VHABEBI vhanga Fred na Edna Molohan, vho vha vhe Vhagudi vha Bivhili (Ṱhanzi dza Yehova) vha fhiseaho lwa miṅwaha ya 20 nahone nṋe ndo bebwa nga 1934. Ndi livhuwa vhukuma nge vha ngudisa uri ndi fune Mudzimu. Muṱa wahashu wo vha u tshi dzula ngei Parsons ine ya vha ḓorobo ṱhukhu ya tshipembe-vhubvaḓuvha ha Kansas, tshivhidzo tshe ra vha ri khatsho tsho vha tshi na Vhakriste vhanzhi vho ḓodzwaho. Muṱa wahashu wo vha u tshi takalela u dzula u tshi ya miṱanganoni ya tshivhidzo na u vhudza vhaṅwe ngoho ine ya vha Ipfini ḽa Mudzimu. Kanzhi nga mafhelo a vhege wo vha u tshi huwelela street work. Nga zwiṅwe zwifhinga ro vha ri tshi vha ro neta, fhedzi tshifhinga tshoṱhe Khotsi anga vho vha vha tshi ri rengela ice cream musi ri tshi tshaisa.

Tshivhidzo tshashu tsho vha tshi tshiṱuku nahone tshi tshi fanela u huwelela fhethu huhulu, u katela ḓoroboni na mabulasini manzhi e a vha e tsini na ḽeneḽo shango. Vhaṅwe vhorabulasi vho vha vha tshi ri fha miroho, makumba kana khuhu, nṱhani ha u ṋeela musi ri tshi vha tshimbidzela bugu. Samusi Khotsi anga vho vha vho no ṋeela dzenedzo bugu, zwenezwo zwiḽiwa zwo vha zwi tshi thusa muṱa wahashu.

Vhabebi vhanga vho vha vha tshi shumisa phonograph u huwelela. Ndo vha ndi muṱuku lwe nda vha ndi sa koni u i shumisa, fhedzi ndo vha ndi tshi takalela u thusa vhabebi vhanga kha u tamba nyambo dza Wahashu Rutherford kha nyendo dzavho dza u vhuyelela na kha ngudo dza Bivhili.

Khotsi anga vho shumisa goloi yavho ya Ford ya 1936 sa goloi ya u lidza muzika, yo vha i na tshipikara tshihulwane tsho nambatedzwaho kha ṱhanga ya goloi. Yeneyo goloi yo huwelela mulaedza wa Muvhuso nga nḓila i mangadzaho. Kanzhi ho vha hu tshi thoma nga u tambiwa muzika wo rekhodiwaho u itela u kunga vhathu nahone nga murahu ro vha ri tshi tamba nyambo yo thewaho Bivhilini. Musi nyambo yo no fhela, ro vha ri tshi fha vhathu vhane vha vha na dzangalelo magazini.

 Musi ri ḓoroboni ya Cherryvale kha ḽa Kansas, mapholisa vho vhudza Khotsi anga uri a vha tsha tendela goloi ine ya vha na muzika phakhani ngauri vhathu vha vha vho awela nga Swondaha, fhedzi arali hu si phakhani ho tendelwa. Khotsi anga vho bvisa goloi yavho nahone vha i pakela fhethu ho sedzanaho na phakha u itela uri vhathu vha kone u pfa mulaedza nga hu leluwaho nahone vha bvela phanḓa na mbekanyamushumo yavho. Zwo vha zwi tshi takadza u vha na Khotsi anga na mukomana wanga Jerry kha zwenezwo zwiitea.

Mafheleloni a vho 1930, ro shela mulenzhe kha fulo ḽo khetheaho u itela u ṱanganya tsimu yo ḓalaho vhathu vhane vha hanedza. Ro vha tshi tou buba nga matsheloni (sa zwe ra zwi ita ngei Joplin kha ḽa Missouri) nahone ra serisa zwibammbiri na zwibugwana nga fhasi ha mavothi. Nga murahu, ro vha ri tshi ṱangana nnḓa ha ḓorobo u itela u vhona arali hu na muṅwe we vha mu wanetshedza na u farwa nga mapholisa.

Kha yeneyo miṅwaha, tshiṅwe tshithu tshe tsha ita uri vhuḓinḓa hashu vhu takadze ndi u matsha u itela u ḓivhadza mulaedza. Ro vha ri tshi tshimbila ro tou tevhekana, ri tshi khou ḓivhadza nga ha Muvhuso u mona na ḓorobo yoṱhe. Ndi humbula tshiṅwe tshifhinga musi ri tshi khou tshimbila kha ḓorobo ye nda vha ndi tshi dzula khayo, khonani dzanga dzo vha dzi tshi khou tshimbila dzo hwala garaṱa ine ya vha na mulaedza une wa ri, “Religion Is a Snare and a Racket.” Vho tshimbila na yeneyo ḓorobo lwa khilomithara dzi ṱoḓaho u vha 1.6 nahone nga murahu vha ḓa ha hashu. Tshi takadzaho ndi uri a vho ngo hanedzwa, fhedzi a vho ngo wana muthu ane a vha a dzangalelo.

Kanzhi muṱa wahashu wo vha u tshi bva Kansas u tshi ya Texas he buthano ḽa vha ḽi tshi farelwa hone. Khotsi anga vho vha vha tshi shuma kha khamphani ya zwidimela, nga zwenezwo, ro vha ri tshi kona u tshimbila nga tshidimela nga mahala musi ri tshi ya mabuthanoni na u dalela mashaka ashu. Malume wanga Fred Wismar na mufumakadzi wavho Eulalie vho vha vha tshi dzula ngei Temple, Texas. Malume wanga Fred vho guda ngoho mathomoni a vho 1900 musi vha tshee muswa, vha lovhedzwa nahone vha i vhudza na vhana vha mme avho, u katela na mme anga. Vhahashu u mona na Texas vho vha vha tshi vha ḓivha zwavhuḓi ngauri vho vha vhe mushumeli wa vunḓu (ane zwino a vhidzwa mulavhelesi wa ḽiisela). Vho vha vhe na vhuthu, vho takala nahone ndi tshi takalela u dzula navho. Vho vha vha tshi fhisetshela ngoho nahone vho tamba tshipiḓa tshihulwane kha nṋe musi ndi tshee muswa.

Nga 1941, muṱa wahashu wo ya buthanoni nga tshidimela, ḽe ḽa vha ḽo farelwa ngei St. Louis, Missouri. Vhaswa vhoṱhe vho humbelwa uri vha dzule fhethu ho khetheaho u itela uri vha pfe nyambo ya Wahashu Rutherford ye ya vha i na tshiṱoho tshine tsha ri, “Children of the King.” Musi a tshi fhedza nyambo yawe, muṅwe na muṅwe o vha o mangala ngauri Wahashu Rutherford na vhe vha vha vha tshi khou mu thusa vho fha muswa muṅwe na muṅwe bugu ntswa ine ya ri Children. Vhaswa vha fhiraho 15 000 vho takalela tshenetshi tshifhiwa.

Nga April 1943, ro ḓifhelwa vhukuma guvhanganoni ḽe ḽa vha ḽi na tshiṱoho tshine tsha ri “Call to Action” ngei Coffeyville, Kansas. Ho thomiwa Tshikolo  tsha Vhuḓinḓa tsha Muvhuso wa Mudzimu. Tshenetsho tshikolo tsho vha tshi tshi ḓo farelwa zwivhidzoni zwoṱhe, ho dovha ha bviswa bugu ine ya vha na ngudo dza 52 nahone yo vha i tshi ḓo shumiswa tshikoloni. Ndo ṋekedza nyambo yanga sa mugudiswa ya u tou thoma nga wonoyo ṅwaha. Ḽeneḽo guvhangano ḽo vha ḽo khethea kha nṋe ngauri ndo lovhedzelwa damuni ḽe ḽa vha ḽi kha ḽiṅwe bulasi nga henefho tsini u katela na vhaṅwe.

Ndo fhedza tshikolo nga 1951 nahone ndo vha ndi tshi fanela u dzhia phetho nga ha vhutshilo hanga. Ndo vha ndi tshi funa u shuma Bethele nga mbilu yanga yoṱhe he Jerry a vha a tshi shuma hone, nga zwenezwo, fomo yanga ya rumelwa ofisini ngei Brooklyn. Yeneyo tsheo yo ita uri ndi vhe na vhushaka ho khwaṱhaho na Mudzimu. Nga u bonya ha iṱo, ndo humbelwa uri ndi ḓe ndi thome u shuma Bethele nga ḽa 10 March 1952.

Lutamo lwanga lwo vha lu lwa u shuma fhethu hune ha gandiswa hone bugu, u itela uri ndi kone u shela mulenzhe kha u gandisa dzimagazini. Naho zwo ralo, ndo ṋewa mushumo wa u fha vhathu zwiḽiwa (waiter) nahone nga murahu nda ya nda shuma khishini he nda guda zwithu zwinzhi vhukuma. A tho ngo vhuya nda vuwa ndo shuma fhethu hune ha gandiswa hone bugu. Fhedzi mbekanyamushumo ya khishini yo vha i yavhuḓi ngauri nga zwiṅwe zwifhinga ndo vha ndi tshi kona u ita ngudo ya muthu nga eṱhe laiburari ya Bethele. Zwenezwo zwo ita uri ndi vhuyelwe vhukuma na u vha na vhushaka ho khwaṱhaho na Mudzimu. Zwo dovha zwa nthusa uri ndi shumele Yehova nga u ḓiimisela Bethele musi zwi tshi kha ḓi konadzea. Jerry o bva Bethele nga 1949 nahone a vhingana na Patricia, fhedzi vho vha vha tshi dzula tsini na Brooklyn. Vho vha vha tshi dzula vha tshi nthusa na u nṱuṱuwedza musi ndi tshi kha ḓi tou thoma u shuma Bethele.

Musi ndi tshi kha ḓi tou bva u swika Bethele, ho itwa nzudzanyo dza uri hu khou ṱoḓea vhahashu vha tshinnani uri vha engedze kha tshivhalo tsha vhahashu vhane vha vhea nyambo dza khagala. Vhahashu vhe vha vha vhe kha wonoyu mutevhe vho vha vha tshi avhelwa uri vha ye u dalela zwivhidzo zwine zwa vha vhukule nga khilomithara dza 322 u bva Brooklyn, u itela u ṋea nyambo ya khagala na u shuma tsimu na zwenezwo zwivhidzo. Ndo vha na ndugelo ya u vha kha wonoyo mutevhe. Ndo vha ndo tshuwa musi ndi tshi ṋekedza nyambo yanga ya u thoma, ye ya vha i awara. Kanzhi ndo vha ndi tshi dalela zwenezwo zwivhidzo nga tshidimela. Ndi kha ḓi humbula zwavhuḓi ḽiṅwe ḓuvha nga Swondaha nga masiari nga 1954 musi ndo ṋamela tshidimela ngei New York tshe tsha vha tsho fanela u vha tsho nswikisa Bethele nga ḓuvha ḽi tevhelaho nga matsheloni. Ho vha na ḓumbu ḽe ḽa vha ḽi na muya u rotholaho na mahaḓa. Nzhini ya tshidimela ya thoma u fhelelwa nga maanḓa. Zwi takadzaho ndi uri tshidimela tsho swika tshiṱitshini tsha ngei New York City nga awara ya vhuṱanu nga matsheloni. Ndo tshimbila nga milenzhe u bva tshiṱitshini tsha zwidimela u swika Brooklyn, ndo ri ndi tshi tou swika nda livha khishini, ndo vha ndo lenga nahone ndo netiswa nga u dzula vhusiku kha tshidimela tsho tshinyalaho. Fhedzi a tho ngo tsha pfesa maneto nga nṱhani ha dakalo ḽe nda vha naḽo nga u shuma na vhahashu kha eneo mafhelo a vhege o khetheaho na u wana khonani ntswa.

Hu sa athu u fhela miṅwaha mingana ndi Bethele, ndo humbelwa uri ndi ḓe ndi ambe radioni ya WBBR. Studio tsho vha tshi 124 Columbia Heights. Ndo vha ndi tshi shela mulenzhe kha mbekanyamushumo ya u guda Bivhili ye ya vha i tshi hashiwa vhege iṅwe na iṅwe. Wahashu A. H. Macmillan we ha vha hu kale e muraḓo wa muṱa wa Bethele, o vha a tshi dzulela u hasha. Ro vha tshi mu vhidza Wahashu Mac. O vhetshela vhaswa vha Bethele tsumbo yavhuḓi ya u konḓelela tshumeloni ya Yehova.

Nga 1958, ndo humbelwa uri ndi shumisane na vhathu vhe vha vha vha tshi khou dzhena Tshikolo tsha Gilead. Mushumo wanga wo vha u wa u thusa vhenevho vhathu vha fhiseaho vho ṱhaphudzaho uri vha wane visa na u vha dzudzanyela zwiendedzi. A si vhathu vhanzhi vho ṱhaphudzaho vhe vha shumisa bufho ngauri ḽo vha ḽi tshi ḓura nga tshenetshiḽa tshifhinga. Vhunzhi ha vhathu vhe vha rumelwa Afurika na Vhubvaḓuvha-bvungwi vho shumisa zwikepe. Musi mabufho a si tsha ḓura, vhunzhi ha  vharumiwa vho vha tshi vho shumisa one musi vha tshi ya mishumoni yavho.

Nga 1960, ndo dzudzanya bufho ḽa u bva Amerika ḽi tshi ya Yuropa u itela u ya buthanoni ḽa dzitshaka ḽa 1961. Ndo ṋamela bufho ḽine ḽa khou bva New York ḽi tshi ya Hamburg kha ḽa Dzheremane, u itela u ya kha ḽeneḽo buthano. Nga murahu ha buthano, nṋe na vhaṅwe vhahashu vhararu vhane vha bva Bethele ro hayara goloi u bva Dzheremane u ya Italy u itela u dalela ofisi ya davhi ngei Rome. Ro ya Fura ri tshi khou tshimbila nga Thavhani dza Pyrenees na Spain he mushumo wa u huwelela wa vha wo thivhelwa. Ro ṋea vhahashu vha ngei Barcelona khandiso dze ra vha ro dzi peta sa zwifhiwa. Zwo takadza vhukuma u ṱangana navho! Ro ṋamela bufho ḽe ḽa vha ḽi tshi khou humela New York ḽi tshi bva Amsterdam.

Nga 1962, ndo humbelwa uri ndi ite nzudzanyo dza zwiendedzi dza vhahashu vha 583 vhe vha vha vha tshi khou uya mabuthanoni a dzitshaka e a vha a tshi khou tou tevhekana u mona na shango ḽoṱhe. Buthano ḽa 1963 ḽo vha ḽi na tshiṱoho tshine tsha ri, “Everlasting Good News.” Vhenevho vhahashu vha 583 vho vha vha tshi khou ya mabuthanoni ngei Yuropa, Asia, South Pacific, Honolulu, Hawaii, Pasadena na California. Vho vha vha tshi ḓo dovha vha dalela na ngei Libanoni na Yorodane kha madalo o khetheaho u itela u dalela shango ḽa Bivhili. Muhasho washu wo vha wo dzudzanya mabufho, fhethu ha u dzula na visa.

1963 wo vha ṅwaha u takadza vhukuma. Nga ḽa 29 June ndo vhingana na Lila Rogers ane a bva ngei Missouri, we a vha muraḓo wa muṱa wa Bethele nga 1960. Nga murahu ha vhege nṋe na Lila ro vhingana, ro ya ra dalela Gerika, Egipita na Libanoni. Ro ṋamela bufho u bva ngei Beirut u swika ngei Yorodane. Samusi mushumo washu wo vha wo thivhelwa henefho nahone Ṱhanzi dza Yehova dzi sa fhiwi visa u itela uri dzi dzhene kha ḽeneḽo shango, ro ḓivhudzisa uri hu ḓo itea mini musi ri tshi swika henefho. Zwi takadzaho ndi uri musi ri tshi swika, ro vhona tshigwada tsha vhathu tsho ima nṱha ha mbondo dza vhukavhamabufho dzo fara mabammbiri e a vha o ṅwalwa uri, “Ri a ni ṱanganedza Ṱhanzi dza Yehova”! Zwo takadza vhukuma u vhona shango ḽa Bivhili lwa u tou thoma! Ro dalela na fhethu he vhasimulalushaka vha kale vha vha vha tshi dzula hone, he Yesu na vhaapostola vha huwelela vhe hone na he mafhungo maḓifha a thoma hone u phaḓalala u swika mugumoni wa ḽifhasi.—Mish. 13:47.

Lwa miṅwaha ya 55, Lila o ntikedza kha mishumo yashu yoṱhe. Ro dalela Spain na Portugal lwo vhalaho musi mushumo washu wo thivhelwa kha eneo mashango. Ro ṱuṱuwedza khonani dzashu, u vha ṋea khandiso na zwiṅwe zwe vha vha vha tshi zwi ṱoḓa. Ro dalela na vhaṅwe vhahashu vhe vha vha vho valelwa dzhele ngei Cádiz kha ḽa Spain. Ḽo vha ḽi tshi tou vha dakalo fulu musi ndi tshi kona u vha khwaṱhisa nga nyambo i bvaho Bivhilini.

 U bva nga 1963, ndo kona u vha na ndugelo ya u thusa kha u dzudzanya mabuthano a dzi tshaka ngei Afurika, Australia, Central America, South America, Yuropa, Vhubvaḓuvha-Bvungwi, Hawaii, New Zealand na Puerto Rico. Nṋe na Lila ri nga si vuwe ro hangwa mabuthano e ra ḓifhelwa khao, u katela na ḽiṅwe ḽa ngei Warsaw kha ḽa Poland nga 1989. Vhunzhi ha vhahashu vha ngei Russia vho kona u ḓa buthanoni ḽavho ḽa u tou thoma! Vhunzhi ha vhahashu vho fhedza miṅwaha minzhi vhe dzhele dza Soviet nga nṱhani ha lutendo lwavho.

Iṅwe ndugelo yavhuḓi ye nda vha nayo ndi u dalela ofisi dza davhi u mona na shango ḽoṱhe ndi tshi khou khwaṱhisa na u ṱuṱuwedza miṱa ya Bethele u katela na vharumiwa. Madalo ashu a u fhedzisa ndi musi ri tshi dalela ofisi ya davhi ya South Korea. Henefho ro ṱangana na vhahashu vha 50 vhe vha vha vho valelwa dzhele ngei Suwon. Vhenevho vhahashu vho vha vhe na mavhonele avhuḓi nahone vho vha vho lavhelela nga maṱo matswuku o dovha vha bvelaphanḓa na vhuḓinḓa havho. U ṱangana navho zwo ri ṱuṱuwedza vhukuma!—Vharoma 1:11, 12.

Ndo vhona nḓila ine Yehova a khou fhaṱutshedza ngayo vhathu vhawe kha miṅwaha yoṱhe. Musi ndi tshi lovhedzwa nga 1943, ho vha hu na vhahuweleli vha ṱoḓaho u vha 100 000, fhedzi zwino vhathu vhane vha shumela Yehova vha fhira miḽioni dza malo [8 000 000] kha mashango a 240. Vhathu vho ṱhaphudzaho tshikolo tsha Gilead vho shela mulenzhe vhukuma kha u ita wonoyu mushumo wa u huwelela. Zwo takadza vhukuma u shuma tsini na vhenevha vharumiwa lwa miṅwaha minzhi na u vha thusa uri vha ye u ita mishumo yavho kha maṅwe mashango!

Ndo takalela uri ndo dzhia phetho ya u ṱanḓavhudza vhuḓinḓa hanga nge nda humbela uri ndi shume Bethele musi ndi tshee muswa. Yehova o fhaṱutshedza zwoṱhe zwe nda zwi ita. Zwiṅwe zwithu zwe zwa ita uri nṋe na Lila ri ḓiphine nga u shuma Bethele lwa miṅwaha minzhi ndi u shuma na zwivhidzo zwa ngei Brooklyn kha mushumo wa u huwelela. Ro ita khonani henefho.

Lila o ntikedza uri ndi bvele phanḓa na mushumo wa Bethele. Naho zwino ndi na miṅwaha ya 84, ndi kha ḓi kona u ita mushumo wa ndeme na u thusa davhi kha miṅwe mishumo.

Ndi zwavhuḓi vhukuma u vha tshipiḓa tsha ndangulo ya Yehova na u vhona phambano vhukati ha vhane vha shumela Yehova na vhane vha si mu shumele. Ri nga kona u pfesesa maipfi ane a vha kha Maleaxi 3:18: “Ndi hone ni tshi ḓo dovha na vhona, na kona u ṱalukanya muvhuya na muvhi, na kona u ṱalukanya we a shumela Yehova na we a si mu shumele.” Shango ḽa Sathane ḽi khou ṋaṋa u vhifha ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe, vhathu a vha na fhulufhelo nahone a vho ngo takala. Fhedzi vhane vha shumela Yehova na u mu funa vho takala nahone vha na fulufhelo nga ha vhumatshelo naho vha tshi khou tshila kha tshino tshifhinga tshi konḓaho. Ndi ndugelo yavhuḓi vhukuma u huwelela mafhungo maḓifha a Muvhuso! (Mat. 24:14) Ro lindela nga maṱo matswuku musi Muvhuso wa Mudzimu u tshi fhelisa ḽino ḽifhasi, wa ḓisa ḽifhasi ḽiswa. Vhashumeli vha Yehova vha fulufhedzeaho vha ḓo vha na mutakalo wavhuḓi nahone vha ḓo tshila nga hu sa fheli.