Ndi Vhafhio Vhane Vha Khou Ṋea Mudzimu Vhugala Ṋamusi?
Ndi Vhafhio Vhane Vha Khou Ṋea Mudzimu Vhugala Ṋamusi?
“Murena Mudzimu washu, ndi’we wo fanelwaho nga vhugala na thendo na maanḓa.”—NDZUMBULULO 4:11.
1, 2. (a) Ndi tsumbo dzifhio dzi sumbedzaho sia ḽi vhidzwaho biomimetics? (b) Ndi mbudziso ifhio ine ya vhudziswa, nahone phindulo ndi ifhio?
ḼIṄWE ḓuvha nga vho-1940, George de Mestral ane a vha munzhiniere wa Switzerland, o dzhia mmbwa yawe u itela uri a tshimbile nayo. Musi a tshi vhuya hayani, o ṱhogomela uri zwiambaro zwawe u katela na vhukuse ha mmbwa zwo vha zwo nambatelwa nga zwimela zwi vhidzwaho bur. Nga ṅwambo wa uri o vha a tshi khou ṱoḓa u ḓivhesesa nga ha zwenezwo, a ṱolisisa zwenezwo zwimela a tshi shumisa tshivhonatsini nahone a takadzwa nga zwihovhi zwiṱuku zwine zwa kolotedza tshithu tshiṅwe na tshiṅwe tshine tsha vha na tshitivhili. Mafheleloni, a ita zwihovhi zwine zwa kolotedza kha tshitivhili a tshi khou edzisela zwenezwo. De Mestral o vha e si ene e eṱhe wa u edzisela nḓila ye zwithu zwa mupo zwa sikwa ngayo. Ngei United States, murathu na mukomana vha ha Wright vho ita bufho nga murahu ha u guda nga ha zwiṋoni zwihulwane. Mudzhiniere wa Mufura ane a pfi Alexandre-Gustave Eiffel o ita thawa i vhidzwaho nga dzina ḽawe ngei Paris, a tshi shumisa maitele a ndeme ane a ita uri zwirumbi zwa muthu zwi kone u hwala tshileme tsha muvhili.
2 Dzenedzi tsumbo dzi sumbedza zwavhuḓi zwine zwa vhidzwa biomimetic, zwine zwa vha sia ḽa zwa saintsi ḽine ḽa edzisela nḓila ye zwithu zwa mupo zwa vhumbwa ngayo. * Naho zwo ralo, zwi a pfala u vhudzisa u ri: Ndi lungana hune vhatumbuli vha ṋea vhugala We a ita zwimela zwiṱuku zwa bur, zwiṋoni zwihulwane, zwirumbi zwa muthu, na zwiṅwe zwithu zwi mangadzaho, zwe vhathu vha ita zwithu zwinzhi vha tshi edzisela zwone? Zwi ṱungufhadzaho ndi uri kha shango ḽa ṋamusi, Mudzimu ha rendiwi kana u ṋewa vhugala ho mu fanelaho.
3, 4. Ipfi ḽa Luheberu ḽo ṱalutshedzelwaho nga uri “vhugala” ḽi amba mini, nahone ḽi fanela u ambela kha mini arali ḽo shumiselwa kha Yehova?
3 Vhaṅwe vha nga vhudzisa uri ‘ndi ngani zwi zwa ndeme u ṋea Mudzimu vhugala? Naa Mudzimu ha athu u vha na vhugala?’ I ngoho, Yehova ndi Muthu a re na vhugala vhuhulwane fhethu hoṱhe, fhedzi zwenezwo a zwi ambi uri vhathu vhoṱhe vha mu dzhia e na vhugala. Bivhilini, ipfi ḽa Luheberu ḽo ṱalutshedzelwaho nga u ri “vhugala” ḽi amba “vhuhulwane.” Ḽi ambela kha tshithu tshiṅwe na tshiṅwe tshine tsha ita uri muthu a vhonale e muhulwane kana u vha wa ndeme kha vhaṅwe. Musi ḽo shumiselwa kha Mudzimu, ḽi ambela kha zwine zwa ita uri Mudzimu a vhe muhulwane kha vhathu.
4 Ndi vha si gathi vhane vha ṱhogomela zwine zwa ita uri Mudzimu a vhe muhulwane. (Psalme ya 10:4; 14:1) Zwi re zwone ndi uri arali vhathu vha re na bvumo lushakani vha sa tendi na luthihi kha Mudzimu, kanzhi vha ṱuṱuwedza vhathu uri vha sa ṱhonifhe vhugala ha Musiki. Vha zwi itisa hani zwenezwo?
“A vha na Tshiné vha Kona u Ḓi-landula Ngatsho”
5. Vhorasaintsi vhanzhi vha vhuyafhedza hani tsiko i mangadzaho?
5 Vhorasaintsi vhanzhi vha amba uri a huna Mudzimu. Nga zwenezwo, vha ṱalusa hani tsiko i mangadzaho, u katela na vhathu? Vha amba uri zwenezwo zwimangadzo zwo vha hone nga vhubvelele, maanḓa a sa tshili ane a ita uri zwithu zwi sokou bvelela nga khombo. Sa tsumbo, muḓivhi wa zwa vhubvelele a vhidzwaho Stephen Jay Gould o ṅwala a ri: “Ri fhano nga ṅwambo wa uri dziṅwe khovhe dzo vha dzi na mvekisi ye ya mbo ḓi shanduka ya vha milenzhe ya zwivhumbiwa zwine zwa vha kha ḽifhasi . . . Ri nga ṱoḓa phindulo ya ‘khwine’—fhedzi a huna na nthihi.” Nga hu fanaho, Richard E. Leakey na Roger Lewin vho ṅwala u ri: “Khamusi vhathu vho vha hone nga ṅwambo wa vhukhakhi vhuhulwane ha tsiko.” Na vhaṅwe vhorasaintsi vhane vha khoḓa lunako na nḓila ye zwithu zwa mupo zwa sikwa ngayo vha a kundwa u ṋea Mudzimu vhugala.
6. Ndi mini tshine tsha ita uri vhanzhi vha litshe u ṋea Mudzimu vhugala vhune ha mu fanela sa Musiki?
6 Musi vhathu vho funzeaho vhukuma vha tshi amba uri vhubvelele ndi ha ngoho, vha vha vha tshi khou amba uri ndi vhathu vha dzhielaho zwithu fhasi fhedzi vhane vha hana u vhu tenda. Vhanzhi vha aravha hani eneo mafhungo? Miṅwahani i si gathi, muṅwe munna o no ḓivha nga maanḓa nga ha vhubvelele o vhudzisa vhathu vhane vha tenda yeneyo pfunzo. O ri: “Ndo ṱhogomela uri vhathu vhanzhi vhane vha tenda kha vhubvelele ndi vhatendi nga ṅwambo wa uri vho vhudzwa uri vhathu vhoṱhe vho ṱalifhaho ndi vhatendi.” Ee, musi vhathu vho funzeaho vha tshi sumbedza mavhonele avho a u sa tenda kha Mudzimu, vhaṅwe vha a litsha u ṋea Mudzimu vhugala vhune ha mu fanela samusi e Musiki.—Mirero 14:15, 18.
7. U ya nga Vha-Roma 1:20, ndi mini zwine zwa nga vhoniwa zwavhuḓi kha tsiko i vhonalaho, nahone ndi ngani?
7 Naa vhorasaintsi vho swikelela phetho dzavho dza uri zwithu zwoṱhe zwo vha hone nga vhubvelele nga ṅwambo wa uri mbuno na vhuṱanzi zwi sumbedza nga u ralo? Na khathihi! Ro tangwa nga vhuṱanzi ha Musiki. Malugana nae, muapostola Paulo o ṅwala a ri: “Naho zwiṅwe kha Ene zwí sa vhonali, maanḓa awe a sá fheli na uri ndi Mudzimu nangoho zwi ṱalukanyiwa nga u elekanya mishumo yawe tshee shango [vhathu] ḽa sikiwa; zwino-ha vhathu [vha sa tendi] a vha na tshiné vha kona u ḓi-landula ngatsho’.” (Vha-Roma 1:20) Ri nga vhona vhuṱanzi ha Musiki kha tsiko yawe. Nga zwenezwo Paulo u khou amba uri u bva mathomoni a u vha hone ha vhathu, zwo vha zwi tshi konadzea uri vhathu vha ‘ṱalukanye’ vhuṱanzi ha u vha hone ha Mudzimu nga ṅwambo wa tsiko i vhonalaho. Vhu ngafhi honoho vhuṱanzi?
8. (a) Maṱaḓulu a khwaṱhisedza hani maanḓa na vhuṱali zwa Mudzimu? (b) Ndi musumbedzo ufhio u re hone wa uri fhethu hoṱhe ho vha na Vhubvo ha u Thoma?
8 Ri vhona vhuṱanzi ha Mudzimu kha maṱaḓulu a re na dziṋaledzi. Psalme ya 19:1 i ri: “Ḽiṱaḓulu ḽi amba vhurena ha Mudzimu.” “Ḽiṱaḓulu”—ḓuvha, ṅwedzi, na dziṋaledzi—zwi khwaṱhisedza maanḓa na vhuṱali zwa Mudzimu. U ḓala ha dziṋaledzi zwi ita uri ri pfe ri tshi ofha. Nahone zwenezwi zwivhumbiwa zwoṱhe zwa ṱaḓulu a zwi sokou sudzuluwa tshikhalani, fhedzi hu vha hu na milayo ya mupo yo teaho. * (Yesaya 40:26) Naa zwi a pfala u amba uri yeneyo nzudzanyo yo bvelela nga khombo? Zwa ndeme vhukuma, vhorasaintsi vhanzhi vha amba uri fhethu hoṱhe ho thoma nga u ṱavhanya. A tshi ṱalusa zwenezwo, muṅwe muphurofesa o ṅwala a ri: “Fhethu hoṱhe hune ha vha hone nga hu sa fheli hu a ṱanganedzwa vhukuma nga vhane vha vha na [mavhonele] a u sa tenda kha Mudzimu kana u timatima. Nga hu fanaho, hune ha vha na mathomo hu vhonala hu tshi ṱoḓa mubveledzi we a ita uri zwithu zwoṱhe zwi vhe hone; nga ṅwambo wa zwenezwo, ndi nnyi ane a nga humbula nga ha dzenedzo mvelelo hu si na tshiitisi tsho eḓanaho?”
9. Vhuṱali ha Yehova vhu vhonala hani kha tsiko ya zwipuka?
9 Ri dovha ra vhona vhuṱanzi ha Mudzimu kha ḽifhasi. Mupsalme o ri: “Zwe wa zwi ita zwó anda hani, Yehova! Zwoṱhe wo zwi shuma nga vhuṱali; shango ḽoṱhe ḽo ḓala zwivhumbiwa zwau.” (Psalme ya 104:24) “Zwivhumbiwa” zwa Yehova, u katela na tsiko ya zwipuka, ndi vhuṱanzi ha vhuṱali hawe. Samusi ro zwi ṱhogomela mathomoni, nḓila ye zwithu zwi tshilaho zwa itwa ngayo ndi ya vhuimo ha nṱha lune vhorasaintsi vha anzela u ṱoḓa u hu edzisela. Ṱhogomelani dziṅwe tsumbo dzi si gathi. Vhaṱoḓisisi vha khou guda nga ha maṋanga a ntsa, vhe na tshipikwa tsha u ṱoḓa u ita gondolo ḽo khwaṱhaho; vha khou ṱolisisa mifuda ya zwithu zwi fhufhaho zwine zwa pfa zwavhuḓi vhe na ndivho ya u ṱoḓa u khwinisa zwishumiswa zwa u pfa; nahone vha ṱolisisa mathenga a magwitha vhe na muhumbulo wa u ṱoḓa u khwinisa mabufho uri a si kone u kwamiwa nga tshithu. Hu sa londwi ndingedzo dzoṱhe, muthu a nga si kone u edzisela nga ho fhelelaho nḓila ye zwithu zwa mupo zwa vhumbwa ngayo. Bugu ine ya pfi Biomimicry—Innovation Inspired by Nature yo ri: “Zwithu zwi tshilaho zwo ita zwoṱhe zwine riṋe vhathu ra ṱoḓa u zwi ita, zwi sa shumisi zwivhaswa zwo kalulaho, u tshinyadza ḽifhasi, kana u vhea vhumatshelo hazwo khomboni.” Zwenezwo ndi vhuṱali lungafhani!
10. Ndi ngani zwi sa pfali u hanedza u vha hone ha Muvhumbi Muhulwane? Fanyisani.
10 Arali na sedza maṱaḓulu kana kha tsiko i re henefha kha ḽifhasi, vhuṱanzi ha Musiki vhu khagala. (Yeremia 10:12) Ri fanela u tendelana nga mbilu yoṱhe na zwivhumbwa zwa ṱaḓulu zwine zwa vhidzelela zwa ri: “Murena Mudzimu washu, ndi’we wo fanelwaho nga thendo na zwikhoḓo na maanḓa, ngauri ndi’we wo sikaho zwoṱhe; zwo bvelela, zwo sikiwa nge wa zwi funa.” (Ndzumbululo 4:11) Naho zwo ralo, vhorasaintsi vhanzhi vho kundwa u vhona vhuṱanzi nga ‘maṱo a mbilu dzavho,’ naho vha tshi nga mangadzwa nga kuvhumbelwe kwa zwithu zwine vha zwi vhona nga maṱo avho. (Vha-Efesa 1:18) Ri nga zwi fanyisa nga heyi nḓila: U tama lunako na kuvhumbelwe kwa mupo nahone wa hanedza u vha hone ha Muvhumbi Muhulwane a zwi pfali zwi tou fana na u tama tshifanyiso tshavhuḓi nahone wa hanedza u vha hone ha muoli we a shandula tshifanyiso zwatsho uri tshi vhe mushumo wa vhutsila. A zwi mangadzi uri vhane vha hana u tenda kha Mudzimu vha vhidzwa ‘vhane vha sa vhe na tshine vha nga ḓi-landula ngatsho’!
“Bofu ḽi Tshi Tshimbidza Bofu”
11, 12. Pfunzothendwa ya u vhetshelwa vhumatshelo hu tshee nga phanḓa yo thewa kha mahumbulele afhio, nahone ndi mini zwine zwa sumbedza uri yeneyo pfunzo a i ṋei Mudzimu vhugala?
11 Vhathu vhanzhi vha vhurereli vha tenda nga mbilu yoṱhe uri nḓila ine vha rabela ngayo i ṋea Mudzimu vhugala. (Vha-Roma 10:2, 3) Naho zwo ralo, vhurereli hoṱhe nga u angaredza vhu vhumba tshiṅwe tshipiḓa tsha lushaka lwa vhathu lwe lwa thivhela vha dzimilioni u ṋea Mudzimu vhugala. Nga nḓila-ḓe? Kha ri ṱhogomele nḓila mbili.
12 Tsha u thoma, vhurereli ho nyadza vhugala ha Mudzimu nga ṅwambo wa pfunzo dza mazwifhi. Kha ri ite tsumbo nga pfunzo ya u dzula wo vhetshelwa vhumatshelo. Yeneyi pfunzo yo thewa kha u humbulela uri samusi Mudzimu e na maanḓa a u ḓivha vhumatshelo, u fanela u ḓivha hu tshee nga phanḓa mvelelo ya tshiṅwe na tshiṅwe. Nga zwenezwo yeneyo pfunzo i amba uri Mudzimu ndi kale o dzudzanya vhumatshelo hu tshee nga phanḓa—havhuḓi kana vhu si havhuḓi—ha muthu muṅwe na muṅwe. U ya nga yeneyo pfunzo ndi Mudzimu ane a vhonwa mulandu wa tshengelo yoṱhe na vhuvhi vhu re hone shangoni ḽa ṋamusi. A zwi vhuyi zwa ṋea Mudzimu vhugala na zwiṱuku-ṱuku musi a tshi vhonwa mulandu wo teaho Swina ḽawe ḽihulwane, Sathane, ane Bivhili ya mu vhidza “muvhusi wa shango”!—Yohane 14:30; 1 Yohane 5:19.
13. Ndi ngani zwi vhutsilu u humbula uri Mudzimu a nga si kone u langa vhukoni hawe ha u ḓivha vhumatshelo? Fanyisani.
13 Pfunzo ya u vhetshelwa vhumatshelo ndi pfunzo i si ya maṅwalo ine ya tshinya Mudzimu dzina. I ṱanganyisa zwine a nga zwi ita na zwine a zwi ita zwa vhukuma. Mbuno ya uri Mudzimu a nga ḓivha zwiitea hu tshee nga phanḓa yo sumbedzwa zwavhuḓi Bivhilini. (Yesaya 46:9, 10) Nga zwenezwo, a zwi pfali u humbula uri a nga si kone u langa vhukoni hawe ha u ḓivha vhumatshelo kana uri u na vhuḓifhinduleli ha mvelelo iṅwe na iṅwe. Ri tshi tou fanyisa: Humbulani arali no vha ni na maanḓa mahulu. Naa no vha ni tshi ḓo hwala tshithu tshiṅwe na tshiṅwe tshi lemelaho tshine na tshi vhona? Na khathihi! Nga hu fanaho, u vha na vhukoni ha u ḓivha vhumatshelo a zwi kombetshedzi Mudzimu u ḓivha kana u dzudzanya hu tshee nga phanḓa tshithu tshiṅwe na tshiṅwe. U ḓivha hawe hu tshee nga phanḓa u hu shumisa zwavhuḓi. * Zwi khagala uri, pfunzo dza mazwifhi, u katela na ya u dzula wo vhetshelwa vhumatshelo hu tshee nga phanḓa, a i ṋei Mudzimu vhugala.
14. Ndi nga nḓila ifhio he vhurereli ho dzudzanywaho ha nyadza Mudzimu?
14 Iṅwe nḓila ya vhuvhili ine vhurereli ho dzudzanywaho ha nyadza ngayo Mudzimu ndi nga vhuḓifari ha vhatevheli vhaho. Vhakriste vha lavhelelwa u tevhela pfunzo dza Yesu. Yesu o funza vhatevheli vhawe u tevhela maitele a fanaho na u ‘funana’ na u dzula vhe “si vha shango ḽino.” (Yohane 15:12; 17:14-16) Hu pfi mini nga miraḓo ya vhafunzi vha ḽa Vhudzhagane? Naa vho tevhela zwa vhukuma yeneyo pfunzo?
15. (a) Vhafunzi vho dzhenelela hani kha nndwa dza dzitshaka? (b) Vhuḓifari ha vhafunzi ho vha na mvelelo ifhio kha vha dzimilioni?
15 Ṱhogomelani rekhodo ya vhafunzi malugana na nndwa. Vho tikedza, u vhuyafhedza, na u ranga phanḓa kha nndwa nnzhi dza dzitshaka. Vho fhaṱutshedza maswole na u vhuyafhedza u vhulaha. Ri pfa ri tshi kombetshedzea u vhudzisa u ri. ‘Naa vhafunzi a vha athu vhuya vha zwi humbula uri na vhafunzi ngavho vha mashango ane vha khou ya u lwa nao vha khou ita zwithu zwi fanaho?’ (Sedzani bogisi ḽine ḽa ri “Mudzimu u Ima na Vhafhio?”) Vhafunzi a vha ṋei Mudzimu vhugala musi vha tshi amba uri nndwa dzavho dza u shulula malofha dzi khou tikedzwa ngae. A vha mu ṋei vhugala musi vha tshi amba uri zwilinganyo zwa Bivhili zwo fhelelwa nga tshifhinga na u tikedza mufuda muṅwe na muṅwe wa u ḓifara luvhi nga zwa u ṱangana nga dzimbeu. Vha ri humbudza lungafhani nga ha vharangaphanḓa vha vhurereli vhe Yesu a vha vhidza “vhadzia-vhutshinyi” na “mabofu a tshimbidzanaho”! (Mateo 7:15-23; 15:14) Vhuḓifari ha vhafunzi ho ita uri vha dzimilioni vha si tsha funa Mudzimu.—Mateo 24:12.
Ndi Vhafhio Vhane Vhukuma Vha Khou Ṋea Mudzimu Vhugala?
16. U itela u fhindula mbudziso ine ya ri ndi vhafhio vhane vhukuma vha khou ṋea Mudzimu vhugala, ndi ngani ri tshi fanela u sedza Bivhilini?
16 Arali vhathu nga u angaredza vha re na bvumo na maanḓa shangoni vho kundwa u ṋea Mudzimu vhugala, nga zwenezwo ndi vhafhio vhane vhukuma vha khou ita nga u ralo? U itela u fhindula yeneyo mbudziso, ri fanela u sedza Bivhilini. Zwi a pfala uri Mudzimu u na ndugelo ya u amba nḓila ine a fanela u rendwa ngayo, nahone o vhea zwilinganyo Ipfini ḽawe, Bivhili. (Yesaya 42:8) Kha ri ṱhogomele nḓila tharu dza u ṋea Mudzimu vhugala, musi ri tshi khou fhindula mbudziso ine ya ri ndi vhafhio vhane vhukuma vha khou ita nga u ralo.
17. Yehova o zwi sumbedza hani uri u ṋea dzina ḽawe vhugala ndi sia ḽa ndeme ḽa zwine a zwi funa, nahone ndi vhafhio vhane ṋamusi vha khou renda dzina ḽa Mudzimu ḽifhasini ḽoṱhe?
17 Tsha u thoma, ri nga ṋea Mudzimu vhugala nga u renda dzina ḽawe. Mbuno ya uri u ita nga u ralo ndi sia ḽa ndeme ḽa zwine Mudzimu a zwi funa zwi vhonala kha zwe Yehova a zwi vhudza Yesu. Maḓuvha a si gathi nga phanḓa ha u fa, Yesu o rabela a ri: “Khotsi, ṋea dzina ḽau vhugala!” Nga zwenezwo ipfi ḽa fhindula ḽa ri: “Ndo no ḽi ṋea vhugala, huno ndi ḓo dovha nda ḽi ṋea vhugala.” (Yohane 12:28) A zwi timatimisi uri we a vha a tshi khou amba ho vha hu Yehova ene muṋe. U ya nga phindulo yawe, zwi tou vha khagala uri u ṋewa vhugala ha dzina ḽawe ndi zwa ndeme khae. Nga zwenezwo, ndi vhafhio vhane ṋamusi vha khou ṋea Yehova vhugala nga u ita uri dzina ḽawe ḽi ḓivhiwe na u rendwa ḽifhasini ḽoṱhe? Ndi Ṱhanzi dza Yehova, nahone vha khou ita nga u ralo mashangoni a fhiraho 235!—Psalme ya 86:11, 12.
18. Ri nga ṱalula hani vhane vha khou rabela Mudzimu “nga mafhungo-ngoho,” nahone ndi tshigwada tshifhio tshine tsha khou funza mafhungo-ngoho a Bivhili miṅwahani i fhiraho ḓana?
18 Tsha vhuvhili, ri nga ṋea Mudzimu vhugala nga u funza mafhungo-ngoho nga hae. Yesu o ri vharabeli vha ngoho vha ḓo ‘rabela Mudzimu . . . nga mafhungo-ngoho.’ (Yohane 4:24) Ri nga ṱalula hani vhane vha khou rabela Mudzimu nga “mafhungo-ngoho”? Vha fanela u landula pfunzothendwa dzi songo thewaho Bivhilini na dzine dza imelela luvhi Mudzimu na zwine a zwi funa. Nṱhani hazwo, vha fanela u funza mafhungo-ngoho o kunaho a Ipfi ḽa Mudzimu, u katela na zwi tevhelaho: Yehova ndi Mudzimu wa Ṱaḓulu-ṱaḓulu, nahone ndi ene e eṱhe o fanelwaho nga honoho vhuimo (Psalme ya 83:18); Yesu ndi Murwa wa Mudzimu na Muvhusi o vhewaho wa Muvhuso wa Mudzimu wa Vhumessia (1 Vha-Korinta 15:27, 28); Muvhuso wa Mudzimu u ḓo khetha dzina ḽa Yehova na u ḓadzisa ndivho yawe kha ḽino ḽifhasi na kha vhathu vha re khaḽo (Mateo 6:9, 10); mafhungo maḓifha nga ha wonoyu Muvhuso a fanela u ḓivhadzwa ḽifhasini ḽoṱhe. (Mateo 24:14) Miṅwahani i fhiraho ḓana, ndi tshigwada tshithihi fhedzi tsha Ṱhanzi dza Yehova tshine tsha khou funza nga u fulufhedzea eneo mafhungo-ngoho a ndeme.
19, 20. (a) Ndi ngani vhuḓifari havhuḓi ha Mukriste vhu tshi nga ṋea Mudzimu vhugala? (b) Ndi mbudziso dzifhio dzine dza nga ri thusa u ṱhogomela uri ndi vhafhio vhane ṋamusi vha khou ṋea Mudzimu vhugala nga u ḓifara zwavhuḓi?
19 Tsha vhuraru, ri nga ṋea Mudzimu vhugala nga u tshila u tendelana na zwilinganyo zwawe. Muapostola Petro o ṅwala a ri: “Kutshimbilele kwaṋu kwa vhukati ha vha shango ku vhe kwo nakaho, uri vha tshi ni ambelela na pfi: ni a tshinya, vha ri u sedza, vha vhone mishumo í yo nakaho, vha rende Mudzimu nga ḓuvha ḽa u lingululwa.” (1 Petro 2:12) Vhuḓifari ha Mukriste vhu sumbedza lutendo lwawe. Musi vhathu vha tshi vhona uri vhuḓifari havhuḓi ha Mukriste ndi nga ṅwambo wa lutendo lwawe—zwi ṋea Mudzimu vhugala.
20 Ndi vhafhio vhane ṋamusi vha khou ṋea Mudzimu vhugala nga u ḓifara zwavhuḓi? Nga zwenezwo, ndi tshigwada tshifhio tsha vhurereli tsho no khoḓwaho nga mivhuso minzhi nga ṅwambo wa u vha na mulalo, u vha vhadzulapo vha thetshelesaho mulayo vhane vha badela mithelo yavho? (Vha-Roma 13:1, 3, 6, 7) Ndi vhathu vhafhio vhane vha ḓivhelwa u vha havho na mulalo na vhatendi ngavho—mulalo u si na mukano kha tsinde, lushaka, na u fhambana ha mirafho? (Psalme ya 133:1; Mishumo 10:34, 35) Ndi tshifhio tshigwada tshine tsha ḓivhiwa shangoni ḽoṱhe nga ṅwambo wa mushumo watsho wa pfunzo ya Bivhili une wa ṱuṱuwedza u ṱhonifha mulayo, maitele a muṱa, na vhuḓifari ha Bivhili? Hu na tshigwada tshithihi fhedzi tsha Ṱhanzi dza Yehova tshine tsha vha na vhuḓifari honoho na maṅwe masia ane a ṋea vhuṱanzi.
Naa Ni Khou Ṋea Mudzimu Vhugala?
21. Ndi ngani ri tshi fanela u ṱhogomela arali riṋe vhaṋe ri tshi khou ṋea Yehova vhugala?
21 Muṅwe na muṅwe washu u fanela u ḓivhudzisa uri, ‘Naa ndi khou ṋea Yehova vhugala?’ U ya nga Psalme 148, vhunzhi ha zwivhumbiwa zwi khou ṋea Mudzimu vhugala. Vharuṅwa, maṱaḓulu, ḽifhasi na zwivhumbiwa zwaḽo zwa zwipuka—zwoṱhe zwi khou renda Yehova. (Ndimana 1-10) Zwi a ṱungufhadza vhukuma uri vhathu vhanzhi ṋamusi a vha khou ita nga u ralo! Nga u tshila nga nḓila ine ya ṋea Mudzimu vhugala, ni vha ni tshi khou tendelana na zwivhumbwa zwoṱhe zwine zwa khou renda Yehova. (Ndimana 11-13) A huna nḓila ya khwine ya u shumisa vhutshilo haṋu u fhira yeneyo.
22. Nga u ṋea Yehova vhugala, ni fhaṱutshedzwa nga nḓila-ḓe, nahone ni fanela u ḓiimisela u ita mini?
22 Nga u ṋea Yehova vhugala, ni a fhaṱutshedzwa nga nḓila nnzhi. Musi ni tshi vha na lutendo kha tshiṱhavhelo tsha Kristo tshi rengululaho, ni a pfumedzanywa na Mudzimu nahone na ḓiphina nga vhushaka ha mulalo na vhu vhuyedzaho na Khotsi aṋu wa ṱaḓulu. (Vha-Roma 5:10) Musi ni tshi sedza zwiitisi zwa u ṋea Mudzimu vhugala, ni vha na mavhonele avhuḓi, na u livhuha. (Yeremia 31:12) Nga zwenezwo, ni a kona u thusa vhaṅwe uri vha tshile vhutshilo vhu takadzaho, vhu re na ndivho, zwine zwa ita uri ni takale vhukuma. (Mishumo 20:35) U nga ri ni nga vha vhukati ha vho ḓiimiselaho u ṋea Mudzimu vhugala—zwino na nga hu sa fheli!
[Ṱhaluso dzi re magumoni a siaṱari]
^ phar. 2 Mubulo une wa ri “biomimetics” u bva kha ipfi ḽa Lugerika biʹos, ḽi ambaho “vhutshilo,” na miʹme·sis, ḽi ambaho u “edzisela.”
^ phar. 8 U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha nḓila ine maṱaḓulu a sumbedza ngayo vhuṱali na maanḓa zwa Mudzimu, sedzani ndima ya 5 na ya 17 dza bugu ine ya pfi Sendelani Tsini na Yehova, yo gandiswaho nga Ṱhanzi dza Yehova.
^ phar. 13 Sedzani Volumu 1, siaṱari 853, kha Insight on the Scriptures, yo gandiswaho nga Ṱhanzi dza Yehova.
Ni a zwi Elelwa?
• Ndi ngani ri tshi nga amba uri vhorasaintsi nga u tou angaredza a vho ngo thusa vhathu u ṋea Mudzimu vhugala?
• Vhurereli ho dzudzanywaho ho thivhela vhathu u ṋea Mudzimu vhugala nga nḓila dzifhio mbili?
• Ri nga ṋea Mudzimu vhugala nga nḓila dzifhio?
• Ndi ngani ni tshi fanela u ṱhogomela arali inwi muṋe ni tshi khou ṋea Yehova vhugala?
[Mbudziso Dza Pfunzo]
[Bogisi kha siaṱari 12]
“Mudzimu u Ima na Vhafhio?”
Muṅwe munna we a vha e kha Mmbi ya Muyani ya Dzheremane tshifhingani tsha Nndwa ya Shango ya Vhuvhili nahone nga murahu a vha muṅwe wa Ṱhanzi dza Yehova uri:
“Zwe zwa ntsinyusa tshifhingani tsha yeneyo miṅwaha ya nndwa . . . ho ha hu u vhona vhafunzi vha ṱoḓaho u vha vha kereke dzoṱhe—Katolika, Luṱere, Episcopal, na dziṅwe—vha tshi khou fhaṱutshedza mabufho na vhaṋameli vhao musi vha sa athu fhufha u itela u yo posa zwiṱhavhane zwavho zwi vhulayaho. Ndo vha ndi tshi anzela u vhudzisa uri, ‘Mudzimu u ima na vhafhio?’
“Maswole a Dzheremane o vha o ambara mabannda a re na tshikwetsho tshe tsha vha tshi na maipfi ane a ri Gott mit uns (Mudzimu u na riṋe). Fhedzi nda ḓivhudzisa uri, ‘Mudzimu a nga tikedza hani maswole ane a vha a vhurereli vhuthihi na ane a khou rabela Mudzimu muthihi?’ ”
[Tshifanyiso kha siaṱari 10]
Ḽifhasini ḽoṱhe, Ṱhanzi dza Yehova dzi khou ṋea zwa vhukuma Mudzimu vhugala