Tsiko Ya Yehova I Mangadzaho

‘Lupfumo lwa Lwanzhe’

MUSI ḽi tshi kovhela, ḓuvha ḽi a vhonetshela lwanzhe, ḽa ita uri lu vhe na magabelo ane a elela a tshi hasha khunzi-khunzini. Muungo wavhuḓi wa eneo magabelo u kokodza maṱo a vhaṱaleli vhane vha ya bitshini u itela u awela hone. *

Phendelashango dza bitshi nnzhi dzo lapfaho vhukuma dzo vhumbwa nga bitshi dzo raloho u mona na shango. Enea maitele ane a dzulela u shanduka a fhandekanya muṱavha na maḓi nahone zwenezwo zwa ita uri lwanzhe lu sa dzinginyee nga maanḓa. Yeneyo ndi nḓila ye Musiki a ita uri zwi vhe ngayo. A tshi amba nga ha ene muṋe, Mudzimu o ḓivhadza u ri o “vhetshela lwanzhe mukano wa muṱavha.” O engedza a ri: “Uri magabelo alwo—na̗ u̗ vilingana—a si kone tshithu, na̗ u̗ bvuma—a si pfuke.”—Yeremia 5:22; Yobo 38:8; Psalme ya 33:7.

Tshipiḓa tshihulwane tsha pulanete yashu ndi maḓi. Phesenthe dza 70 dza khungulu dzo tibedzwa nga maḓi. Musi Yehova a tshi lugiselela ḽifhasi uri ḽi dzulwe nga vhathu, o laedza a ri: “Maḓi a re nga fhasi ha ḽiṱaḓulu nga a kuvhangane fhethu huthihi, uri ḽo omaho ḽi vhonale.” Nahone “zwa mbo ralo.” Eneo mafhungo a engedza nga u ri: “Ḽo omaho Mudzimu a ri ḽi pfi Shango, ho kuvhanganaho maḓi a ri hu pfi Lwanzhe. Mudzimu a lavhelesa a wana zwó naka.” (Genesi 1:9, 10) U vha hone ha maḓanzhe zwi amba mini?

Maḓi a re kha maḓanzhe o vha o itelwa uri a tikedze vhutshilo ha vhathu na nḓila nnzhi dzi swaeaho. Sa tsumbo, maḓi a a kona u vhulunga mufhiso. Ngauralo, maḓanzhe a shuma u vhulunga mufhiso munzhi, nahone zwenezwo zwi dovha zwa thusa kha u ita uri vhuriha vhu rothole nga nḓila yo linganelaho.

Maḓi a dovha a thusa u tikedza vhutshilo na nga iṅwe nḓila. Maḓi a a kona u ṋausa zwiṅwe zwithu u fhirisa luḓi naho lu lufhio. Samusi maitele a vhutshilo a tshi vha hone nga ṅwambo wa nḓila ine khemiki dza shuma ngayo, u vha hone ha maḓi ndi zwa ndeme kha u ita uri khemiki dzi vhe luḓi na u ita uri dzi shumisane. Vhunzhi ha chemical compounds dzine dza wanala kha tsikila dzi tshilaho dzi na maḓi. Bugu ine ya pfi The Sea i ri: “Zwithu zwoṱhe zwi tshilaho zwi a ṱoḓa maḓi—ane a bva kha maḓanzhe, na zwimela na zwipuka zwi tshilaho shangoni zwi a ṱoḓa maḓi.”

Maḓanzhe a ḽifhasi a thusa hafhu kha mushumo wa ndeme wa u kunakisa mufhe. Zwimela zwine zwa tshila maḓini zwi kokodza carbon dioxide nahone zwa bvisa oxygen. Muṅwe muṱoḓisisi o amba uri “phesenthe dza 70 dza oxygen ine ya vha hone kha mufhe ṅwaha muṅwe na muṅwe dzi bveledzwa nga zwimela zwa lwanzheni.”

Maḓanzhe a nga dovha a bveledza zwidzidzivhadzi zwine zwa thusa kha u alafha malwadze. Maḓanani manzhi o fhiraho a miṅwaha, khovhe dzo vha dzi tshi shumiswa sa mushonga. Ndi kale vhathu vha tshi shumisa mapfura a khovhe sa mushonga. Zwenezwino, zwiṅwe zwithu zwine zwa bva kha khovhe na kha zwiṅwe zwivhumbiwa zwa lwanzheni zwo shumiswa u itela u alafha vhulwadze ha Asthma na u alafha zwitzhili na khentsara.

Ho itwa vhuḓidini vhuhulwane ha u anganyela ndeme ya zwa ikonomi ine ya nga wanala kha zwithu zwi bvaho lwanzheni. Naho hu si na phetho yo teaho ine ya nga swikelelwa, vhaṱoḓisisi  vha anganyela uri tshumelo dza ndeme dzi ṱoḓaho u vha mbili tshararu tsha u shumisana ha zwivhumbiwa na mupo shangoni ḽoṱhe dzi bva lwanzheni. Hezwi zwi khwaṱhisedza ndeme ya uri maḓanzhe o vha o sikwa nga ndivho—o vha o sikelwa uri a kone u tikedza vhutshilo. Zwenezwi zwi tshimbidzana zwavhuḓi vhukuma na zwine Bivhili ya zwi vhidza ‘lupfumo lwa lwanzhe.’!—Doiteronomio 33:19.

Yehova u ṋewa vhugala sa Musiki Makone Muhulwane wa lwonolu lupfumo. Nehemia o ṱuṱuwedzelwa u mu renda nga maipfi a tevhelaho: “Takuwani ni rende Yehova, Mudzimu waṋu wa kale na kale na lini na lini. Nga hu rendwe dzina ḽa vhurena hau, li sá swikelwi nga dzithendo na zwikhoḓo.”—Nehemia 9:6.

[Ṱhaluso dzi re magumoni a siaṱari]

[Bogisi/Zwifanyiso kha siaṱari 9]

Maḓi, Muya, na Magabelo

Maḓi na muya zwi ita uri hu vhe na magabelo mahulwane ane a rwa matombo o itaho luwa nahone a ita phosho nga heyi nḓila kha ḽa California, United States. Tshifhinga tshoṱhe magabelo a dzulela u vha tshithu tshi mangadzaho vhukuma lwanzheni, musi a tshi sumbedza maanḓa ao. A dovha a ri humbudza nga ha maanḓa mahulwane a Musiki. Yehova ndi ene ane a “kanda mabama a lwanzhe.” “Lwanzhe lu tshi vuwa ndi nga maanḓa awe; tshiṱuhu tshalwo u tshi dzikisa nga ṱhalukanyo yawe.” (Yobo 9:8; 26:12) Vhukuma, “naho mubvumo wa maḓi manzhi, ú muhulu, naho magabelo a lwanzhe a tshi ofhisa, ané a ofhisa a fhira zwoṱhe ndi Iwe Yehova U re ngei ṱaḓulu.”—Psalme ya 93:4.

Zwithu zwo Vhaḓiwaho nga Muṱavha

Kanzhi khunzi-khunzi dzi vha zwivhaḓwa zwavhuḓi vhukuma zwa muṱavha, u fana na hedzi ndunduma dzine dza vha kha phendelashango ya Namibia, Tshipembe ha Afurika. Muya ndi wone une wa sudzulusa muṱavha wa ita uri u vhe na tshivhumbeo tshavhuḓi. Naho dziṅwe ndunduma dzi tshi vhonala dzi ṱhukhu, dziṅwe dzo hula lune dza swika mithara dza 400. Vhunzhi ha zwenezwo zwithu zwine zwa wanala muṱavhani zwi ri thusa u pfesesa mubulo wa Bivhilini une wa ri “mbeu dza muṱavha dzi khunzi-khunzini.” Wonoyo mubulo wo shumiselwa u sumbedza tshithu tshine tsha nga si kone u vhaliwa na u kaliwa. (Genesi 22:17) Nga ngoho ri a ofha Musiki, ane a sika muṱavha wo raloho une wa kona u tsireledza kha maḓumbu a lwanzhe.

[Tshifanyiso kha siaṱari 9]

Musi ḓuvha ḽi tshi khou kovhela kha phendelashango, ngei Biafra, kha ḽa Cameroon