Pfukelani kha mafhungo

Pfukelani kha zwi re ngomu

Ndi Ifa Ḽifhio Ḽine Vhabebi vha Fanela u ḽi Ṋea Vhana Vhavho?

Ndi Ifa Ḽifhio Ḽine Vhabebi vha Fanela u ḽi Ṋea Vhana Vhavho?

Ndi Ifa Ḽifhio Ḽine Vhabebi vha Fanela u ḽi Ṋea Vhana Vhavho?

PAVLOS, ane a vha ṱhoho ya muṱa a dzulaho Yuropa tshipembe, ha fhedzi tshifhinga tshinzhi e hayani na musadzi wawe na vhana vhawe—vhasidzana vhavhili, muṅwe a re na miṅwaha ya 13, muṅwe ya 11 na mutukana wa miṅwaha ya sumbe. Pavlos u fhedza awara nnzhi a tshi khou shuma maḓuvha a sumbedza nga vhege a tshi khou lingedza u swikelela tshipikwa tshawe tsha u vha na tshelede nnzhi. O vha a tshi khou ṱoḓa u rengela vhananyana vhawe nnḓu, nahone o vha a tshi khou ṱoḓa u thoma bindu ḽiṱuku u itela murwa wawe. Musadzi wawe Sofia, o shuma vhukuma u itela u renga thundu dza nḓuni dzo fhambanaho. Musi vha tshi vhudziswa uri ndi ngani vha tshi shuma vhukuma nga u ralo, vho fhindula vhoṱhe nga nḓila i fanaho vha ri: “Ri khou itela vhana vhashu!”

U fana na Pavlos na Sofia, vhabebi vhanzhi shangoni ḽoṱhe vha a shuma vhukuma u itela vhumatshelo ha vhana vhavho. Vhaṅwe vha vhetshela tshelede thungo u itela vhumatshelo ha vhana vhavho. Vhaṅwe vha ita vhungoho ha uri vhana vhavho vha wane pfunzo yo teaho nahone vha gude vhutsila vhune ha ḓo vha thusa vho no aluwa vhutshiloni. Naho vhabebi vhanzhi vha tshi dzhia zwenezwo zwifhiwa sa ifa ḽa lufuno, u ita dzenedzo ndugiselelo kanzhi zwi ita uri vhabebi vha tsikeledzee musi vha tshi khou lingedza u ḓadzisa zwi lavhelelwa zwa mashaka, dzikhonani, na vhathu vhane vha dzula navho. Nga zwenezwo, vhabebi vhane vha kwamea kha zwenezwo vha nga ḓivhudzisa u ri: ‘Ri koloda vhana vhashu u swika kha vhuimo vhufhio?’

U Ita Ndugiselelo u Itela Vhumatshelo

U lugiselela vhana vhumatshelo a zwi sokou vha zwithu zwo ḓoweleaho fhedzi, fhedzi na Maṅwalo a ṱuṱuwedza vhabebi vha Vhakriste uri vha ite nga u ralo. Muapostola Paulo o vhudza Vhakriste vha misini yawe a ri: “Vhana a si vhone vha pfumisaho vhabebi, vhabebi ndi vhone vha pfumisaho vhana.” (2 Vha-Korinta 12:14) Paulo o dovha a sumbedza uri u ṱhogomela vhabebi ndi ndugelo ya ndeme. O ṅwala a ri: “Huno muthu, arali a tshi ri vhahawe, zwihulu-hulu vha nnḓu yawe a si vhá vhavhalele, o landula u tenda, vhuvhi u fhira a sá tendiho.” (1 Timotheo 5:8) Mafhungo manzhi a Bivhili a sumbedza uri u siela muṅwe muthu ifa zwo vha zwi zwa ndeme vhukuma kha vhashumeli vha Mudzimu tshifhingani tsha Bivhili.—Ruthe 2:19, 20; 3:9-13; 4:1-22; Yobo 42:15.

Naho zwo ralo, tshiṅwe tshifhinga vhabebi vha a dzula vho farakanea vha tshi khou itela uri vha vhe na ifa ḽihulwane ḽine vha ḓo ḽi ṋea vhana vhavho. Ndi ngani? Manolis, khotsi we a pfuluwa u bva Yuropa tshipembe nahone a dzula kha ḽa United States, o sumbedza tshiṅwe tsha zwiitisi musi a tshi ri: “Vhathu vhe vha tshinyadzwa nga Nndwa ya Shango ya Vhuvhili , nḓala na vhushai, vha ḓiimisela u khwinisa vhumatshelo ha vhana vhavho.” O engedza nga u ri: “Nga ṅwambo wa vhuḓifhinduleli vhuhulwane vhune vha vha naho na lutamo lwavho lwa u ṱoḓa u ṋea vhana vhavho zwithu zwa khwine vhutshiloni, tshiṅwe tshifhinga vhabebi vha a ḓihuvhadza vhone vhaṋe.” Vhukuma, vhaṅwe vhabebi vha a ḓidzima ṱhoḓea dza vhutshilo hu itela uri vha kone u kuvhanganyela vhana vhavho thundu nnzhi i vhonalaho. Fhedzi naa ndi vhuṱali uri vhabebi vha tovhole ḽeneḽo buḓo?

“Ndi Mahandana, Zwo Vhifha Zwihulu”

Khosi Salomo wa Isiraele ḽa kale o ṋekedza tsevho malugana na ifa. O ṅwala a ri: “Nda nyadza na yoṱhe mishumo yanga ye nṋe nda i shuma fhano ḓasi ha ḓuvha, ine nda ḓo i sia i ifa ḽa muthu ane a ḓo ntevhela. Huno hu ḓivha nnyi, kana a tshi ḓo vha muṱali, kana a tshi ḓo vha tsilu? U ḓo vhusa zwoṱhe zwe nda zwi shuma na zwe nda zwi ita nga vhuṱali hanga fhano ḓasi ha ḓuvha. Na zwenezwo ndi mahandana. . . . Ngauri muthu we a shuma nga vhuṱali na nga nḓivho na nga vhutsila, u zwi siela muthu we a si zwi shumele, zwa mbo vha zwawe. Na zwenezwi ndi mahandana, zwo vhifha zwihulu.”—Muhuweleli 2:18-21.

Samusi Salomo o ṱalutshedza, vhane vha khou ṋewa ifa vha nga kha ḓi sa dzhiela nṱha ndeme yaḽo nga ṅwambo wa uri a vho ngo ḽi shumela. Nga zwenezwo, maḽaifa a nga shumisa zwe a ṋewa nga vhabebi vhao nga nḓila ya vhutsilu. Vha nga kha ḓi balanganya yeneyo thundu ye ya shumelwa zwi tshi vhavha vhukuma. (Luka 15:11-16) Zwenezwo zwi nga vha ‘mahandana nahone zwa tou vhifha zwihulu!’

Ifa na Vhupangwa

Hu na zwiṅwe zwine vhabebi vha fanela u zwi ṱhogomela. Kha mvelele dzine dza kha ḓi tevhela maitele a u siela vhana ifa na u badelwa ha tshelede ya nzekiso, vhana vha nga kha ḓi vha na vhupangwa nahone vha ṱoḓa zwithu zwine vhabebi vhavho vha nga si kone u zwi swikelela. Loukas o ṱalifhaho, ane a vha khotsi a bvaho ngei Greece o ri: “Khombo kha khotsi a re na vhananyana vhavhili kana vhararu.” O engedza nga u ri: “Vhananyana vha nga vhambedza zwine khotsi-avho vha nga kona u zwi ṋekedza na zwe vhaṅwe vhabebi vha zwi vhetshela vhana vhavho. Vha nga kha ḓi amba uri mbingano dzavho dzi ḓo pwashea arali vha si na dzekiso ḽo linganaho.”

Manolis o ambiwaho u thomani u ri: “Muṱhannga a nga bvela phanḓa u seisana na musidzana u swikela khotsi a muselwa a tshi mu fulufhedzisa tshiṅwe tshithu, kanzhi i nga vha ifa kana tshelede nnzhi. Arali zwa sa ralo a nga kha ḓi sa vhinga onoyo muselwa.”

Bivhili i sasaladza mishumo yoṱhe ine ya vha na vhupangwa. Salomo o ṅwala a ri: “Ifa ḽe ḽa tou gidimelwa u rangani, ngavhuya ḽi yo’ shaya phaṱutshedzo.” (Mirero 20:21) Muapostola Paulo o khwaṱhisedza a ri: “Mudzi wa zwoṱhe zwi re zwivhi ndi u tama mali.”—1 Timotheo 6:10; Vha-Efesa 5:5.

“Vhuṱali ndi Havhuḓi, Vhu nga Ifa”

Vhukuma, ifa ndi ḽa ndeme, fhedzi vhuṱali ndi ha ndeme u fhira thundu naho i ifhio. Khosi Salomo o ṅwala a ri: “Vhuṱali ndi havhuḓi, vhu nga ifa; ndi bindu . . . Ngauri murunzini wa vhuṱali hu nga murunzini wa lupfumo; hone tshihulwane kha vhuṱali ndi uri vhu hanyise muṋe waho.” (Muhuweleli 7:11, 12; Mirero 2:7; 3:21) Naho tshelede i tshi nga tsireledza muṋe wayo nahone ya ita uri a wane zwine a zwi ṱoḓa, i nga dovha ya xela. Kha ḽiṅwe sia, vhuṱali—vhune ha vha vhukoni ha u shumisa nḓivho kha u lugisa vhuleme kana u itela u swikelela zwiṅwe zwipikwa—vhu nga tsireledza muthu uri a sa ite phetho dzi re na khombo. Musi ho thewa kha u ofha Mudzimu nga nḓila yo teaho, vhu nga mu thusa uri a wane vhutshilo vhu sa fheli shangoni ḽiswa ḽa Mudzimu ḽine ḽa khou ḓa hu si kale—ḽeneḽo shango ndi ifa vhukuma!—2 Petro 3:13.

Vhabebi vha Vhakriste vha shumisa vhuṱali ho raloho nga u dzula vha tshi humbula nga ha zwithu zwa ndeme kha vhone vhaṋe na vhana vhavho. (Vha-Filipi 1:10) Zwithu zwi vhonalaho zwine vha zwi kuvhanganya vha tshi itela vhana vhavho a zwo ngo fanela u vha zwa ndeme u fhirisa zwithu zwa muya. Yesu o ṱuṱuwedza vhatevheli vhawe a ri: “Tsha phanḓa ṱoḓani muvhuso wa [Mudzimu] na u luga hawe; hezwo zwoṱhe zwi ḓo vha zwiné na ingiwa ngazwo’.” (Mateo 6:33) Vhabebi vhane vha vhetshela miṱa ya Vhakriste zwipikwa zwa muya vha nga lavhelela u wana malamba mahulwane. Khosi Salomo wa vhuṱali o ṅwala a ri: “Khotsi-a-muvhuya u takala zwihulu-hulu; wa vhuṱali u pembelelwa nga mubebi wawe. Nga hu takale-ha khotsi-au na mme-au; mubebi wau a U pembelele.”—Mirero 23:24, 25.

Ifa ḽi sa Fheli

Tshifhingani tsha Vhaisiraele vha kale, mafhungo a u siela ṅwana ifa o vha e a ndeme vhukuma. (1 Dzikhosi 21:2-6) Naho zwo ralo Yehova o vha eletshedza a ri: “Milayo ine nda U laya ṋamusi nga i dzule í mbiluni yau. U i kokomedze kha vhana vhau; U ambe yone wó dzula nḓuni yau, na musi wó fara lwendo, misi U tshi yo’ lala na misi U tshi vuwa.” (Doiteronomio 6:6, 7) Vhabebi vha Vhakriste vha vhudzwa zwi fanaho na ṋamusi: “Vha aluseni [vhana vhaṋu] nga u vha laya na u vha kwengweledzela zwa Murena.”—Vha-Efesa 6:4.

Vhabebi vhane vha vha na mavhonele a muya vha a ṱhogomela uri u ṱunḓela vha nḓuni nthihi navho zwi katela na u ṋea vhulivhisi vhu bvaho Bivhilini. Andreas, khotsi a re na vhana vhararu o ri: “Arali vhana vha guda u shumisa maitele a Mudzimu vhutshiloni havho, vha ḓo aluwa vhe na vhumatshelo havhuḓi.” Ḽeneḽo ifa ḽi dovha ḽa livhisa ṱhogomelo kha u vha thusa uri vha vhe na vhushaka havhuḓi na Musiki wavho nahone vha dovhe vha vhu ṱahulele.—1 Timotheo 6:19.

Naa no no vhuya na humbula zwavhuḓi nga ha zwine na fanela u zwi ita u itela vhumatshelo ha ṅwana waṋu ha muya? Sa tsumbo, vhabebi vha nga ita mini arali ṅwana wavho a tshi khou tovhola buḓo ḽa vhuḓinḓa ha tshifhinga tshoṱhe? Naho muḓinḓa wa tshifhinga tshoṱhe a sa faneli u ṱoḓa kana u lavhelela thuso ya zwa dzitshelede, vhabebi vha re na lufuno vha nga kha ḓi phetha nga u ‘mu thusa zwi tshi ya nga ṱhoḓea dzawe’ u itela uri vha mu thuse uri a dzule e tshumeloni ya tshifhinga tshoṱhe. (Vha-Roma 12:13; 1 Samuele 2:18, 19; Vha-Filipi 4:14-18) Mavhonele o raloho a tikedzaho a nga takadza Yehova.

Nga zwenezwo-ha, ndi mini zwine vhabebi vha zwi koloda vhana vhavho? Nga nnḓa ha u ṱhogomela ṱhoḓea dzavho dza zwithu zwi vhonalaho, vhabebi vha Vhakriste vha ḓo ita vhungoho ha uri vhana vhavho vha wane ifa ḽa muya ḽine ḽa ḓo vha vhuyedza nga hu sa fheli. Nga yeneyo nḓila, maipfi a wanalaho kha Psalme 37:18 a ḓo sumbedza u vha a ngoho: “Maḓuvha a vhavhuya a dihwa nga Yehova; ifa ḽavho ḽi ḓo ḓi vha hone lini na lini.”—Psalme ya 37:18.

[Zwifanyiso kha siaṱari 26, 27]

Vhana vhaṋu no vha lugiselela vhumatshelo-ḓe?