Ni Nga Kona U Sedzana Na U Timatima

“VHUKUMA!” “Ndi ngoho!” “Nga ho khwaṱhaho!” A zwi timatimisi uri no no pfa yeneyo mibulo zwifhinga zwinzhi. Naho zwo ralo, a huna zwithu zwinzhi zwine ra nga vha na vhungoho nazwo. Vhutshilo vhu a timatimisa lune kanzhi ra humbula arali hu na tshiṅwe tshithu tshine ra nga vha na vhungoho natsho. U sa vha na vhungoho na u timatima zwi vhonala zwi tshipiḓa tsha vhutshilo.

Nga hu pfalaho, vhathu vhanzhi vha ṱoḓa u tsireledzea na dakalo u katela na miṱa yavho. Vha shuma vhukuma u itela u wana zwithu zwine vha humbula uri zwi ḓo vha ḓisela dakalo na u tsireledzea—zwine kanzhi zwa vha tshelede na thundu i vhonalaho. Naho zwo ralo, midzinginyo, ḓumbumazwikule, khombo, kana vhuvemu zwi nga fhelisa zwenezwo zwithu nga u bonya ha iṱo. Malwadze mahulwane, u ṱalana, kana u fhelelwa nga mushumo zwi nga shandula vhutshilo zwi songo lavhelelwa. Vhukuma, zwithu zwo raloho zwi nga kha ḓi sa bvelela kha inwi. Fhedzi u ḓivha uri tshiṅwe tshithu tshi si tshavhuḓi tshi nga bvelela tshifhinga tshiṅwe na tshiṅwe zwi a kula nungo na u tsikeledza. Fhedzi a si honoho vhuleme fhedzi vhu re hone.

U timatima ndi ḽibulazwithihi na u sa vha na vhungoho, nahone iṅwe ṱhalusamaipfi yo ṱalusa “u sa vha na vhungoho” uri ndi “u timatima thendo kana muhumbulo zwine kanzhi zwa kwama phetho dzine ra dzi ita.” Zwiṅwe hafhu, u ya nga bugu ine ya pfi Managing Your Mind, “u timatima nga ha tshiṅwe tshithu tsha ndeme ndi tshi bveledzi tshihulwane tsha mbilaelo.” Arali u timatima ha sa piringululwa hu nga bveledza mbilaelo, u dinalea, na u sinyuwa. Vhukuma, u vhilaela nga ha zwine zwa nga bvelela na zwine zwa nga kha ḓi sa bvelela zwi nga huvhadza mutakalo washu wa muhumbulo na wa muvhili.

Nga ṅwambo wa zwenezwo, vhaṅwe vhathu vha tou zwi ṋaṋisa. Vha fana na muṅwe muswa wa Brazil we a ri: “Ndi ngani ri tshi fanela u vhilaela nga zwa matshelo? Ri fanela u vhilaela nga zwa ṋamusi, hai zwa matshelo.” Mavhonele a u timatima ane a ri “nga ri ḽe nga ri nwe” a ri ita uri ri kulee nungo, u tsikeledzea, nahone ri fheleledze ro fa. (1 Vha-Korinta 15:32) Ndi zwa ndeme vhukuma uri ri ye kha Musiki, Yehova Mudzimu, ane Bivhili ya ri nga hae, “ané khae’ hu si vhe na u shanduka na murunzi wa u rembuluwa.” (Yakobo 1:17) Arali ra ṱolisisa Ipfi ḽa Mudzimu, Bivhili, ri wana nyeletshedzo na vhulivhisi zwavhuḓi zwa nḓila ya u sedzana na zwiimo zwi timatimisaho zwa vhutshilo. I dovha ya ri thusa u pfesesa uri ndi ngani hu na u timatima hunzhi nga u rali.

Tshi Itaho Uri Ri Timatime

Maṅwalo a ṋea mavhonele a vhukuma a vhutshilo na u ri thusa u ṱahulela mavhonele o teaho  kha zwiimo zwi timatimisaho na zwi shandukaho. Naho vhushaka, vhuimo, vhuṱali, mutakalo wavhuḓi, na zwiṅwe-vho zwi tshi nga ri ṋea tsireledzo, Bivhili i sumbedza uri ri songo lavhelela uri zwenezwo zwithu zwi nga si shanduke kana u lavhelela uri zwi ri ḓisele vhutshilo “havhuḓi.” Salomo, Khosi ya vhuṱali o ri: “Ndo dovha nda vhona zwiṅwe zwi re fhano ḓasi ha ḓuvha; zwauri mbambe a yo ngo konwa nga we a gidima, nndwa a yo ngo konwa nga muhali, vhuswa a vhu ngo waniwa nga wa vhuṱali, lupfumo a lwo ngo waniwa nga wa ṱhalukanyo, u funwa a hu ngo ḓela wa nḓivho.” Ndi ngani? “Vhoṱhe vha sokou ṱangana nazwo’ nga tshifhinga tshazwo.” Fhedzi, Salomo o sevha a ri: “U nga khovhe i tshi fashwa nga mutevha u sa ponyokisi; u nga tshiṋoni tshi tshi fashwa nga mulavhu. Ndi zwenezwo, na vhana vha vhathu vha haṋiwa ḽi ḓuvha ḽavho, vha tshenuwa ḽó vha wela.”—Muhuweleli 9:11, 12.

Yesu Kristo o dovha a amba nga ha tshifhinga tsha u vhilaela na u timatima huhulwane hune ha ḓo ḓela murafho woṱhe wa vhathu. A tshi amba o khwaṱha, o ri: “Hu ḓo vha na maṱula kha ḓuvha na kha ṅwedzi na kha dziṋaledzi. Kha vhathu vha shango hu ḓo vha na u farakanea na u khakhelwa musi lwanzhe na lutsinga lwalwo zwi tshi bvuma. Vhathu vha ḓo femeleka nga nyofho na nga u dzula vhó lindela zwe zwa pfi zwi ḓo ḓa shangoni; ngauri na maanḓa a zwa ṱaḓulu a ḓo dzinginyea.” Naho zwo ralo, Yesu o amba nga ha tshiṅwe tshithu tshi ṱuṱuwedzaho kha vhathu vha mbilu dzavhuḓi ṋamusi a tshi ri: “Arali ni tshi vhona izwo zwi tshi vho vha hone, ni ḓivhe zwauri muvhuso wa Mudzimu u tsini.” (Luka 21:25, 26, 31) Nga hu fanaho, nṱhani ha u ofha vhumatshelo vhu si na vhungoho, ri na lutendo kha Mudzimu lune lwa ri thusa u vha na vhungoho ha vhumatshelo havhuḓi na ho tsireledzeaho.

‘U Vha Na Fulufhelo Ḽo Khwaṱhaho’

Naho ri sa ḓo vha na vhungoho ha tshiṅwe na tshiṅwe tshine ra tshi pfa, u tshi vhala, kana u tshi vhona, ri na tshiitisi tshi pfalaho tsha u fulufhela Musiki. Ha sokou vha wa Ṱaḓulu-ṱaḓulu fhedzi, fhedzi u dovha a vha Khotsi wa lufuno ane a ṱhogomela vhana vhawe vha kha ḽifhasi. Nga ha ipfi ḽawe, Mudzimu o ri: “A ḽi nga vhuyi fhedzi ngeno hanga; tshaḽo, ḽi ḓo shuma zwi ntakadzaho, ḽi ḓo vuledza zwe nda ḽi rumela zwone.”—Yesaya 55:11.

Yesu Kristo o funza mafhungo-ngoho a bvaho ha Mudzimu, nahone vhanzhi vhe vha mu thetshelesa vho a ṱanganedza vho khwaṱha nahone vha sa timatimi. Sa tsumbo, tshigwada tsha Vhasamaria vha mbilu dzavhuḓi tsho vhudza musadzi we a thetshelesa Yesu u thoma tsha ri: “Zwino a ri tsha tenda nge ra pfa iwe zwe wa amba. Riṋe vhaṋe ro zwi pfa ra zwi ḓivha zwauri nangoho ndi ene Kristo Mutshidzi wa shango.” (Yohane 4:42) Naho ri tshi khou tshila zwifhingani zwi timatimisaho ṋamusi, ri na vhungoho ha zwine ra tenda khazwo.

Musi zwi tshi ḓa kha thendo dza vhurereli, dziṅwe dzi sokou vha mihumbulo ine ra fanela u sokou i tenda nṱhani ha u lingedza u pfesesa. Naho zwo ralo, muṅwali wa Bivhili, Luka, ho ngo tendelana na wonoyo muhumbulo. O ita ṱhoḓisiso nahone a ṋea mafhungo manzhi a vhukuma u itela uri vhaṅwe vha kone ‘u ṱalukanya u fulufhedzea ha zwithu’ zwe a ṅwala. (Luka 1:4) Samusi miṱa na dzikhonani vhane vha si vhe na lutendo luthihi na riṋe vha tshi nga vhilaela uri ri ḓo fheleledza ro kulea nungo, ndi zwa ndeme uri ri kone u lwela lutendo lwashu. (1 Petro 3:15) Nga u ḓivha nga nḓila yo teaho tshiitisi tsha zwine ra zwi tenda, ri nga kona u thusa vhaṅwe u fulufhela Mudzimu. Bivhili i ṱalusa Yehova nga haya maipfi: “Ene Tombo-thavhani, á shumá ha khakhi. Dzinḓila dzawe dzoṱhe dzo luga, Mudzimu wa ngoho a sí na mazwifhi, Mululamisi, ha ṱaluli.”—Doiteronomio 32:4.

 Ṱhogomelani mubulo wa u fhedza une wa ri: ‘Ndi Mululamisi a sa ṱaluli.’ Ndi vhuṱanzi vhufhio vhune ra vha naho u itela uri ri sa timatime yeneyi mbuno? Muapostola Petro o vha a tshi tendelana nga vhuḓalo na yeneyo mbuno. O vhudza mulangi wa Roma na vha nnḓu yawe a ri: “Nangoho ndo zwi vhona zwauri Mudzimu ha ṱaluli muthu. Atsina kha tshakha dzoṱhe, ané a mu ofha a ita zwo lugaho, u a mu funa.” (Mishumo 10:34, 35) Petro o amba enea maipfi nga ṅwambo wa uri o vhona nḓila ye Yehova a livhisa ngayo mafhungo u itela uri muṱa wa Vhannḓa, vhe u thomani vha vha vha tshi dzhiiwa vhe vha songo kunaho na vha sa ṱanganedzwi, O vha ṱanganedza. U fana na Petro, na riṋe ri nga vha na vhungoho ha uri Mudzimu ha ṱaluli nahone o luga musi ri tshi vhona nga maṱo ashu “gogo ḽihulu” ḽa vhathu—vhane zwino vha fhira milioni dza rathi—vha bvaho mashangoni a 230 u mona na ḽifhasi vhe vha ṱutshela matshilele avho a kale nahone vha thoma u tshimbila nḓilani yo lugaho.—Ndzumbululo 7:9; Yesaya 2:2-4.

Samusi ri Vhakriste vha ngoho, ri ṱoḓa u vha vha ḓiṱukufhadzaho na vha humbulelaho nṱhani ha u vha na khani. Fhedzi a ri timatimi nga ha zwine ra zwi tenda na zwine ra zwi lavhelela tshifhingani tshi ḓaho. Musi a tshi ṅwalela Vhakriste vha ḓana ḽa u thoma ḽa miṅwaha, muapostola Paulo o ri: “Tshiné ra lila ndi uri kha inwi noṱhe, kha ufhio na ufhio, hu vhonale u ḓi-funga, [ri vhe na fulufhelo ḽo khwaṱhaho, NW], hu vhuye hu swike vhufhelo.” (Vha-Heberu 6:11) Nga hu fanaho, mafhungo maḓifha a bvaho Bivhilini o ita uri ri vhe na “fulufhelo ḽo khwaṱhaho.” Paulo o ṱalutshedza uri ḽeneḽo fulufhelo, ḽo thewaho nga ho khwaṱhaho Ipfini ḽa Mudzimu, “a ḽi ṱhavhisi dziṱhoni.”—Vha-Roma 5:5.

Zwiṅwe hafhu, ri na vhungoho ha uri u funza vhaṅwe mafhungo maḓifha a bvaho Bivhilini zwi nga vha ḓisela tsireledzo na u khwaṱha muyani, na u dovha vha ḓipfa vho khwaṱha kha maḓipfele na ṋamani. Ri nga ṱanganela na Paulo nga u amba u ri: “Mafhungo-maḓifha ashu a tshi dzhena kha inwi, ho ngo sokou vha a u amba fhedzi, na hone o vha a maanḓa na a Muya-mukhethwa na a fulufhelo ḽihulu.”—1 Vha-Thesalonika 1:5.

Phaṱutshedzo Dza Ṋamusi Nga Ṅwambo Wa Tsireledzo Ya Muya

Naho ri nga si lavhelele vhutshilo ho tsireledzeaho tshoṱhe ṋamusi, hu na zwithu zwine ra nga zwi ita zwine zwa nga ri thusa u tshila nga nḓila yo dzikaho na yo tsireledzeaho. Sa tsumbo, u ya miṱanganoni ya tshivhidzo tsha Vhukriste misi yoṱhe zwi ri ḓisela mulalo ngauri henefho ri a funzwa maitele na milayo zwavhuḓi na zwi pfalaho. Paulo o ṅwala a ri: “Vho pfumaho lwa tshifhinga tsha zwino vha faye, vha sa ḓó ḓi-ita vhahulwane, na hone vha so ngo fulufhela lupfumo lu sí na halwo, vha fulufhele Mudzimu, ané a ri kumedza zwoṱhe lwa u tou pfumisa, uri ri ḓifhelwe ngazwo’.” (1 Timotheo 6:17) Nga u guda havho u fulufhela Yehova nṱhani ha zwithu zwa tshifhinganyana zwi vhonalaho kana madakalo, vhanzhi vho kona u fhelisa mbilaelo na u hanganea zwe mathomoni vha vha vho tea u zwi konḓelela.—Mateo 6:19-21.

Tshivhidzoni, ri dovha ra ḓiphina nga vhushaka ha vhahashu, vhane vha ri thusa na u ri tikedza nga nḓila nnzhi. Nga muṅwe musi vhuḓinḓani hawe, muapostola Paulo na khonani dzawe dze a vha a tshi khou tshimbila nadzo vho “lemelwa zwinzhisa” nahone vho vha ‘vho hanganea arali vho vha vha tshi ḓo vhuya vha tshila.’ Paulo o wana ngafhi thikhedzo na thuso? Vhukuma, ho ngo vhuya a litsha u fulufhedzea hawe kha Mudzimu. Naho zwo ralo, o ṱuṱuwedzwa na u khuthadzwa nga Vhakriste ngae vhe vha mu thusa. (2 Vha-Korinta 1:8, 9; 7:5-7) Ṋamusi, musi huna khombo dza mupo kana dziṅwe khombo, tshifhinga tshoṱhe vhahashu vha Vhakriste ndi vhone vha u thoma u swika u itela u thusa nga zwithu zwi vhonalaho na zwa muya kha Vhakriste ngavho u katela na vhaṅwe vhane vha ṱoḓa thuso.

Tshiṅwe tshithu tshine tsha nga ri thusa u lwisana na zwiimo zwi timatimisaho zwa vhutshilo ndi thabelo. Ri nga amba na Khotsi ashu wa ṱaḓulu tshifhinga tshoṱhe musi ri nga fhasi ha mutsiko ri songo u lavhelelaho. “Yehova  ndi dzhavhelo ḽa vhaheḓana, dzhavhelo musi vhó khakhelwa.” (Psalme ya 9:9) Vhabebi vha vhathu vha nga kundelwa u tsireledza vhana vhavho. Naho zwo ralo, Mudzimu u a ṱoḓa u ri thusa u lwisana na nyofho dzashu na u ḓipfa ri tshi timatima. Nga u vhudza Yehova mbilaelo dzashu dzoṱhe nga thabelo, ri nga vha na vhungoho ha uri a nga ita “zwiné zwa fhira zwoṱhe zwiné ra humbela na zwiné ra elekanya, nga maanḓa ané a khou shuma kha riṋe.”—Vha-Efesa 3:20.

Naa tshifhinga tshoṱhe ni a amba na Mudzimu nga thabelo? Naa ni a tenda no khwaṱha uri thabelo dzaṋu dzi a pfiwa nga Mudzimu? Muṅwe musidzana wa ngei São Paulo o ri: “Mme anga vho mmbudza uri ndi fanela u rabela Mudzimu, fhedzi nda ḓivhudzisa uri: ‘Ndi ngani ndi tshi fanela u amba na muthu ane ndi sa mu ḓivhe?’ Naho zwo ralo, Mirero 18:10 yo nthusa u pfesesa uri ri ṱoḓa thuso ya Mudzimu nahone ri fanela u amba nae nga thabelo.” Lwonolo luṅwalo lu ri: “Dzina ḽa Yehova ndi thavha vhukuma; muvhuya u shavhela henefho a khuda.” Vhukuma, ri nga vha hani na fulufhelo kha Yehova arali ri sa ambi nae misi yoṱhe? U itela u ḓiphina nga phaṱhutshedzo dza tsireledzo ya muya, ri fanela u ḓiḓowedza u rabela zwi tshi bva mbiluni ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Yesu o ri: “Fhaṱuwani-ha, ni dzule ni tshi rabela, uri ni ḓo kona u ponyoka hezwo zwoṱhe, zwiné zwa ḓo vha hone, ni kone u ima phanḓa ha Murwa-muthu.”—Luka 21:36.

Tshiṅwe tshithu tshine ra nga vha na vhungoho natsho ndi fulufhelo kha Muvhuso wa Mudzimu. Ṱhogomelani maipfi a Daniele 2:44 ane a ri: ‘Mudzimu wa ṱaḓulu u ḓo vusa muvhuso une wa sa ḓo tshinyala lini na lini, une vhuhosi hawo ha sa ḓo wetshela kha luṅwe lushaka. Wonoyo u ḓo pwashakanya mivhuso yoṱhe wa i lozwa; wone uṋe wa ima lini na lini.’ Ḽeneḽo fulufhelo ndi ḽo khwaṱhaho nahone ri nga vha na vhungoho khaḽo. Mafulufhedziso a vhathu kanzhi ha ḓadzei, fhedzi tshifhinga tshoṱhe ri nga vha na fulufhelo kha maipfi a Yehova. Nṱhani ha u sa fulufhedzea, Mudzimu u nga tombo ḽine ra nga ḓitika ngaḽo. Ri nga ḓipfa u fana na Davida, we a ri: “U Mudzimu, bako ḽe nda khuda khaḽo’; U tshiṱangu tshanga, thavha ya u ntshidza; vhukhudo, vhushavhelo; Mulamuleli we a ndamulela kha mavemu.”—2 Samuele 22:3.

Bugu yo ambiwaho mathomoni ine ya pfi Managing Your Mind yo dovha ya ri: “Musi muthu a tshi humbula nga maanḓa nga ha uri zwithu zwivhi zwine zwa nga bvelela, zwi vhonala zwi zwa vhukuma mihumbuloni yashu, nahone zwa dovha zwa konḓa u vhona nḓila ine ra nga lwisana ngayo nazwo.” Nga zwenezwo, ndi ngani ri tshi tendela u lemedzwa nga zwithu zwi bveledzaho mbilaelo na u timatima zwa shango? Nṱhani hazwo, kha ri vhee fulufhelo ḽashu, hu si kha zwithu zwi si na vhungoho zwa shango, fhedzi kha mafulufhedziso o khwaṱhaho a Mudzimu. Nga u vha na lutendo lwo khwaṱhaho kha mafulufhedziso a ḓadzeaho a Yehova, ri ḓo vha na heyi khwaṱhisedzo: “Ané a mu tenda ha nga shoni.”—Vha-Roma 10:11.

[Maipfi o ṱumbulwaho kha siaṱari 29]

Ipfi ḽa Mudzimu ḽi fulufhedzisa vhathu phaṱhutshedzo tshifhingani tshi ḓaho

[Maipfi o ṱumbulwaho kha siaṱari 30]

“Ané a mu tenda ha nga shoni.”

[Tshifanyiso kha siaṱari 31]

Mafhungo maḓifha a Muvhuso a ḓisela vhathu tsireledzo