Yehova U A Fusha Ṱhoḓea Dzashu Dza Ḓuvha Ḽiṅwe Na Ḽiṅwe
Yehova U A Fusha Ṱhoḓea Dzashu Dza Ḓuvha Ḽiṅwe Na Ḽiṅwe
“Litshani u ṱoḓa-ṱoḓa. . . . Khotsi-aṋu u a ḓivha zwauri ni na mushumo nazwo’.”—LUKA 12:29, 30.
1. Yehova u fusha hani zwipuka?
NAA no no vhuya na sedza ṱhongola kana tshiṅwe tshiṋoni tshi tshi khou pala zwiḽiwa fhethu hune ha vhonala hu na tshika? Ni nga vha no ḓivhudzisa uri tshi nga wana mini tsha u ḽa nga u pala mavuni eneo. Pfunzoni yawe ya Thavhani, Yesu o sumbedza uri hu na zwine ra nga guda kha nḓila ine Yehova a fusha ngayo zwiṋoni. O ri: “Lavhelesani zwiṋoni zwa ṱaḓulu; a zwi zwali, a zwi kaṋi, a zwi kuvhanganyeli maḓuluni; khotsi-aṋu wa ṱaḓulu a ḓi zwi ṋea zwiḽiwa. Inwi a ni zwi fhiri kule kani?” (Mateo 6:26) Yehova u ṋea zwiḽiwa zwivhumbiwa zwawe zwoṱhe nga nḓila i mangadzaho.—Psalme ya 104:14, 21; 147:9.
2, 3. Ndi ngudo dzifhio dza muya dzine ra dzi wana kha mbuno ya uri Yesu o ri funza u rabelela zwiḽiwa zwo ri linganaho?
2 Fhedzi ndi ngani nga murahu Yesu o dovha a katela khumbelo i tevhelaho kha thabelo yawe ya tsumbo: “U ri fhe ṋamusi vhuswa hashu ho ri linganaho”? (Mateo 6:11) Ri nga wana ngudo khulwane ya muya kha yeneyi khumbelo i leluwaho. Tsha u thoma, i ri humbudza uri Yehova ndi Mufushi Muhulu. (Psalme ya 145:15, 16) Vhathu vha a ṱavha na u lima, fhedzi Mudzimu u ita uri zwenezwo zwithu zwi mele, muyani na ṋamani. (1 Vha-Korinta 3:7) Zwine ra ḽa na u nwa ndi tshifhiwa tshi bvaho ha Mudzimu. (Mishumo 14:17) U mu humbela uri a ri fhe zwiḽiwa zwa ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe zwi mu sumbedza uri ri a zwi livhuha vhukuma. Vhukuma, yeneyo khumbelo a i ri vhofhololi kha vhuḓifhinduleli ha u shuma arali ri tshi kona u ita nga u ralo.—Vha-Efesa 4:28; 2 Vha-Thesalonika 3:10.
3 Tsha vhuvhili, u humbela hashu “vhuswa ho ri linganaho” zwi sumbedza uri a ro ngo fanela u vhilaela nga maanḓa nga zwa matshelo. Yesu o bvela phanḓa a ri: “Ndi zwone, ni songo vhilaela na ri: Ri ḓo ḽa’ni, ri ḓo nwa’ni, ri ḓo fuka’ni? Hezwo zwoṱhe zwi londiwa nga vha-nnḓa. Ngauri khotsi-aṋu wa ṱaḓulu u a zwi ḓivha zwauri hezwo zwoṱhe ni na mushumo nazwo’. Tsha phanḓa ṱoḓani muvhuso wa Mudzimu na u luga hawe; hezwo zwoṱhe zwi ḓo vha zwiné na ingiwa ngazwo’. Ndi zwone ni songo vhilaela zwa matshelo, ngauri ḽa matshelo ḽi ḓo ḓi-vhilaelela zwaḽo.” (Mateo 6:31-34) U rabelela “vhuswa ho ri linganaho” zwi ita uri ri tshile vhutshilo vhu songo serekanaho ha ‘u ofha Mudzimu ro takala.’—1 Timotheo 6:6-8.
Zwiḽiwa Zwa Muya Ḓuvha Ḽiṅwe na Ḽiṅwe
4. Ndi mini zwe zwa bvelela vhutshiloni ha Yesu na ha Vhaisiraele zwi ombedzelaho ndeme ya u ḽa zwiḽiwa zwa muya?
4 U rabelela hashu vhuswa ho ri linganaho zwi fanela u ri humbudza nga ha ṱhoḓea dzashu dza zwiḽiwa zwa muya zwa ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Naho o vha e na nḓala vhukuma nga murahu ha u fhedza tshifhinga tshilapfu o ḓidzima, Yesu o hana mulingo wa Sathane wa u shandukisa matombo a vha vhuswa, o ri: “Ho ṅwaliwa u pfi: Muthu ha tshili nga vhuswa fhedzi; u tshila nga maipfi oṱhe a bvaho mulomoni wa Mudzimu.” (Mateo 4:4) Hafhu Yesu o redza zwo ambiwaho nga muporofita Mushe, we a vhudza Vhaisiraele a ri: “[Yehova] A u vhuyedza a U pfisa nḓala; a dovha a U kanzwa nga Mana ye iwe na vho-khotsi-au na vha ni sa i ḓivhi, uri U ḓivhe zwauri muthu ha tshili nga vhuswa fhedzi, u tshila nga oṱhe a bvaho mulomoni wa Yehova.” (Doiteronomio 8:3) Nḓila ye Yehova a ṋea ngayo Vhaisiraele mana a yo ngo vha fusha ṋamani fhedzi, fhedzi yo dovha ya vha ṋea ngudo ya muya. Iṅwe ngudo yo vha i ya uri vho vha vho tea u “dobedza zwo eḓanaho ḓuvha ḽithihi nga ḽeneḽo ḓuvha.” Arali vha kuvhanganya zwo fhiraho mpimo, zwo salaho zwo vha zwi tshi thoma u nukha na u bva zwivhungu. (Ekisodo 16:4, 20) Naho zwo ralo, hezwo zwo vha zwi sa bveleli nga ḓuvha ḽa vhurathi he vha vha vho tea u kuvhanganya zwo engedzeaho kavhili nga ḓuvha u itela u zwi ḽa nga Sabatha. (Ekisodo 16:5, 23, 24) Ngauralo Mana yo vha i tshi vha humbudza uri vha tea u thetshelesa na uri vhutshilo havho a vhu ḓitiki nga vhuswa fhedzi, fhedzi na nga “oṱhe a bvaho mulomoni wa Yehova.”
5. Yehova u ri ṋea hani zwiḽiwa zwa muya ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe?
5 Na riṋe nga hu fanaho ri ṱoḓa u ḓifusha ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe nga zwiḽiwa zwa muya zwi ṋewaho nga Yehova a tshi shumisa Murwa wawe. A tshi itela zwenezwi, Yesu o vhea “mukoma a fulufhedzeaho na wa vhuṱali” u itela u ṋea vha nnḓu ya lutendo “zwiḽiwa nga tshikhathi tshazwo.” (Mateo 24:45) Tshenetsho tshigwada tsha mukoma a fulufhedzeaho na wa vhuṱali a tshi ri ṋei zwiḽiwa zwa muya fhedzi nga u shumisa khandiso dzi thusaho u guda Bivhili, fhedzi tshi dovha tsha ri ṱuṱuwedza uri ri vhale Bivhili ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. (Yoshua 1:8; Psalme ya 1:1-3) U fana na Yesu, na riṋe ri a khwaṱhiswa muyani musi ri tshi ita vhuḓidini ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe ha u guda na u ita zwine Yehova a zwi funa.—Yohane 4:34.
U Hangwelwa Zwivhi
6. Zwivhi zwashu zwi vhambedzwa na mini, nahone Yehova o ḓiimisela u zwi fhelisa nga fhasi ha zwiimo zwifhio?
6 Khumbelo i tevhelaho kha thabelo ya tsumbo i ri: “U ri hangwele milandu yashu vhunga riṋe ri tshi hangwela vha re na milandu kha riṋe.” (Mateo 6:12; Luka 14:11) Musi ri tshi ita tshivhi, zwi tou nga ri khou ḓiitela tshikolodo na Yehova. Fhedzi Mudzimu washu wa lufuno o ḓiimisela u ‘phunya,’ kana u fhelisa, tshenetshi tshikolodo arali ra ḓisola zwi tshi bva mbiluni, ‘ra shanduka,’ nahone ra humbela u hangwelwa ri na lutendo kha tshiṱhavhelo tshi rengululaho tsha Kristo.—Mishumo 3:19; 10:43; 1 Timotheo 2:5, 6.
7. Ndi ngani ri tshi fanela u rabelela u hangwelwa zwivhi ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe?
7 Kha ḽiṅwe sia, ri ita tshivhi musi ri tshi kundelwa u swikelela zwilinganyo zwa Yehova zwa u luga. Nga ṅwambo wa tshivhi tshe ra tshi mamela, roṱhe ri a tshinya nga zwine ra amba, zwine ra ita na nga zwine ra humbula kana u kundelwa u ita tshithu tshine ra tea u tshi ita. (Muhuweleli 7:20; Vha-Roma 3:23; Yakobo 3:2; 4:17) Nga zwenezwo, naho ro zwi ṱhogomela uri ro tshinya kana hai nga ḽiṅwe ḓuvha, thabeloni dzashu ri fanela u katela khumbelo ya u hangwelwa zwivhi zwashu.—Psalme ya 19:12; 40:12.
8. Thabelo yashu ya u hangwelwa zwivhi i fanela u ri sudzulusela u ita mini, nahone hu ḓo vha na mvelelo dzifhio dzi vhuyedzaho?
8 Thabelo ya u hangwelwa zwivhi i fanela u tevhelwa nga u ḓiṱolisisa nga u fulufhedzea, u rembuluwa, na u bula milandu yashu, ro zwi thea kha lutendo lwashu kha maanḓa a rengululaho a malofha o shululwaho a Kristo. (1 Yohane 1:7-9) U itela u khwinisa thabelo dzashu dzi bvaho mbiluni, ri fanela u tikedza khumbelo yashu ya u hangwelwa zwivhi nga “mishumo yo fanelaho vho rembuluwaho.” (Mishumo 26:20) Nga zwenezwo ri nga vha na lutendo kha u ḓiimisela ha Yehova u hangwela zwivhi zwashu. (Psalme ya 86:5; 103:8-14) Zwenezwo zwi ḓo ita uri ri vhe na mulalo muhulwane wa muhumbulo, “mulalo wa Mudzimu, a fhiraho u ṱalukanya hoṱhe,” une wa ḓo dovha wa ‘vhulunga mbilu dzashu na mihumbulo yashu nga Kristo Yesu.’ (Vha-Filipi 4:7) Fhedzi thabelo ya Yesu ya tsumbo i ri funza na zwiṅwe zwithu zwinzhi zwine ra fanela u zwi ita u itela u wana u hangwelwa zwivhi zwashu.
Ri Fanela U Hangwela Arali Ri Tshi Ṱoḓa Uri Ri Hangwelwe
9, 10. (a) Yesu o engedza mini kha thabelo yawe ya tsumbo, nahone zwenezwi zwi khwaṱhisedza mini? (b) Yesu o dovha a sumbedza hani ṱhoḓea ya u vha vha hangwelaho?
9 Tshi swayeaho ndi tsha uri khumbelo ine ya ri “U ri hangwele milandu yashu vhunga riṋe ri tshi hangwela vha re na milandu kha riṋe,” ndi tshone tshipiḓa tshi tshoṱhe tsha thabelo ya tsumbo tshee Yesu a tshi ṱalutshedza. Musi o no fhedza yeneyo thabelo, o engedza a ri: “Arali ni tshi hangwela vhathu zwe vha tshinya, na inwi khotsi-aṋu wa ṱaḓulu u ḓo ni hangwela-vho. Arali ni sa hangweli vhathu, na inwi khotsi-aṋu wa ṱaḓulu ha nga ni hangweli zwe na tshinya.” (Mateo 6:14, 15) Nga zwenezwo, Yesu o zwi ita zwa pfala uri u hangwelwa hashu nga Yehova zwi ḓitika nga u ṱoḓa hashu u hangwela vhaṅwe.—Marko 11:25.
10 Kha tshiṅwe tshiitea, Yesu o ṋea tshifanyiso tshi ri sumbedzaho ṱhoḓea ya u hangwela arali ri tshi ṱoḓa uri Yehova a ri hangwele. O anetshela mafhungo a khosi ye ya fhelisa nga mafunda mulandu we mulanda wawe a vha e nawo khae. Nga murahu yeneyo khosi ya ṱarafa onoyo mulanda musi a tshi khou hana u fhelisa mulandu muṱuku vhukuma we mulanda ngae a vha e nawo khae. Yesu o phetha tshifanyiso tshawe nga uri: “Khotsi-anga ṱaḓulu u ḓo ni ralo-vho, arali noṱhe ná sa hangwela vharathu vhaṋu nga mbilu dzaṋu dzi tshi zwi funa.” (Mateo 18:23-35) Ngudo ine ra i wana ndi ya uri: Mulandu wa tshivhi une Yehova a ri hangwela wone ndi muhulwane vhukuma u fhira vhukhakhi naho hu vhufhio vhune vhathu vha ri itela hone. Zwiṅwe hafhu, Yehova u a ri hangwela ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Nga zwenezwo, ri nga hangwa milandu ine vhaṅwe vha ri itela yone tshifhinga tshoṱhe.
11. Ndi nyeletshedzo ifhio yo ṋewaho nga muapostola Paulo ine ra ḓo i tevhela arali ri tshi ṱoḓa Yehova a tshi ri hangwela, nahone hu ḓo vha na mvelelo dzifhio dzavhuḓi?
11 Muapostola Paulo o ṅwala a ri: “Tshaṋu nga hu vhe u itelana vhuhwavho, na vhulenda na u khathutshelana, vhunga na Mudzimu ó ni khathutshela kha Kristo.” (Vha-Efesa 4:32) U hangwelana ha vhathu vhavhili hu ita uri hu vhe na mulalo vhukati ha Vhakriste. Paulo o dovha a ṱuṱuwedza a ri: “Vhunga ní vhanangiwa nga Mudzimu, ní vhakhethwa, ní vhafunwa, ambarani-ha dzimbilu-tshilidzi, na u vuḓa, na u ḓi-ita vhaṱuku, na vhulenda, na u sa fhela mbilu. Ni nge no takulanaho, ni khathutshelane arali muṅwe e na tshiné a sola muṅwe. Vhunga Kristo ó ni khathutshela, na inwi ni ralo. Tshihulwane kha izwo zwoṱhe ambarani lufuno, ndi yone mbofho i putelaho zwo khunyelelaho.” (Vha-Kolosa 3:12-14) Zwoṱhe hezwi zwi kha thabelo ya Yesu he a ri funza uri: “U ri hangwele milandu yashu vhunga riṋe ri tshi hangwela vha re na milandu kha riṋe.”
U Wana Tsireledzo Musi Ri Fhasi Ha Mulingo
12, 13. (a) Khumbelo ye ya tevhela ya thabelo ya tsumbo a i ambi mini? (b) Mulingi muhulwane ndi nnyi, nahone thabelo dzashu dza u sa iswa milingoni dzi amba mini?
12 Khumbelo i tevhelaho ya thabelo ya tsumbo ya Yesu ndi ya uri: “U si ri ise milingoni.” (Mateo 6:13) Naa Yesu o vha a tshi khou amba uri ri fanela u humbela Yehova uri a si ri linge? A zwo ngo ralo, samusi mufunziwa Yakobo o hevhedzelwa u ṅwala uri: “Hu so ngo vha na ané, a tshi lingwa, a ri: ndi lingwa zwi tshi bvaho ha Mudzimu, ngauri Mudzimu ha lingi nga vhuvhi, na hone ha lingi muthu.” (Yakobo 1:13) Zwiṅwe hafhu, mupsalme o ṅwala a ri: “Arali Iwe Yehova wá vhilá mulandu, ndi nnyi ane a ḓo ima.” (Psalme ya 130:3) Yehova ha sedzi vhukhakhi hashu vhuṅwe na vhuṅwe, nahone ha ri lingi uri ri ite vhukhakhi. Ngauralo, tshenetshi tshipiḓa tsha thabelo ya tsumbo tshi amba mini?
13 Muthu ane a khou lingedza u ri linga, na u ṱoḓa ri tshi tshinya nga maano awe, na u ṱoḓa u ri mila ndi Sathane Diabolo. (Vha-Efesa 6:11) Ndi Mulingi muhulwane. (1 Vha-Thesalonika 3:5) Nga u rabela uri u si ri ise milingoni, ri vha ri tshi khou humbela uri Yehova a ri khwaṱhise uri ri si khakhe musi ri milingoni. Ri vha ri tshi khou mu humbela uri a ri thuse ri si ‘kanganyedzwe nga Sathane,’ ri si wele milingoni. (2 Vha-Korinta 2:11) Ri rabelela uri ri dzule “vhudzumbamoni ha Wa-Ṱaḓulu-ṱaḓulu,” ri wane tsireledzo ya muya yo fulufhedziswaho vhane vha ṱhogomela vhuvhusahoṱhe ha Yehova kha zwoṱhe zwine vha ita.—Psalme ya 91:1-3.
14. Muapostola Paulo u ri khwaṱhisedza hani uri Yehova ha nga ḓo ri laṱa arali ra Mu ṱoḓa musi ri milingoni?
14 Ri nga vha na vhungoho ha uri arali zwenezwo zwi lutamo lwashu lu bvaho mbiluni, ri tshi zwi sumbedza kha thabelo dzashu na kha nyito dzashu, Yehova ha nga ḓo ri laṱa. Muapostola Paulo u a ri khwaṱhisedza musi a tshi ri: “Mulingo a ni athu u farwa nga u sa lingani nungo dza muthu. Mudzimu hone u a fulufhedzea; ha nga tendi ní tshi lingiwa luné ni sa ḓo lu kona! Tshawe ndi u ri a tshi vhea mulingo, a vhea na tshivhana tshiné na kona u sera ngatsho’.”—1 Vha-Korinta 10:13.
“U Ri Phuluse Kha Muvhi”
15. Ndi ngani zwi zwa ndeme u fhira naho hu lini u rabelela u phuluswa kha muvhi?
15 U ya nga maṅwalo a fulufhedzeaho a Tshikriste a Tshigerika, thabelo ya tsumbo ya Yesu yo guma nga maipfi ane a ri: “U ri phuluse kha muvhi.” * (Mateo 6:13, vhambedzani NW.) U tsireledzwa kha Diabolo ndi zwa ndeme vhukuma kha tshino tshifhinga tsha vhufhelo. Sathane na madimoni awe vha khou lwa na vha masalela vho ḓodzwaho, “vha faraho milayo ya Mudzimu, vha re na vhuṱanzi ha Yesu,” na khonani dzavho dza vha “gogo ḽihulu.” (Ndzumbululo 7:9; 12:9, 17) Muapostola Petro o khuthadza Vhakriste a ri: “Dzivhuluwani ni fhaṱuwe! Swina ḽaṋu Diabolo u mona-mona vhunga ndau i vhombaho, iné ya ṱoḓa ané ya mu mila. Ene ni mu pikise nó khwaṱha nga u tenda.” (1 Petro 5:8, 9) Sathane u ṱoḓa u fhelisa mushumo washu wa u ṱanziela, nahone a tshi shumisa vhaimeli vhawe kha ḽifhasi—khamusi vhurereli, zwa vhubindudzi, kana politiki—u lingedza uri shushedza. Fhedzi arali ra ima ro khwaṱha, Yehova u ḓo ri thusa. Mufunziwa Yakobo o ṅwala a ri: “Luvhani Mudzimu-ha, ilwani na Diabolo, u ḓo ni shavha.”—Yakobo 4:7.
16. Yehova u shumisa mini u itela u thusa vhashumeli vhawe vha re nga fhasi ha mulingo?
16 Yehova o tendela Murwa wawe a tshi lingwa. Fhedzi musi Yesu o no hanedza Diabolo nga u ḓitsireledza nga Ipfi ḽa Mudzimu, Yehova o rumela vharuṅwa uri vha mu khwaṱhise. (Mateo 4:1-11) Nga hu fanaho, Yehova o shumisa vharuṅwa vhawe u itela u ri thusa arali ra rabela nga lutendo nahone ra mu ita dzhavhelo ḽashu. (Psalme ya 34:7; 91:9-11) Muapostola Petro o ṅwala a ri: “Ngauri Murena u a zwi ḓivha u ponyokisa mulingoni vha mu ofhaho, na u vha ó vhea khothoni vha songo lugaho, hu vhuye hu swike ḓuvha ḽa tsengo.”—2 Petro 2:9.
U Phuluswa Huhulwane Hu Tsini
17. Nga u ri ṋea thabelo ya tsumbo, Yesu o tevhekanyisa hani zwithu nga nḓila yo teaho?
17 Kha thabelo ya tsumbo, Yesu o tevhekanyisa zwithu nga nḓila yo teaho. Ri fanela u vhilaelela u thoma u khethwa ha dzina ḽa Yehova ḽihulwane na ḽikhethwa. Samusi tshithu tshine tsha ḓo khunyeledza zwenezwi tshi Muvhuso wa Vhumessia, ri rabelela uri wonoyo Muvhuso u ḓe u fhelisa mivhuso yoṱhe ya vhathu vha songo fhelelaho na u khwaṱhisedza uri zwine Mudzimu a zwi funa zwi itwe nga vhuḓalo kha ḽifhasi vhunga ngei ṱaḓulu. Fulufhelo ḽashu ḽa vhutshilo vhu sa fheli kha ḽifhasi ḽa paradiso ḽi ḓitika nga u khethwa ha dzina ḽa Yehova na u ṱhogomela vhuvhusahoṱhe hawe. Musi ro no rabelela zwenezwi zwithu zwoṱhe, ri nga rabelela ṱhoḓea dzashu dza ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe, u hangwelwa zwivhi, na u phuluswa milingoni na kha muvhi, Sathane Diabolo.
18, 19. Thabelo ya tsumbo ya Yesu i ri thusa hani u dzula ro khwaṱha na u ita uri fulufhelo ḽashu ‘ḽi khwaṱhe u swika vhufheloni’?
18 U phuluswa hashu ho fhelelaho kha muvhi na kha maitele awe a zwithu o tshinyalaho hu tsini. Sathane u a zwi ḓivha zwavhuḓi uri o salelwa nga “tshifhinga tshiṱuku” tsha u sumbedza “mbiti [dzawe] khulu” kha ḽifhasi, zwihuluhulu kha vhashumeli vha fulufhedzeaho vha Yehova. (Ndzumbululo 12:12, 17) Kha zwiga zwa “vhufhelo ha ḽifhasi,” Yesu o dzula o amba nga ha zwiitea zwi nyanyulaho, zwine zwiṅwe zwazwo zwa kha ḓi vha zwa tshifhingani tshi ḓaho. (Mateo 24:3, 29-31) Musi ri tshi vhona zwenezwi zwi tshi bvelela, fulufhelo ḽashu ḽa u phuluswa ḽi ḓo khwaṱha. Yesu o ri: “Zwauralo zwi tshi thoma u vhonala, ni lilale, ni imise dziṱhóho dzaṋu, ngauri tshifhinga tshaṋu tsha u rengululwa tshi khou sendela.”—Luka 21:25-28.
19 Thabelo pfufhi ye Yesu a i ṋea vhafunziwa vhawe i ri ṋea vhulivhisi ho khwaṱhaho ha zwithu zwine ra nga zwi katela thabeloni dzashu musi ri tsini na vhufhelo. U nga ri ri nga dzula ri na fulufhelo u vhuya u swika vhufheloni ḽa uri Yehova u ḓo bvela phanḓa a tshi ri ṋea ṱhoḓea dzashu dza ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe, dza muya na dza ṋama. U dzula ri tshi rabela misi yoṱhe zwi ḓo ita uri ri “khwaṱhel[e] kha zwe ra thoma u vha zwone ra swikisa vhufheloni.”—Vha-Heberu 3:14; 1 Petro 4:7.
[Ṱhaluso dzi re magumoni a siaṱari]
^ phar. 15 Kha dziṅwe Bivhili dza kale, u fana na ya King James Version, dzi fhedza Thabelo ya Murena nga zwine zwa vhidzwa doxology (mubulo wa thendo kha Mudzimu): “Nga u vha muvhuso ndi wau, na maanḓa, na vhurena, nga hu sa fheli. Amen.” The Jerome Biblical Commentary i ri: “doxology . . . a i wanali kha [maṅwalo] a fulufhedzeaho vhukuma.”
Nḓila Ya U Vusulusa
• Ndi zwithu zwifhio zwine zwa katelwa musi ri tshi humbela “vhuswa hashu ho ri linganaho”?
• Ṱalutshedzani khumbelo ine ya ri “U ri hangwele milandu yashu vhunga riṋe ri tshi hangwela vha re na milandu kha riṋe.”
• Zwi amba mini musi ri tshi humbela Yehova uri a si ri ise milingoni?
• Ndi ngani ri tshi fanela u humbela uri “U ri phuluse kha muvhi”?
[Mbudziso Dza Pfunzo]
[Tshifanyiso kha siaṱari 15]
Ri fanela u hangwela vhaṅwe arali ri tshi ṱoḓa u hangwelwa
[Ṱhaluso ya Vhubvo ha Tshifanyiso kha siaṱari 13]
Lydekker