 2004, o vha mudzudzanyi wa Komiti ya Davhi. Nga murahu a ḓipfa a si tsheena nungo u fana na u thomani nahone a si tsha kona u fhedza mushumo wawe nga tshifhinga. A rabela nga hazwo, a humbula uri zwi nga vha khwine arali ha vha na wahashu muswa wa tshinnani ane a nga vha mudzudzanyi. Naho Shigeo a sa tsha vha mudzudzanyi, u kha ḓi bvela phanḓa a tshi shuma na miṅwe miraḓo ya Komiti ya Davhi. Tsumbo ya Barasilai, Khosi Davida na ya Shigeo dzi sumbedza uri muthu ane a ḓiṱukufhadza na ane a tenda uri hu na zwine a si kone u zwi ita, ha sedzesi zwine vhaswa vha kha ḓi tea u zwi guda, fhedzi u sedzesa zwine vha zwi kona. Ha nga ḓo vha dzhia sa vhathu vhane vha khou ṱaṱisana nae, fhedzi u ḓo shumisana navho.—Mir. 20:29.

10. Vhalala vha ḓipfa hani nga vhaswa tshivhidzoni?

¹⁰ Vhalala vha dzhia vhaswa vhe zwifhiwa zwi bvaho kha Yehova nahone vha livhuwa zwine vhenevha vhaswa vha zwi ita. Musi nungo dza vhalala dzi tshi ya dzi tshi fhela, vha a zwi livhuwa uri hu na vhaswa vhane vha kha ḓi vha na nungo vho ḓiimiselaho u ita mushumo u ṱoḓeaho na u shumela tshivhidzo.

11. Ruṱe 4:13-16 i sumbedza hani uri vhalala vha a vhuyelwa musi vha tshi tenda u thuswa nga vhaswa?

¹¹ Ri na tsumbo yavhuḓi Bivhilini ya mulala ane a pfi Naomi we a tenda u thusiwa nga muthu we a vha a tshi kha ḓi vha muswa. Mathomoni Naomi o kombetshedza Ruṱe mazwale  wawe we a vha e tshilikadzi uri a vhuyelele kha vhathu vhahawe. Fhedzi Ruṱe a hana u ṱutshela Naomi nahone a vhuyelela Betlehema nae. Naomi a takala vhukuma nge Ruṱe a ṱuwa nae nahone a tenda a tshi mu thusa. (Ruṱe 1:7, 8, 18) Zwo vhuyedza vhenevho vhafumakadzi vhavhili! (Vhalani Ruṱe 4:13-16.) Vhalala vha ḓiṱukufhadzaho vha edzisa tsumbo ya Naomi.

12. Muapostola Paulo o sumbedza hani u livhuwa?

¹² Muapostola Paulo o vha a tshi livhuwa u thusiwa nga vhahawe. Sa tsumbo, o livhuwa Vhakriste vha Filipi nge vha mu rumela zwifhiwa. (Vhafil. 4:16) O livhuwa thuso ye a i wana kha Timotheo. (Vhafil. 2:19-22) Paulo o dovha a livhuwa Mudzimu nge ha vha na vhe vha ḓa vha mu khuthadza musi a tshi khou iswa Roma e mufariwa. (Mish. 28:15) Paulo o vha e munna wa mafulufulu we a fara nyendo ndapfu a tshi ya u huwelela na u khwaṱhisa zwivhidzo. Naho zwo ralo, o vha a tshi ḓiṱukufhadza nahone a tshi tenda u thusiwa nga vhahawe.

13. Vhalala vha nga zwi sumbedza hani uri vha livhuwa u vha na vhaswa?

¹³ Vhoiwe vhalala, ni nga zwi sumbedza nga nḓila nnzhi uri ni livhuwa u vha na vhaswa tshivhidzoni tshaṋu. Tendani vha tshi ni thusa arali vha tshi ṱoḓa u ni thusa nga tshiendedzi, u ni rengela zwithu, kana nga dziṅwe ṱhoḓea. Ni zwi humbule uri ndi nḓila ine Yehova a sumbedza ngayo uri u a ni funa. Ni nga vha na vhukonani ho khwaṱhaho na vhane vha ni thusa. Ni dzule ni tshi thusa vhenevha vhaswa uri vha sendele tsini na Yehova nahone ni vha vhudze uri ni a takala vhukuma u vha vhona vha tshi ita zwo engedzeaho u itela u thusa tshivhidzo. Ni ite ni tshi ṱwa navho ni tshi vha anetshela zwe na zwi tshenzhela vhutshiloni haṋu. Na ita zwenezwo, ni ḓo ‘dzula ni tshi livhuwa’ Yehova nge a kokodzela vhenevho vhaswa tshivhidzoni.—Vhakol. 3:15; Yoh. 6:44; 1 Vhathes. 5:18.

14. Khosi Davida o sumbedza hani mafunda?

¹⁴ Tshiṅwe tshithu tsha ndeme tshine ra nga tshi guda kha Khosi Davida ndi tsha uri vhalala vha tea u vha na mafunda. O bvisa tshelede nnzhi na zwithu zwa ndeme kha lupfumo lwawe uri a tikedze u fhaṱiwa ha thembele. (1 Koron. 22:11-16; 29:3, 4) O zwi ita naho thembele yo vha i tshi ḓo vhidzwa nga dzina ḽa Salomo. Musi ri si tshee na nungo dza u shela mulenzhe kha u fhaṱa zwifhaṱo zwa ndangulo ya Yehova, ri nga bvela phanḓa u zwi tikedza nga miṋeelo yashu nga hune ra nga kona ngaho. Ri nga dovha ra thusa vhaswa nga nḓivho ye ra i wana nga miṅwaha ya musi ri tshi khou ḓi shuma.

15. Paulo o ṋea Timotheo zwifhiwa zwifhio zwa ndeme?

¹⁵ Humbulani nga ha tsumbo ya muapostola Paulo ya mafunda. O ramba Timotheo uri a ṱuwe nae kha nyendo dzawe dza vhurumiwa nahone a gudisa onoyo muswa maitele awe a u huwelela na u funza. (Mish. 16:1-3) Paulo o gudisa Timotheo uri a vhe muhuweleli wavhuḓi na mugudisi wa mafhungo maḓifha. (1 Vhakor. 4:17) Timotheo na ene a shumisa eneo maitele a Paulo u gudisa vhaṅwe u huwelela na u funza.

16. Ndi ngani Shigeo o gudisa vhaṅwe?

¹⁶ Vhalala ṋamusi a vha ofhi uri arali vha gudisa vhaswa u ita mushumo une vha u ita tshivhidzoni, vha ḓo sala vha si tsheena mushumo. Sa tsumbo, Shigeo we ra amba nga hae o dzula a tshi gudisa miraḓo ya Komiti ya Davhi vhe vha vha vhe vhaṱuku nga miṅwaha. O zwi ita uri a tikedze mushumo wa Muvhuso wa Mudzimu shangoni ḽe a vha a tshi dzula khaḽo. Nga zwenezwo, zwo ita uri hu vhe na wahashu o gudiswaho zwavhuḓi we a vha a tshi nga dzhia vhuimo hawe musi ene a si tsha vha mudzudzanyi. Shigeo o no fhedza miṅwaha i fhiraho 45 e muraḓo wa Komiti ya Davhi nahone u bvela phanḓa a tshi shumisa zwe a zwi guda uri a thuse  vhahashu vhane vha kha ḓi vha vhaswa. Ndi ngoho uri vhahashu vhane vha nga Shigeo vha thusa vhathu vha Mudzimu!

17. U tendelana na Luka 6:38, ndi zwifhio zwine vhalala vha nga fha vhaṅwe?

¹⁷ Vhoiwe vhalala ni na vhuṱanzi ha uri u shumela Yehova ndi nḓila ya khwine ya vhutshilo i fhiraho dzoṱhe. No zwi sumbedza nga tsumbo ya vhoiwe uri u guda vhulivhisi ha Bivhili na u vhu shumisa vhutshiloni hashu ndi zwithu zwavhuḓi. No vhona nḓila ye zwithu zwa vha zwi tshi itiwa ngayo tshifhingani tsho fhiraho, fhedzi zwino ni dovha na vhona uri zwi a ṱoḓea u tendelana na zwiimo zwine zwa khou shanduka. Vhoiwe vhalala vhane na kha ḓi bva u lovhedzwa ni nga kha ḓi thusa vhaṅwe nga nḓila nnzhi. Ni nga vha vhudza uri u ḓivha Yehova zwo ita hani uri ni takale nga tshenetshi tshifhinga tsha vhutshilo haṋu. Vhaswa vha nga takalela u pfa zwe na zwi tshenzhela na zwe na zwi guda. Arali na ‘dzula ni tshi ṋea,’ nga u shumisa zwe na zwi guda vhutshiloni haṋu u gudisa vhaṅwe, Yehova u ḓo ni fhaṱutshedza zwihulu.—Vhalani Luka 6:38.

18. Vhalala na vhaswa vha nga thusana hani?

¹⁸ Musi vhoiwe vhalala vha funwaho ni tshi vha na vhushaka ha tsini na vhaswa, ni ḓo kona u tikedzana. (Vharoma 1:12) Mulala na muswa vha na zwithu zwa ndeme zwine muṅwe a si vhe nazwo. Vhalala vha na vhuṱali na tshenzhelo zwe vha zwi wana musi vha tshi khou ḓi tshila. Vhaswa vha na nungo. Musi vhalala na vhaswa vha tshi shumisana sa dzikhonani, vha rendisa Khotsi ashu wa ṱaḓulu a re na lufuno nahone vha vhuyedza vhoṱhe tshivhidzoni.