Khwaṱhisanani
Khwaṱhisanani
“Vhenevho vho vha thuso i khwaṱhisaho.”—VHA-KOLOSA 4:11.
1, 2. Hu sa londwi khombo, ndi ngani khonani dza Paulo dzo mu dalela khothoni?
ZWI nga vha na khombo u vha khonani na muṅwe muthu ane a khou tambula e dzhele—naho arali khonani yaṋu yo valelwa henefho zwi songo tea. Vhashumi vha dzhele vha nga thoma u ni humbulela, vha tshi sedza hoṱhe hune na tshimbila hone u itela uri vha vhe na vhungoho ha uri a ni iti vhukhakhi. Nga zwenezwo, zwi ṱoḓa tshivhindi u dzula ni na vhukwamani na khonani yaṋu na u mu dalela dzhele.
2 Naho zwo ralo, hezwi ndi zwe dziṅwe khonani dza muapostola Paulo dza zwi ita miṅwaha ya 1 900 yo fhelaho. A vho ngo timatima u dalela Paulo musi e khothoni u itela u mu ṋea khuthadzo na ṱhuṱhuwedzo zwi ṱoḓeaho na u mu khwaṱhisa muyani. Dzenedzo khonani dzawe dzo vha dzi vhonnyi? Nahone ri nga guda mini kha u vha havho na tshivhindi, u fulufhedzea, na vhukonani havho?—Mirero 17:17.
“Thuso I Khwaṱhisaho”
3, 4. (a) Ndi vhonnyi khonani ṱhanu dza Paulo, nahone vho vha mini khae? (b) “Thuso i khwaṱhisaho” ndi mini?
3 Kha ri humele murahu ṅwahani u ṱoḓaho u vha wa 60 C.E. Muapostola Paulo u khothoni ngei Roma nge a hwelelwa mulandu wa mazwifhi wa u lwa na mulayo wa muvhuso. (Mishumo 24:5; 25:11, 12) Paulo o bula Vhakriste vhaṱanu vhe vha mu tikedza: Tixiko, muḓinḓa wawe a bvaho vunḓuni ḽa Asia na “mulanda nga[e] Murenani”; Onesimo, “murathu a fulufhedzeaho, a funwaho” a bvaho Kolosa; Aristariko, Mukedonia a bvaho Thesalonika na we muṅwe musi a “vhoxwa” na Paulo; Marko, muzwala wa Baranaba, khonani ye ya vha i tshi tshimbila na Paulo na ane a dovha a vha muṅwali wa Evangeli i vhidzwaho nga dzina ḽawe; na Yusto, muṅwe we a vha a tshi shuma na vhaapostola kha “zwa muvhuso wa Mudzimu.” Nga vhenevho vhaṱanu, Paulo o ri: “Vhenevho vho vha thuso i khwaṱhisaho.”—Vha-Kolosa 4:7-11, vhambedzani NW.
4 Paulo o amba maipfi a re na maanḓa nga ha thuso ye khonani dzawe dzi fulufhedzeaho dza mu itela yone. O shumisa ipfi ḽa Lugerika (pa·re·go·riʹa) ḽo ṱalutshedzelwaho nga uri “thuso i khwaṱhisaho,” ḽine ḽa wanala kha yeneyi ndimana fhedzi Bivhilini. Heḽi ipfi ḽi na ṱhaluso nnzhi nahone ḽo shumiselwa kha zwa ngalafho. * Ḽi nga ṱalutshedzelwa nga uri ‘u pfela vhuṱungu, u fhodza, u khuthadza kana u thusa.’ Paulo o vha a tshi ṱoḓa u khwaṱhiswa ho raloho, nahone vhenevho vhanna vhaṱanu vho ita nga u ralo.
Zwo Itaho Uri Paulo A Ṱoḓe “Thuso I Khwaṱhisaho”
5. Hu sa londwi uri o vha e muapostola, Paulo o ṱoḓa mini, nahone roṱhe ri ṱoḓa mini zwifhinga zwoṱhe?
5 Zwi nga kha ḓi mangadza vhaṅwe u humbula uri Paulo, muapostola, o ṱoḓa u khwaṱhiswa. Ee, o vha a tshi ṱoḓa u khwaṱhiswa. Ndi ngoho uri Paulo o vha e na lutendo lwo khwaṱhaho, nahone o ponyoka u rwiwa hunzhi, “u vhoxwa ho vha hunzhisa,” ‘na u dzhena lufuni lunzhi.’ (2 Vha-Korinta 11:23-27) Naho zwo ralo, o vha e muthu, nahone vhathu vhoṱhe nga zwiṅwe zwifhinga vha a ṱoḓa u khuthadzwa na u khwaṱhiswa lutendo nga thuso ya vhaṅwe. Hezwi zwo vha zwo tou ralo na kha Yesu. Vhusikuni hawe ha u fhedza, muruṅwa o ḓa khae tsimuni ya Getsemane nahone “a mu ṋea maanḓa.”—Luka 22:43.
6, 7. (a) Ngei Roma, ndi vhafhio vhe vha kula Paulo nungo, nahone ndi vhafhio vhe vha mu ṱuṱuwedza? (b) Ndi thuso ifhio ye vharathu vha Paulo vha Vhakriste vha mu itela yone, nga zwenezwo vha sumbedza u vha “thuso i khwaṱhisaho”?
6 Na Paulo o ṱoḓa u khwaṱhiswa. Musi a tshi swika Roma e tshivhotshwa, ho ngo ṱanganedzwa zwavhuḓi nga vhathu vha lushaka lwa hawe. Vhunzhi ha vhenevha Vhayuda a vho ngo ṱanganedza mulaedza wa Muvhuso. Musi vhanna vhahulwane vho no dalela Paulo he a vha o valelwa hone, mafhungo a re kha Mishumo a ri: “Vhaṅwe vha tenda zwe a amba; vhaṅwe vha si tende. Vha tshi vhó vusa khani nga tshavho.” (Mishumo 28:17, 24, 25) U sa dzhiela havho nṱha tshilidzi tsha Mudzimu tshi songo ri fanelaho zwi nga vha zwo dina Paulo lungafhani! U vhilaelela hawe vhukuma zwenezwo zwi vhonala kha vhurifhi he a vhu ṅwalela tshivhidzo tsha Roma nga phanḓa ha miṅwaha i si gathi: “Ndi ri ndi na vhuṱungu vhuhulu, ndi dzula ndi na tshengelo i sá tumuwi mbiluni yanga. Ndi vhuya nda ri: nṋe muṋe nga ndi laṱwe zwanga ndi vhe kule na Kristo, hu u itela vha-hanga, mashaka anga ṋamani.” (Vha-Roma 9:2, 3) Naho zwo ralo, musi e Roma o wana khonani dza vhukuma, dzi fulufhedzeaho, vhe ṱhuṱhuwedzo yavho na lufuno zwa khuthadza mbilu yawe. Vho vha vhe vha hawe vha muya vha vhukuma.
7 Vhenevha vhahashu vhaṱanu vho mu ṋea hani maanḓa? A vho ngo tendela u valelwa ha Paulo khothoni hu tshi ita uri vha mu iledze. Nṱhani hazwo, vho thusa Paulo nga u ḓifunela na nga lufuno, vha tshi mu itela mishumo ye a vha a sa koni u ita nga ṅwambo wa uri o vha o valelwa. Sa tsumbo, vho vha vhaḓinḓa na vhatshimbidzi vha marifhi a Paulo na u funza zwivhidzoni zwo fhambanaho; vho vhuya na mivhigo i ṱuṱuwedzaho kha Paulo i ambaho nga ha mutakalo wa Vhakriste vhahawe vha Roma na vha huṅwe fhethu. Zwi vhonala uri vho wanela Paulo zwithu zwe a vha a tshi khou zwi ṱoḓa, zwi ngaho zwiambaro zwa vhuriha, mipombo, na zwishumiswa zwa u ṅwala. (Vha-Efesa 6:21, 22; 2 Timotheo 4:11-13) Honoho u thusa hoṱhe ho khwaṱhisa na u ṱuṱuwedza muapostola we a vha e khothoni u itela uri na ene a vhe “thuso i khwaṱhisaho” kha vhaṅwe, u katela na zwivhidzo zwoṱhe.—Vha-Roma 1:11, 12.
Nḓila Ya U Vha “Thuso I Khwaṱhisaho”
8. Ri guda mini kha u tenda ha Paulo nga u ḓiṱukufhadza uri u ṱoḓa “thuso i khwaṱhisaho”?
8 Ri nga guda mini kha enea mafhungo a Paulo na vhashumisani ngae vhaṱanu? Kha ri ṱhogomele ngudo nthihi: Zwi ṱoḓa tshivhindi na u ḓiṋekedza u thusa vhaṅwe vha re zwiimoni zwi konḓaho. Zwiṅwe hafhu, zwi ṱoḓa u ḓiṱukufhadza u ṱhogomela uri ri nga ṱoḓa thuso zwifhingani zwi konḓaho. Paulo ho ngo ṱanganedza uri u khou ṱoḓa thuso fhedzi, fhedzi o dovha a ṱanganedza yeneyo thuso nga vhulenda nahone a khoḓa vhe vha i ṋea. Ho ngo dzhia u ṱanganedza thuso i bvaho kha vhaṅwe sa tshiga tsha vhushayanungo kana u nyadziwa, nahone na riṋe a ro ngo tea u ḓipfa nga yeneyo nḓila. Kha riṋe arali ra ri a ri ṱoḓi thuso i khwaṱhisaho zwi nga amba uri ri vhathu vho fhelelaho. Humbulani, tsumbo ya Yesu yo sumbedza uri na vhathu vho fhelelaho nga zwiṅwe zwifhinga vha ṱoḓa thuso.—Vha-Heberu 5:7.
9, 10. Hu nga vha na mvelelo dzifhio dzavhuḓi musi muthu a tshi ṱhogomela uri u ṱoḓa thuso, nahone zwenezwi zwi nga vha na ṱhuṱhuwedzo ifhio kha vhaṅwe muṱani na tshivhidzoni?
9 Hu vha na mvelelo dzavhuḓi musi vhahashu vha re na vhuḓifhinduleli vha tshi ṱanganedza uri vha na vhushayanungo na uri vha ṱoḓa thuso ya vhaṅwe. (Yakobo 3:2) U ṱhogomela ho raloho hu khwaṱhisa vhushaka vhu re hone vhukati ha vha re na vhuḓifhinduleli na vha re nga fhasi havho, zwa ita uri hu vhe na vhudavhidzano havhuḓi. U ḓiṱukufhadza ha vhane vha ṱoḓa u ṱanganedza thuso zwi vha ngudo kha vhaṅwe vha re vhuimoni vhu fanaho. Zwi sumbedza uri vho rangaho phanḓa na vhone vha na vhushayanungo na vhukonani.—Muhuweleli 7:20.
10 Sa tsumbo, vhana vha nga wana zwi tshi vha lelutshela u ṱanganedza thuso ya vhabebi ya u sedzana na vhuleme na milingo arali vha tshi ḓivha uri na vhabebi vhavho na vhone vho sedzana na milingo i fanaho musi vha tshee vhana. (Vha-Kolosa 3:21) Zwenezwo zwi ḓo ita uri hu vhe na vhudavhidzano havhuḓi vhukati ha vhabebi na vhana. Hu nga vha na nyambedzano i bvelelaho ya zwipiringululi zwa Maṅwalo nahone zwa ṱanganedzwa nga hu leluwaho. (Vha-Efesa 6:4) Nga hu fanaho, miraḓo ya tshivhidzo i ḓo ṱanganedza vhukuma thuso i bvaho kha vhahulwane arali vha tshi ṱhogomela uri vhahulwane na vhone vha a ṱangana na vhuleme, nyofho, na u hanganea. (Vha-Roma 12:3; 1 Petro 5:3) Nga hu fanaho, hu nga vha na vhudavhidzano havhuḓi, hu nga ṋewa nyeletshedzo ya Maṅwalo, nahone zwi nga khwaṱhisa lutendo. Humbulani, vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vha ṱoḓa u khwaṱhiswa zwino u fhira naho hu lini.—2 Timotheo 3:1.
11. Ndi ngani hu na vhathu vhanzhi ṋamusi vha ṱoḓaho “thuso i khwaṱhisaho”?
11 Hu sa londwi uri ri dzula ngafhi, ri vhonnyi, kana ri na miṅwaha mingana, roṱhe ri a vha na mitsiko nga zwiṅwe zwifhinga vhutshiloni. Hezwi ndi tshipiḓa tsha shango ḽa ṋamusi. (Ndzumbululo 12:12) Zwenezwo zwiimo zwi vhaisaho ṋamani na kha maḓipfele zwi linga u khwaṱha ha lutendo lwashu. Zwiimo zwi lingaho zwi nga vha hone mushumoni, tshikoloni, muṱani, kana tshivhidzoni. Vhulwadze vhuhulwane kana vhuṱungu ha tshifhingani tsho fhelaho zwi nga ri tsikeledza vhukuma. Ri nga khuthadzwa lungafhani arali khonani ya mbingano, muhulwane, kana khonani vha ri ṋea ṱhuṱhuwedzo nga maipfi avhuḓi na nga mishumo i thusaho. Zwi ḓo tou nga mushonga une wa ḓodzwa kha lukanda lwo huvhalaho. Nga zwenezwo, arali na ṱhogomela uri muṅwe wa vhahaṋu u vhuimoni ho raloho, ivhani thuso i khwaṱhisaho khae. Kana arali ni na vhuleme vhune ha khou ni tsikeledza, humbelani thuso kha vhathu vho khwaṱhaho muyani.—Yakobo 5:14, 15.
Nḓila Ine Tshivhidzo Tsha Nga Thusa Ngayo
12. Muṅwe na muṅwe tshivhidzoni a nga ita mini u itela u khwaṱhisa vhahawe?
12 Vhoṱhe vha re tshivhidzoni, u katela na vhaṱuku, vha nga ita tshiṅwe tshithu u itela u khwaṱhisa vhaṅwe. Sa tsumbo, u vha hone misi yoṱhe miṱanganoni na tshumeloni ya tsimu zwi khwaṱhisa vhukuma lutendo lwa vhaṅwe. (Vha-Heberu 10:24, 25) U ima haṋu no khwaṱha tshumeloni khethwa ndi vhuṱanzi ha u fulufhedzea haṋu kha Yehova nahone zwi sumbedza uri ni dzula no tsha muyani hu sa londwi zwiimo zwi konḓaho zwine na nga vha ni tshi khou sedzana nazwo. (Vha-Efesa 6:18) U dzula haṋu ni tshi ita nga u ralo zwi nga khwaṱhisa vhaṅwe.—Yakobo 2:18.
13. Ndi ngani vhaṅwe vha tshi fhola muyani, nahone hu nga itwa mini u itela u vha thusa?
13 Nga zwiṅwe zwifhinga, mitsiko ya vhutshilo kana vhuṅwe vhuleme zwi nga ita uri vhaṅwe vha fhole kana vha si tsha ya tshumeloni ya tsimu. (Marko 4:18, 19) Khamusi vhathu vho fholaho a ri tsha vha vhona miṱanganoni ya tshivhidzo. Fhedzi zwi vhonala uri vha kha ḓi funa Mudzimu mbiluni dzavho. Hu nga itwa mini u itela u khwaṱhisa lutendo lwavho? Vhahulwane vha nga ṋea thuso ya vhulenda nga u vha dalela. (Mishumo 20:35) Miṅwe miraḓo ya tshivhidzo i nga humbelwa uri na yone i thuse. Madalo eneo a lufuno a nga vha one a ṱoḓeaho u itela u vusulusa lutendo lwa onoyo muthu.
14, 15. Ndi nyeletshedzo ifhio ye Paulo a i ṋea nga ha u khwaṱhisa vhaṅwe? Ṋeani tsumbo ya tshiṅwe tshivhidzo tshe tsha shumisa nyeletshedzo yawe.
14 Bivhili i ri ṱuṱuwedza uri: “Fhembeledzani vho tsikeledzeaho, tikedzani vha shayaho nungo.” (1 Vha-Thesalonika 5:14, NW) Khamusi vhenevho “vho tsikeledzeaho” vha ḓipfa uri vha khou fhelelwa nga mafulufulu nahone vha nga si kone u kunda zwi khukhulisi hu si na muthu ane a khou vha thusa. Naa ni nga vha a thusaho? Mubulo une wa ri “tikedzani vha shayaho nungo” wo ṱalutshedzelwa nga uri “khwaṱhelani” kana “nambatelani” kha vha shayaho nungo. Yehova u dzhiela nṱha na u funa nngu dzawe dzoṱhe. Ha vha dzhii sa vha si vha ndeme, nahone ha ṱoḓi na muthihi wavho a tshi litsha u mu shumela. Naa ni nga thusa tshivhidzo u “tikedza” vha shayaho nungo muyani u vhuya u swika vha tshi dovha vha vha na maanḓa?—Vha-Heberu 2:1.
15 Muṅwe muhulwane o dalela vhaṅwe vhavhingani vhe vha vha vho fhola miṅwaha ya rathi. Onoyo muhulwane o ṅwala a ri: “Ṱhogomelo ya vhulenda na ya lufuno ye vha sumbedzwa nga tshivhidzo tshoṱhe yo vha ṱuṱuwedzela u vhuyelela sambini hafhu.” Wahashu wa tshisadzini we a vha o fhola o ḓipfa hani nga u dalelwa nga miraḓo ya tshivhidzo? Zwino uri: “Zwe zwa ri thusa u dovha ra khwaṱha muyani ndi uri vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vhoṱhe vhe vha ri dalela a vho ngo vhuya vha sumbedza muya wa u ri haṱula kana u ri sasaladza. Nṱhani hazwo, vho ri pfesesa nahone vha ri ṋea ṱhuṱhuwedzo ya muya.”
16. Ndi nnyi o ḓiimiselaho tshifhinga tshoṱhe u thusa vhane vha ṱoḓa u khwaṱhiswa?
16 Vhukuma, Vhakriste vha vhukuma vha takalela u vha thuso i khwaṱhisaho vhaṅwe. Nahone musi zwiimo zwi tshi shanduka vhutshiloni hashu, na riṋe ri nga khwaṱhiswa nga mishumo ya vhahashu. Naho zwo ralo, ri fanela u pfesesa uri vhahashu vha nga kha ḓi sa vha hone tshifhinga tshoṱhe musi ri tshi khou ṱoḓa thuso. Naho zwo ralo, hu na Tshisima tshithihi tsha maanḓa tshine tsha dzula tshi hone, muthu ane tshifhinga tshoṱhe a ṱoḓa u thusa—Yehova Mudzimu.—Psalme ya 27:10.
Yehova—Tshisima Tshihulwane Tsha Maanḓa
17, 18. Yehova o khwaṱhisa Murwa wawe, Yesu Kristo, nga nḓila dzifhio?
17 Musi o ombelwa kha danda, Yesu o huwelela a ri: “Khotsi-anga! Muya wanga ndi u kumedza zwanḓani zwau.” (Luka 23:46) Nga murahu ha zwenezwo a fa. Nga awara dza nga phanḓa ha zwenezwo, o fariwa nahone khonani dzawe dza tsini dza mu ṱutshela nahone dza shavha nga nyofho. (Mateo 26:56) Yesu a sala e eṱhe e na Tshisima tsha u mu khwaṱhisa—Khotsi awe wa ṱaḓulu. Naho zwo ralo, u fulufhela hawe kha Yehova ho vha hu si ha mahandana. U fulufhedzea ha Yesu kha Khotsi awe ho lambedzwa ngee Yehova nga dzawe a mu tikedza.—Psalme ya 18:25; Vha-Heberu 7:26.
18 Vhuḓinḓani hoṱhe ha Yesu ha kha ḽifhasi, Yehova o ṋea Murwa wawe zwe a vha a tshi zwi ṱoḓa u itela u dzula a tshi fulufhedzea u vhuya u swika a tshi fa. Sa tsumbo, nga phanḓanyana ha musi a sa athu lovhedzwa, u itela u thoma vhuḓinḓa hawe, o pfa ipfi ḽa Khotsi awe ḽi tshi khou sumbedza u mu ṱanganedza na u khwaṱhisedza uri u a mu funa. Musi Yesu a tshi khou ṱoḓa thuso, Yehova o rumela vharuṅwa uri vha mu khwaṱhise. Musi Yesu o sedzana na mulingo muhulwane vhufheloni ha vhutshilo hawe ha kha ḽifhasi, Yehova o thetshelesa thabelo na khumbelo zwawe. Vhukuma zwoṱhe hezwi zwo vha zwi thuso i khwaṱhisaho kha Yesu.—Marko 1:11, 13; Luka 22:43.
19, 20. Ri nga vha hani na vhungoho ha uri Yehova u ḓo ri khwaṱhisa musi ri tshi khou ṱoḓa thuso?
19 Yehova u ṱoḓa u vha Tshisima tshihulwane tsha maanḓa na kha riṋe. (2 Koronika 16:9) Tshisima tshihulwane tsha maanḓa oṱhe mahulwane a nga vha thuso i khwaṱhisaho kha riṋe tshifhingani tshine ra i ṱoḓa. (Yesaya 40:26) Nndwa, vhushai, vhulwadze, lufu, kana u sa fhelela hashu zwi nga ri tsikeledza vhukuma. Musi mitsiko ya vhutshilo i tshi vhonala i mihulwane sa “[swina ḽa maanḓa, NW],” Yehova a nga vha maanḓa na dzhavhelo ḽashu. (Psalme ya 18:17; Ekisodo 15:2) U na thuso ya maanḓa kha riṋe—muya wawe mukhethwa. A tshi shumisa muya wawe mukhethwa, Yehova a nga ṋea ‘o netaho maanḓa’ u itela uri a kone u “takuwa nga phapha sa goni.”—Yesaya 40:29, 31.
20 Muya wa Mudzimu ndi maanḓa mahulwanesa ḽifhasini. Paulo o ri: “Zwoṱhe ndi zwi kona nga a nkonisaho.” Ee, khotsi ashu wa ṱaḓulu wa lufuno a nga ri ṋea ‘maanḓa mahulwane’ u itela uri ri konḓelele vhuleme hoṱhe hu vhavhaho u vhuya u swika a tshi ita uri ‘zwoṱhe zwi vhe zwiswa’ Paradisoni yawe ye a i fulufhedzisa hu si kale.—Vha-Filipi 4:13; 2 Vha-Korinta 4:7; Ndzumbululo 21:4, 5.
[Ṱhaluso dzi re magumoni a siaṱari]
^ phar. 4 Vine’s Complete Expository Dictionary of Old and New Testament Words, yo ṅwaliwaho nga W. E. Vine, i ri: “Ḽiiti ḽa ipfi [pa·re·go·riʹa] ḽi ambela kha mushonga une wa dzikisa u sinyuwa.”
Naa Ni A Zwi Humbula?
• Vhahawe vha ngei Roma vho vha hani “thuso i khwaṱhisaho” kha Paulo?
• Ri nga vha hani “thuso i khwaṱhisaho” tshivhidzoni?
• Yehova u vha hani Tshisima tshihulwane tsha maanḓa?
[Mbudziso Dza Pfunzo]
[Tshifanyiso kha siaṱari 19]
Vhahawe vho vha “thuso i khwaṱhisaho” kha Paulo nga u mu tikedza nga u fulufhedzea, u mu ṱuṱuwedza na nga u mu thusa kha ṱhoḓea dzawe
[Tshifanyiso kha siaṱari 21]
Vhahulwane vha ranga phanḓa kha u khwaṱhisa sambi