Tsiko I Renda Vhugala Ha Mudzimu!
Tsiko I Renda Vhugala Ha Mudzimu!
“Ḽiṱaḓulu ḽi amba vhurena ha Mudzimu; lutombo lu bula mishumo ya zwanḓa zwawe.”—PSALME YA 19:1.
1, 2. (a) Ndi ngani vhathu vha sa koni u vhona vhugala ha Mudzimu nga ho livhaho? (b) Magota a 24 a ṋea hani Mudzimu vhugala?
“TSHONE tshifhaṱuwo tshanga a U koni u tshi vhona; ngauri muthu á mbona ha nga tshili.” (Ekisodo 33:20) Nga zwenezwo, Yehova o vha a tshi khou sevha Mushe. Nga ṅwambo wa uri vhathu vho vhumbwa nga ṋama i songo fhelelaho, vha nga si kone u vhona Mudzimu nga ho livhaho nahone vha tshila. Naho zwo ralo, kha bono, muapostola Yohane o vhona Yehova e kha khuluṋoni Yawe ya vhugala.—Ndzumbululo 4:1-3.
2 U fhambana na vhathu, zwivhumbwa zwa muya zwi fulufhedzeaho zwi a kona u vhona tshifhaṱuwo tsha Yehova. Kha zwenezwo zwivhumbwa hu na ‘magota a mahumi mavhili na maṋa’ e Yohane a a vhona kha bono ḽa ṱaḓulu, ane a imela vha 144 000. (Ndzumbululo 4:4; 14:1-3) Vha aravha hani musi vha tshi vhona vhugala ha Mudzimu? U ya nga Ndzumbululo 4:11, vha ḓivhadza uri: “Murena Mudzimu washu, ndi’we wo fanelwaho nga thendo na zwikhoḓo na maanḓa, ngauri ndi’we wo sikaho zwoṱhe; zwo bvelela, zwo sikiwa nge wa zwi funa.”
Zwi Itaho uri Vha si ‘Kone u Ḓiimelela’
3, 4. (a) Ndi ngani u tenda Mudzimu zwi sa ṱanganedzwi nga lwa saintsi? (b) Kha zwiṅwe zwiitea, ndi tshifhio tshiitisi tsha u sa tenda Mudzimu?
3 Naa ni a sudzulusea u ṋea Mudzimu vhugala? Vhathu vhanzhi a vha sudzulusei, vhaṅwe vha ita na u hanedza uri Mudzimu u hone. Sa tsumbo, muṅwe mugudi wa dziṋaledzi o ri: “Naa a si Mudzimu we a dzhenelela nahone nga zwenezwo a sika fhethu hoṱhe u itela uri vhuyedza?. . . Zwenezwo zwo vha zwi tshi ḓo vha tshilavhelelwa tshavhuḓi. Zwi re zwone ndi uri honoho u dzhenelela ndi ha vhufhura. . .Nahone u amba uri ndi Mudzimu o sikaho fhethu hoṱhe a zwi fushi.”
4 Ṱhoḓisiso ya saintsi i na mikano—i ḓitika nga zwine vhathu vha nga kona u zwi vhona kana u zwi guda. Nga zwenezwo i sokou tou vha pfunzo kana mahumbulelwa. Samusi ‘Mudzimu e Muya,’ zwi a konḓa u mu vhona na u mu guda nga maitele a lwa saintsi. (Yohane 4:24) Nga zwenezwo, ndi tshikhuna u amba uri u vha na lutendo kha Mudzimu a zwi ṱanganedzwi u ya nga lwa saintsi. Muḓivhi wa saintsi ane a pfi Vincent Wigglesworth wa Yunivesithi ya Cambridge o ṱhogomela uri maitele a lwa saintsi a “ḓitika nga lutendo.” Nga nḓila-ḓe? “I ḓitika nga thendo yo khwaṱhaho ya uri tshiitea tsha nzulele tshi tendelana na ‘milayo ya mupo.’ ” U itela u ḓitika nga ho khwaṱhaho nga maitele a saintsi, naa a zwi ṱoḓi uri muthu a vhe na lutendo lu fanaho na lwa u tenda Mudzimu? Kha zwiṅwe zwiitea, u sa tenda Mudzimu zwi vhonala hu u hana nga khole u ṱanganedza mafhungo-ngoho. Mupsalme o ṅwala a ri: “Vhavhi vha pika vha ri: Ha lifhedzi! vha ri: Mudzimu haho’! A vha na muṅwe mulayo.”—Psalme ya 10:4.
5. Ndi ngani vhane vha si tende kha Mudzimu vha sa koni u ḓiimelela?
5 Naho zwo ralo u tenda kha Mudzimu zwi na tshiitisi, ngauri hu na vhuṱanzi vhunzhi ha uri Mudzimu u hone. (Vha-Heberu 11:1) Mugudi wa dziṋaledzi ane a vhidzwa Allan Sandage o ri: “Ndi wana zwi sa konadzei uri honoho u dzudzanyea [ha fhethu hoṱhe] ho thoma fhethu ho vilinganaho. Hu fanela u vha na tshisima tshihulwane tsha u tevhekanyisa zwithu na u zwi dzudzanya. Kha nṋe Mudzimu ha pfesesei, fhedzi ndi Mudzimu ane a nga ṱalutshedza u vha hone ha zwenezwo zwithu, na uri zwenezwo zwithu zwo ḓa hani.” Muapostola Paulo o vhudza Vhakriste Vharoma uri “pfaneleo dza Mudzimu dzi sa vhonali, maanḓa awe a sá fheli na uri ndi Mudzimu nangoho zwi ṱalukanyiwa nga u elekanya mishumo yawe tshee shango ḽa sikiwa; nga zwenezwo vhathu a vha na tshiné vha kona u ḓi-imelela ngatsho’.” (Vha-Roma 1:20, vhambedzani NW.) U bva “tshee shango ḽa sikiwa”—zwihuluhulu u bva tshee ha sikiwa zwivhumbwa zwa vhathu zwo ṱalifhaho, zwine zwa nga kona u pfesesa u vha hone ha Mudzimu nahone zwo vhonala uri hu na Musiki wa maanḓa mahulwane, Mudzimu o fanelwaho nga u rabelwa. Nga zwenezwo, vhane vha kundwa u dzhiela nṱha vhugala ha Mudzimu a vha koni u ḓiimelela. Nga zwenezwo, ndi vhuṱanzi vhufhio vhune tsiko ya vhu ṋea?
Fhethu Hoṱhe hu Ḓivhadza Vhugala ha Mudzimu
6, 7. (a) Maṱaḓulu a ḓivhadza hani vhugala ha Mudzimu? (b) Maṱaḓulu o ruma ‘lutsinga’ nga tshiitisi tshifhio?
6 Psalme ya 19:1 i fhindula nga u ri: “Ḽiṱaḓulu ḽi amba vhurena ha Mudzimu; lutombo lu bula mishumo ya zwanḓa zwawe.” Davida o ṱhogomela uri dziṋaledzi na dzipulanete zwine zwa penya kha “lutombo,” kana kha dzingamufhe, zwi ṋea vhuṱanzi vhu sa hanedzei ha u vha hone ha vhugala ha Mudzimu. U a bvela phanḓa: “Ḓuvha na ḓuvha zwi huwelelana phungo, vhusiku na vhusiku zwi hevhedzana nḓivho.” (Psalme ya 19:2) Ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe na vhusiku vhuṅwe na vhuṅwe, maṱaḓulu a sumbedza vhuṱali ha Mudzimu na maanḓa a tsiko. Zwi tou nga u rendwa ha Mudzimu nga hu pfalaho zwo vha zwi khou ‘huwelelwa’ ṱaḓulu.
7 Naho zwo ralo, zwi ṱoḓa ṱhalukanyo u itela u pfesesa uri maṱaḓulu a khou renda Mudzimu. “A si fhungo, a si ipfi ḽiné ḽi si pfale zwiné ḽa amba.” Naho zwo ralo, vhuṱanzi ha maṱaḓulu a sa ambi vhu na maanḓa vhukuma. “Lutsinga lwaḽo lu ya mashangoni oṱhe; maipfi aḽo a swika mugumoni wa ḽifhasi.” (Psalme ya 19:3, 4) Zwi tou nga maṱaḓulu o rumela ‘lutsinga’ u itela u khwaṱhisedza uri vhuṱanzi hao vhu ḓadze ḽifhasi ḽoṱhe.
8, 9. Ndi dzifhio dziṅwe mbuno dzi swayeaho malugana na ḓuvha?
8 Davida o dovha a ṱalusa iṅwe tsiko ya Yehova i mangadzaho: “Ngei [maṱaḓulu a sa vhonali] huné ḓuvha ḽa vha na nnḓu yaḽo. Ḽone ḽi vuwa sa muhwe ó takuwa hayani hawe, ḽi fara nḓila vhunga muhali ané a ḓi-pfa. Ḽi takuwa hangei mugumoni wa ḽifhasi; ḽi tshimbila ḽa mona ḽa swika mugumoni houḽa waḽo. A huna tshiné tshi si pfe u fhisa haḽo.”—Psalme ya 19:4-6.
9 Musi ḽi tshi vhambedzwa na dziṅwe ṋaledzi, ḓuvha ḽo tou linganela. Naho zwo ralo, ndi ḽihulwane vhukuma, nahone ḽi ita uri pulanete dzi vhonale dzi ṱhukhu vhukuma. Iṅwe bugu i amba uri vhuhulwane haḽo ndi bilioni mbili dza zwigidi zwa dzimilioni—phesenthe dza 99.9 dza maitele oṱhe a ḓuvha. Mvelelo ya maanḓa a u kokodzela zwithu fhasi a ḓuvha a tendela ḽifhasi ḽi tshi vha kha tshikhala tsha khilomithara dza milioni dza 150 kule na ḓuvha kana tsini haḽo. Ndi maanḓa maṱuku fhedzi a ḓuvha ane a swika kha pulanete yashu, fhedzi eneo o linganela u itela u tikedza vhutshilo hashu.
10. (a) Ḓuvha ḽi dzhena hani na u bva ‘nḓuni’ yaḽo? (b) Ḽi gidima sa “muhali” nga nḓila-ḓe?
10 Mupsalme o amba nga ha ḓuvha a tshi shumisa luambo lwa pfanyisedzo a tshi ḽi fanyisa na “muhali” ane a gidima u bva vhusendakamisi a ya kha vhuṅwe nga masiari nahone a awela vhusiku ‘nḓuni.’ Musi ḓuvha ḽi tshi sunguvhela vhusendekamisi, hu vha na mbonalo yavhuḓi, nahone zwi tshi vhonala ḽi tshi nga ḽi khou dzhena ‘nḓuni,’ zwi tshi tou nga ḽi khou ya u a wela. Nga matsheloni, ḽi vhonala li tshi khou bva nga u ṱavhanya, ḽi tshi vhonetshela “sa muhwe ó takuwa hayani hawe.” Samusi o vha e mulisa, Davida o no pfa u rothola ha phepho khulwane ya vhusiku. (Genesi 31:40) O vha a tshi humbula nḓila ine masana a ḓuvha a ṱavhanya ngayo u mu dudedza na nga mbonalo yavhuḓi ya shango. Zwi khagala uri ḓuvha ḽo vha ḽi sa neti kha lwendo lwaḽo lwa u bva vhubvaḓuvha ḽi tshi ya vhukovhela, fhedzi ḽo vha ḽi tshi nga “muhali” o ḓilugiselaho u dovholola lwendo.
Ṋaledzi dzi Mangadzaho na Milalavhungu
11, 12. (a) Ndi mini zwine zwa swayea nga ha u vhambedza ha Bivhili ṋaledzi na muṱavha? (b) Fhethu hoṱhe ho hula lungafhani?
11 Davida o kona u vhona ṋaledzi dza zwigidi zwi si gathi a si na tshivhonakule. Naho zwo ralo, u ya nga iṅwe ngudo ya zwenezwino, tshivhalo tsha ṋaledzi dzi re fhethu hoṱhe dzine dza vhoniwa hu tshi shumiswa zwivhonakule zwa musalauno ndi bilioni dza zwigidi dza 70—sumbe i tshi tevhelwa nga maziro a 22! Yehova o sumbedza uri hu na tshivhalo tshihulwane musi a tshi vhambedza tshivhalo tsha dziṋaledzi na “muṱavha wa philiphilini ya lwanzhe.”—Genesi 22:17.
12 U bva kale, vhaḓivhi vha dziṋaledzi vho vhona zwe zwa ṱaluswa sa “zwikhala zwiṱuku zwi penyaho zwi re na khuli, hune hu sa vhe na mbonalo yavhuḓi.” Vhaḓivhi vha saintsi vho vha vha tshi humbulela uri zwenezwi “zwikhala zwi re na khuli” zwo vha zwi tshipiḓa tsha Mulalavhungu washu. Nga 1924, ho tumbulwa uri u vha tsini-tsini ha zwenezwi zwikhala zwi re na khuli, Andromeda, ine ya vha mulalavhungu—ine ya vha vhukule vhu ṱoḓaho u vha khilomithara dza tshigidi tsha bilioni dza 9.46! Vhaḓivhi vha saintsi zwino vha anganyela uri hu na milalavhungu ya zwigidi zwa dzimilioni, hune muṅwe na muṅwe wa vha na ṋaledzi dza zwigidi—tshiṅwe tshifhinga ndi zwigidi zwa dzimilioni. Naho zwo ralo, Yehova o “vhea mbalo ya dziṋaledzi; dzoṱhe u dzi vhidza nga madzina.”—Psalme ya 147:4.
13. (a) Ndi mini zwine zwa mangadza nga ha zwilimela? (b) Zwi khagala nga nḓila-ḓe uri vhaḓivhi vha saintsi a vha ḓivhi “milayo ya zwa lutomboni”?
13 Yehova o vhudzisa Yobo a ri: “Kani ndi iwe we wa vhofhekanya ṋaledzi dza Tshilimela? Kani U nga vhofholola thambo dzo vhofhaho Ṱhuḓa na Ṱhuḓana?” (Yobo 38:31) Tshilimela ndi tshivhalo tsha ṋaledzi dzine dza vhonala dzo vhumba maitele o khetheaho. Naho ṋaledzi dzi kule na kule nga tshikhala tshihulwane, maimele adzo ha shanduki u ya nga mavhonele a ḽifhasi. Nga ṅwambo wa uri maimele adzo o tea, ṋaledzi “ndi vhulivhisi vhu thusaho kha u alavha, kha vhagudi vha ṋaledzi vhe kha tshienda-tshikhalani, na kha u ṱalusa ṋaledzi.” (The Encyclopedia Americana) Naho zwo ralo, a huna na muthihi ane a pfesesa nga vhuḓalo ‘mbofho’ dzine dza vhofhekanya zwilimela. Naho zwo ralo, vhaḓivhi vha saintsi vha nga si fhindule mbudziso i re kha Yobo 38:33: “Milayo ya zwa lutomboni naa U a i ḓivha?”
14. U phaḓaladzwa ha tshedza a hu pfesesei nga nḓila-ḓe?
14 Vhaḓivhi vha saintsi vha nga si fhindule iṅwe mbudziso yo vhudziswaho Yobo ine ya ri: “I ngafhi nḓila i yaho hangei hune tshedza tsha phaḓaladzwa?” (Yobo 38:24, vhambedzani NW.) Muṅwe muṅwali o amba nga ha yeneyi mbudziso ya tshedza uri ndi “mbudziso ya saintsi ya musalauno vhukuma.” U fhambana na zwenezwo, vhaṅwe vhaḓivhi vha pfunzo dza maṱali vha Vhagerika vho vha vha tshi tenda uri tshedza tshi bva kha ḽiṱo ḽa muthu. Musalauno, vhaḓivhi vha saintsi vho humbula uri tshedza tsho vhumbwa nga mutsiḓi. Vhaṅwe vho humbula nga hatsho sa tshine tsha khou sudzuluwa kha magabelo. Ṋamusi, vhaḓivhi vha saintsi vha tenda uri tshedza tshi nga magabelo kana mutsiḓi. Naho zwo ralo, nḓila ine tshedza tsha vha ngayo na nḓila ine “tsha ḓi phaḓaladza ngayo” a zwi athu pfeseswa nga vhuḓalo.
15. U fana na Davida, ri fanela u ḓipfa nga nḓila-ḓe musi ri tshi elekanya nga maṱaḓulu?
15 U elekanya nga zwenezwi zwithu zwoṱhe, muthu a nga ṱuṱuwedzelwa u ḓipfa u fana na mupsalme Davida, we a ri: “Ndi tshi vhona ḽiṱaḓulu ḽau, mishumo ya minwe yau, na dziṋaledzi dze wa dzi vhea, Ndi ri: Muthu u tou vha mini U tshi mu elelwa? Na ṅwana wa muthu u tou vha mini U tshi mu tonda?”—Psalme ya 8:3, 4.
Ḽifhasi na Zwivhumbwa Zwaḽo zwi Renda Yehova
16, 17. Zwivhumbwa zwi re ‘mativhani’ zwi renda Yehova nga nḓila-ḓe?
16 Psalme ya 148 i bula dziṅwe nḓila dzine tsiko ya ḓivhadza vhugala ha Mudzimu ngadzo. Ndimana 7 i ri: “Na ngeno shangoni rendani Yehova! Khovhe dza vhimbi na mativha oṱhe.” Ee, “mativha” o ḓala nga zwithu zwi mangadzaho zwine zwa sumbedza vhuṱali na maanḓa zwa Mudzimu. Khovhe ya vhimbi i lemela thani dza 120—u ṱoḓou lingana na nḓou dza 30! Mbilu yayo fhedzi i lemela khilogireme dzi fhiraho 450 nahone i kona u bommba malofha a ṱoḓaho u vha khilogireme dza 6400 muvhilini wayo! Naa dzenedzi khovhe dza vhimbi dzi a ongolowa na u sa kona u sudzuluwa maḓini? Na khathihi. Muvhigo wa European Cetacean Bycatch Campaign u ri: “Dzi tala u mona na maḓanzhe nga luvhilo lu mangadzaho.” Sathelaithi i sumbedza uri “khovhe nthihi ya vhimbi i a kona u tala khilomithara dzi fhiraho 16 000 nga miṅwedzi ya fumi.”
17 Khovhe ya dolphin i re na ningo ndapfu i anzela u fhufha mithara dza 45, fhedzi u fhufha huhulwane ha khovhe ya dolphin he ha vhigiwa ndi ha mithara dza 547! Yeneyi khofhe ya dolphin i kona hani u fhufha nga u ralo? Mbilu yayo i divhitha nga u ongolowa musi i tshi fhufha, nahone malofha a phaḓalala mbiluni, a ya mafhafhuni, na kha vhuluvhi. Zwiṅwe hafhu, misipha yayo i na khemikhala dzine dza vhulunga oxygen. Phukha dza maḓini dzi re na ningo khulwane na khovhe khulwane ya vhimbi i re na maṋo dzi nga fhufha tshikhala tshihulwane vhukuma. Magazini une wa pfi Discover u ri: “Nṱhani ha u lwisana na mutsiko, dzi tendela mutsiko u tshi dzhena tshoṱhe mafhafhuni adzo.” Dzi vhulunga vhunzhi ha okisidzheni dzine dza i ṱoḓa kha misipha yadzo. Vhukuma, zwenezwi zwivhumbwa ndi vhuṱanzi vhu vhonalaho ha vhuṱali ha Mudzimu ramaanḓa oṱhe!
18. Maḓi a lwanzheni a sumbedza hani vhuṱali ha Yehova?
18 Maḓi a lwanzheni na one a sumbedza vhuṱali ha Yehova. Scientific American i ri: “Shotha ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽa maḓi a lwanzheni ḽi re nṱha ha mithara dza 100 ḽi na zwimela zwiṱuku-ṱuku zwi sa vhonali.” Zwenezwi “zwimela zwiṱuku zwi sa vhonali” zwi shuma sa ḓaka ḽine ḽa kunakisa mufhe washu nga u bvisa carbon dioxide. Zwenezwi zwimela zwi bveledza vhunzhi ha oxygen ine ra i fema.
19. Mulilo na mahaḓa zwi ḓadzisa hani zwine Yehova a zwi funa?
19 Psalme ya 148:8 i ri: “Mulilo na tshifhango, mahaḓa na khuli, muya wa ḓumbu, inwi niné na ita zwiné a laya.” Ee, Yehova u dovha a shumisa maanḓa a sa tshili a mupo u itela u ḓadzisa zwine a zwi funa. Ṱhogomelani mulilo. Maḓanani a miṅwaha o fhiraho, mulilo wa maḓaka wo vha u tshi dzhiiwa sa une wa tshinyadza fhedzi. Vhaṱoḓisisi zwino vha tenda uri wonoyo mulilo u na mushumo wa ndeme kha pfano vhukati ha zwivhumbiwa na mupo wazwo, u fhisa miri ya kale kana ine ya khou fa, u ita uri hu mele mbeu nnzhi, na u dovha wa ita uri hu vhe na zwiḽiwa, na u fhungudza khombo ya u phaḓalala ha mulilo maḓakani. Mahaḓa na one ndi a ndeme nga ṅwambo wa uri a sheledza na u nonisa mavu, na u ḓadza milambo nga maḓi, na u tsireledza zwimela na zwipuka uri zwi sa ome musi hu tshi khou rotholesa.
20. Dzithavha na miri zwi vhuyedza hani vhathu?
20 Psalme ya 148:9 i ri: “Inwi dzithavha na mivhundu yoṱhe, miri-miḽiwa na dzoṱhe ṱhaululo.” Thavha khulwane ndi vhuṱanzi ha maanḓa mahulwane a Yehova. (Psalme ya 65:6) Fhedzi dzi dovha dza vha na mushumo muhulwane. Muvhigo u bvaho kha ngudo ya Ḓivhashango ngei Berne, Switzerland, u ri: “Milambo yoṱhe mihulwane shangoni i thoma dzithavhani. Vhathu vha fhiraho hafu vha ḓitika nga maḓi o kunaho o kuvhanganaho dzithavhani . . . Enea ‘maḓi o kuvhanganaho’ ndi a ndeme kha mutakalo wa vhathu.” Na miri zwayo ndi ya vhugala kha Musiki wayo. Muvhigo wa United Nations Environment Programme u amba uri miri “ndi ya ndeme kha mutakalo wa vhathu shangoni ḽoṱhe . . . Dziṅwe tshaka dza miri ndi dza ndeme kha u bveledza zwibveledzwa zwi fanaho na mabulanga, mitshelo, thebvu, maswi na ṋonzhe. Vhathu vha tshigidi tsha dzimilioni mbili shangoni ḽoṱhe vha ḓitika nga khuni u itela u bika na zwivhaswa.”
21. Ṱalutshedzani nḓila ine ṱari zwaḽo ḽa sumbedza ngayo vhuṱanzi ha kuvhumbelwe.
21 Vhuṱanzi ha vhuṱali ha musiki vhu vhonala zwavhuḓi kha nḓila ye muri wa itwa ngayo. Ṱhogomelani ṱari. Nga nnḓa haḽo hu na luḓi lune lwa ita uri ṱari ḽi sa ome. Nga fhasi ha lwonolo luḓi hu na tsiki dzine dza vhidzwa chloroplasts. Dzine dza vha na chlorophyill, ine ya kokodza maanḓa a tshedza. Hu tshi shumiswa maitele ane a vhidzwa photosynthesis, maṱari a bveledza zwiḽiwa. Maḓi a tzwonzwa nga midzi ya muri nahone a iswa kha maṱari nga matsinde. Mabuli maṱuku a zwigidi a vhidzwaho stomata a re nga fhasi ha ṱari a a vulea na u valea u itela u dzhenisa carbon dioxide. Tshedza tshi ita uri hu vhe na maanḓa ane a ita uri maḓi na carbon dioxide zwi ṱangane u itela u bveledza carbohydrates. Tshimela zwino tshi nga kona u ḽa zwiḽiwa zwe tshone tshine tsha tou zwi bveledza. Naho zwo ralo yeneyi nḓila ya u bveledza zwiḽiwa a i na phosho nahone ndi yavhuḓi. Nṱhani ha uri i tshikafhadze, i bvisa oxygen sa tshibveledzwa!
22, 23. (a) Ndi vhukoni vhufhio vhu mangadzaho vhune zwiṅwe zwiṋoni na zwipuka zwa shangoni zwa vha naho? (b) Ndi mbudziso dzifhio dzo engedzeaho dzine ra fanela u dzi ṱhogomela?
22 Psalme ya 148:10 i ri: “Dziphukha na dzikholomo, mutshatshame na wa zwiṋoni zwa phapha.” Phukha nnzhi dza shangoni na zwivhumbwa zwi fhufhaho zwi sumbedza maanḓa a mangadzaho. Tshiṋoni tsho no pfi Laysan albatross tshi nga fhufha tshikhala tshihulwane vhukuma (kha tshiitea tshithihi tsha khilomithara dza 40 0000 nga maḓuvha a 90 fhedzi). Tshiṋoni tsha blackpoll warbler tshi fara lwendo u bva Devhula u ya Amerika Tshipembe, tshi tshi khou fhufha awara dza 80 tshi sa aweli. Gamela i vhulunga maḓi, hu si kha thunda samusi zwo vha zwi tshi humbulwa nga u ralo, fhedzi kha maitele ayo a tsukanyo, zwine zwa ita uri i tshimbile tshifhinga tshilapfu i sa farwi nga ḓora. Nga zwenezwo a zwi mangadzi uri vhainzhiniere vha ṱolisisa zwavhuḓi zwipuka musi vha tshi ita mitshini na zwiṅwe zwishumiswa. Gail Cleere ane a vha muṅwali u ri: “Arali ni tshi khou ṱoḓou ita tshiṅwe tshithu tshine tsha ḓo shuma zwavhuḓi . . .nahone tshi sa tshinyi vhupo, zwi ḓo vha zwavhuḓi u wana tshiṅwe tshithu tsha mupo tshine na ḓo tshi edzisela.”
23 Ee, tsiko i ḓivhadza zwa vhukuma vhugala ha Mudzimu! U bva kha maṱaḓulu a dziṋaledzi u ya kha zwimela na zwipuka, tshiṅwe na tshiṅwe tshi rendisa Musiki watsho nga nḓila yatsho. Fhedzi hu pfi mini nga vhathu? Ri nga renda hani Mudzimu u fana na mupo?
Naa Ni A Zwi Humbula?
• Ndi ngani vhane vha hanedza uri Mudzimu u hone vha sa koni u ḓiimelela?
• Ṋaledzi na dzipulanete zwi renda Mudzimu nga nḓila-ḓe?
• Zwipuka zwa lwanzheni na zwa shangoni zwi ṋea hani vhuṱanzi nga ha Musiki wa lufuno?
• Maanḓa a sa tshili a mupo a ḓadzisa hani zwine Yehova a zwi funa?
[Mbudziso Dza Pfunzo]
[Tshifanyiso kha siaṱari 10]
Vhaḓivhi vha saintsi vho anganyela uri tshivhalo tsha ṋaledzi dzi vhonalaho ndi bilioni dza zwigidi zwa 70!
[Ṱhaluso ya Vhubvo ha Tshifanyiso]
Frank Zullo
[Tshifanyiso kha siaṱari 12]
Khovhe ya “dolphin” i re na ningo ndapfu
[Tshifanyiso kha siaṱari 13]
Magwada a mahaḓa
[Ṱhaluso ya Vhubvo ha Tshifanyiso]
snowcrystals.net
[Tshifanyiso kha siaṱari 13]
Fhondo ḽa Laysan albatross