Ehudu U Vunḓa Dzhogo Ya Mutsikeledzi

HAYA ndi mafhungo a ngoho ane a sumbedza tshivhindi na vhuṱali. O itea miṅwaha i ṱoḓaho u vha ya 3 000 yo fhiraho. Mafhungo a Maṅwalo a thoma nga u ri: “Vha-Isiraele vha dovha vha ita zwe zwa vhifhela Yehova. Yehova a ṋea Egiloni khosi ya Moaba maanḓa a u kunda Vha-Isiraele, nga u’ vha ita zwe zwa vhifhela Yehova. Egiloni a langana na Vha-Amoni na Vha-Amaleke, a ḓa a kunda Vha-Isiraele a dzhia muḓi wa mitshevhoni, wa Yeriko. Vha-Isiraele vha luvha Egiloni khosi ya Moaba, ha vhuya ha fhela miṅwaha i na fumi na miṱanu-na-mirau.”—Vhahaṱuli 3:12-14.

Vha-Moaba vho vha vha tshi dzula vhubvaḓuvha ha Mulambo wa Yorodane na Lwanzhe lwo Faho. Fhedzi vho vha vho no pfuka mulambo nahone vha tshi khou dzula u mona na Yeriko, “muḓi wa mitshevhoni,” nahone vha tshi khou vhusa Vhaisiraele. (Doiteronomio 34:3) Egiloni, khosi ya Moaba, “munna mudenya wa thumbu,” o fhedza miṅwaha i ṱoḓaho u vha ya mahumi mavhili a tshi khou bvisisa Vhaisiraele nduvho i konḓaho na i nyadzisaho. (Vhahaṱuli 3:17) Naho zwo ralo, u ṱoḓa hawe yeneyo nduvho zwo ita uri u fheliswa ha muvhusi muvhi zwi leluwe.

Eneo mafhungo a ri: “Ndi hone Vha-Isiraele vha tshi lilela Yehova. Yehova a ri hu takuwe mulamuleli, Ehudu murwa wa Gera, wa lushaka lwa Benyamini, we a vha e munna wa tsha-monde. Ndi ene we Vha-Isiraele vha mu ruma a isa zwiluvha ha Egiloni khosi ya Moaba.” (Vhahaṱuli 3:15) Yehova a nga vha o ita vhungoho ha uri Ehudu a ṋangiwe uri a vhe ene ane a ṋekedza nduvho. A ho ngo ambiwa tshithu malugana na uri o vha o no vhuya ita wonoyo mushumo kana hai. Naho zwo ralo, nḓila ye Ehudu a lugiselela ngayo honoho u ṱangana na vhuṱali he a vhu shumisa zwo sumbedza uri a nga vha o vha a tshi ḓivha zwavhuḓi he Egiloni a vha a tshi dzula hone na zwe a vha o fanela u zwi lavhelela henengei. Kha zwenezwi zwoṱhe zwe a zwi ita, o thuswa nga uri o vha a tshi shumisa tshanḓa tsha-monde.

Naa O Vha E Muholefhali Kana O Vha E Mudziammbi?

Nga Tshiheberu musi hu tshi pfi muthu u shumisa “tshanḓa tsha-monde” zwo vha zwi tshi amba uri ‘o holefhala kana o vhofhiwa tshanḓa tsha u ḽa.’ Naa zwenezwo zwo vha zwi tshi amba uri Ehudu o vha o holefhala, khamusi kha tshanḓa tsha u ḽa? Ṱhogomelani zwine Bivhili ya zwi amba malugana na “vhanna vha maḓana maṱanu na mavhili vha vhahali, vha tsha-monde” vhane vha bva kha lushaka lwa Benyamini. Vhahaṱuli 20:1-6 i ri: ‘Vho vha vha tshi posa matombo nga gatho vha goba, vha si ise thungo. Zwi vhonala vhukuma uri vho vha vho khethiwa nga ṅwambo wa u vha havho na vhutsila nndwani. U ya nga vhaṅwe vhagudi vha Bivhili, ‘wa tsha-monde’ zwi ambela kha muthu “ane a shumisa tshanḓa tsha monde na tsha u ḽa,” zwine zwa amba muthu a re na vhutsila vhuhulwane.—Vhahaṱuli 3:15.

Zwi re zwone ndi uri lushaka lwa Benyamini lwo vha lu na vhanna vhanzhi vhane vha shumisa tshanḓa tsha monde. Koronika ya u thoma 12:1, 2 i amba nga ha Vha-Benyamini, “vhahali  vhe vha farisa dzinndwani; vho fara vhura, vha tshi posa matombo nga tsha u ḽa na nga tsha monde, na nga misevhe na vhura.” Iṅwe bugu yo amba uri honovhu vhukoni ho vha vhu tshi nga swikelelwa “nga u vhofha tshanḓa tsha u ḽa tsha ṅwana muṱuku nahone a gudiswa u shumisa tshanḓa tsha monde.” Nga ho ḓoweleaho, maswina a Vhaisiraele o vha o gudiswa u lwa na maswole ane a shumisa tshanḓa tsha u ḽa. Ngauralo zwe eneo maswina a gudiswa zwone zwo vha zwi tshi ḓo vha mahandana arali ḽeneḽo swina ḽa ṱangana na swole ḽine ḽa shumisa tshanḓa tsha monde.

“Fhungo Ḽa Tshiphiri” Ḽi Yaho Kha Khosi

Tshithu tsha u thoma tshe Ehudu a tshi ita ho vha hu u ‘ḓiitela banga’—ḽo vha ḽi banga ḽa mahali mavhili ḽe ḽa vha ḽi ḽiṱuku lune a nga kona u ḽi dzumba nga ngomu ha zwiambaro zwawe. A nga vha o humbula uri vha ḓo mu setsha. Mabanga o vha a tshi anzela u vhewa kha lurumbu lwa tsha monde, fhethu hune vhathu vhane vha shumisa tshanḓa tsha u ḽa vha nga kona u a bvisa nga u ṱavhanya. Nga ṅwambo wa uri o vha a tshi shumisa tshanḓa tsha monde, Ehudu o dzhia banga ḽawe a ḽi “kungela kha ludede nga thungo ya tshanḓa tsha u ḽa a dzula o fukedza nguvho,” henefho ho vha hu fhethu he vhalindi vha khosi vha vha vha sa anzeli u setsha muthu hone. Ngauralo, “a ya a swikisa zwiluvha ha Egiloni khosi ya Moaba.”—Vhahaṱuli 3:16, 17.

A ho ngo ambiwa zwidodombedzwa nga vhuḓalo malugana na zwe zwa itea mathomoni henefho nḓuni ya Egiloni. Bivhili yo sokou amba zwi tevhelaho: “Ehudu a ri o fhedza u ṋekedza zwiluvha, a ranga u ṱuwa na avho vhanna vhe vha vha vho zwi hwala.” (Vhahaṱuli 3:18) Ehudu o ṋekedza nduvho, a tshi fhelekedzwa nga vhanna vhane vha shuma u hwala nduvho kule na hune Egiloni a dzula hone, nahone a huma nga murahu ha musi o no vha vhofholola. Ndi ngani? Naa o ṱuwa na vhenevho vhanna u itela tsireledzo, kana nga ṅwambo wa uri wo vha u mukhuvha u ita zwenezwo, kana khamusi u sokou itela uri vha hwale nduvho? Naa o vha a tshi ṱoḓa uri vha bve henefho u itela uri vha tsireledzee musi a sa athu ita mushumo wawe? Hu sa londwi uri o vha a tshi khou humbula mini, Ehudu o humela murahu nga tshivhindi e eṱhe.

“[Ehudu] a kona u huma vha tshi swika zwifhoni muḓini wa Giligala; a ḓa a ri: ‘Ndi na fhungo ḽa tshiphiri, Thovhela.’” Zwa uri o kona hani u dovha a dzhena he Egiloni a vha e hone a zwo ngo ṱalutshedzwa Maṅwaloni. Naa vhalindi a vho ngo mu humbulela? Naa vho humbula uri onoyo Muisiraele a re eṱhe a nga si ḓo vha khombo kha khosi yavho? Naa u ḓa ha Ehudu e eṱhe zwi nga vha zwo ita uri vha humbule uri a nga vha o ḓa u fheṱa vhathu vha hawe? Hu sa londwi uri zwi re zwone ndi zwifhio, Ehudu o ṱoḓa u vhonana na khosi thungo, nahone a kona u ita nga u ralo.—Vhahaṱuli 3:19.

Mafhungo o hevhedzwaho a ri: “Ehudu a kona u dzhena, a mu [Egiloni] wana o dzula e eṱhe pfamoni he ha vha hu tshi rothola. Ehudu a ri: Ndi na fhungo ḽa Mudzimu ḽa u U vhudza.” Ehudu o vha a sa khou ambela kha mulaedza u bvaho ha Mudzimu une wa tou ambiwa nga mulomo. Ehudu o vha a tshi khou amba nga ha u shumisa banga ḽawe. Khamusi i tshi lavhelela uri i ḓo pfa mulaedza u bvaho ha mudzimu wayo Kamosi, khosi ‘ya takuwa he ya vha yo dzula hone.’ Nga u ṱavhanya, Ehudu a bvisa banga ḽawe a ṱhavha Egiloni kha thumbu. Zwi vhonala zwi tshi nga ḽeneḽo banga ḽo vha ḽi si na tsimbi ya u thivhela khaḓa uri i si dzhene he ḽa ṱhavha hone. Ngauri ‘banga na khaḓa yaḽo zwo suvhela, mapfura a thivha. Banga ḽa sala ngomu; . . . [nahone malaṱwa a thoma u bva, NW],” khamusi a tshi bva kha mbonzhe kana a sokou ḓibvela nga murahu ha Egiloni.—Vhahaṱuli 3:20-22.

U Shavha Nga Hu Leluwaho

A sa vhuyi a lingedza na u ṱomola banga ḽawe, “Ehudu a bvela muṱani [nga buli ḽa u dzhenisa muya, NW], a vala vothi ḽa pfamo, a hoṋa. Ha ri o no bva, ha ḓa vhaḓinḓa vha Egiloni, vha wana muṋango wo hoṋiwa, vha ri u kha ḓi vha na zwine a ita pfamoni.”—Vhahaṱuli 3:23, 24.

“Buli ḽa u dzhenisa muya” ḽe Ehudu a bva ngaḽo ḽo vha ḽo tou itisa hani? Iṅwe bugu i ri: “Ṱhaluso yo livhaho [ya ipfi ḽa Luheberu] a i ḓivhei, fhedzi ho ambiwa nga ha ‘phuphu,’ na ‘phasedzhi’.”  Naa Ehudu o hoṋa mahothi a nga ngomu nahone a bva nga huṅwe fhethu? Kana naa o hoṋa mahothi a nga nnḓa nga khili dze a dzi dzhia kha khosi ye ya vha yo fa? Naa o sokou pfuka phanḓa ha vhalindi hu tshi nga a huna zwo iteaho? Maṅwalo ha ambi tshithu nga ha eneo mafhungo. Naho zwo ralo, maitele e Ehudu a a shumisa o ita uri vhalanda vha Egiloni vha sa humbulele tshithu nga tshenetsho tshifhinga musi vha tshi wana mahothi o hoṋiwa. Vho sokou humbulela uri khosi ‘i nga vha i tshi khou ita zwiṅwe zwithu.’

Musi vhalanda vha khosi vha tshi kha ḓi mona-mona, Ehudu o mbo ḓi shavha. Nga zwenezwo a vhudza vhathu vhahawe a ri: “Nḓarieni! Maswina aṋu a Moaba Yehova o a kumedzela zwanḓani zwaṋu.” Nga u thivha maḓambuwo a mulambo wa Yorodane, vhanna vha Ehudu vho vala nḓila ye Vhamoaba vhe vha vha vha si na murangaphanḓa vha vha vha tshi nga shavha ngayo u ya shango haya ḽavho. “Musi uyo vho [Vhaisiraele] fhedza Vha-Moaba vha vhulaha vha na maḓana a na ḓana vhanna vha vhahali vha dzindele, hu si ponyoke na muthihi. Ḽeneḽo ḓuvha Vha-Moaba vha luvha Vha-isiraele; shango ḽa lala ha vhuya ha fhela miṅwaha i na mahumi maṱanu-na-mararu.”—Vhahaṱuli 3:25-30.

Ngudo Ine Ra Nga I Wana

Zwe zwa itea misini ya Ehudu zwi ri funza uri u ita zwo vhifhaho phanḓa ha Yehova zwi na mvelelo dzi vhavhaho vhukuma. Kha ḽiṅwe sia, Yehova u a thusa vhane vha rembuluwa nahone vha ya khae.

Zwe Ehudu a dzudzanya u zwi ita zwo bvelela hu si nga ṅwambo wa vhuṱali hawe kana nga u sa ṱalifha ha maswina awe. U ḓadzea ha ndivho dza Mudzimu a zwi ḓitiki nga vhuṱali ha vhathu. Tshiitisi tshihulwane tsho itaho uri Ehudu a vhe a bvelelaho ndi tsha uri o vha a tshi khou thuswa nga Mudzimu samusi o vha a tshi khou ita zwithu nga nḓila ine ya tendelana na zwine A zwi funa u itela u vhofholola vhathu Vhawe. Mudzimu o hulilsa Ehudu, ‘musi Yehova a tshi vha [vhathu vhawe] vhetshele vhahaṱuli, Yehova o dovha a ima na onoyo muhaṱuli.’—Vhahaṱuli 2:18; 3:15.