1. Ndi vhuimo vhufhio vhu konḓaho he Yehoashi, Usia na Yosia vha sedzana naho?

 NO VHA ni tshi ḓo ḓipfa hani arali no vha khosi ya vhathu vha Mudzimu ni tshe muswa? No vha ni tshi ḓo shumisa hani eneo maanḓa e na vha ni tshi ḓo vha ni nao? Bivhili i ri vhudza nga ha tsumbo dzi si gathi dza vhaswa vhe vha vha khosi dza Yuda. Sa tsumbo, Yehoashi o vha khosi e na miṅwaha ya sumbe, Usia o vha khosi e na miṅwaha ya 16 nahone Yosia o vha khosi e na miṅwaha ya malo. Zwenezwi zwi fanela u vha zwo vha konḓela vhukuma. Fhedzi naho zwo vha zwi songo leluwa, Yehova na vhaṅwe vho vha thusa u ita zwithu zwinzhi zwavhuḓi.

2. Ndi ngani ri tshi tea u guda nga ha tsumbo ya Yehoashi, Usia na Yosia?

² Naho ri si vhavhusi, ri nga guda ngudo dza ndeme kha dzenedzi khosi tharu. Vho ita phetho dzavhuḓi na dzi si dzavhuḓi. Ri tshi shumisa tsumbo dzavho, ri ḓo guda uri ndi ngani zwi zwa ndeme u khetha khonani dzavhuḓi, u ḓiṱukufhadza na u dzula ri tshi sendela tsini na Yehova.

3. Yehoyada o thusa hani Khosi Yehoashi uri a ite phetho dza vhuṱali?

³ Edzisani phetho dzavhuḓi dza Yehoashi. Khotsi a Yehoashi vho lovha musi a tshee muṱuku nahone a aluswa nga Tshifhe Muhulu Yehoyada, we a mu funza nga ha Yehova. Yehoashi o vha o ṱalifha nga nṱhani ha uri o dzhia nyeletshedzo i bvaho kha Yehoyada. Tsumbo ya Yehoyada yo thusa Yehoashi uri a shumele Yehova na uri a thuse vhaṅwe uri na vhone vha shumele Yehova. Yehoashi o ita vhungoho ha uri thembele ya Yehova i lugiswe.—2 Koron. 24:1, 2, 4, 13, 14.

4. Ri vhuyelwa hani musi ri tshi thetshelesa milayo ya Yehova? (Mirero 2:1, 10-12)

⁴ Arali vhabebi vhaṋu kana muṅwe muthu a tshi khou ni gudisa u funa Yehova na u tshila nga nḓila ine a i takalela, onoyo muthu u khou ni ṋea tshifhiwa tsha ndeme vhukuma. (Vhalani Mirero  2:1, 10-12.) Vhabebi vhaṋu vha nga ni gudisa nga nḓila dzo fhambanaho. Kha ri ambe nga tsumbo ya khotsi a muṅwe wahashu wa tshifumakadzini ane a pfi Katya, vhe vha mu thusa u ita phetho dzavhuḓi. Ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe musi vha tshi mu i sa tshikoloni, vho vha vha tshi haseledza nae ndimana ya ḓuvha. U ri: “Dzenedzo khaseledzo dzo nthusa uri ndi sedzane na vhuimo vhu konḓaho ha ḽeneḽo ḓuvha.” Nga zwiṅwe zwifhinga, vhabebi vhaṋu vha nga ni vhetshela milayo yo thewaho Bivhilini ine ya nga ita uri ni pfe u nga ni khou konḓiselwa vhutshilo. Ni nga thuswa nga mini uri ni vha thetshelese? Muṅwe wahashu ane a pfi Anastasia o amba uri vhabebi vhawe vho vha vha tshi mu ṱalutshedza uri ndi ngani vho vhea miṅwe milayo. U ri: “Zwenezwo zwo vha zwi tshi nthusa uri ndi si pfe u nga vha khou lingedza u nkonḓisela vhutshilo, fhedzi vho vha vha tshi khou zwi itiswa ngauri vha a mpfuna nahone vha tshi khou ṱoḓa u ntsireledza.”

5. Phetho dzine na dzi dzhia dzi kwama hani vhabebi vhaṋu na Yehova? (Mirero 22:6; 23:15, 24, 25)

⁵ Vhabebi vhaṋu vha ḓo takala musi vha tshi vhona ni tshi thetshelesa nyeletshedzo ine vha ni ṋea yone i bvaho Bivhilini. Zwine zwa takadzesa ndi uri Yehova u ḓo takala nahone vhushaka haṋu nae vhu ḓo khwaṱha. (Vhalani Mirero 22:6; 23:15, 24, 25.) Naa izwi a zwi iti uri ni ṱoḓe u edzisa tsumbo ya Yehoashi ya musi a tshi kha ḓi vha muṱuku?

6. Nga murahu ha u lovha ha Yehoyada, ndi nyeletshedzo ya nnyi ye Yehoashi a i thetshelesa nahone ho vha na mvelelo dzifhio? (2 Koronika 24:17, 18)

⁶ Gudani kha phetho dzi si dzavhuḓi dza Yehoashi. Ho ri u lovha Yehoyada, Yehoashi a vha na khonani dzi si dzavhuḓi. (Vhalani 2 Koronika 24:17, 18.) O khetha u thetshelesa vhakololo vha Yuda vhe vha vha vha sa funi Yehova. Khamusi na inwi ni khou zwi vhona uri o vha a songo tea u konana na vhenevho vhadziakhakhathi. (Mir. 1:10) Zwi ṱungufhadzaho ndi uri o thetshelesa nyeletshedzo yavho i si yavhuḓi. Musi muzwala wawe Sakaria a tshi lingedza u mu thusa, Yehoashi o ita uri a vhulawe. (2 Koron. 24:20, 21; Mat. 23:35) Yeneyo phetho yo vha i si ya vhuṱali na luthihi! Yehoashi o thoma vhutshilo hawe zwavhuḓi fhedzi a fheleledza o no vha mugunei na muvhulayi. Vhashumeli vhawe vho mbo ḓi mu vhulaya. (2 Koron. 24:22-25) Vhutshilo hawe ho vha vhu sa ḓo vha nga u rali arali o thetshelesa Yehova na vhane vha funa Yehova. Ndi mini zwine na zwi guda kha yeneyi tsumbo?

7. Ndi vhonnyi vhane na tea u vha khetha sa khonani dzaṋu? (Sedzani tshifanyiso.)

⁷ Iṅwe ngudo ine ra i guda kha phetho i si yavhuḓi yo itwaho nga Yehoashi, ndi ya uri ri tea u  khetha khonani dzine dza ḓo ri thusa u ita zwo lugaho nahone dzenedzo khonani dzi tea u vha dzi tshi funa Yehova na u ṱoḓa u mu takadza. A ri tei u vha na khonani dzine dza eḓana na riṋe nga miṅwaha fhedzi. Humbulani uri na Yehoashi o vha e muṱuku kha khonani yawe Yehoyada. Ḓivhudziseni mbudziso dzi tevhelaho nga ha khonani dzaṋu: ‘Naa vha a nthusa uri ndi bvele phanḓa ndi tshi vha na lutendo kha Yehova? Naa vha a lwela u thetshelesa Yehova na u nṱuṱuwedza uri ndi ite zwi fanaho? Naa vha a amba nga ha Yehova na zwithu zwine vha zwi guda Bivhilini? Naa vha a nkaidza musi zwi tshi ṱoḓea?’ (Mir. 27:5, 6, 17) Arali khonani dzaṋu vha sa funi Yehova, ndi khwiṋe u vha litsha. Fhedzi arali khonani dzaṋu vha tshi funa Yehova, farelelani khavho, vha ḓo ni thusa.—Mir. 13:20.

8. Arali ni tshi shumisa vhudavhidzano ha nnyi na nnyi (social network), ndi mini zwine na fanela u zwi humbula?

⁸ Ṋamusi hu na nḓila nnzhi dza u davhidzana na vha miṱa na khonani dzashu ri tshi shumisa inthanethe. Fhedzi vhanzhi vha i shumisela u takadza vhaṅwe, nga u dzhenisa zwifanyiso na vidio dza zwithu zwe vha zwi renga na nga ha zwe vha zwi ita. Arali ni tshi shumisa yeneyi nḓila ya vhudavhidzano ḓivhudziseni uri: ‘Naa ndi i shumisa u itela u takadza vhaṅwe? Naa tshipikwa tshanga ndi u ṱuṱuwedza vhaṅwe kana ndi u ita uri vha ndzhie ndi wa khwiṋe? Naa ndi a tendela zwine vhaṅwe vha zwi ita kha zwenezwi zwishumiswa zwi tshi ita uri ndi humbule nga nḓila i si yavhuḓi, u amba na u ita zwithu nga nḓila i si yavhuḓi?’ Wahashu Vho Nathan Knorr, vhe vha vha vhe muraḓo wa Tshigwada Tshi Langaho vho ri: “Ni songo lingedza u takadza vhathu. Ni nga si kone u takadza muthu na muthihi. Takadzani Yehova nahone vhoṱhe vhane vha mu funa vha ḓo takala.”

9. Yehova o thusa Usia uri a ite mini? (2 Koronika 26:1-5)

⁹ Edzisani phetho dzavhuḓi dza Usia. Musi Khosi Usia a tshe muṱuku, o vha a tshi ḓiṱukufhadza. O guda “u ofha Mudzimu wa ngoho.” O tshila miṅwaha ya 68 nahone tshifhinga tshinzhi Yehova o vha a tshi mu fhaṱutshedza. (Vhalani 2 Koronika 26:1-5.) Usia o kunda maswina manzhi a lushaka lwa hawe nahone a ita vhungoho ha uri Yerusalema ho tsireledzea. (2 Koron. 26:6-15) Usia o vha a tshi dzhiela nṱha zwoṱhe zwe Yehova a mu thusa uri a zwi ite.—Muh. 3:12, 13.

10. Ho itea mini kha Usia?

¹⁰ Gudani kha phetho dzi si dzavhuḓi dza Usia. Khosi Usia o vha o ḓowela u vhudza vhathu zwine vha fanela u ita. Khamusi ndi zwone zwe zwa mu ita uri a pfe u nga a nga ita zwiṅwe na zwiṅwe zwine a ṱoḓa. Nga u ḓikukumusa, ḽiṅwe ḓuvha Usia o dzhena thembeleni ya Yehova a lingedza u fhisa zwioro aḽeṱareni, zwithu zwe khosi dza vha dzi songo tendelwa u zwi ita. (2 Koron. 26:16-18) Tshifhe Muhulu Asaria o lingedza u mu khakhulula, fhedzi Usia a sinyuwa vhukuma. Zwi ṱungufhadzaho ndi uri Usia ha ngo bvela phanḓa a tshi fhulufhedzea nahone Yehova a mu rwa nga mapele. (2 Koron. 26:19-21) Vhutshilo hawe ho vha vhu sa ḓo vha nga u ralo arali o bvela phanḓa a tshi ḓiṱukufhadza.

11. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri dzule ri tshi ḓiṱukufhadza? (Sedzani tshifanyiso.)

¹¹ Musi zwithu zwi tshi thoma u tshimbila zwavhuḓi, Usia o hangwa uri ndi Yehova we a vha tshi khou mu thusa. Riṋe ri guda mini? Uri ri tea u humbula uri ndi Yehova ane a ri ṋea zwithu zwavhuḓi vhutshiloni na tshumeloni yawe. Nṱhani ha u zuwa nga zwe ra zwi ita, ri tea u livhuwa Yehova nge a ri thusa uri ri zwi ite. b (1 Vhakor. 4:7) Ri tea u ṱhogomela uri ri na tshivhi na uri zwi a ṱoḓea uri ri kaidzwe. Wahashu wa tshinnani a re miṅwahani ya vhu 60 o ri: “Ndo guda uri a thi tei u kulea nungo musi vhaṅwe vha tshi ṱhogomela vhukhakhi hanga. Musi  ndi tshi kaidziwa nge nda ita vhukhakhi, ndi lingedza u khwinisa na u bvela phanḓa ndi tshi shumela Yehova.” Musi ri tshi thetshelesa Yehova na u bvela phanḓa ri tshi ḓiṱukufhadza, ri a takala.—Mir. 22:4.

12. Musi Yosia a tshi kha ḓi vha muswa o sendela hani tsini na Yehova? (2 Koronika 34:1-3)

¹² Edzisani phetho dzavhuḓi dza Yosia. Yosia o vha e na miṅwaha ya 16 musi a tshi thoma u ṱoḓa Yehova. O vha a tshi ṱoḓa u guda nga ha Yehova na u ita zwine a zwi funa. Naho zwo ralo, vhutshilo ha yeneyo khosi ho vha vhu songo leluwa na luthihi. Nga tshenetsho tshifhinga, vhathu vhanzhi vho vha vha tshi gwadamela midzimu ya mazwifhi, nga zwenezwo ho vha hu tshi ṱoḓea uri Yosia a vhe na tshivhindi uri a kone u fhelisa yeneyo midzimu. Nahone o zwi kona. Musi Yosia a sa athu fara miṅwaha ya 20, o mbo ḓi thoma u fhelisa midzimu ya mazwifhi ye ya vha i tshi gwadamelwa Yuda na Yerusalema.—Vhalani 2 Koronika 34:1-3.

13. U ḓiṋekedza kha Yehova zwi amba mini kha inwi?

¹³ Naho ni tshi kha ḓi vha muṱuku, ni nga edzisa Yosia nga u guda zwo engedzeaho nga ha Yehova na nḓila ine a vha ngayo. Musi ni tshi ita zwenezwo, ni ḓo ṱoḓa u ḓiṋekedza khae. U dzhia yeneyo phetho zwi ḓo kwama hani vhutshilo haṋu? Luke we a lovhedzwa e na miṅwaha ya 14 o amba zwi tevhelaho nga ḓuvha ḽe a ḓiṋekedza ngaḽo kha Yehova, o ri: “U bva zwino ndo ḓiimisela u vhea Yehova u thoma vhutshiloni hanga na u ita uri a takale.” (Marko 12:30) Zwi ḓo vha zwavhuḓi arali na inwi na tama u ita zwi fanaho.

14. Ṋeani tsumbo dza nḓila dzine vhaṅwe vhaswa vha khou edzisa ngadzo Khosi Yosia.

¹⁴ Ndi dzifhio dziṅwe dza khaedu dzine vhashumeli vha Yehova vhane vha kha ḓi vha vhaswa vha nga sedzana nadzo? Johan we a lovhedziwa e na miṅwaha ya 12, o amba uri vhane a dzhena navho kiḽasini vha lingedza u mu ita uri a dahe fola ḽa elekitironiki (electronic cigarette kana vaping). U itela u kunda wonoyo mulingo, Johan u ḓihumbudza uri u daha zwi nga kwama hani mutakalo wawe na vhushaka hawe na Yehova. Rachel we a lovhedzwa musi e na miṅwaha ya 14, o amba zwine zwa mu thusa u sedzana na khaedu musi e tshikoloni. U ri: “Ndi lingedza u sedza zwithu zwine zwa nga nthusa u  humbula nga ha Bivhili kana nga ha Yehova. Sa tsumbo, zwine ra zwi guda kha kiḽasi ya history zwi nga kha ḓi nkhumbudza maṅwe mafhungo kana vhuporofita vhu re Bivhilini. Kana tshiṅwe tshifhinga musi ndi tshi khou amba na muṅwe tshikoloni ndi nga humbula luṅwalo lune nda nga amba nae nga halwo.” Thaidzo dzine na sedzana nadzo dzi nga kha ḓi fhambana na dze Khosi Yosia a sedzana nadzo, fhedzi ni nga ṱalifha na u fhulufhedzea u fana nae. Thaidzo dzine na sedzana nadzo musi ni tshe muswa dzi vha dzi tshi khou ni lugisela thaidzo dzine na ḓo sedzana nadzo musi miṅwaha i tshi khou ḓi ya.

15. Ndi mini zwe zwa thusa Yosia uri a shumele Yehova nga u fhulufhedzea? (2 Koronika 34:14, 18-21)

¹⁵ Musi Khosi Yosia o no vha muhulwane, o thoma u lugisa thembele. Hu tshi khou itwa wonoyo mushumo ho wanala “bugu ya Mulayo wa Yehova ye a i ṅwala a tshi shumisa Mushe.” Musi khosi i tshi pfa zwine yeneyo bugu ya zwi amba, yo ṱavhanya ya ita tshanduko uri hu itwe zwo ṅwalwaho henefho. (Vhalani 2 Koronika 34:14, 18-21.) Naa ni nga takalela u vhala Bivhili ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe? Arali ni tshi khou lingedza u i vhala, zwi khou tshimbila hani? Naa ni a ṅwala fhasi dzindimana dzine dza nga ni thusa? Luke we ra amba nga hae u ṅwala fhasi mbuno dze a dzi takalela musi a tshi khou vhala. Naa u ita zwi fanaho na inwi zwi nga ni thusa uri ni humbule ndimana na mbuno dze na dzi takalela? Musi ni tshi guda Bivhili na u i funa zwi ḓo ita uri ni ṱoḓe u shumela Yehova nga ho engedzeaho. Nahone samusi Ipfi ḽa Mudzimu ḽo thusa Yosia, ḽi ḓo ni thusa na inwi.

16. Ndi mini zwo itaho uri Yosia a ite vhukhakhi vhuhulwane nahone ndi mini zwine riṋe ra zwi guda?

¹⁶ Gudani kha phetho i si yavhuḓi ye Yosia a i ita. Musi Yosia e na miṅwaha i ṱoḓaho u vha 39, o ita vhukhakhi he ha ita uri a xelelwe nga vhutshilo hawe. O ḓifhulufhela ene muṋe nṱhani ha u humbela u livhiswa nga Yehova. (2 Koron. 35:20-25) Hu na zwine ra nga zwi guda kha enea mafhungo. Hu sa londwi uri ri vhaṱuku kana vhahulwane kana uri ri na tshifhinga tshingafhani ri tshi khou guda Bivhili, ri fanela u dzula ri tshi sendela tsini na Yehova. U itela u sendela tsini  na Yehova ri tea u dzula ri tshi rabela uri a ri livhise, ri tshi vhala Ipfi ḽawe na u thetshelesa nyeletshedzo ine ra i wana kha Vhakriste vho vhibvaho. Zwenezwi zwi ḓo ri thusa uri ri si ite vhukhakhi vhuhulwane nahone zwi nga ita uri ri takale.—Yak. 1:25.

17. Ndi ngudo dzifhio dza ndeme dze ra dzi guda kha tsumbo dza mahosi mararu a Yuda?

¹⁷ Hu na zwithu zwinzhi zwavhuḓi zwine na nga zwi ita musi ni tshi kha ḓi vha muswa. Mafhungo a Usia, Yehoashi na Yosia a sumbedza uri vhaswa vha nga ita phetho dza vhuṱali vha tshila nga nḓila ine ya takadza Yehova. Ndi ngoho uri a si tshifhinga tshoṱhe tshine zwithu zwa ḓo tshimbila zwavhuḓi, samusi ro haseledza nga hazwo. Naho zwo ralo, ri nga edzisa zwithu zwavhuḓi zwe dzenedzi khosi dza zwi ita na u iledza vhukhakhi he vha vhu ita. Nahone ri nga vha na fhulufhelo ḽa uri zwi ḓo tshimbila zwavhuḓi.

18. Ndi tsumbo dzifhio dzi re Bivhilini dzine dza sumbedza uri ni nga vha na vhutshilo vhu takadzaho? (Sedzani tshifanyiso.)

¹⁸ Maṅwaloni hu na mafhungo manzhi a ambaho nga ha vhaṅwe vhaswa vhe vha sendela tsini na Yehova, a vha takalela nahone vha vha na vhutshilo havhuḓi. Muṅwe wa vhenevho vhaswa ndi Davida. O khetha u shumela Yehova musi a tshi kha ḓi vha muṱuku nahone nga murahu a vha khosi i fhulufhedzeaho. Ndi ngoho uri nga tshiṅwe tshifhinga o ita vhukhakhi, fhedzi Yehova o mu dzhia sa muthu a fhulufhedzeaho. (1 Dzikh. 3:6; 9:4, 5; 14:8) U guda nga ha vhutshilo ha Davida na nḓila ye a shumela ngayo Yehova nga u fhulufhedzea zwi nga ni ṱuṱuwedza. Kana musi ni tshi ita ngudo yaṋu, ni nga livhisa ṱhogomelo kha u guda kha tsumbo ya Marko kana ya Timotheo. Vho thoma u shumela Yehova musi vha tshi kha ḓi vha vhaṱuku nahone vha bvela phanḓa vha tshi mu shumela nga u fhulufhedzea. Phetho ye vha i ita ya u shumela Yehova yo ita uri a takale nahone zwo ita uri na vhone vha takale.

19. Ni nga vha na vhutshilo ha hani?

¹⁹ Nḓila ine na tshila ngayo zwino i kwama vhumatshelo haṋu. Arali ni tshi fhulufhela Yehova ni sa ḓitiki nga inwi muṋe, Yehova u ḓo ni thusa u ita phetho dza vhuṱali. (Mir. 20:24) Ni nga vha na vhutshilo vhu takadzaho na vhu bvelelaho. Ni humbule uri Yehova u a dzhiela nṱha zwine na mu itela zwone. A hu na iṅwe nḓila ya khwiṋe ine na nga shumisa ngayo vhutshilo haṋu, nga nnḓa ha u shumela Yehova ane a vha Khotsi ashu wa lufuno.