“Khwaṱhani Murenani”
“Khwaṱhani Murenani”
“Tsho salaho, khwaṱhani Murenani na kha maanḓa a nungo dzawe.”—VHA-EFESA 6:10.
1. (a) Ndi nndwa ifhio khulwane ye ya vha hone miṅwaha ya 3000 yo fhiraho? (b) Ndi ngani Davida o kunda?
MIṄWAHA ya 3000 yo fhiraho, vhanna vhavhili vha mmbi vho lwa mudavhini vho imelela mmbi mbili. Muṱuku o vha e mutukana wa mulisa we a vha a tshi pfi Davida. O vha o sedzana na Goliata, munna we a vha e na maanḓa mahulwane nahone o lapfa vhukuma. Nguvho ya tsimbi ye a vha o i ambara yo vha i tshi lemela khiḽogiramu dza 57 nahone o vha o fara pfumo ḽihulwane na banga ḽihulu vhukuma. Davida o vha a songo ambara zwiambaro zwa u ḓipilela, nahone tshihali tshawe ho vha hu gatho fhedzi. Onoyo muswonḓa wa Mufilisita ane a pfi Goliata o pfa o nyadzea vhukuma musi a tshi vhona uri u khou ya u lwa na mutukana. (1 Samuele 17:42-44) Vhoṱhe vhe vha vha vha tshi khou ṱalela vha nga vha vho vha vho no ḓiitela phetho malugana na uri ndi nnyi ane a ḓo kunda. Fhedzi muhali a si ene ane a kunda tshifhinga tshoṱhe. (Muhuweleli 9:11) Davida o kunda nga ṅwambo wa uri o vha e na maanḓa e a ṋewa nga Yehova. O ri: “Nndwa ndi ya Yehova.” Mafhungo a Bivhili a sumbedza u ri ‘Davida o kunda Mu-filisita nga gatho na nga tombo.’—1 Samuele 17:47, 50.
2. Vhakriste vha katelwa kha nndwa ifhio?
2 Vhakriste a vha ḓidzhenisi kha zwa dzinndwa. Naho vha na mulalo na vhathu vhoṱhe, vha a lwa nndwa ya muya na vhathu vha re na maanḓa vhukuma. (Vha-Roma 12:18) Kha ndima ya u fhedza ya luṅwalo lwe a lu ṅwalela Vhaefesa, Paulo o ṱalusa nndwa ine ya katela Vhakriste vhoṱhe. O ṅwala a ri: “Ngauri nndwa yashu a si ya u lwa na ṋama na malofha, ndi ya u lwa na mivhuso, na maanḓa, na vho-ṋe-mashango vha swiswi ḽino, ndi ya u lwa na mimuya ya vhuvhi i re ṱaḓulu.”—Vha-Efesa 6:12.
3. U ya nga Vha-Efesa 6:10, ndi mini zwine ra zwi ṱoḓa u itela uri ri kone u kunda?
3 Yeneyo “mimuya ya vhuvhi” ndi Sathane na Madimoni awe, vhane vha ṱoḓa u tshinyadza vhushaka hashu na Yehova Mudzimu. Samusi vhe na maanḓa u fhira riṋe, ri ḓi wana ri kha vhuimo vhu fanaho na ha Davida, nahone ri nga si bvelele nga nnḓa ha u ḓitika nga Maanḓa a Mudzimu. I ngoho, Paulo u ri ṱuṱuwedza uri ri ‘khwaṱhe Murenani na kha maanḓa a nungo dzawe.’ (Vha-Efesa 6:10) Nga murahu ha u ṋea yeneyo nyeletshedzo, muapostola o amba nga ha ndugiselelo dza muya na pfaneleo dza Vhukriste dzine dza nga ri thusa uri ri kone u kunda.—Vha-Efesa 6:11-17.
4. Ndi mbuno dzifhio mbili dzine ra ḓo dzi haseledza kha yeneyi thero?
4 Zwa zwino kha ri ṱolisise zwine Maṅwalo a zwi amba nga ha maanḓa na maano ane a shumiswa nga swina ḽashu. Ngauralo ri ḓo kona u ṱhogomela nḓila ine ra fanela u ḓitsireledza ngayo. Arali ra tevhela vhulivhisi ha Yehova, ri nga vha na vhuṱanzi ha uri maswina ashu ha nga ḓo ri kunda.
U Lwa na Mimuya ya Vhuvhi
5. Nḓila ye ipfi “tsimbe” ḽa shumiswa ngayo kha Vha-Efesa 6:12 i ita hani uri ri ṱhogomele maano a Sathane?
5 Paulo o ṱalutshedza uri “nndwa yashu . . . ndi ya u lwa na mimuya ya vhuvhi i re ṱaḓulu.” Murangaphanḓa wa yeneyo mimuya mivhi ndi Sathane, Diabolo, “khosi ya mimuya mivhi.” (Mateo 12:24-26) U ya nga luambo lwa u thoma lwa Bivhili lu ṱalusa nndwa yashu sa tsimbe. Kha ḽa Greece, musi vhane vha ita tsimbe vha tshi khou lwa vha lingedza u ita uri muṅwe a sa kone u ima o khwaṱha nahone vha mu laṱela fhasi. Nga hu fanaho, Diabolo u ṱoḓa uri ri we muyani. A nga ri wisa hani?
6. Sumbedzani zwi tshi bva Maṅwaloni nḓila ine Diabolo a shumisa ngayo maano o fhambanaho u itela u fhelisa lutendo lwashu.
6 Diabolo a nga shuma sa ṋowa, ndau i vhombaho, kana a shuma sa muruṅwa wa tshedza. (2 Vha-Korinta 11:3, 14; 1 Petro 5:8) A nga shumisa vhathu u itela uri vha ri tovhole na u ri fhedza maanḓa. (Ndzumbululo 2:10) Samusi Sathane a tshi khou vhusa shango ḽoṱhe, a nga shumisa nyemulo dza shango na zwiṅwe zwithu zwi kokodzaho u itela u ri fasha. (2 Timotheo 2:26; 1 Yohane 2:16; 5:19) A nga shumisa mihumbulo ya shango kana ya vhugunei u itela uri a ri fhure, samusi o kona u fhura Eva.—1 Timotheo 2:14.
7. Ndi vhushayanungo vhufhio vhune madimoni a vha naho, nahone ri ḓiphina nga zwivhuya zwifhio?
7 Naho zwiṱhavhane na maanḓa a Sathane na madimoni awe zwi tshi nga vhonala zwi tshi nga kunda, zwi dovha zwa vha na vhushayanungo. Yeneyi mimuya mivhi a i koni u ri kombetshedza uri ri ite zwithu zwivhi zwine zwa sa takadze Khotsi ashu wa ṱaḓulu. Ro sikiwa ri na mbofholowo ya u kona u ḓikhethela kha zwivhi na zwivhuya, nahone ri a kona u langa mihumbulo yashu na nyito dzashu. Zwiṅwe-hafhu, a ri lwi yeneyo nndwa ri roṱhe. Tshifhinga tshine ra khou tshila khatsho tshi tou fana tshoṱhe na misini ya Elisa: “Vha imaho na riṋe ndi vhanzhi, vha fhira vhaḽa.” (2 Dzikhosi 6:16) Bivhili i ri khwaṱhisedza uri arali ra ḓivhea nga fhasi ha Mudzimu nahone ra lwa na Diabolo, u ḓo ri shavha.—Yakobo 4:7.
Ḓilindeni kha Mihumbulo ya Sathane
8, 9. Ndi milingo ifhio ye Sathane a i ḓisela Yobo u itela uri a sa tsha fulufhedzea, nahone ndi khombo dzifhio dza muya dzine ra sedzana nadzo ṋamusi?
8 Ri a ṱhogomela mihumbulo ya Sathane ngauri Maṅwalo a bvisela khagala maano awe mahulwane. (2 Vha-Korinta 2:11) Musi a tshi lwa na munna o lugaho ane a pfi Yobo, Diabolo o shumisa vhuleme vhu vhavhaho ha zwa ikonomi, u vhulaha vhathu vhe a vha a tshi vha funa, u pikiswa muṱani, u vhaisala ṋamani na u pomokwa vhuvhi nga khonani dza mazwifhi. Yobo o pfa o tsikeledzea vhukuma lwe a vhuya a humbula uri Mudzimu o mu laṱa. (Yobo 10:1, 2) Naho Sathane a si nga si ite uri ri ṱangane na honoho vhuleme nga ho livhaho ṋamusi, makhaulambilu o raloho a a kwama Vhakriste vhanzhi, nahone Diabolo a nga a shumisa u itela u ḓivhuyedza.
9 Khombo dza u wa muyani dzo engedzea kha tshenetshi tshifhinga tsha vhufhelo. Ri khou tshila kha shango ḽine zwithu zwa ṋama zwa fhira zwithu zwa muya nga ndeme. Khasho dzi ombedzela uri u ṱangana nga dzimbeu hu siho mulayoni ndi tshone tshisima tsha dakalo nṱhani ha vhuṱungu. Nahone vhunzhi ha vhathu ndi ‘vhane vha tama u ḓiphina u fhira u tama Mudzimu.’ (2 Timotheo 3:1-5) Mahumbulele o raloho a nga vhea vhumuya hashu khomboni arali ra sa ‘lwa nndwa ya lutendo.’—Yuda 3.
10-12. (a) Ndi tsevho ifhio ye Yesu a i ṋea kha tshifanyiso tshawe tsha muzwali? (b) Ṱalutshedzani nḓila ine ndeme dza zwithu zwa muya dza nga pwanyeledzwa ngayo.
10 Maṅwe maano a bvelelaho ane Sathane a a shumisa ndi a u ita uri ri ḓidzhenise tshoṱhe kha zwithu zwa shango na u tovhola zwithu zwaḽo. Kha tshifanyiso tshawe tsha muzwali, Yesu o sevha uri nga tshiṅwe tshifhinga u ‘vhilaelela vhutshilo vhuno na vhufhura ha lupfumo zwi pwanyeledza fhungo [ḽa Muvhuso].’ (Mateo 13:18, 22) Ipfi ḽa Lugerika ḽo ṱalutshedzelwaho nga uri “pwanyeledza” ḽi amba u “tzhipa tshoṱhe.”
11 Maḓakani o pinzanaho, muthu a nga wana muumo. U aluwa nga zwiṱuku kha tsinde ḽa muṅwe muri. Wa thoma u tandedza muri wo melaho khawo nga zwiṱuku nga zwiṱuku nga midzi yawo ine ya vha na maanḓa. Muumo u mbo ḓi vha na midzi minzhi nahone wa thoma u dzhiela pfushi muri we wa mela khawo, nahone maṱari awo a ita uri wonoyo muri u si tsha wana tshedza tsha ḓuvha. Mafheleloni, wonoyo muri we wa vha wo u tika wa fa.
12 Nga nḓila i fanaho, mbilaelo dza ano maitele na lutamo lwa u ṱoḓa u pfuma na u ṱoḓa u tshila vhutshilo havhuḓi zwi nga fhedza tshifhinga tshashu na maanḓa ashu nga zwiṱuku nga zwiṱuku. Musi mavhonele ashu o no vha kha zwithu zwa shango, ri nga kha ḓi litshelela pfunzo ya muthu nga eṱhe ya Bivhili nahone ra thoma u ḓowela u sa tsha ya miṱanganoni ya Vhukriste, nga zwenezwo ra sa tsha wana zwiḽiwa zwa muya. Zwipikwa zwa ṋama zwa thoma u dzhiela zwipikwa zwa muya vhudzulo, nahone ra mbo ḓi farwa nga Sathane nga hu leluwaho.
Ri Fanela u Ima Ro Khwaṱha
13, 14. Ndi vhuimo vhufhio vhune ra tea u vhu dzhia musi ri tshi pikiswa nga Sathane?
13 Paulo o ṱuṱuwedza vhatendi ngae uri ‘vha ime vho khwaṱha u itela uri vha kunde maano oṱhe a Diabolo.’ (Vha-Efesa 6:11) I ngoho, ri nga si kone u kunda Diabolo na madimoni awe. Mudzimu o ṋea wonoyo mushumo Yesu Kristo. (Ndzumbululo 20:1, 2) Naho zwo ralo, ri fanela u ‘ima ro khwaṱha’ u vhuya u swika Sathane a tshi fheliswa u itela uri ri sa ḓo pwanyeledzwa nga u vutshela hawe.
14 Muapostola Petro na ene o ombedzela ṱhoḓea ya u ima ro khwaṱha kha maano a Sathane. Petro o ṅwala a ri: “Dzivhuluwani ni fhaṱuwe! Swina ḽaṋu Diabolo u mona-mona vhunga ndau i vhombaho, iné ya ṱoḓa ané ya mu mila. Ene ni mu pikise nó khwaṱha nga u tenda, ni tshi zwi ḓivha zwauri maṱhupho aṋu eneo ndi mathihi na ané a khunyelela kha lushaka lwa haṋu lwa fhano shangoni.” (1 Petro 5:8, 9) Hafhu, thikhedzo ya vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini ndi ya ndeme u itela uri ri kone u ima ro khwaṱha musi Diabolo a tshi ri dodela sa ndau i vhombaho.
15, 16. Ṋeani tsumbo i bvaho Maṅwaloni ine ya sumbedza nḓila ine thikhedzo ya vhatendi nga riṋe ya nga ri thusa ngayo u itela u ima ro khwaṱha.
15 Musi ndau i tshi vhomba maḓakani a Afurika, phala dzi a shavha nga luvhilo luhulwane vhukuma u vhuya u swika dzi tshi bva khomboni. Naho zwo ralo, nḓou dzi a tikedzana. Bugu ine ya pfi Elephants—Gentle Giants of Africa and Asia i ṱalutshedza u ri: “Nḓila ine nḓou dza ḓipilela ngayo ndi u ita danga nahone nḓou khulwane dza sedza nnḓa hune ha vha na khombo dza ita uri zwipuka zwiṱuku zwi vhe nga ngomu ha danga.” Musi yo sedzana na zwipuka zwihulwane zwi re na maanḓa na zwi tikedzanaho, ndau a i koni u vutshela na nḓou ṱhukhu.
16 Musi ri tshi shushedzwa nga Sathane na madimoni awe, na riṋe nga hu fanaho ri fanela u tikedzana nga tshashu na vhahashu vho khwaṱhaho lutendoni. Paulo o ṱhogomela uri vhaṅwe Vhakriste ngae vho sumbedza u vha “dzilafho” khae musi o valelwa khothoni ngei Roma. (Vha-Kolosa 4:10, 11) Ipfi ḽa Tshigerika ḽo ṱalutshedzelwaho nga uri “dzilafho” ḽi wanala luthihi fhedzi kha Maṅwalo a Tshigerika a Tshikriste. U ya nga Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words, i ri: “Ḽiiti ḽa ḽeneḽo ipfi ḽi ambela kha mushonga une wa dzikisa u sinyuwa.” U tou fana na tshiḓolo tshine tsha fhodza, thikhedzo ya vhagwadameli vha Yehova vha fulufhedzeaho i fhelisa vhuṱungu ho bveledzwaho nga u vhaisala kha maḓipfele na ṋamani.
17. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa u itela u dzula ri tshi fulufhedzea kha Mudzimu?
17 Ṱhuṱhuwedzo i bvaho kha Vhakriste nga riṋe ṋamusi i nga khwaṱhisa u ḓiimisela hashu u shumela Mudzimu nga u fulufhedzea. Zwihuluhulu vhahulwane vha Vhakriste vha swela u ṋekedza thuso ya muya. (Yakobo 5:13-15) Zwithu zwine zwa thusa uri muthu a dzule a tshi fulufhedzea zwi katela u guda Bivhili misi yoṱhe na u vha hone miṱanganoni ya Vhukriste, maguvhanganoni na mabuthanoni. Vhushaka hashu ha tsini na Mudzimu vhu ri thusa u ri ri dzule ri tshi fulufhedzea khae. Vhukuma, ri nga vha ri tshi khou ḽa, u nwa, kana u ita naho tshi tshini, ri fanela u ita zwoṱhe u itela u ṋea Mudzimu vhugala. (1 Vha-Korinta 10:31) Nga ho ḓoweleaho, u rabela Yehova u itela thikhedzo ndi zwa ndeme u itela u bvela phanḓa ri tshi ita zwine zwa mu takadza.—Psalme ya 37:5.
18. Ndi ngani ri sa faneli u nyabwa naho zwiimo zwi tsikeledzaho zwi tshi fhedza maanḓa ashu?
18 Tshiṅwe tshifhinga Sathane u ri vutshela musi ri songo khwaṱha muyani. Ndau i vutshela zwipuka zwine zwa sa vhe na maanḓa. Vhuleme ha muṱani, vhuleme ha zwa ikonomi, kana vhulwadze zwi nga fhedza maanḓa ashu a muya. Fhedzi ri songo litsha u ita zwine zwa takadza Mudzimu, vhunga Paulo o amba a ri: “Ngauri zwenezwo ndi tshi ḓi-pfa u shaya nungo ndi hone ndí na maanḓa.” (2 Vha-Korinta 12:10; Vha-Galata 6:9; 2 Vha-Thesalonika 3:13) O vha a tshi khou amba mini nga zwenezwo? O vha a tshi khou amba uri maanḓa a Mudzimu a nga ita uri ri dovhe ri vhe na maanḓa, arali ra ya kha Yehova u itela u wana maanḓa. Gundo ḽa Davida kha Goliata ḽo sumbedza uri Mudzimu a nga kona na uri u a ṋea maanḓa vhathu vhawe. Ṱhanzi dza Yehova dza musalauno na dzone dzi nga amba uri tshifhingani tsha mitsiko mihulwane dzo tshenzhela tshanḓa tsha Mudzimu tshi khwaṱhisaho.—Daniele 10:19.
19. Ṋeani tsumbo ine ya sumbedza uri Yehova a nga khwaṱhisa vhashumeli vhawe.
19 Malugana na thikhedzo ye Mudzimu a vha ṋea yone, vhaṅwe vhavhingani vho ṅwala vha ri: “Miṅwahani minzhi yo fhiraho, ro shumela Yehova sa munna na musadzi nahone ro ḓiphina nga phaṱutshedzo nnzhi nahone ro fheleledza ri tshi vho ḓivha vhathu vhanzhi vhukuma. Ro dovha ra gudiswa na u khwaṱhiswa nga Yehova u konḓelela zwiimo zwi vhavhaho nga hu bvelelaho. U fana na Yobo, ro vha ri sa pfesesi tshifhinga tshoṱhe uri ndi ngani zwithu zwo vha zwi tshi bvelela nga nḓila ye zwa vha zwi tshi bvelela ngayo, fhedzi ro dzula ri tshi zwi ḓivha uri Yehova u dzula e hone u itela u ri thusa.”
20. Ndi vhuṱanzi vhufhio ha Maṅwalo vhune ha sumbedza uri Yehova tshifhinga tshoṱhe u a tikedza vhathu vhawe?
20 Tshanḓa tsha Yehova a si tshipfufhi lune tsha nga kundelwa u tikedza na u khwaṱhisa vhathu vhawe vha fulufhedzeaho. (Yesaya 59:1) Mupsalme Davida o imba a ri: “Yehova u tika vhoṱhe vha waho; u vusa vhoṱhe vho tsikiwaho.” (Psalme ya 145:14) Vhukuma, Khotsi ashu wa ṱaḓulu “u ri hwala nga maḓuvha na maḓuvha” na u ri ṋea zwine ra zwi ṱoḓa.—Psalme ya 68:19.
Ri Fanela u ‘Ambara Mafumo Oṱhe a Mudzimu’
21. Paulo o ombedzela hani ṱhoḓea ya u ambara mafumo a muya?
21 Zwa zwino ro no ṱhogomela dziṅwe nḓila dza Sathane nahone ro no vhona ṱhoḓea ya u ima ro khwaṱha musi ro sedzana na u vutshelwa ngae. Ngauralo ri fanela u ṱhogomela iṅwe ndugiselelo ya ndeme ine ya ḓo ri thusa u lwela lutendo lwashu nga hu bvelelaho. Luvhili lwoṱhe kha luṅwalo lwawe lwe a lu ṅwalela Vhaefesa, muapostola Paulo o amba nga ha mbuno mbili dza ndeme dzine dza thusa kha u ima ro khwaṱha kha maano a Sathane na uri ri kone u bvelela kha u lwa na mimuya ya vhuvhi i re na maanḓa. Paulo o ṅwala a ri: “Ambarani mafumo oṱhe a Mudzimu, uri ni ḓo kona u kunda maano oṱhe a Diabolo, a tshi ni dodela. . . . dzhiani mafumo oṱhe a Mudzimu, uri ni ḓo kona u pika nga musi muvhi, ni ḓo kona u sala nó ima musi nó kunda zwoṱhe.”—Vha-Efesa 6:11, 13.
22, 23. (a) Mafumo ashu a muya a katela na mini? (b) Ri ḓo haseledza mini kha thero i tevhelaho?
22 Vhukuma, ri fanela u ‘ambara mafumo oṱhe a Mudzimu.’ Musi Paulo a tshi ṅwalela Vhaefesa luṅwalo lwawe, o vha o lindiwa nga maswole a Roma, ane khamusi o vha o ambara mafumo oṱhe a u ḓipilela. Naho zwo ralo, muapostola o vha o hevhedzwa nga Mudzimu uri a haseledze nga ha mafumo a muya e a vha a tshi ṱoḓea kha mushumeli muṅwe na muṅwe wa Yehova.
23 Enea mafumo a Mudzimu a katela pfaneleo dzine Mukriste a fanela u vha nadzo u katela na ndugiselelo dzo itwaho nga Yehova. Kha thero i tevhelaho, ri ḓo ṱolisisa tshipiḓa tshiṅwe na tshiṅwe tsha mafumo a muya. Hezwi zwi ḓo ita uri ri kone u vhona uri ro ḓilugisela lungafhani u itela nndwa yashu ya muya. Nga tshifhinga tshi fanaho, ri ḓo vhona nḓila yavhuḓi ine tsumbo ya Yesu Kristo ya nga ri thusa ngayo uri ri bvelele kha u lwisana na Sathane Diabolo.
Ni Ḓo Fhindula Hani?
• Vhakriste vhoṱhe vha fanela u lwa nndwa ifhio?
• Ṱalusani vhuṅwe ha vhukwila ha Sathane.
• Thikhedzo ya vhatendi nga riṋe i nga ri khwaṱhisa hani?
• Ri fanela u ḓitika nga maanḓa a nnyi, nahone ndi ngani?
[Mbudziso Dza Pfunzo]
[Zwifanyiso kha siaṱari 11]
Vhakriste vha khou ita ‘nndwa na mimuya ya vhuvhi’
[Tshifanyiso kha siaṱari 12]
Mbilaelo dza ano maitele dzi nga pwanyeledza ipfi ḽa Muvhuso
[Tshifanyiso kha siaṱari 13]
Mutendi nga riṋe a nga vha “dzilafho”
[Tshifanyiso kha siaṱari 14]
Naa ni a rabela Mudzimu u itela u wana maanḓa?