Nganeavhutshilo

U Tshenzhela Vhuthu Na Ṱhogomelo Zwa Yehova

MUANETSHELI NDI FAY KING

Vhabebi vhanga vho vha vhe vhathu vhavhuḓi, fhedzi u fana na vhaṅwe vhathu, vho vha vha si na dzangalelo kha mafhungo a zwa vhurereli. Mme anga vho vha vha tshi anzela u amba u ri: “Khamusi Mudzimu u hone, ngauri ndi nnyi we a sika maluvha na miri?” Fhedzi ndi zwenezwo fhedzi zwe vha vha vha tshi zwi ḓivha nga ha vhurereli.

KHOTSI anga vho fa nga 1939 musi ndi na miṅwaha ya 11, nahone nṋe na mme anga ra pfuluwa ra ya u dzula ḓoroboni ya Stockport, tshipembe ha Manchester, kha ḽa England. Ndo vha ndi tshi ṱoḓa u ḓivha zwo engedzeaho nga ha Musiki na u ṱhonifha Bivhili, naho ndo vha ndi sa ḓivhi tshithu nga hayo. Ngauralo nda humbula u ya kerekeni ya England u itela u vhona zwine zwa itwa henefho.

Tshumelo ya hone a yo ngo nkwama na luthihi, fhedzi musi hu tshi vhalwa Evangeli, maipfi a Yesu o ita uri ndi tende uri Bivhili ndi ya ngoho. Musi ndi tshi sedza zwavhuḓi eneo mafhungo, ndi wana zwi tshi mmangadza ngauri a tho ngo vhuya nda vhala Bivhili nga nṋe muṋe. Na musi ndo no ṋewa “Thestamennde Ntswa” nga khonani yanga, a tho ngo vhuya nda i vhala.

U thoma ha Nndwa ngei Korea nga 1950 zwo ita uri ndi humbule nga ho khwaṱhaho. Ndo ḓivhudzisa uri naa dzenedzo khakhathi dzi ḓo bvela phanḓa u fana na tshifhingani tsha Nndwa ya Vhuvhili ya Shango? Nahone arali zwa vha ngauralo, ndi ḓo kona hani u tevhela ndaela ya Yesu ya u funa maswina anga? Naho zwo ralo, ndo dovha nda ḓivhudzisa uri naa ndi nga ima nda lavhelesa vhathu vha tshi tshoṱela shango ḽa hashu ndi sa khou ita tshithu? Nahone arali nda ita ngauralo, ndi ḓo vha ndi tshi khou shavha vhuḓifhinduleli hanga. Naho ndi tshee ndo hanganea nga u ralo, nda dzula ndo fulufhela tshoṱhe uri phindulo dza  mbudziso dzanga dzoṱhe dzi Bivhilini, naho ndo vha ndi sa ḓivhi uri ndi nga dzi wana hani nahone ngafhi.

U Ṱoḓa Mafhungo-ngoho Ngei Australia

Nga 1954 nṋe na mme anga ra humbula u pfulutshela Australia, he mukomana wanga Jean a vha a tshi khou dzula hone. Nga murahu ha miṅwaha i si gathi, Jean o mmbudza uri o humbela Ṱhanzi dza Yehova uri dzi ḓe ngauri o vha a tshi ḓivha uri ndo vha ndi na dzangalelo kha Bivhili na u ya kerekeni. O vha a tshi ṱoḓou ḓivha uri ndi vha dzhia hani. A mmbudza a ri: “A thi na vhuṱanzi arali vha tshi amba ngoho, fhedzi vha na zwine vha ḓo ni ṱalutshedza zwone zwine zwa fhira zwine zwa funzwa dzikerekeni.”

Bill na Linda Schneider vhe vha ḓa kha nṋe vho vha vhe vhavhingani vhavhuḓi vhukuma. Vho vha vhe kha miṅwaha yavho ya vhu-60 nahone vho vha vhe Ṱhanzi dza Yehova lwa miṅwaha minzhi. Vho vha vha tshi shuma kha tshiṱitshi tsha radio tshe tsha vha tshi tshi langulwa nga Ṱhanzi dza Yehova ngei Adelaide, nahone musi mushumo wa u huwelela u tshi thivhelwa ngei Australia tshifhingani tsha Nndwa ya Vhuvhili ya Shango, vho mbo ḓi ḓiṅwalisela u vha vhaevangeli vha tshifhinga tshoṱhe. Naho Bill na Linda vho nthusa vhukuma, ndo vha ndi tshi kha ḓi tendeleka na vhurereli ho fhambanaho.

Muṅwe muthu we nda vha ndi tshi shuma nae a ṱuwa na nṋe u itela uri ri ṱangane na muevangeli Billy Graham, he nga murahu vhunzhi hashu ra ṱangana na mufunzi we a tenda ri tshi vhudzisa dzimbudziso. Nda vhudzisa mbudziso ye ya vha i tshi kha ḓi mmbilaedzisa vhukuma: “U nga vha hani Mukriste nahone wa funa maswina au arali u tshi ya nndwani nahone wa a vhulaha?” Vhoṱhe vhe vha vha vhe hone vha fhindula nga u tou huwelela vho takala, zwi tshi sumbedza uri yeneyo mbudziso na vhone yo vha i tshi vha vhilaedzisa vhoṱhe! Nga zwenezwo onoyo mufunzi a ri: “Phindulo ya yeneyo mbudziso a thi i ḓivhi. Ndi kha ḓi humbula nga hayo.”

Nga tshenetsho tshifhinga, u guda hanga Bivhili na Bill na Linda ho vha hu tshi khou bvela phanḓa, nahone nga September 1958 nda lovhedzwa. Nda humbula u tevhela tsumbo ya vhe vha mpfunza, nga u ralo nga ṅwaha u tevhelaho nga August, nda ḓiṅwalisela u vha muvulanḓila wa tshifhinga tshoṱhe, muevangeli wa tshifhinga tshoṱhe. Nga murahu ha miṅwedzi ya malo nda rambiwa uri ndi ḓe ndi vhe muṅwe wa vhavulanḓila vho khetheaho. Ndo vha ndo takala vhukuma musi ndi tshi pfa uri mukomana wanga, ane a pfi Jean, o ita mvelaphanḓa kha pfunzo dzawe nahone o lovhedzwa!

U Vulea Ha Tshibuli

Ndo vha ndi tshi khou shuma na tshiṅwe tsha zwivhidzo zwa ngei Sydney nahone ndi na pfunzo dzo vhalaho dza Bivhili dza hayani. Ḽiṅwe ḓuvha nda ṱangana na muṅwe muthu we a vha e muraḓo wa tshigwada tsha vhafunzi vha Kereke ya England nahone nda mu vhudzisa uri kereke i ri mini nga ha vhufhelo ha shango. Naho o mmbudza uri o funza pfunzothendwa dza kereke miṅwaha ya 50, phindulo yawe yo mmangadza vhukuma: “Ndi kha ḓi tea u wana tshifhinga tsha u ṱoḓisisa nga ha eneo mafhungo, ngauri a thi ḓivhi Bivhili nga nḓila ine Ṱhanzi dza Yehova dza i ḓivha ngayo.”

Nga murahunyana ha zwenezwo, ha humbelwa vhavulanḓila vhane vha takalela u ya u shuma Pakistan. Nda fhindula ndi sa humbuli uri vhathu vhatshisadzini vha songo vhingwaho a vha khou rumelwa, na uri ho vha hu tshi khou rumelwa vhahashu vha tshinnani vha songo vhingaho na vhathu vho vhinganaho. Nga zwenezwo, khumbelo yanga ya rumelwa ofisini dzashu khulwane ngei Brooklyn, ngauri hu si kale ndo mbo ḓi wana vhurifhi vhu tshi khou mmbudza uri hu na mushumo ngei Bombay (hune zwa zwino ha vhidzwa Mumbai), kha ḽa India. Zwenezwo zwo itea nga 1962. Nda tenda wonoyo mushumo nahone nda dzula ngei Bombay miṅwedzi ya 18 musi ndi sa athu ya ḓoroboni ya Allahabad.

 Hu si kale nda livhisa ṱhogomelo yanga kha u guda luambo lwa Luhindi. Lwonolu luambo lwa ngei India lu a tshimbidzana musi zwi tshi ḓa siani ḽa kuṅwalele na nḓila ya kubulele, nga u ralo a lu konḓi u lu guda. Naho zwo ralo zwo vha zwi tshi anzela u khakhisa, musi muṋe wa nnḓu a tshi nkhumbela uri ndi ambe nga Luisimane nṱhani ha u lingedza u amba luambo lwavho! Fhedzi ḽeneḽi shango ḽiswa ḽo vha ḽi na zwiṅwe zwithu zwi takadzaho na zwi khwaṱhisaho, nahone ndo ḓiphina nga vhuthihi na vhahashu vha Dziṱhanzi vha bvaho ngei Australia.

Musi ndi tshi kha ḓivha muṱuku, ndo vha ndi tshi humbula nga ha mbingano, fhedzi musi ndi tshi lovhedzwa, ndo vha ndo farakanea nga u shumela Yehova nṱhani ha u humbula nga ha mbingano. Naho zwo ralo, nga tshenetsho tshifhinga ndo vha ndi tshi vho thoma u ḓipfa ndi tshi ṱoḓa khonani vhutshiloni. Ndo vha ndi sa ṱoḓi u ṱutshela mushumo wanga, nga zwenezwo, nda rabela kha Yehova nahone nda zwi bvisa muhumbuloni wanga.

Phaṱutshedzo I Songo Lavhelelwaho

Edwin Skinner ndi ene we a vha a tshi khou lavhelesa mushumo we wa vha u tshi khou itwa kha davhi ḽa ngei India nga tshenetsho tshifhinga. O ṱanganela kha Tshikolo tsha Bivhili tsha Watchtower tsha Gilead nga 1946 na vhaṅwe vhahashu vhanzhi vha fulufhedzeaho, u katela na Harold King na Stanley Jones, vhe vha vha vho avhelwa u shuma kha ḽa China. * Nga 1958, Harold na Stanley vho valelwa dzhele vhe vhoṱhe nga ṅwambo wa mushumo wavho wa u huwelela ngei Shanghai. Musi Harold a tshi bviswa dzhele nga 1963, Edwin o mu ṅwalela vhurifhi. Harold a mu fhindula nga murahu ha musi o no vhuyelela Hong Kong a tshi bva United States na Britain nahone a mu vhudza uri u khou ṱoḓa u vhinga. A vhudza Edwin uri o rabelela zwenezwi kha Yehova musi a tshi kha ḓi vha dzhele, nahone a vhudzisa Edwin arali a tshi ḓivha iṅwe Ṱhanzi yo faneleaho ine a nga vhingana nayo.

Kha ḽa India mbingano nnzhi dzo vha dzi tshi tou dzudzanywa nga vhaṅwe vhathu, nahone Edwin o vha a tshi anzela u humbelwa uri a dzudzanye ndugiselelo dzo raloho, fhedzi o vha a tshi anzela u hana u ita nga u ralo. Nga zwenezwo, a ṋekedza lwonolo luṅwalo Ruth McKay, we munna wawe Homer, a vha e mulavhelesi a dalelaho zwivhidzo. Ngauralo, Ruth a nṅwalela luṅwalo u itela u nṱalutshedza uri murumiwa we a fhedza miṅwaha minzhi e ngohoni o vha a tshi khou ṱoḓa mufarisi, nahone a mmbudzisa arali ndi na dzangalelo ḽa u mu ṅwalela. O vha a songo mmbudza uri onoyo wahashu o vha e nnyi kana zwiṅwe zwithu nga hae.

A huna muthu we a vha a tshi ḓivha tshithu nga ha thabelo yanga ya u ṱoḓa khonani, nga nnḓa ha Yehova, nahone ndo thoma nda hana. Naho zwo ralo, musi ndi tshi humbula zwavhuḓi nga hazwo, nda humbula uri Yehova ha anzeli u fhindula thabelo dzashu nga nḓila ine ra humbula ngayo. Ngauralo, nda ṅwalela Ruth nahone nda mu vhudza uri a vhudze onoyo wahashu uri a ṅwale hafhu  tenda zwi sa tou vha tshikolokolo uri ri vhingane. Luṅwalo lwa vhuvhili lwe Harold King a lu ṅwala lwo vha lu lwanga.

Ho vha hu na tshifanyiso tsha Harold na ḓivhazwakale yawe ye ya bvelela kha dzigurannḓa na dzimagazini musi a tshi bviswa dzhele ngei China. Nga tshenetshi tshifhinga, o vha a tshi ḓivhea shangoni ḽoṱhe, fhedzi tshe tsha ntakadza vhukuma ho vha hu mafhungo a u fulufhedzea hawe tshumeloni ya lwa ṱaḓulu. Ngauralo, ra fhedza miṅwedzi miṱanu ri sa athu vhingana, nahone u bva henefho nda ya Hong Kong. Ra vhingana nga ḽa 5 October, 1965.

Roṱhe ro vha ri tshi ṱoḓa u vhingana na u dzula tshumeloni ya tshifhinga tshoṱhe, nahone samusi ro vha ri tshi khou aluwa, ro pfa ri tshi ṱoḓa khonani u fhira naho tshi tshini. Nda thoma u funa Harold vhukuma, musi ndi tshi vhona nḓila ye a vha a tshi fara vhaṅwe ngayo na nḓila ye a vha a tshi aravha ngayo musi hu tshi vha na vhuleme tshumeloni yashu, o vha a tshi tewa nga ṱhonifho yanga ya vhukuma. Ro ḓiphina miṅwaha ya 27 yoṱhe ro vhingana nahone ra wana phaṱutshedzo nnzhi dza Yehova.

Vhathu vha China ndi vhathu vha re na mafunda, nahone ndi a vha funa nga maanḓa. Ngei Hong Kong luambo lune lwa ambiwa ndi Lucantonese, luambo lune lwa bva kha Lutshaina lu re na mibvumo minzhi yo fhambanaho u fhira Lumandarin nahone lu a konḓa u lu guda. Nṋe na Harold ro thoma vhutshilo hashu sa vhavhingani hayani ha vharumiwa ofisini ya davhi ya Ṱhanzi dza  Yehova, nahone nga zwenezwo ra shuma kha zwipiḓa zwo fhambanaho zwa tsimu. Ee, ro vha ro takala vhukuma, fhedzi nga 1967 mutakalo wanga wa thoma u ri ḓisela vhuleme vhu konḓaho vhukuma.

U Lwisana Na Vhuleme Ha Mutakalo

Ndo vha ndi tshi khou bva malofha nga nḓila yo kalulaho lwa miṅwedzi yo vhalaho, nahone malofha anga a fhungudzea vhukuma. Ndo vha ndi tshi ṱoḓa muaro, fhedzi madokotela vha mmbudza uri vha nga si ite muaro vha sa khou shumisa malofha ngauri arali vha ita nga u ralo, ndi nga kha ḓi fa ngauri malofha anga ndi maṱuku. Ḽiṅwe ḓuvha musi dokotela a tshi khou amba nga mafhungo anga, vhaongi vha ṱoḓou ita uri ndi shandukise muhumbulo wanga, nga u amba uri a tho ngo tea u fa zwi songo tea. Ho vha ho anganyelwa u itwa miaro ya 12 nga ḽeneḽo ḓuvha, ya fumi ya hone yo vha i ya u reḓula thumbu, fhedzi nda ṱhogomela uri a ho ngo vhuya ha ambiwa tshithu malugana na vhasadzi vhe vha vha vho vhifha muvhilini vhe vha vha vha tshi khou ṱoḓa u vhulaha vhana vhavho.

Mafheleloni, Harold a ṅwalela vhuongelo vhurifhi ha u vha vhudza uri a vha nga ḓo vha na vhuḓifhinduleli arali nda fa, nahone madokotela vha tenda u ita muaro wo teaho. Ndo mbo ḓi iswa nḓuni ine muaro wa itwa hone nahone vha dzudzanya u ndzidzivhadza. Naho zwo ralo, muthu we a vha a tshi khou ita zwenezwo a hana u isa phanḓa, nahone nda bviswa vhuongeloni.

Nga zwenezwo, ra kwamana na dokotela wa malwadze a vhasadzi we a vha a tshi tou ḓishuma. A tshi ṱhogomela vhuimo hanga vhu si havhuḓi, a tenda u ita muaro nga mutengo wa fhasi—nahone a ri vhudza uri tenda ra sa vhudze muthu mutengo we a ri vhidza wone. Muaro wa tshimbila zwavhuḓi—nahone a songo shumisa malofha na luthihi. Vhuthu ha Yehova na ṱhogomelo yawe zwo vhonala vhukuma kha Harold na nṋe zwihuluhulu nga tshenetsho tshifhinga.

Nga 1992, Harold a thoma u lwala vhukuma. Ra pfulutshela ofisini ya davhi he roṱhe ra wana ṱhogomelo ya lufuno. Munna wanga ane nda mu funa o fa nga 1993 e na miṅwaha ya 81.

U Vhuyelela England

Ndo vha ndo takala vhukuma u vha muraḓo wa haya ha Bethele ngei Hong Kong, fhedzi ndo wana zwi tshi konḓa u lwisana na mufhiso wa henengei. Ngauralo nda wana luṅwalo lu bvaho ofisini khulwane dza Brooklyn, lu tshi khou nkhumbela uri nga ṅwambo wa mutakalo wanga, ndi ye u dzula kha davhi ḽi re na zwishumiswa zwo engedzeaho siani ḽa zwa ngalafho. Ngauralo, nga 2000, nda pfulutshela England nahone nda dzula Bethele ya ngei London. Yo vha i ndugiselelo ya lufuno lungafhani! Ndi tshi swika nda ṱanganedzwa nga lufuno, nahone nda ḓiphina vhukuma nga mishumo yo fhambanaho, ye ya vha i tshi katela u thusa u ṱhogomela laiburari ya haya ha Bethele i re na volumu dza 2 000.

Ndo dovha nda ṱanganela na tshivhidzo tsha Vhatshaina tshe tsha vha tshi tshi ṱanganela London, fhedzi henefha zwithu zwo vha zwo no shanduka. Ṋamusi hu na vhathu vha si gathi vha bvaho Hong Kong u fhirisa vha bvaho kha dzhango ḽa China. Vha amba Lumandarin, nahone zwenezwo zwa ita uri mushumo wa u huwelela u si leluwe. Kha ḽeneḽo shango ḽoṱhe hu na mivhigo ya pfunzo nnzhi dza Bivhili dzine dza farwa nga vho ṱhaphudzaho tshikolo tsha gilead vha bvaho ngei China. Vha a shuma vhukuma nahone vha a ḓiphina nga mafhungo-ngoho a Bivhili ane vha a guda. Zwi a takadza vhukuma u vha thusa.

Musi ndi hayani hanga ho dzikaho, ndi anzela u sedza murahu kha vhutshilo hanga vhu takadzaho nahone nda bvela phanḓa u livhuha vhuthu ha Yehova. Vhu a vhonala kha zwithu zwoṱhe zwine zwa tshimbidzana na ndivho dzawe, nahone ṱhogomelo yawe ine a i ṋea vhashumeli vhawe nga muthihi nga muthihi i tou vha khagala. Ndi na zwiitisi zwo khwaṱhaho zwa u livhuha ṱhogomelo yawe ya lufuno ye a ntsumbedza yone.—1 Petro 5:6, 7.

[Ṱhaluso dzi re magumoni a siaṱari]

[Tshifanyiso kha siaṱari 24]

Tshumeloni ngei India

[Zwifanyiso kha siaṱari 25]

Harold King nga 1963 na musi a tshi khou shuma ngei China nga vho-1950

[Zwifanyiso kha siaṱari 26]

Ḓuvha ḽashu ḽa mbingano ngei Hong Kong, nga ḽa 5 October, 1965

[Tshifanyiso kha siaṱari 26]

Ri na miraḓo ya Bethele ya Hong Kong, vhukati ndi vha muṱa wa ha Liang, kha tsha u ḽa ndi muṱa wa ha Gannaway