Ni Nga Edzisa Lutendo Lwa Abrahamu Na Sara!
Ni Nga Edzisa Lutendo Lwa Abrahamu Na Sara!
U VHIDZWA “khotsi-a vhoṱhe vha tendaho.” (Vha-Roma 4:11) Na musadzi wawe ane a mu funa u na yeneyo pfaneleo. (Vha-Heberu 11:11) Vhenevho vho vha vhe musimulalushaka Abrahamu na musadzi wawe, Sara vha ofhaho Mudzimu. Ndi ngani vho vha vhe tsumbo dzavhuḓi ya lutendo? Ndi ifhio miṅwe milingo ye vha i konḓelela? Nahone nganeavhutshilo yavho ndi ya ndeme lungafhani kha riṋe?
Abrahamu o sumbedza lutendo musi Mudzimu a tshi mu laedza uri a pfuluwe muḓini wawe. Yehova o ri: “Ṱutshela shango ḽa haṋu na lushaka lwa haṋu na nnḓu ya khotsi yau, U ye shangoni ḽine nda ḓo U sumbedza.” (Genesi 12:1) Musimulalushaka a fulufhedzeaho o tenda, ngauri ri vhudzwa uri: “Ndi nga lutendo Abrahamu a tshi pfa zwiḽa ó vhidzwa, a pfuluwa a ya shangoni ḽe a pfi u ḓo ḽi dzhia ḽa vha ifa ḽawe; a pfuluwa á sa ḓivhi huné a ya.” (Vha-Heberu 11:8) Ṱhogomelani zwe zwa vha zwi tshi katelwa kha honoho u pfuluwa.
Abrahamu o vha a tshi dzula Uri, hune zwino ha vhidzwa tshipembe ha Iraq. Uri wo vha u muḓi wa Mesopotamia wo pfumaho une wa rengiselana na mashango a Gombameni ḽa Persia na a Govha ḽa Indus. Sir Leonard Woolley, we a livhisa maitele a u fukulwa ha mavu a Uri, o amba uri misini ya Abrahamu nnḓu nnzhi dzo vha dzo fhaṱiwa nga zwidina, dzi na mbondo dzo hulungwaho na u penndwa. Sa tsumbo, nnḓu ya muṅwe mudzulapo yo vha i tshifhaṱo tsha zwitizi zwivhili i re na muṱa wo semendelwaho. Nnḓu ya nga fhasi yo vha i tshi dzula vha muṱani na vhaeni. Kha tshitizi tsha u thoma, ho vha hu na guḓa ḽa mabulannga ḽo monaho na luvhondo, zwi tshi ita uri hu vhe na nḓila i yaho kamarani dzine dza shumiswa nga vha muṱani. Woolley u ri: “samusi vho vha vhe na kamara dza fumi u ya kha dza 20, vhenevho vhadzulapo vho vha vha tshi kona u swikelela vhutshilo ha nṱha, ha u ḓigeḓa, nahone ha maṱeleṱele u ya nga maitele a Vhubvaḓuvha.” Yo vha “i miḓi ya vhathu vho bvelelaho nahone i tshi fusha ṱhoḓea dza vhutshilo ha nṱha ho bvelelaho ha ḓoroboni.” Arali Abrahamu na Sara vho ṱutshela wonoyo muḓi vhe na tshi lavhelelwa tsha u dzula madenndeni, vho ḓikumedza vhukuma u itela u thetshelesa Yehova.
Abrahamu o thoma nga u pfulutshela Harani na muṱa wawe, muḓi une wa vha devhula ha Mesopotamia nahone nga murahu a ya Kanana. Ho vha hu vhukule ha khilomithara dza 1600, u pfuluwa hu swayeaho ha vhavhingani vha vhalala! Musi vha tshi pfuluwa Harani, Abrahamu o vha e na miṅwaha ya 75 nahone Sara e na ya 65.—Genesi 12:4.
1 Petro 3:5, 6) Vhaṅwe vhagudi vha dzhia zwenezwi u musumbedzo wa Sara wa “mukhuvha, zwi mavhonele a u ṱhonifha na u vha na mikhwa khae,” vhuṱanzi ha “nḓowelo ya vhukuma ya muhumbulo na maḓipfele.” Fhedzi zwa ndeme vhukuma ndi zwa uri Sara o vha a tshi fulufhela Yehova. U ḓiṱukufhadza hawe na u vha na lutendo zwi shuma sa tsumbo yavhuḓi kha vhafumakadzi vha Vhakriste.
Sara a nga vha o ḓipfa hani musi Abrahamu a tshi mu vhudza uri vha ḓo pfuluwa Uri? U sia muḓi wavhuḓi na wo tsireledzeaho, a pfulutshela kha shango ḽine a si ḽi ḓivhe na ḽine ḽi si vhe ḽavhuḓi, nahone a ṱanganedza maitele a matshilele a fhasi zwi nga vha zwo mu vhilaedzisa. Naho zwo ralo, Sara o vha a tshi ḓiṱukufhadza, a tshi dzhia Abrahamu sa “muṋe” wawe. (I ngoho, a ri humbelwi u ṱutshela haya hashu u itela u thetshelesa Mudzimu, nahone vhaṅwe vhaevangeli vha tshifhinga tshoṱhe vho ṱutshela mashangohaya avho u itela u huwelela mafhungo maḓifha kha ḽiṅwe shango. Hu sa londwi uri ndi ngafhi hune ra shumela Mudzimu ri hone, arali ra vhea madzangalelo a muya u thoma vhutshiloni, u ḓo ṱhogomela ṱhoḓea dzashu.—Mateo 6:25-33.
Sara na Abrahamu a vho ngo ḓisola nga phetho ye vha i ita. Muapostola Paulo u ri: “Vho vha vha sa ambi hayani huḽa he vha pfuluwa khaho’; huufha tshifhinga tsha u vhuyelela henengei vhó vha vhe natsho.” Fhedzi a vho ngo vhuyelela. Vhe na fulufhelo kha Yehova ḽa uri “vha mu ṱoḓaho u ḓo vha ṋea malamba,” vho vha na lutendo kha mafulufhedziso awe. Ngauralo na riṋe ri fanela u vha na lutendo kha mafulufhedziso awe arali ri tshi ṱoḓa u bvela phanḓa ri tshi ḓikumedza tshoṱhe kha Yehova.—Vha-Heberu 11:6, 15, 16.
Lupfumo Lwa Muya Na Lwa Zwithu Zwi Vhonalaho
Musi Abrahamu o no swika Kanana, Mudzimu o mu vhudza a ri: “Heḽi shango ndi ḓo ḽi ṋea vhana vhau.” Abrahamu o aravha nga u Genesi 12:7, 8) Yehova o pfumisa Abrahamu, na vhe a vha e navho mishashani vho vha vhe vhanzhi. Samusi o vhuya a vha na vhalanda vhawe vha vhanna vha 318, vho bebelwaho muḓini wawe, hu ambiwa uri “tshivhalo tsha vhathu vhe vha vha vhe mishashani yawe vha fanela u vha vha tshi fhira tshigidi.” Hu sa londwi uri ndi zwiitisi zwifhio, vhathu vho vha vha tshi mu dzhia e “khosi ya Mudzimu.”—Genesi 13:2; 14:14; 23:6.
fhaṱela Yehova aletare na nga u rabela “dzina ḽa Yehova.” (Abrahamu o ranga phanḓa kha vhurabeli, a tshi funza vha muṱani wawe u itela uri vha “tevhedze nḓila ya Yehova, uri hu itwe zwivhuya na zwo lugaho.” (Genesi 18:19) Ṱhoho dza miṱa dza Vhukriste dza ṋamusi dzi nga ṱuṱuwedzwa nga tsumbo ya Abrahamu samusi o vha e muthu we a bvelela kha u funza miraḓo ya muṱa wawe u ḓitika nga Yehova na u ita zwivhuya. Nga zwenezwo a zwi mangadzi uri Hagara mulanda wa Sara wa Muegipita, mukoma muhulwane wa musimulalushaka, na Isaka ṅwana wa Abrahamu vho vha tshi ḓitika nga Yehova.—Genesi 16:5, 13; 24:10-14; 25:21.
Abrahamu O Vha E Mudzia-mulalo
Zwe zwa itea kha vhutshilo ha Abrahamu zwi dzumbulula uri o vha e na pfaneleo dzi tendelanaho na dza Mudzimu. Nṱhani ha u tendela nndwa i tshi bvela phanḓa vhukati ha vhalisa vhawe na vha muḓuhulu wawe Loto, Abrahamu o amba ḽa u fhandekanya pfulo yavho nahone a humbela uri Loto we a vha a tshi kha ḓi vha muṱhannga uri a nange shango ḽine a ḽi funa. Abrahamu o vha e mudzia-mulalo.—Genesi 13:5-13.
Arali ri tshi fanela u khetha vhukati ha u kombetshedza uri hu itwe zwine ra zwi funa kana u ita dziṅwe tshanduko u itela u vhulunga mulalo, ri nga ṱhogomela uri Yehova ho ngo litsha Abrahamu a tshi shengela nga ṅwambo wa uri o sumbedza u humbulela Loto. U fhambana na zwenezwo, nga murahu Mudzimu o fulufhedzisa Abrahamu na vhana vhawe shango ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽe a vha a tshi nga kona u ḽi vhona kha masia oṱhe. (Genesi 13:14-17) Yesu o ri: “Mashudu, vhadzia-mulalo, ngauri vhane vha ḓo pfi vhana vha Mudzimu ndi vhenevho.”—Mateo 5:9.
Ndi Nnyi We A Vha A Tshi Ḓo Vha Muḽaifa Wa Abrahamu?
Hu sa londwi fulufhedziso ḽa mbeu, Sara o dzula e muumba. Abrahamu o vhudza Mudzimu eneo mafhungo. Naa mukoma wawe Eliesere o vha a tshi ḓo vha muḽaifa wa zwoṱhe zwine a vha nazwo? Hai, ngauri Yehova o ri: “Ane a ḓo ḽa ifa ḽau a si uyo; mu-ḽa-ifa u ḓo vha ṅwana wau vhukuma.”—Genesi 15:1-4.
Naho zwo ralo vho vha vhe si na ṅwana, nahone Sara we a vha e na miṅwaha ya 75 o vha e si tsheena fulufhelo ḽa u beba. Nga zwenezwo, a vhudza Abrahamu a ri: “Yehova o ndzima vhana; dzhena ha mulanda wanga, khamusi ndi vhó ḓo wana ṅwana nga ene.” Nga zwenezwo Abrahamu a dzhia Hagara sa musadzi wawe wa vhuvhili, a lala nae nahone a vhifha muvhilini. Nga u ṱavhanya musi Hagara a tshi ṱhogomela zwa uri o vhifha muvhilini, a thoma u nyadza muṋe wawe. Sara a vhilaela o ṱungufhala kha Abrahamu nahone a fara luvhi Hagara, zwe zwa ita uri mulanda a shavhe.—Genesi 16:1-6.
Abrahamu na Sara vho dzhia vhukando ho teaho, vho ita zwe zwa vha zwi tshi tshimbidzana na maitele a ṱanganedzwaho a misini yavho. Naho zwo ralo, yo vha i si nḓila ya Yehova ya u bveledza mbeu ya Abrahamu. Mikhuvha yashu i nga themendela uri dziṅwe nyito dzo tea nga fhasi ha zwiimo zwo fhambanaho, fhedzi hezwi a zwi ambi uri Yehova u a zwi tendela. Mavhonele awe nga ha zwiimo zwashu a nga fhambana tshoṱhe. Nga zwenezwo, ri fanela u ṱoḓa vhulivhisi ha Mudzimu, ri tshi rabela uri a ri sumbedze nḓila ine a ṱoḓa ri tshi dzhia ngayo vhukando.—Psalme ya 25:4, 5; 143:8, 10.
A Huna “Zwine Yehova A Si Zwi Kone”
Mafheleloni, Hagara a bebela Abrahamu murwa ane a pfi Isimaele. Naho zwo ralo, o vha e si Mbeu yo fulufhedziswaho. Sara o vha a tshi fanela u beba onoyo muḽaifa, hu sa londwi u vha hawe mulala.—Genesi 17:15, 16.
Genesi 17:17) Musi muruṅwa a tshi dovholola mulaedza Sara o u pfa lwe “a ḓi-setshela.” Fhedzi a huna “zwine Yehova a si zwi kone.” Ri nga vha na lutendo lwa uri a nga ita zwiṅwe na zwiṅwe zwine a funa.—Genesi 18:12-14.
Musi Mudzimu a tshi amba uri Sara u ḓo bebela munna wawe murwa, “Abrahamu a losha, a sea, mbiluni yawe a ri: Nangoho munna o fhedzaho miṅwaha ya ḓana U kha ḓi ḓo bebelwa, na Sara a re musadzi wa miṅwaha ya mahumi maṱanu-na-maṋa u kha ḓi ḓo beba hani?” (Ho vha hu “nga lutendo Sara a tshi wana maanḓa a u vha mme-a-lushaka ngeno ó no vha wa maḓuvha, ngauri o ri: we a mbavhalela u a fulufhedzea.” (Vha-Heberu 11:11) Nga u ya ha tshifhinga, Sara a beba Isaka, ane dzina ḽawe ḽa amba uri “Tshiseo.”
U Fulufhela Tshoṱhe Mafulufhedziso A Mudzimu
Yehova o ṱalusa Isaka sa muḽaifa we a vha o dzula o lindelwa u bva kale. (Genesi 21:12) Ngauralo Abrahamu u fanela u vha o mangala musi Mudzimu a tshi mu humbela uri a ite murwa wawe tshiṱhavhelo. Naho zwo ralo, Abrahamu o vha e na zwiitisi zwi pfalaho zwa u fulufhela tshoṱhe Mudzimu. Naa Yehova o vha a nga si kone u vusa Isaka vhafuni? (Vha-Heberu 11:17-19) Naa Mudzimu ho ngo sumbedza maanḓa awe nga u vusulusa maanḓa a u beba nga lwa vhuṱolo a Abrahamu na Sara u itela uri Isaka a bebiwe? E na vhungoho ha vhukoni ha Mudzimu ha u ḓadzisa mafulufhedziso Awe, Abrahamu o vha o ḓiimisela u thetshelesa. I ngoho, o thivhelwa uri a si vhulahe murwa wawe. (Genesi 22:1-14) Naho zwo ralo, zwe Abrahamu a zwi ita malugana na zwenezwi zwi ri thusa u vhona nḓila ye zwa konḓela ngayo Yehova Mudzimu u “ṋekedza Murwa wawe mu-bebwa-eṱhe, uri vhoṱhe vha mu tendaho, vha si lovhe, tshavho hu vhe u tshila tshoṱhe.”—Yohane 3:16; Mateo 20:28.
Samusi Abrahamu o vha e na lutendo kha Mudzimu, o zwi ḓivha uri muḽaifa wa mafulufhedziso a Yehova a nga si ḓo vhinga mugwadameli wa mazwifhi wa shangoni ḽa Kanana. Vhabebi vha ofhaho Mudzimu vho vha vha tshi nga tendela hani ṅwana wavho a tshi vhingana na muthu naho e ufhio a sa shumeli Yehova? Nga zwenezwo, Abrahamu o ṱoḓela Isaka musadzi o mu teaho kha mashaka awe a ngei Mesopotamia, vhukule ha khilomithara dza 800. Mudzimu o fhaṱutshedza honoho vhuḓidini nga u sumbedza uri Rebeka o vha e mufumakadzi we a mu nanga uri a vhe muselwa wa Isaka nahone a vhe makhulukuku wa Messia. Ee, Yehova ‘o fhaṱutshedza Abrahamu kha zwithu zwoṱhe.’—Genesi 24:1-67; Mateo 1:1, 2.
Phaṱhutshedzo Dza Dzitshakha Dzoṱhe
Abrahamu na Sara vho vha vhe tsumbo yavhuḓi ya u konḓelela milingo na u vha na lutendo kha mafulufhedziso a Mudzimu. U ḓadzea ha eneo mafulufhedziso hu a tshimbidzana na zwilavhelelwa zwa tshoṱhe zwa vhathu, nga Genesi 22:18.
ṅwambo wa uri Yehova o khwaṱhisedza Abrahamu a ri: “Dzitshakha dzoṱhe ndi ḓo dzi fhaṱutshedza nga vhana vhau; zwi ḓo ralo nga u’ wa pfa ipfi ḽanga.”—Vhukuma, Abrahamu na Sara vho vha vha songo fhelela u fana na riṋe. Naho zwo ralo, musi zwine Mudzimu a zwi funa zwi tshi vha khagala khavho, vho zwi ita nga u ṱavhanya—hu sa londwi vhuḓidini vhune vha tea u vhu ita. Nga zwenezwo Abrahamu u humbulwa sa “ṱhama ya Mudzimu” nahone Sara sa ‘musadzi mukhethwa we a vha o fulufhela Mudzimu.’ (Yakobo 2:23; 1 Petro 3:5) Nga u lwela u edzisa lutendo lwa Abrahamu na Sara, na riṋe ri nga ḓiphina nga vhushaka ha ndeme ha tsini-tsini na Mudzimu. Ri nga dovha ra vhuyelwa nga mafulufhedziso a ndeme e Yehova a a fulufhedzisa Abrahamu.—Genesi 17:7.
[Tshifanyiso kha siaṱari 26]
Nga ṅwambo wa lutendo lwavho, Yehova o fhaṱutshedza Abrahamu na Sara nga murwa musi vho no vha vhalala
[Tshifanyiso kha siaṱari 28]
Tsumbo ya Abrahamu i ri thusa u vhona nḓila ye zwa kwama ngayo Yehova u itela u tendela Murwa wawe mubebwa e eṱhe a tshi fa