1. Ndi mini zwine ra nga vhudzisiwa tshikoloni kana mushumoni?

 NI ḒIPFA hani musi muthu ane na shuma nae kana ane na dzhena nae tshikolo a tshi ni vhudzisa nga ha zwine na zwi tenda? Naa ni a tshuwa? Vhunzhi hashu ri a tshuwa. Fhedzi yeneyo mbudziso i nga ri thusa uri ri pfesese zwine onoyo muthu a zwi humbula kana zwine a zwi tenda nahone zwi nga ita uri zwi ri lelutshele u mu vhudza mafhungo maḓifha. Fhedzi nga zwiṅwe zwifhinga, muthu a nga vhudzisa mbudziso zwi tshi khou itiswa ngauri ha tendelani na riṋe kana a tshi khou ṱoḓa u ṱaṱa khani na riṋe. Zwenezwo a zwi ngo tea u ri mangadza ngauri vhaṅwe vhathu vho vhudzwa mazwifhi nga ha zwine ra zwi tenda. (Mish. 28:22) Zwiṅwe hafhu, ri khou tshila “maḓuvhani a vhufhelo,” kha tshifhinga tshine vhathu vhanzhi a vha “tendelani na vhaṅwe” nahone vha “ita zwa dzikhakhathi.”—2 Tim. 3:1, 3.

2. Ndi ngani u vuḓa zwi zwithu zwavhuḓi?

² Ni nga ḓivhudzisa uri: ‘Ndi nga vha hani na vhulenda na vhuthu musi muṅwe muthu a tshi khou ṱoḓa u ṱaṱa khani na nṋe nga ha zwine nda zwi tenda?’ Ndi mini zwine zwa nga ni thusa? Ndi u vuḓa. Muthu o vuḓaho ha ṱavhanyi u sinyuwa, fhedzi u a ḓifara musi vhaṅwe vha tshi mu sinyusa kana a sa ḓivhi nḓila ine a nga fhindula ngayo. (Mir. 16:32) Ni nga pfa u nga u vuḓa a zwo ngo leluwa. Ni nga guda hani u vha muthu o vuḓaho? Ni nga fhindula hani no vuḓa musi muṅwe muthu a tshi ni vhudzisa zwine na zwi tenda? Nahone arali ni mubebi, ni nga thusa hani vhana vhaṋu u ri vha gude u imelela lutendo lwavho vho vuḓa? Kha ri vhone.

3. Ndi ngani ri tshi nga ri u vuḓa a si u shaya nungo, ndi u vha na maanḓa? (2 Timotheo 2:24, 25)

³ Vhathu vho vuḓaho vha na maanḓa. Zwi ṱoḓa maanḓa uri muthu a dzike musi hu na vhuimo vhune ha nga mu sinyusa. U vuḓa ndi tshiṅwe tsha zwithu “zwi aṋwiwaho nga muya.” (Vhagal. 5:22, 23) Ipfi ḽa Tshigerika ḽo ṱalutshedzelwaho nga uri “u vuḓa” nga zwiṅwe zwifhinga ḽo vha ḽi tshi shumiswa u ṱalusa bere yo alutshelaho ḓakani, ye ya gudiswa uri i kone u langea. Humbulani nga ha bere yo alutshelaho ḓakani ine ya thoma u vha na vhulenda. Naho yeneyo bere i na vhulenda, i vha i tshi kha ḓi vha na maanḓa. Vhathu vha nga guda hani u vha vho vuḓaho fhedzi vha vha vha tshi kha ḓi vha na maanḓa? Ri nga si zwi kone nga riṋe vhaṋe. Ri tea u rabelela muya wa Mudzimu, ri humbele Mudzimu uri a ri thuse u vha vho vuḓaho. Hu na vhathu vhanzhi vho gudaho u vuḓa. Sa tsumbo, vhunzhi ha vhahashu vho kona u vuḓa musi vhathu vha tshi lingedza u ṱaṱa khani navho. Nahone zwenezwi zwo thusa vhaṅwe uri vha shandule mavhonele avho nga ha Ṱhanzi dza Yehova. (Vhalani 2 Timotheo 2:24, 25.) Ni nga vha hani muthu o vuḓaho?

4. Ndi mini zwine ra nga zwi guda nga ha u vuḓa kha tsumbo ya Isaka?

⁴ Bivhilini hu na mafhungo manzhi a sumbedzaho uri u vuḓa ndi zwa ndeme. Kha ri ambe nga ha tsumbo ya Isaka. Musi a tshi khou dzula ngei Gerara shangoni ḽa Vhafilisita, vhahura vhawe vha re na vivho vho fukedza zwisima zwe zwa vha zwo gwiwa nga vhashumeli vha khotsi awe. Nṱhani ha u lwela zwenezwo zwisima, Isaka na vha muṱa wawe vho pfuluwa vha ya vha dzula kule nahone vha gwa zwiṅwe zwisima. (Gen. 26:12-18) Fhedzi Vhafilisita vha amba uri maḓi ane a vha hone na kha zwenezwo zwisima na one ndi avho. Hu sa londwi zwenezwo zwoṱhe, Isaka o bvela phanḓa na u ita uri hu vhe na mulalo. (Gen. 26:19-25) Ndi mini zwo mu thusaho uri a dzule o dzika musi vhaṅwe vho ḓiimisela u mu sinyusa? O guda zwinzhi kha vhabebi vhawe, o guda kha nḓila ye Abrahamu a vha tshi ita ngayo uri hu vhe na mulalo na kha “u vuḓa na vhulenda” ha Sara.—1 Pet. 3:4-6; Gen. 21:22-34.

5. Ndi tsumbo ifhio ine ya sumbedza uri vhabebi vha Vhakriste vha nga gudisa vhana vhavho nḓila ine u vuḓa zwa vha zwa ndeme ngayo?

⁵ Vhabebi vha Vhakriste, ivhani na vhungoho ha uri ni nga kona u gudisa vhana vha vhoiwe uri vha vhone uri u vuḓa ndi zwa ndeme. Ṱhogomelani tsumbo ya Maxence a re na miṅwaha ya 17. O vha a tshi tea u sedzana na vhathu vho sinyuwaho tshikoloni na vhuḓinḓani. Vhabebi vhawe vho mu gudisa vha sa fheli mbilu uri a vhe muthu o vuḓaho. Vha ri: “Maxence u vho kona u zwi pfesesa uri musi muthu o sinyuswa, zwi a leluwa uri a sinyuwe kana u halifha, fhedzi muthu a re na maanḓa u a kona u ḓifara.” Zwi takadzaho ndi uri Maxence o guda u vha muthu o vuḓaho.

6. U rabela zwi nga ri thusa hani u khwinisa nḓila ine ra sumbedza ngayo u vha vho vuḓaho?

⁶ Ri nga ita mini musi vhaṅwe vhathu vha tshi ri sinyusa, u fana na musi muṅwe muthu a tshi sema dzina ḽa Mudzimu washu kana a tshi amba zwiṅwe zwithu zwi si zwavhuḓi nga ha Bivhili? Ri tea u humbela Yehova uri a ri ṋee muya wawe na vhuṱali zwine zwa ḓo ri thusa u fhindula nga nḓila yo dzikaho. Ri tea u ita mini arali ra zwi ṱhogomela nga murahu uri a ro ngo fhindula nga nḓila yavhuḓi? Ri nga dovha ra rabela nga ha eneo mafhungo na u humbula uri ri nga khwinisa hani tshifhingani tshi ḓaho. Ndi hone Yehova a tshi ḓo ri ṋea muya wawe mukhethwa uri ri kone u langa mbiti dzashu na u vha vho vuḓaho.

7. U rwela maṅwe maṅwalo ngomani zwi nga ri thusa hani u langa zwine ra zwi amba na zwine ra zwi ita? (Mirero 15:1, 18)

⁷ Hu na ndimana nnzhi Bivhilini dzine dza nga ri thusa musi ri kha vhuimo vhune zwa nga ri konḓela u vuḓa. Muya wa Mudzimu u nga ri thusa uri ri humbule dzenedzo ndimana. (Yoh. 14:26) Sa tsumbo, vhulivhisi vhu re kha bugu ya Mirero vhu nga ri thusa uri ri vuḓe. (Vhalani Mirero 15:1, 18.) Bivhili i dovha ya bvisela khagala uri ndi ngani zwi zwavhuḓi u ḓifara musi ri kha vhuimo vhune ha nga ri sinyusa.—Mir. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Ndi ngani ri tshi tea u humbulisisa nga ha uri ndi mini zwine zwa nga vha zwo ita uri muthu a vhudzise mbudziso nga ha zwine ra zwi tenda?

⁸ U vha na ṱhalukanyo zwi nga ri thusa. (Mir. 19: 11) Muthu ane a vha na ṱhalukanyo u a kona u ḓifara musi vhathu vha tshi mu vhudzisa nga ha zwine a zwi tenda. Tshifhinga tshinzhi musi vhathu vha tshi ri vhudzisa mbudziso, a vha ri vhudzi uri ndi ngani vha tshi khou vhudzisa. Nga zwenezwo, musi ri sa athu fhindula ndi zwa ndeme uri ri ṱhogomele uri ri nga vha ri sa ḓivhi uri ndi mini tsho itaho uri onoyo muthu a vhudzise nga ha eneo mafhungo.—Mir. 16:23.

9. Gidioni o sumbedza hani ṱhalukanyo na u vuḓa musi a tshi fhindula vhanna vha Efuraimi?

⁹ Ṱhogomelani nḓila ye Gidioni a fhindula ngayo vhanna vha Efuraimi. Vho mu vhudzisa vho sinyuwa uri ndi ngani a songo ṱuwa navho musi a tshi ya u lwa na maswina a Isiraele. Fhedzi tshiitisi tsha vhukuma tsha uri vha sinyuwe tsho vha tshi tshifhio? Khamusi vho pfa u nga vha khou dzhielwa fhasi. Hu sa londwi uri tshiitisi tsho vha tshi tshifhio, Gidioni o sumbedza u vha na ṱhalukanyo. O lingedza u pfesesa uri ndi ngani vho sinyuwa nahone a vha fhindula o vuḓa. Ha itea mini? “Vha dzika.”—Vhahaṱ. 8:1-3.

10. Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa u ḓivha uri ri nga fhindula hani vhane vha vhudzisa nga ha zwine ra zwi tenda? (1 Petro 3:15)

¹⁰ Khamusi muthu ane ra shuma nae kana ane ra dzhena nae tshikolo u ri vhudzisa uri ndi ngani ri tshi tshila nga milayo ya Bivhili. Ri ḓo ita zwoṱhe zwine ra nga kona u itela u imela zwine ra zwi tenda, ri tshi dovha hafhu ra ṱhonifha mavhonele a  muthu ane ra khou amba nae. (Vhalani 1 Petro 3:15.) Kanzhi zwi a thusa u dzhia yeneyo mbudziso sa nḓila ya u guda uri ndi zwifhio zwine onoyo muthu o vhudzisaho mbudziso a vha na ndavha nazwo, nṱhani ha u humbula uri onoyo muthu u khou lingedza u ri ṱhasela kana u ri sasaladza. Hu sa londwi uri ndi tshiitisi tshifhio tsha uri muthu a vhudzise mbudziso, ri tea u fhindula nga nḓila i sumbedzaho vhulenda na vhuthu. Phindulo yashu i nga ita uri onoyo muthu a shandule mavhonele awe. Naho zwi tshi vhonala u nga onoyo muthu ha ṱhonifhi kana u khou ri goḓa, tshipikwa tshashu tshi fanela u vha u mu fhindula nga vhuthu.—Vharoma 12:17.

11-12. (a) Ndi mini zwine ra fanela u zwi humbula musi ri sa athu fhindula mbudziso i konḓaho? (Sedzani tshifanyiso.) (b) Ṋeani tsumbo ine ya sumbedza uri musi muṅwe muthu o ri vhudzisa mbudziso, zwi nga ita uri hu vhe na nyambedzano yavhuḓi.

¹¹ Sa tsumbo, arali muthu ane ra shuma nae a ri vhudzisa uri ndi ngani ri sa pembeleli maḓuvha a mabebo, ri nga humbulisisa nga ha zwi tevhelaho: Naa a nga vha a tshi khou ḓivhudzisa arali ro tendelwa u ḓiphiṋa? Kana naa a nga vha tshi khou humbula uri ngauri a ri pembeleli maḓuvha a mabebo zwi nga thithisa vhukonani vhu re hone vhukati ha vhashumisani? Ri nga khoḓa onoyo mushumisani nge a sumbedza u vha na ndavha na vhaṅwe nahone ra mu khwaṱhisedza uri na riṋe ri ṱoḓa uri mushumoni hu vhe fhethu havhuḓi hune vhathu vhoṱhe vha shuma vho takala, zwenezwo zwi nga ita uri a si tsha vhilaelesa. Zwi nga ri ṋea tshibuli tsha u vha na nyambedzano yavhuḓi nae nga ha zwine Bivhili ya zwi amba nga ha maḓuvha a mabebo.

¹² Ri nga ita zwi fanaho musi muṅwe muthu a tshi ri vhudzisa mbudziso dzi konḓaho. Ane ra dzhena nae tshikolo a nga amba uri Ṱhanzi dza Yehova vha tea u shandula mavhonele avho musi zwi tshi ḓa kha u funana ha vhathu vha mbeu i fanaho. Naa u khou zwi amba ngauri ha pfesesi zwine Ṱhanzi dza Yehova vha zwi tenda musi zwi tshi ḓa kha u funana ha vhathu vha mbeu nthihi? Kana naa a nga vha e na shaka kana khonani ane a funana na vhathu vha mbeu i fanaho? Naa u vhona u nga ri a vhenga vhathu vhane vha funana na vhathu vha mbeu i fanaho na yavho? Ri nga tea u mu khwaṱhisedza uri ri na ndavha na vhathu vhoṱhe nahone ri a vha ṱhonifha na uri ri a zwi ṱhogomela uri muthu muṅwe na muṅwe a nga ḓiitela phetho yawe. b (1 Pet. 2:17) Zwenezwi zwi nga ri ṋea tshibuli tsha u mu ṱalutshedza zwine Bivhili ya zwi amba na uri ri vhuyelwa hani musi ri tshi zwi tevhedza.

13. Ni nga thusa hani muthu ane a hanedza u tenda kha Mudzimu?

¹³ Musi muṅwe muthu a tshi ri hanedza, ri songo ṱavhanyedza ra humbulela zwine a zwi tenda. (Tito 3:2) Sa tsumbo, kha ri ri muthu ane na dzhena nae tshikolo u amba uri a zwi pfali u tenda kha Mudzimu. Naa zwi amba uri onoyo muthu u tenda kha uri zwithu zwo sokou bvelela nahone u ḓivha zwavhuḓi eneo mafhungo? Khamusi a nga kha ḓi vha a tshi khou amba zwithu zwe na ene a tou zwi pfa nga vhaṅwe. Nṱhani ha u ṱaṱisana nae nga ha saintsi, ni nga wana iṅwe nḓila ya u mu vhudza zwine a nga humbulisisa nga hazwo. Khamusi ni nga mu sumbedza mafhungo a ambaho nga ha tsiko a wanalaho kha jw.org. Zwi nga itea uri nga murahu a vhe na dzangalelo ḽa u haseledza nga ha thero kana vidio ye a i wana henefho. Arali ra mu ṱhonifha nga yeneyo nḓila zwi nga mu thusa uri a ṱoḓe u guda zwo engedzeaho nga ha Bivhili.

14. Niall o shumisa hani website yashu u itela u thusa ane a dzhena nae kiḽasini u vhona uri zwine zwa ambiwa nga ha Ṱhanzi dza Yehova a si ngoho?

¹⁴ Muṅwe muswa ane a pfi Niall o shumisa website yashu u sumbedza uri zwine vhaṅwe vhathu vha zwi amba nga ha Ṱhanzi dza Yehova a si ngoho. U ri: “Muṅwe ane nda dzhena nae kiḽasini o vha a tshi dzulela u mmbudza uri a thi tendi kha saintsi ngauri ndi fhulufhela Bivhili ine ya vha bugu ya dzingano.” Musi onoyo muthu ane a vha kiḽasini  nthihi na Niall a sa tendi uri Niall a mu ṱalutshedze zwine a tenda khazwo, Niall o mu livhisa kha jw.org kha tshiteṅwa “Bivhili Na Saintsi.” Nga murahu, Niall o zwi ṱhogomela uri onoyo muthu o vhala mafhungo a re henefho kha website nahone o kona u thoma u ambedzana nae nga ha uri vhutshilo ho thoma hani. Na kha inwi hu nga itea zwi fanaho.

15. Vhabebi vha nga thusa hani vhana vhavho u fhindula vho vuḓa musi vhane vha dzhena navho tshikolo vha tshi vha vhudzisa nga ha zwine vha zwi tenda?

¹⁵ Vhabebi vha nga gudisa vhana vhavho nḓila ine vha nga fhindula ngayo vho vuḓa musi vhathu vha tshi vha vhudzisa nga ha zwine vha zwi tenda. (Yak. 3:13) Vhaṅwe vhabebi vha ita na u ita nḓowe-nḓowe na vhana vhavho musi vha tshi ita vhurabeli ha muṱa. Vha amba nga ha mafhungo ane a nga ambiwa tshikoloni, vha haseledza nga hao, vha ita musumbedzo wa uri vhana vhavho vha nga fhindula hani na u vha gudisa uri vha nga amba hani vho vuḓa na nga nḓila yavhuḓi.—Sedzani bogisi “ U Ita Nḓowe-Nḓowe Zwi Nga Thusa Muṱa Waṋu.”

16-17. U ita nḓowe-nḓowe zwi nga thusa hani vhaswa?

¹⁶ U ita nḓowe-nḓowe zwi nga thusa vhaswa uri vha vhe na vhungoho ha zwine vhone vhaṋe vha zwi tenda na uri vha kone u zwi ṱalutshedza vhaṅwe. Mutevhe wa “Vhaswa Vha A Vhudzisa” u re kha jw.org u katela zwine vhaswa vha re miṅwahani ya vhufumi vha nga zwi shumisa musi vha tshi ita ṱhoḓisiso. Zwenezwi zwithu zwo itelwa u thusa vhaswa uri vha vhe na vhungoho ha zwine vha zwi tenda na u vha thusa uri vha kone u lugisela nḓila ine vha ḓo fhindula ngayo nga maipfi avho. Musi ni tshi guda wonoyu mutevhe sa muṱa, noṱhe ni ḓo guda nḓila ine na nga imela ngayo zwine na zwi tenda no vuḓa na nga nḓila yavhuḓi.

¹⁷ Muṅwe muswa ane a pfi Matthew o ṱalutshedza nḓila ye u ita nḓowe-nḓowe zwa mu thusa ngayo. Sa tshipiḓa tsha vhurabeli havho ha muṱa, Matthew na vhabebi vhawe kanzhi vho vha vha  tshi ita ṱhoḓisiso nga ha thero dzine dza nga haseledzwa kiḽasini. Matthew u ri: “Ri humbula nga ha mbudziso dzine dza nga vhudziswa nahone ra ita nḓowe-nḓowe ya uri ri nga dzi fhindula hani zwi tshi ya nga ṱhoḓisiso ye ra i ita. Musi ndi na zwiitisi zwo khwaṱhaho kha zwine nda zwi tenda, ndi pfa ndi na mafulufulu nahone ndi wana zwi tshi leluwa u vha muthu o vuḓaho musi ndi tshi amba na vhaṅwe.”

18. Ndi mini tsha ndeme tshine ra tshi wana kha Vhakolosa 4:6?

¹⁸ Ndi ngoho uri u ṱalutshedza nga nḓila yo dzikaho, a zwi ambi uri muthu muṅwe na muṅwe u ḓo ri thetshelesa. Fhedzi u amba mavhonele ashu nga vhuṱali ro vuḓa, zwi nga thusa. (Vhalani Vhakolosa 4:6.) U vhudza muṅwe nga ha zwine ra zwi tenda ri nga zwi fanyisa na u posa bola. Ri nga i posa zwavhuḓi kana ra i posa nga vhuhali. Musi ri tshi posa bola zwavhuḓi, ane ra khou mu posa zwi nga mu lelutshela uri a i gavhe na uri a bvele phanḓa a tshi khou tamba. Nga hu fanaho, arali ra amba nga zwine ra zwi tenda nga vhuṱali na nga nḓila yo dzikaho, zwi nga ita uri vhathu vha takalele u ri thetshelesa na u bvela phanḓa vha tshi amba na riṋe. Arali muthu a tshi khou ṱoḓa u ṱaṱa khani na riṋe, a ri kombetshedzei u bvela phanḓa na yeneyo nyambedzano. (Mir. 26:4) Fhedzi vhathu vhanzhi vha nga vha vha songo tou ralo. Vhunzhi ha vhathu vha nga takalela u ri thetshelesa.

19. Ndi mini tshine tsha fanela u ri ṱuṱuwedza u vha vho vuḓaho musi ri tshi imela zwine ra zwi tenda?

¹⁹ Zwi khagala uri ri a vhuyelwa vhukuma musi ri tshi zwi ita tshipikwa tshashu u vha vhathu vho vuḓaho. Rabelani kha Yehova uri a ni ṋee maanḓa uri ni dzule no vuḓa musi ni tshi fhindula mbudziso dza vhathu vhane vha ni hanedza kana vhane vha ni sasaladza. Ni humbule uri u vha o vuḓaho zwi nga thivhela uri hu vhe na u ṱaṱisana nga nṱhani ha u vha na mavhonele a sa fani. Nahone phindulo yaṋu yo dzikaho na ya ṱhonifho i nga ita uri vhaṅwe vha shandule mavhonele avho nga ha riṋe na nga ha ngoho ya Bivhili. “Ni dzule no ḓiimisela u fhindula” nga ha zwine na zwi tenda nahone “ni zwi ite no vuḓa na nga ṱhonifho khulwane.” (1 Pet. 3:15) Ni sumbedze uri ni na nungo nga u vha o vuḓaho!