Mathomoni a vho 1940, vhabebi vhanga vho thoma u guda Bivhili na Ṱhanzi dza Yehova. Naho vha songo bvela phanḓa na u guda, mme anga vho vha vha tshi kha ḓi wana kopi dza Tshiingamo na Awake! Nga 1950, ho vha na buthano ḽa tshaka dzoṱhe ngei New York nahone muṱa wahashu wo ya.

Nga murahu ha zwenezwo, wahashu Vho Lawrence Jeffries vho thoma u ri dalela. Vho lingedza u nthusa uri ndi gude ngoho. U thomani, ndo vha ndi sa tendelani navho kha mafhungo a uri Ṱhanzi dza Yehova a vha dzheneleli kha mafhungo a politiki na u ya vhuswoleni. Ndo vha vhudza uri arali vhathu vhoṱhe vha Amerika vha nga hana u ya nndwani, maswina a ḓo ri ṱhasela a ri dzhiela shango. Fhedzi Vho Jeffries a vho ngo mphelela mbilu, vho mmbudzisa uri: “Inwi ni vhona u nga arali vhathu vhoṱhe vha Amerika vha tshi khou gwadamela Yehova nahone maswina a ḓa a vha ṱhasela, Yehova u ḓo ita mini?” Zwe vha zwi amba zwo ita uri ndi zwi vhone uri mavhonele anga o khakhea. Zwenezwo zwo ita uri ndi ṱoḓe u guda ngoho i re Bivhilini nga ho engedzeaho.

Ndo mbo ḓi fhedza awara nnzhi ndi tshi khou vhala Zwiingamo na Awake zwa kale zwe mme anga vha vha vho zwi vhea. Nga u ya ha tshifhinga, ndo mbo ḓi zwi vhona uri zwine nda khou zwi guda ndi ngoho, nda tenda Vho Jeffries vha tshi guda na nṋe Bivhili. Zwiṅwe hafhu, ndo thoma u ya miṱanganoni tshifhinga tshoṱhe. Ndo vha ndi tshi funa zwe nda vha ndi tshi khou zwi guda, nda mbo ḓi vha muhuweleli wa mafhungo maḓifha. Zwipikwa zwanga zwo shanduka musi ndi tshi pfesesa uri “ḓuvha ḽihulu ḽa Yehova ḽi tsini.” (Tsef. 1:14) Ndo vha ndi si tsha ṱoḓa u ya yunivesithi, fhedzi ndo vha ndi tshi khou ṱoḓa u thusa vhaṅwe uri vha gude ngoho i re Bivhilini.

Ndo fhedza sekondari nga dzi 13 dza June 1956 nahone nga murahu ha maḓuvha mararu, ndo mbo ḓi lovhedzwa kha guvhangano ḽa ḽiisela. Nga tshenetsho tshifhinga, ndo vha ndi sa zwi ḓivhi uri Yehova u ḓo mphaṱutshedza nga zwithu zwinzhi ngauri ndo khetha u guda nga hae na u gudisa vhaṅwe nga hae.

Nga murahu ha miṅwedzi ya rathi musi ndo no lovhedzwa, ndo mbo ḓi vha muvulanḓila wa tshifhinga tshoṱhe. Vhuḓinḓa ha Muvhuso ha December 1956 ha Tshiisimane ho vha vhu na tshiṱoho tshine tsha ri “Can You Serve Where the Need Is Great?” Na nṋe ndo vha ndi tshi nga zwi ita. Ndo vha ndi tshi khou ṱoḓa u thusa fhethu hune hu si vhe na vhahuweleli vhanzhi vha mafhungo maḓifha.—Mat. 24:14.

Ndo mbo ḓi pfulutshela Edgefield kha ḽa South Carolina. Tshivhidzo tsha henefho tsho vha tshi na vhahuweleli vhaṋa fhedzi. Musi nṋe ndi tshi swika, ho mbo ḓi vha na vhahuweleli vhaṱanu. Ro vha ri tshi farela miṱangano kha iṅwe ya kamara dza wahashu wa henefho. Ṅwedzi muṅwe na muṅwe, ndo vha ndi tshi shuma awara dza 100 tsimuni. Ndo vha ndi tshi dzula ndo farakanea ngauri ndo vha ndi tshi ranga phanḓa tsimuni na u ita nyambo miṱanganoni. Zwi takadzaho ndi uri musi ndi tshi ita mishumo yo engedzeaho tshivhidzoni, ndo vha ndi tshi guda zwo engedzeaho nga ha Yehova.

Muṅwe mufumakadzi we a vha e tshilikadzi we nda vha ndi tshi vhala nae Bivhili o vha e na motshara ngei Johnston, he ha vha hu si kule na hune nda dzula hone. O mbo ḓi nṋea mushumo wa tshifhinganyana nahone a tenda ri tshi shumisa tshifhaṱo tshawe tshiṱuku henefho uri ri kone u farela miṱangano.

Wahashu Vho Jolly Jeffries vhe vha vha vhe ṅwana wa Vho Jeffries vhe vha ngudisa Bivhili, vho ḓa hune nda dzula hone vha tshi khou bva Brooklyn, New York, ra mbo ḓi vula nḓila roṱhe. Ro vha ri tshi dzula kha tshigariki tshiṱuku tshe muṅwe wahashu a vha o ri hadzima tshone.

Ro vha ri sa holi tshelede nnzhi South Carolina. Ro vha ri tshi hola doḽara mbili kana tharu nga ḓuvha. Ḽiṅwe ḓuvha ndo vha ndo shumisa tshelede yanga ya u fhedzisela u itela u renga zwiḽiwa. Musi ndi tshi khou bva vhengeleni, muṅwe munna o mbo ḓi ḓa kha nṋe a mmbudzisa uri: “Ni khou ṱoḓa mushumo? Ndi ḓo ni badela doḽara nthihi nga awara.” O nṋea mushumo wa maḓuvha mararu uri ndi kunakise he ha vha hu tshi khou itwa mushumo wa u fhaṱa. Zwo vha zwi tshi tou vha khagala uri Yehova u khou nthusa uri ndi bvele phanḓa ndi tshi dzula Edgefield. Ndo mbo ḓi dzula henefho nahone nga 1958 ndo mbo ḓi ya buthanoni ḽa tshaka dzoṱhe ngei New York.

Nga ḓuvha ḽa vhuvhili ḽa buthano, ho itea tshiṅwe tshithu tsho khetheaho. Ndo ṱangana na Vho Ruby Wadlington, vhe vha vha vha tshi shuma sa muvulanḓila wa tshifhinga tshoṱhe ngei Gallatin kha ḽa Tennessee. Nga nṱhani ha uri roṱhe ro vha ri tshi khou ṱoḓa u vha vharumiwa, ro mbo ḓi ya kha muṱangano wa vhane vha ṱoḓa u ya Tshikoloni tsha Gilead kha ḽeneḽo buthano. Nga murahu, ro mbo ḓi thoma u ṅwalelana marifhi. Ndo mbo ḓi humbelwa uri ndi ḓe ndi vhee nyambo ya khagala Gallatin. Musi ndi tshee henefho, ndo mbo ḓi humbela Vho Ruby uri ri vhingane. Ndo mbo ḓi pfulutshela kha tshivhidzo tsha Vho Ruby nahone ro vhingana nga 1959.

Musi ndi na miṅwaha ya 23, ndo mbo ḓi vha mushumeli wa tshivhidzo (ane zwino a ḓivhiwa sa mudzudzanyi wa tshigwada tsha vhahulwane) ngei Gallatin. Vho Charles Thompson vho vha vha tshi kha ḓi tou bva u vha mulavhelesi wa ḽiisela musi vha tshi dalela tshivhidzo tshashu. Vho vha vhe na tshenzhelo, fhedzi vho vha vha tshi nkhumbela uri ndi ambe mavhonele  anga nga ha nḓila ine vhahashu vha khou ṱoḓa ngayo thuso na nga ha nḓila ine vhalavhelesi vha ṱhogomela ngayo zwivhidzo. Vho ngudisa uri ndi zwa ndeme u vhudzisa mbudziso na uri ri tea u thoma ra ḓivha mafhungo oṱhe nga vhuḓalo musi ri sa athu u ita phetho.

Nga May 1964, ndo mbo ḓi rambiwa uri ndi ye kha Tshikolo Tsha Vhuḓinḓa Ha Muvhuso tsha ṅwedzi muthihi ngei South Lansing, New York. Vhahashu vhe vha vha vha tshi khou funza kha tshenetsho tshikolo vho ita uri ndi ṱoḓe u guda zwo engedzeaho nga ha Yehova na u vha khonani yawe ya tsini.

Nga January 1965, nṋe na Vho Ruby ro humbelwa uri ri ite mushumo wa u dalela zwivhidzo. Kha ḽiisela ḽashu ḽa u thoma, ro vha ro fhiwa fhethu huhulwane. Ho vha hu tshi bva Knoxville, Tennessee u swika tsini na Richmond, Virginia. Ho vha hu tshi katela na zwivhidzo zwi re North Carolina, Kentucky na zwa West Virginia. Ro vha ri tshi dalela zwivhidzo zwa vharema fhedzi ngauri milayo ya tshipembe ha Amerika yo vha i sa tendi vharema vha tshi ṱangana na vhatshena. Vhahashu vha henefho vho vha vha tshi shaya nahone ro guda u kovhelana zwiṱuku-ṱuku zwine ra vha nazwo. Muṅwe wahashu we a vha a mulavhelesi wa ḽiisela lwa tshifhinga tshilapfu o ngudisa zwithu zwa ndeme, o ri: “Musi ni tshi ya zwivhidzoni, ni songo ita u nga inwi ni muhulwane khavho. Arali ni tshi ṱoḓa u vha thusa, vha tea u ni dzhia sa wahavho.”

Musi ro dalela tshiṅwe tshivhidzo tshiṱuku, Vho Ruby vho mbo ḓi thoma u guda Bivhili na muṅwe mufumakadzi we a vha e na ṅwana a re na ṅwaha muthihi. Musi hu si na muthu ane a nga guda na onoyo mufumakadzi, Vho Ruby vho vha vha tshi guda nae nga u mu ṅwalela marifhi. Musi ri tshi dovha ra dalela tshenetsho tshivhidzo, onoyo mufumakadzi o vha a tshi ḓa miṱanganoni tshifhinga tshoṱhe. Musi hu tshi ḓa vhahashu vha tshifumakadzini vhavhili vhane vha vha vhavulanḓila vho khetheaho kha tshenetsho tshivhidzo, vho mbo ḓi bvela phanḓa na u guda nae nahone a lovhedzwa. Nga murahu ha miṅwaha i ṱoḓaho u vha 30 nga 1995, ri ngei Bethele ya Patterson, muṅwe wahashu wa tshifumakadzini o mbo ḓi ḓa a amba na Vho Ruby. Ho vha hu ṅwana wa mufumakadzi we a vha a tshi guda na Vho Ruby. Onoyo wahashu na munna wawe vho vha vho ḓa Tshikoloni tsha Gilead, vhe kha kiḽasi ya vhu 100.

Ḽiisela ḽashu ḽa vhuvhili ḽo vha ḽi Florida kati. Nga tshenetsho tshifhinga, ro vha ri tshi khou ṱoḓa goloi, ra mbo ḓi i renga nga mutengo wavhuḓi. Fhedzi nga vhege ya u tou thoma ri na yeneyo goloi, ho mbo ḓi tshinyala tshiṅwe tshithu kha nzhini yayo. Ro vha ri si na tshelede ya u i lugisa. Ndo mbo ḓi founela muṅwe wahashu we nda vha ndi tshi humbula uri a nga ri thusa. O mbo ḓi humbela muṅwe wa vhashumi vhawe uri a ri lugisele yeneyo goloi nahone onoyo wahashu o vha a sa khou ṱoḓa ri tshi mu badela nge a i lugisa. O ri: “A ni nkolodi na peni.” O dovha a ri ṋea na tshelede sa tshifhiwa. Zwenezwo zwo vha zwi tshi tou sumbedza uri Yehova u a ṱhogomela vhashumeli vhawe. Zwo ri humbudza uri na riṋe ri tea u sumbedza vhaṅwe mafunda.

Musi ri tshi dalela zwivhidzo, ro vha ri tshi dzula miḓini ya vhahashu. Zwenezwo zwo ita uri ri kone u vha na khonani nnzhi dzavhuḓi. Ḽiṅwe ḓuvha musi ndi tshi khou ṅwala muvhigo nga ha tshivhidzo tshe nda vha ndo tshi dalela, ndo mbo ḓi sia ḽeneḽo bammbiri kha typewriter. Musi ndi tshi vhuya nga madekwana, ndo mbo ḓi wana ṅwana wa henefho a re na miṅwaha miraru o isa phanḓa na u nṅwalela wonoyo muvhigo. Ndo vha ndi tshi mu kolela nga hazwo lwa miṅwaha minzhi.

Nga 1971, ndo mbo ḓi wana vhurifhi he vhahashu vha vha vha tshi khou nkhumbela uri ndi ye u shuma sa mulavhelesi wa tshiṱiriki ngei New York. Ro vha ro tshuwa. Musi ri tshi pfulutshela henefho, ndo vha ndi na miṅwaha ya 34 fhedzi. Vhahashu vha henefho vho nṱanganedza nga zwanḓa zwivhili naho ndo vha ndi mulavhelesi wa tshiṱiriki wa u tou thoma wa murema.

Samusi ndo vha ndi tshi shuma sa mulavhelesi wa tshiṱiriki, ndo vha ndi tshi ḓiphiṋa nga u funza nga ha Yehova mafhelo a vhege maṅwe na maṅwe kha guvhangano ḽa ḽiisela. Vhunzhi ha vhalavhelesi vha ḽiisela vha henefho vho vha vhe na tshenzhelo u mphira. Muṅwe wavho o vha o ṋekedza nyambo ya musi ndi tshi lovhedzwa, ngeno Vho Theodore Jaracz vho fhedzisela vho vha muraḓo wa Tshigwada tshi Langaho. Ho vha hu tshi dovha ha vha na vhahashu vhanzhi vha re na tshenzhelo vhe vha vha vha tshi shuma Bethele ya Brooklyn. Ndi livhuwa vhalavhelesi na vhahashu vhane vha shuma Bethele vhe vha ita uri ndi ḓipfe ndo vhofholowa. Ndo tou ḓivhonela nga anga uri ndi vhalisa vhane vha funa nngu vhe vha vha vha tshi ḓitika nga Ipfi ḽa Mudzimu nahone vho vha vha tshi fhulufhedzea kha ndangulo ya Yehova. Nga nṱhani ha uri  vho vha vha tshi ḓiṱukufhadza, zwo ita uri zwi nndelutshele u shuma sa mulavhelesi wa tshiṱiriki.

Nga 1974, Tshigwada tshi Langaho tsho mbo ḓi ri vhaṅwe vhalavhelesi vha vhe vhalavhelesi vha tshiṱiriki. Nṋe ndo mbo ḓi humela kha u vha mulavhelesi wa ḽiisela, fhedzi zwa zwino ro vha ri South Carolina. Zwi takadzaho ndi uri nga tshenetsho tshifhinga vharema na vhatshena vho vha vha tshi vho kona u ṱanganela vhoṱhe nahone zwenezwo zwo ita uri vhahashu vha takale.

Mafheleloni a 1976, ndo mbo ḓi humbelwa uri ndi ye kha ḽiisela ḽa Georgia, hune ha vha vhukati ha Atlanta na Columbus. Ndi kha ḓi humbula musi ndi tshi khou ita nyambo ya mbulungo ya vhana vhaṱanu vha vharema vhe vha lovha nga nṱhani ha uri vhaṅwe vhathu vho vha vho fhisa muḓi wahavho. Mme a vhenevho vhana vha valelwa sibadela nga nṱhani ha uri vho vha vho huvhala. Vhunzhi ha vhahashu vha vharema na vhatshena vho vha vha tshi dzulela u ya sibadela u itela u khuthadza vhenevho vhabebi. Ndo zwi vhona uri vhahashu vha a funana. Musi vhahashu vha tshi sumbedza u pfelana vhuṱungu zwi ita uri vha kone u konḓelela zwiimo zwi konḓaho.

Nga 1977, ro mbo ḓi humbelwa uri ri ḓe u shuma lwa miṅwedzi i si gathi Bethele ya Brooklyn. Musi mushumo we ra vha ro yela wone wo no vha tsini na u fhela, miraḓo mivhili ya Tshigwada tshi Langaho vho mbo ḓi ṱangana na nṋe vha nkhumbela arali nṋe na Vho Ruby ri tshi nga takalela u shuma Bethele lwa tshifhinga tshoṱhe. Ro mbo ḓi tenda.

Ndo shuma kha Muhasho wa Tshumelo lwa miṅwaha ya 24, hune vhahashu vha anzela u thusa kha u fhindula mbudziso dzi konḓaho. Lwa miṅwaha minzhi, Tshigwada tshi Langaho tsho ri ṋea vhulivhisi vhune ha tshimbidzana na zwine zwa funzwa nga Bivhili. Honovhu vhulivhisi ri vhu shumisa u itela u fhindula mbudziso nahone nga murahu, ri dovha ra vhu shumisa u itela u gudisa vhalavhelesi vha ḽiisela, vhahulwane na vhavulanḓila. Honovhu vhulivhisi ho no thusa vhanzhi uri vha kone u vha Vhakriste vho vhibvaho nahone zwi khou vhuyedza ndangulo ya Yehova.

U bva nga 1995 u swika nga 2018, ro vha ri tshi dalela madavhi o fhambananaho ngauri ndo vha ndi tshi shuma sa muimeleli wa ofisi khulwane, we a vha a tshi ḓivhiwa sa mulavhelesi wa ofisi dza madavhi. Ndo vha ndi tshi ṱangana na Komiti dza Madavhi, vhane vha shuma Bethele na vharumiwa u itela u vha ṱuṱuwedza na u vha thusa kha thaidzo dzine vha khou ṱangana nadzo. Nahone musi vhahashu vha tshi ri vhudza tshenzhelo dzavho, vho vha vha tshi ri ṱuṱuwedza. Sa tsumbo, ro dalela Rwanda nga 2000. Ro pfa ro ṱuṱuwedzea musi ri tshi pfa uri vhaṅwe vhahashu na vhaṅwe vhane vha shuma Bethele vho ponyoka nndwa ye ya vha hone nga 1994. Vhunzhi havho vho vha vho lovhelwa nga vhathu vhane vha vha funa. Hu sa londwi thaidzo dze vha vha vha khou ṱangana nadzo, vhenevho vhahashu vho vha vha tshi sumbedza uri vha na lutendo, vha na fhulufhelo nahone vho takala.

Zwa zwino ri na miṅwaha i fhiraho 80. Lwa miṅwaha ya 20 yo fhiraho, ndo vha ndi tshi shuma kha Komiti ya Davhi ḽa Amerika. A tho ngo ya yunivesithi; fhedzi ndo wana pfunzo ya nṱhesa ine ra i wana kha Yehova na ndangulo yawe. Zwenezwi zwo ita uri ndi kone u funza vhaṅwe ngoho i re Bivhilini, ine ya ḓo vha vhuyedza vhutshilo havho hoṱhe. (2 Vhakor. 3:5; 2 Tim. 2:2) Ndo no vhona nḓila ine mulaedza u re Bivhilini wa khwinisa ngayo nḓila ine vhathu vha tshila ngayo na u vha thusa uri vha vhe khonani dza Musiki wavho. (Yak. 4:8) Musi zwi tshi konadzea, nṋe na Vho Ruby ri bvela phanḓa ri tshi ṱuṱuwedza vhaṅwe uri vha dzhiele nṱha ndugelo ine vha vha nayo ya u guda nga ha Yehova na u gudisa vhaṅwe ngoho i re Bivhilini. Yeneyo ndi ndugelo khulwanesa ine mushumeli wa Yehova a vha nayo.