Rebeka​—Musadzi A Ofhaho Mudzimu Na A Shumaho

KHA ri ri ni ṱoḓa u nangela murwa waṋu musadzi. No vha ni tshi ḓo nanga muthu wa mufuda-ḓe? Ndi pfaneleo dzifhio dzine a tea u vha nadzo? Naa no vha ni tshi ḓo nanga muthu o nakaho, a re na vhuṱali, vhuthu, na a shumaho vhukuma? Kana naa huna dziṅwe pfaneleo dzine onoyo muthu a fanela u vha nadzo?

Abrahamu o vha o sedzana na vhuleme vhu fanaho na honovhu. Yehova o vha o mu fulufhedzisa uri u ḓo fhaṱutshedza vhaḓuhulu vhawe nga Isaka murwa wawe. Ri ḓo thoma u ṱhogomela enea mafhungo musi Abrahamu o no aluwa, fhedzi murwa wawe a sa athu vhinga. (Genesi 12:1-3, 7; 17:19; 22:17, 18; 24:1) Samusi Isaka o vha a tshi ḓo ṱanganela kha dzenedzo phaṱutshedzo na musadzi wawe ane a kha ḓi fanela u mu vhinga na vhana vhe vha vha vha tshi ḓo vha navho, Abrahamu o lugisela Isaka musadzi o fanelaho. Zwi fhiraho zwoṱhe, o vha a tshi tea u vha mulanda wa Yehova. Samusi musadzi o raloho o vha a sa wanali kha ḽa Kanana he Abrahamu a vha a tshi dzula hone, o vha a tshi fanela u mu ṱoḓa huṅwe fhethu. Muthu we a fheleledza o nangiwa o vha e Rebeka. O waniwa hani? Naa o vha e musadzi wa muya? Ri nga guda mini kha u ṱolisisa tsumbo yawe?

U Ṱoḓa Musadzi A Faneleaho

Abrahamu o rumela mulanda wawe muhulwane, Eliesere, shangoni ḽa kule ngei Mesopotamia u itela u ṱoḓela Isaka musadzi kha mashaka a Abrahamu, e na one a vha a tshi gwadamela Yehova. Eneo mafhungo o vha e a ndeme vhukuma lwe Eliesere a itiswa na muano wa uri a nga si nangele Isaka musadzi wa Mukanana. U khwaṱhisedza ha Abrahamu kha zwenezwo zwi fanela u dzhielwa nṱha.—Genesi 24:2-10.

 Musi o no swika muḓini une wa dzula mashaka a Abrahamu, Elisere a isa gamela dzawe dza fumi tshisimani tsha maḓi. Lingedzani u vhona zwenezwi nga maṱo a muhumbulo! Ho no vha vhusiku, nahone Eliesere u a rabela: “Zwino ndó ḓa fhano tshisimani, ngevha vhananyana vha vhaṋe vha uno muḓi vha khou ḓa u ka maḓi. Zwino ndá amba na muṅwe wavho nda ri: Rula mvuvhelo, U nnwise! ene á mphindula a ri: Inwá zwau; ndi ḓo nwisa na dzikamela dzau! á raló, a vhe ene, we wa mu nangela Isaka.”—Genesi 24:11-14.

Samusi musadzi muṅwe na muṅwe we a vha a tshi dzula henefho o vha a tshi zwi ḓivha, gamela i re na ḓora yo vha i tshi nga nwa maḓi ane a lingana ḽithara dza 100 dza maḓi. Ngauralo musadzi we a vha a tshi ḓo kela gamela dza fumi maḓi o vha a tshi tea u ḓiimisela u shuma vhukuma. U ita hawe wonoyo mushumo vhaṅwe vho lavhelesa, fhedzi vha sa mu thusi zwo vha zwi tshi ḓo sumbedza uri u na maanḓa, u konḓelela, u ḓiṱukufhadza na uri u a funa vhathu na zwipuka.

Ho itea mini? “Ha ri á sathu u fhedza u amba eneo, ngoyu Rebeka ó swika, ṅwananyana wa Bethuele, murwa wa Milika musadzi wa Nahoro murathu wa Abrahamu; u ḓa ó hwala mvuvhelo nga shaḓa. O vha e ndele ya musidzana, a sathu u ḓivha munna; a tsela tshisimani a ḓadza mvuvhelo a vhuya. Mukoma a mbo ḓi sendela a ri: Edzou nnwisa maḓinyana nga mvuvhelo yau. Ene a ri: Inwa zwau, Muṋe wanga! a mbo ḓi rula mvuvhelo a i fara nga zwanḓa a mu nwisa.”—Genesi 24:15-18.

Naa Rebeka U A Fanelea?

Rebeka ndi muḓuhulu wa Abrahamu, nahone nga nnḓa ha u naka, o luga. Ha timatimi u amba na muthu ane a sa mu ḓivhe, nahone ha iti vhukonani ho kalulesaho na onoyo muthu. U ṋea maḓi Eliesere musi a tshi mu humbela. U ita zwenezwo zwo ḓowelea, samusi zwi tshi sumbedza u vha na mikhwa yavhuḓi. Hu pfi mini nga mulingo wa vhuvhili we a vha a tshi khou ya u sedzana nawo?

Rebeka u ri: “Inwa zwau, Muṋe wanga!” Fhedzi ha gumi henefho fhedzi. Rebeka u bvela phanḓa nga u ri: “Na dzikamela dzau ndi ḓo dzi kela-vho dzi nwe dzi fure.” U ṋea zwithu zwine  nga ho ḓoweleaho zwa vha zwi songo lavhelelwa. Nga u ḓifunela ‘a ṱavhanya a shululela mvuvhelo kha mukungwa, a vhuyelela tshisimani, a kela dzikamela dzawe dzoṱhe.’ U ita wonoyo mushumo nga mafunda. Eneo mafhungo a ri: “Mukoma a mu lavhelesa a tshi kanuka o ḓi-fhumulela.”—Genesi 24:19-21.

Musi a tshi ṱhogomela uri onoyo musadzi ndi shaka ḽa Abrahamu, Eliesere a gwadama a livhuha Yehova. A vhudzisa arali o vha a tshi nga wana vhulalo nḓuni ya khotsi a onoyo musadzi na vhe a vha a tshi khou tshimbila navho vhusiku honoho. Rebeka a fhindula nga nḓila yavhuḓi nahone a gidimela hayani na mafhungo a vhaeni.—Genesi 24:22-28.

Musi o no pfa mafhungo a Eliesere, Labani khaladzi a Rebeka na khotsi awe, Bethuele, vha ṱhogomela uri ndi Mudzimu ane a khou livhisa eneo mafhungo. Vhukuma, Rebeka o vha o tea u vha musadzi wa Isaka. Vha ri: “Mu dzhie a vhe musadzi wa murwa wa muṋe wau, vhunga Yehova ó amba.” Rebeka u ḓipfa hani nga eneo mafhungo? Musi a tshi vhudziswa uri u ṱoḓa u ṱuwa nga tshenetsho tshifhinga, a fhindula nga ipfi ḽithihi ḽa Luheberu, ḽine ḽa amba u ri: “Ndo ḓiimisela u ṱuwa.” Ha khou kombetshedzwa u ita zwenezwo. Abrahamu o vha o zwi vhea khagala musi a tshi amba na Eliesere uri ‘arali mashaka awe a hana nae u ḓo vhofhololwa kha wonoyo muano.’ Fhedzi na Rebeka o kona u vhona uri eneo mafhungo o vha a tshi khou livhiswa nga Mudzimu. Ngauralo, nga u ṱavhanya a ṱutshela muṱa wa hawe nahone a ya a vhingwa nga muthu we a vha a sa athu vhuya a ṱangana nae. Yeneyo phetho ya tshivhindi ndi musumbedzo muhulwane vhukuma wa lutendo. Vhukuma, o vha e ene o teaho!—Genesi 24:29-59.

Musi a tshi ṱangana na Isaka, Rebeka a ḓitibedza ṱhoho nga ṅwenda u itela u sumbedza u ḓiṱukufhadza. Isaka a mu dzhia a vha musadzi wawe,  nahone a zwi timatimisi uri nga ṅwambo wa pfaneleo dzawe, o mu funa vhukuma.—Genesi 24:62-67.

Mafhaṱa

Rebeka u fhedza miṅwaha ya 19 a si na ṅwana. Mafheleloni a beba mafhaṱa, fhedzi zwo vha zwi tshi konḓa musi o vhifha muvhilini ngauri vhana vho vha vha tshi khou lwa ngomu mbumbeloni yawe, zwenezwo zwa ita uri Rebeka a lilele Mudzimu. Na riṋe ri nga ita zwenezwo musi ro hanganea vhutshiloni hashu. Yehova o pfa Rebeka nahone a mu khwaṱhisa. U ḓo vha mme a tshaka mbili, nahone “mukomana u ḓo luvha murathu.”—Genesi 25:20-26.

Eneo maipfi a nga vha a si one fhedzi e a ita uri Rebeka a funese Yakobo murwa wawe muṱuku. Vhenevho vhatukana vho fhambana. Yakobo o “vuḓa,” fhedzi Esau o vha a sa dzhieli nṱha zwithu zwa muya lwe a vhuya a zwi rengisa nga tshidzimba, o rengisela Yakobo vhutanzhe hawe, ndugelo yawe ya u wana mafulufhedziso a Mudzimu. U vhinga ha Esau vhasadzi vhavhili vha Vha-Hethe zwi sumbedza u sa ṱhogomela—na u nyadza—ndeme dza zwithu zwa muya, a ḓisela vhabebi vhawe khakhathi khulu.—Genesi 25:27-34; 26:34, 35.

U Wana Ha Yakobo Phaṱhutshedzo Nga U Tou Dzi Shumela

Bivhili a i ambi arali Isaka o vha a tshi zwi ḓivha uri Esau u fanela u shumela Yakobo. Hu sa londwi zwenezwo, vhoṱhe Rebeka na Yakobo vho vha vha tshi zwi ḓivha uri phaṱutshedzo ndi dzawe. Rebeka u dzhia vhukando nga u ṱavhanya musi a tshi pfa uri Isaka u khou ṱoḓa u fhaṱutshedza Esau arali a ḓisela khotsi awe ṋama ya ḓakani. U dzhia hawe vhukando nga u ṱavhanya na u fhisea hawe zwe a zwi sumbedza musi a tshi kha ḓivha muṱuku zwo vha zwi songo fhela. A ‘vhudza’ Yakobo uri a ḓise mbudzana mbili. U itela uri a bikele munna wawe zwiḽiwa zwine a zwi funesa. Nga zwenezwo Yakobo o vha a tshi fanela u ḓiita Esau uri a wane phaṱutshedzo. Yakobo a hana u ita nga u ralo. Ngauri arali khotsi awe a ḓivha nga honoho vhukwila o vha a tshi ḓo mu sema! Rebeka a mu kombetshedza. A mu vhudza a ri: “U semwa hau hu ḓo vha u semwa hanga, Ṅwana’nga.” Nga zwenezwo a lugisa zwiḽiwa, a ita uri Yakobo a sa vhonale, nahone a mu ruma ha munna wawe.—Genesi 27:1-17

Tshiitisi tsha uri ndi ngani Rebeka o ita zwithu nga yeneyi nḓila a tsho ambiwa. Vhanzhi vha sasaladza zwe a zwi ita, Fhedzi Bivhili a i zwi sasaladzi, na Isaka musi o no wana uri o fhaṱutshedza Yakobo ho ngo zwi sasaladza. Nṱhani hazwo, Isaka o engedza dzenedzo phaṱutshedzo. (Genesi 27:29; 28:3, 4) Rebeka u a zwi ḓivha zwe Yehova a dzula o zwi amba nga ha vharwa vhawe. Ngauralo, u ita zwoṱhe zwine a nga kona u itela uri Yakobo a fhaṱutshedzwe zwo tea. Zwenezwo zwi tshimbidzana vhukuma na zwi funwaho nga Yehova.—Vha-Roma 9:6-13.

Yakobo O Rumiwa Harani

Rebeka a fhelisa maano a Esau nga u vhudza Yakobo uri a shavhe u swikela mbiti dza mukomana wawe dzi tshi fhela. O humbela thendelo ya u ita zwe a vha a tshi khou ṱoḓa u zwi ita kha Isaka, fhedzi a sa ambe uri Esau o sinyuwa. Nṱhani hazwo, o humbela yeneyo thendelo nga vhuṱali a vhudza munna wawe uri u khou shavha uri Yakobo a nga vhinga muṅwe wa vhananyana vha Vhakanana. Muhumbulo wa uri Yakobo a sa vhinge muṅwe wa vhenevho vhananyana na u mu rumela kha mashaka a Rebeka uri a wane hone musadzi a ofhaho Mudzimu wo vha u tshi ḓo takadza Isaka. A huna mafhungo ane a sumbedza uri Rebeka o dovha a vhona Yakobo kana hai, fhedzi nyito dzawe dzo vha dzi tshi ḓo vhuyedza vhukuma lushaka lwa Vhaisiraele.—Genesi 27:43–28:2.

Zwine ra zwi ḓivha nga ha Rebeka zwi ita uri ri mu tame. O vha o naka vhukuma, fhedzi lunako lwawe lwa vhukuma lwo vha lwo thewa kha u ofha Mudzimu. Zwenezwo ndi zwe Abrahamu a vha a tshi zwi ṱoḓa kha muthu we a vha a tshi ḓo vha mazwale wawe. Zwi vhonala uri miṅwe mikhwa yawe yavhuḓi yo fhira zwoṱhe zwe Abrahamu a vha o zwi lavhelela. Lutendo, na tshivhindi tshawe kha u tevhela vhulivhisi ha Mudzimu na u fhisea hawe, u ḓiṱukufhadza, na muya wawe wa u ṱanganedza vhaeni nga mafunda ndi pfaneleo dzine vhasadzi vhoṱhe vha Vhakriste vha fanela u dzi edzisa. Dzenedzi ndi dzone pfaneleo dzine Yehova ene muṋe a dzi lavhelela kha vhane nga ngoho vha ṱoḓa u vha tsumbo dzavhuḓi kha vhaṅwe vhasadzi.