Nganeavhutshilo

Pfunzo Ine Nda Kha Ḓi I Shumisa Vhutshiloni

MUANETSHELI NDI HAROLD GLUYAS

Hu na zwithu zwe zwa itea musi ndi tshee muṱuku, zwine nda dzula ndi tshi zwi humbula na ṋamusi naho ho no fhira miṅwaha ya 70. Ndi musi ndo dzula tshiṱangani tsha Mme anga ndo lavhelesa tshibammbiri tshe tsha vha tsho ṅwaliwa u pfi “Ceylon Tea.” Tsho vha tshi na tshifanyiso tsha vhafumakadzi vha tshi khou ka maṱari a tie tsimuni yo dalafhalaho ya ngei Ceylon (hune zwino ha pfi Sri Lanka). Tshenetshi tshifanyiso, tsha fhethu he ha vha hu kule vhukuma na hayani ha hashu ho omaho ngei Australia Tshipembe, tsho nyanyula vhukuma muhumbulo wanga. Ndo ḓivhudza uri shango ḽa Ceylon ḽi fanela u vha ḽo naka nahone ḽi tshi takadza vhukuma! Nga tshenetsho tshifhinga ndo vha ndi sa ḓivhi uri ndi ḓo fhedza miṅwaha ya 45 ndi tshi khou shuma henefho tshiṱangadzimeni tshavhuḓi sa murumiwa.

NDO bebwa nga April 1922, nahone shango ḽo vha ḽo fhambana vhukuma na zwine ḽa vha zwone ṋamusi. Muṱa wahashu wo vha u tshi shuma bulasini i re kule vhukuma ḓoroboni ya Kimba, ine ya vha vhukati ha dzhango ḽihulwane ḽa Australia na tshipiḓani tsha tshipembe tsha ḽeneḽo soga ḽihulwane. Vhutshilo ho vha vhu tshi konḓa nga tshenetsho tshifhinga, kanzhi ro vha ri tshi sedzana na gomelelo, mushinzhi wa zwikhokhonono, na mufhiso u vhavhulaho wa ḓuvha. Mme anga vho shuma vhukuma u itela u ṱhogomela Khotsi anga na riṋe vhana vha rathi mukhukhuni wa bulasini we ra vha ri tshi dzula khawo.

Naho zwo ralo, ndo vha ndi tshi ḓipfa ndi hayani kha ḽeneḽi shango. Ndi kha ḓi humbula musi ndi tshee muswa ndi tshi vhona tshipano tsha phulu dza rathi dzi tshi khou lima ḓaka kana tshiḓumbumukwe tshi tshi fukedza bulasi dzoṱhe nga buse. Nga zwenezwo, ndo thoma u guda nga ha vhutshilo ndi sa athu ya tshikoloni tsha murole wa fhasi, tshe tsha  vha tshi na mudededzi muthihi fhedzi, tshe tsha vha tshi vhukule ha khilomithara ṱhanu u bva hayani.

Naho vhabebi vhanga vho vha vha tshi funa vhurereli, vho vha vha sa athu vhuya vha ya kerekeni—nga ṅwambo wa uri yo vha i ḓoroboni, he ha vha hu kule u bva bulasini ye ra vha ri tshi dzula khayo. Naho zwo ralo, mathomoni a vho-1930, Mme anga vho thoma u thetshelesa nyambo dza Bivhili dze dza vha dzi tshi ṋekedzwa nga Judge Rutherford, dze dza vha dzi tshi hashiwa vhege iṅwe na iṅwe kha tshiṱitshi tsha radio ngei Adelaide. Ndo vha ndi tshi humbula uri Judge Rutherford o vha e muṅwe wa vhafunzi ngei Adelaide, nahone nda si vhe na dzangalelo kha mafhungo awe. Fhedzi Mme anga vho vha vha tshi lindela nga maṱo matswuku nyambo dza Rutherford nahone vha thetshelesa nga vhuronwane kha radio ya hashu ya tshikale i shumisaho betiri, ye ya vha i sa fari zwavhuḓi tshiṱitshi.

Ḽiṅwe ḓuvha nga masiari hu tshi khou fhisa nahone hu tshi khou vhudzula buse, ha mbo ḓi swika veni ya kale ya ima phanḓa ha nnḓu ya hashu, nahone ha tsa vhanna vhavhili vho ambaraho zwavhuḓi. Vho vha vhe Ṱhanzi dza Yehova. Mme anga vho thetshelesa mulaedza wavho nahone vha bvisa muṋeelo wa bugu nnzhi dze vha mbo ḓi dzi vhala na zwenezwo. Dzenedzo bugu dzo vha kwama lwe vha humbela Khotsi anga uri vha vha ise nga goloi kha vhahura u itela u vha vhudza nga ha zwe vha vha vha tshi khou zwi guda.

Zwivhuya zwa u Ḓowelana na Vhathu vha re na Ṱhuṱhuwedzo Yavhuḓi

Nga murahunyana ha honoho vhuimo vhu konḓaho he ha ri kombetshedza uri ri pfulutshele ḓoroboni ya Adelaide, ye ya vha i vhukule ha khilomithara dza 500. Muṱa wahashu wa thoma u ṱanganela na Tshivhidzo tsha Ṱhanzi dza Yehova tsha Adelaide nahone wa ita mvelaphanḓa ya muya. U pfuluwa hashu ho ita uri ndi litshe tshikolo. Nda litsha tshikolo ndi na miṅwaha ya 13, ndo phasa murole wa vhuṱanu. Ndo vha ndi muthu a sa londi tshithu, zwenezwi zwo vha zwi tshi ḓo vha zwo mpambusa nga hu leluwaho kha zwithu zwa muya ngavhe ndi sa thuswe nga vhahashu vho vhalaho vha re na mbilu dzavhuḓi—vhavulanḓila, kana vhaḓinḓa vha tshifhinga tsho ḓalaho—vhe vha nṱhogomela vhukuma.

Musi tshifhinga tshi tshi khou ḓi ṱanḓulukana, ṱhuṱhuwedzo ya vhenevho vhahashu vha fhiseaho yo nthusa vhukuma muyani. Ndo vha ndi tshi takalela u ṱwa navho nahone ndo vha ndi tshi tama muya wavho wa u shuma nga mafulufulu. Nga zwenezwo musi hu tshi itwa nḓivhadzo ya u ṱuṱuwedza tshumelo ya tshifhinga tsho ḓalaho buthanoni ḽe ḽa farwa ngei Adelaide nga 1940, ndo ḓiṅwalisa ndi songo vhuya nda zwi ṱhogomela. Ndo vha ndi sa athu lovhedzwa nga tshenetsho tshifhinga nahone ndo vha ndi si na tshenzhelo siani ḽa u ṱanziela. Naho zwo ralo, nga murahu ha maḓuvha a si gathi, nda rambiwa uri ndi shume na vhavulanḓila ngei Warrnambool, ḓorobo ine ya vha khilomithara dzi si gathi u bva Adelaide, ḓisini ḽi re tsini ḽa Victoria.

Naho ndo thoma vhuḓinḓa ha tsimu ndi songo thoma nda humbula zwavhuḓi, nga u ṱavhanya ndo mbo ḓi vhu takalela, na zwino ndi kha ḓi vhu funa vhukuma. Zwi re zwone ndi uri yeneyo yo vha i tshanduko khulwane kha nṋe, nahone nda thoma u ita mvelaphanḓa khulwane siani ḽa muya. Ndo guda ndeme ya u ḓowelana na vhane vha funa zwithu  zwa muya. Ndo ṱhogomela uri ṱhuṱhuwedzo yavho yavhuḓi i nga ri thusa vhukuma hu sa londwi uri ro funzea lungafhani na nḓila ine zwine ra zwi guda nga yeneyi nḓila zwa nga ri vhuyedza ngayo vhutshilo hoṱhe.

U Khwaṱhiswa nga Milingo

Ndo vha ndi tshi kha ḓi tou bva u dzhenela vhuvulanḓila musi mushumo wa Ṱhanzi dza Yehova u tshi thivhelwa ngei Australia. Nge nda vha ndi sa ḓivhi uri ndi ite mini, nda humbela thuso kha vhahashu, vhahashu vha mmbudza uri u amba na vhathu nga ha Bivhili a zwo ngo thivhelwa. Nga zwenezwo nda thoma u dzhena nnḓu nga nnḓu na vhaṅwe vhavulanḓila, ra vhudza vhathu mulaedza wa Bivhili. Zwenezwi zwo nkhwaṱhisa uri ndi kone u sedzana na milingo ye ya vha i tshee phanḓa.

Nga murahu ha miṅwedzi miṋa musi ndi tshi fara ṅwaha wa vhu-18 nda wana vhurifhi he ha mmbudza uri ndi ye u ṅwalisela tshumelo ya vhuswole. Zwenezwi zwo nṋea tshibuli tsha u lwela lutendo lwanga phanḓa ha vhahulwane vha maswole na madzhisiṱaraṱa. Nga tshenetsho tshifhinga, ho vha hu na vhahashu vha ṱoḓaho u vha 20 vhe vha vha vho valelwa dzhele ya Adelaide nga ṅwambo wa u sa dzhia havho sia. Ro itiswa mushumo u konḓaho, u bwa matombo na u lugisa bada. Zwenezwi zwo nthusa uri ndi ṱahulele pfaneleo dzi ngaho u konḓelela na u ḓiimisela. Matshilele ashu avhuḓi na u ima hashu ro khwaṱha zwo fheleledza zwo ita uri ri ṱhonifhiwe nga vhalindi vhanzhi vha dzhele.

Miṅwedzi yo vhalaho nga murahu ha u vhofhololwa dzhele, nda thoma u ḽa zwiḽiwa zwavhuḓi sa vhaṅwe vhathu nahone nda dovha nda dzhenela vhuvulanḓila. Naho zwo ralo, zwo vha zwi tshi konḓa u wana muvulanḓila ane wa ḓo shuma nae, nga zwenezwo nda vhudziswa arali ndi tshi ḓo zwi kona u shuma ndi ndoṱhe bulasini dzi re kule ngei Tshipembe ha Australia. Nda tenda nahone nda alavha nga tshikepe nda ya Yorke Peninsula, ndi na zwithu zwine nda ḓo zwi shumisa musi ndi tshi huwelela kathihi na baisigira. Musi ndi tshi swika, nda iswa kamarani ṱhukhu ya vhaeni nga muṅwe muṱa u re na dzangalelo, henefho muṅwe mufumakadzi a re na vhuthu a mpfara sa murwa wawe. Ndo vha ndi tshi fhedza ḓuvha ḽoṱhe ndi tshi khou tshimbila nga baisigira badani dzi re na buse, ndi tshi huwelela ḓoroboni ṱhukhu dzo balanganaho u buḓa na ḽeneḽo shango. U itela uri ndi kone u huwelela kule, ndo vha ndi tshi eḓela dzihodelani kana nḓuni dza vhaeni. Nga yeneyi nḓila, nda tshimbila khilomithara dza maḓana nga baisigira nahone nda vha na tshenzhelo nnzhi dzi takadzaho. Ndo vha ndi sa vhilaedziswi nga maanḓa nga u huwelela ndi ndoṱhe, nahone samusi Yehova o vha a tshi nṱhogomela ndo sendela tsini nae.

U Sedzana na Maḓipfele a u Ḓipfa ndi sa Fanelei

Nga 1946, ndo ṱanganedza vhurifhi he nda rambiwa uri ndi dzhenele mushumo wa u dalela zwivhidzo sa mulanda ane a dalela vhahashu (ane zwino a vhidzwa mulavhelesi wa ḽiisela). Wonoyu mushumo wo vha u tshi katela u dalela zwivhidzo zwo vhalaho kha ḽiisela ḽe wa avhelwa ḽone. Ndi a tenda uri ndo wana vhuḓifhinduleli ha wonoyu mushumo vhu tshi konḓa vhukuma. Ḽiṅwe ḓuvha ndo pfa wahashu a tshi ri, “Harold a si tshiambi tshavhuḓi, fhedzi u na vhukoni tsimuni.” Enea maipfi o nṱuṱuwedza vhukuma. Ndo vha ndi tshi vhu ḓivha vhushayanungo hanga siani ḽa u amba na u dzudzanya zwithu, fhedzi ndo vha ndi tshi zwi ḓivha uri mushumo wa u huwelela ndi wone wa ndeme vhukuma kha Vhakriste.

Nga 1947 ro takalela vhukuma u dalelwa nga Wahashu Nathan Knorr na Wahashu Milton Henschel, vha tshi bva ofisini khulwane dza Ṱhanzi dza Yehova ngei Brooklyn. Lwo vha lu lwa u thoma ri tshi dalelwa nga vhahashu vha bvaho ofisini khulwane u bva tshee ha ḓa Wahashu Rutherford nga 1938. Ho farwa buthano ḽihulwane ngei Sydney tshifhingani  tsha lwonolu lwendo. U fana na vhaṅwe vhavulanḓila vhanzhi vhaswa, ndo vha ndi tshi takalela vhugudisi he ha vha vhu tshi khou ṋewa vharumiwa Tshikoloni tsha Bivhili tsha Watchtower tsha Gilead ngei Lansing Tshipembe, New York, U.S.A. tshe tsha vha tshi tshi kha ḓi tou bva u vula. Vhunzhi hashu ro ḓivhudzisa arali ho vha hu tshi ṱoḓea pfunzo yo engedzeaho ya shango u itela uri muthu a fanelee u ḓiṅwalisa kha tshenetshi tshikolo. Naho zwo ralo, Wahashu Knorr o ṱalutshedza uri arali ra kona u vhala thero ya magazini wa Tshiingamo nahone ra humbula mbuno khulwane, zwi nga kha ḓi ri tshimbilela zwavhuḓi Gilead.

Ndo vhona u nga ndi nga kha ḓi sa fanelea u ya henefho nga ṅwambo wa uri ndo vha ndi songo funzea. Tshe tsha mmangadza ndi uri nga murahu ha miṅwedzi i si gathi ndo rambiwa uri ndi ḓiṅwalisele u itela u wana vhugudisi ha Gilead. Nda mbo ḓi ṱanganedzwa nahone nda dzhena kilasini ya vhu-16, ye ya farwa nga 1950. U dzhena tshenetshi tshikolo zwo vha tshenzhelo i takadzaho ye ya khwaṱhisa fulufhelo ḽanga. Ndo zwi ṱhogomela uri pfunzo ya shango yo vha i si ya ndeme nga maanḓa u itela uri muthu a bvelele. Nṱhani hazwo, u ḓidina na u thetshelesa zwo vha zwi tshi ṱoḓea vhukuma. Vhagudisi vhashu vho ri ṱuṱuwedza uri ri ite zwi re maanḓani ashu. Nge nda thetshelesa nyeletshedzo yavho, ndo ita mvelaphanḓa nga zwiṱuku nga zwiṱuku nahone nda pfesesa zwavhuḓi pfunzo.

U Bva Shangoni ḽo Omaho Nda ya Tshiṱangadzimeni Tsho Nakaho

Musi ro no ṱhaphudza tshikoloni, nṋe na vhaṅwe vhahashu vhavhili vha bvaho Australia ro rumelwa Ceylon (hune zwino ha pfi Sri Lanka). Ro swika Colombo, musanda wa yeneyo ḓorobo, nga September 1951. Ho vha hu tshi fhisa nahone ra ḓaḓiswa nga u vhona zwithu zwiswa, mibvumo, na minukho. Musi ri tshi khou tsa kha tshikepe, muṅwe wa vharumiwa vhe vha vha vha tshi shuma kha ḽeneḽo shango a nṋea tshibammbiri tshe tsha vha tshi tshi khou ḓivhadza nga ha nyambo ya khagala ye ya vha i tshi ḓo ṋekedzwa nga Swondaha i tevhelaho vanḓani ḽa yeneyo ḓorobo. Zwe zwa mmangadza ndi uri tshiambi tsho ṅwalwaho kha tshenetsho tshibammbiri ho vha hu nṋe! Edzani u humbula nḓila ye nda tshuwa ngayo. Fhedzi miṅwaha ye nda i fhedza ndi tshi khou vula nḓila ngei Australia yo ngudisa u ṱanganedza mushumo muṅwe na muṅwe une nda ṋewa wone. Nga zwenezwo, nga thuso ya Yehova ndo kona u ṋekedza yeneyo nyambo nga hu bvelelaho. Riṋe vhararu kathihi na vhahashu vhaṋa vhe vha vha vhe siho mbinganoni vhe vha vha vha tshi dzula hayani ha vharumiwa ngei Colombo nga tshenetsho tshifhinga, ra thoma u guda luambo lu konḓaho lwa Lusinhala na u ya vhuḓinḓani ha tsimu. Zwifhinga zwinzhi ro vha ri tshi shuma ri roṱhe, nahone ro takalela vhukuma u ṱhogomela uri vhathu vha henefho vha na ṱhonifho na mafunda. Mbalo ya vhathu vhane vha ḓa miṱanganoni ya mbo ḓi thoma u engedzea.

Musi tshifhinga tshi tshi khou ḓi ṱanḓulukana, nda thoma u humbula vhukuma nga ha muṅwe muvulanḓila ane a tou vha ṱhase, ane a pfi Sybil, we nda ṱangana nae tshikepeni musi ndi tshi khou ya Tshikoloni tsha Gilead. Ene o vha a tshi khou ya buthanoni ḽa tshaka dzoṱhe New York. Nga murahu ha zwenezwo, o ya kilasini ya vhu-21 ya Gilead nahone a rumelwa Hong Kong nga 1953. Nda mbo ḓi phetha nga u mu ṅwalela vhurifhi, nahone ra bvela phanḓa ri tshi ṅwalelana u swika Sybil a tshi ḓa Ceylon nga 1955, he ra vhingana hone.

He ra avhelwa hone u thoma ri vhavhingani ndi Jaffna, ḓorobo ine ya vha devhula bvungwi ha Sri Lanka. Vhukatini ha vho-1950, ho vuwa khakhathi ya zwa politiki vhukati ha Vhasinhala na Vhatamil, zwa vusa nndwa nga murahu ha mahumi a miṅwaha. Zwo vha zwi tshi takadza lungafhani u vhona Ṱhanzi dza Vhasinhala na Vhatamil dzi tshi tsireledzana miṅwedzi yo vhalaho miṅwahani yeneyo i konḓaho! Yeneyo milingo yo khwaṱhisa lutendo lwa vhahashu.

 U Huwelela na u Funza Ngei Sri Lanka

U ḓowelana na matshilele a Vhahindu na Vhamuslim zwo vha zwi tshi ṱoḓa mbilu ndapfu na u konḓelela. Naho zwo ralo, ro thoma u pfesesa mvelele na pfaneleo dzavho dzavhuḓi. Samusi zwo vha zwi songo ḓowelea u vhona vhathu vha sili vho namela bisi dza henefho, kanzhi vhathu vho vha vha tshi mangala musi vha tshi ri vhona bisini. Sybil o vha a tshi mbo ḓi ṅwethuwa. Zwo vha zwi tshi takadza u vhona na vhenevho vhathu vha tshi mbo ḓi litsha u mangala, vha ṅwethuwa-vho!

Ḽiṅwe ḓuvha ra imiswa nga mapholisa e a vha o thivha bada. Nga murahu ha musi pholisa ḽo no vhudzisa uri ri bva ngafhi na uri ro livha ngafhi, ḽa thoma u vhudzisa mbudziso dzo ri livhaho.

“Uyu musadzi ndi nnyi?”

Nda fhindula nda ri: “Ndi musadzi wanga.”

“No no fhedza tshifhinga tshingafhani no vhingana?”

“Miṅwaha ya malo.”

“Ni na vhana?”

“Hai.”

“Hee vhanna! No no ya ha dokotela?”

U thomani dzenedzi mbudziso dzo vha dzi ri tshi ri mangadza, fhedzi nga u ya ha tshifhinga ro zwi ṱhogomela uri vhadzulapo vha henefho vho vha vha tshi kwamea nga vhaṅwe vhathu. Zwi re zwone ndi uri yo vha i iṅwe ya pfaneleo dzavhuḓi dzine vha vha nadzo. Musi wo ima fhethu ha vhomuthumunzhi zwo vha zwi sa dzhii tshifhinga uri hu ḓe muthu a vhudzise arali huna zwine a nga u thusa ngazwo.

U Shanduka ha Zwiimo na u Humbula nga ha zwa Tshifhingani tsho Fhiraho

Miṅwahani yo fhiraho, ro avhelwa mishumo yo fhamba-fhambanaho nga nnḓa ha mushumo washu wa vhurumiwa ngei Sri Lanka. Ndo avhelwa mushumo wa ḽiisela na wa tshiṱiriki nahone ndo vha muraḓo wa Komiti ya Davhi. Nga 1996, ndo vha ndi vhukatini ha miṅwaha ya vhu-70. Ndi a takala musi ndi tshi elekanya nga miṅwaha ya 45 ye nda i fhedza tshumeloni ya vhurumiwa ngei Sri Lanka. Muṱanganoni wa u thoma we nda ya khawo ngei Colombo, ho vha hu na vhathu vha 20. Yeneyo mbalo yo no engedzea zwino huna vhathu vhane vha fhira 3500! Nṋe na Sybil ro vha ri tshi dzhia vhunzhi ha vhenevha vhathu vha funwaho sa vhana vhashu na vhaḓuhulu vhashu vha muya. Naho zwo ralo, ho vha hu tshi kha ḓi vha na mushumo munzhi we wa vha u tshi fanela u itwa kha ḽeneḽo shango ḽoṱhe—mushumo une wa ṱoḓa nungo na vhukoni zwa vhaswa. Nga zwenezwo, ro ṱanganedza u rambiwa hu bvaho kha Tshigwada tshi Langaho he ra vhudzwa uri ri vhuyelele Australia. Zwenezwi zwo ita uri vhavhingani vhaswa vha faneleaho vha dzhie vhuimo hashu nga u dzhenela mushumo wa vhurumiwa ngei Sri Lanka.

Zwino ndi na miṅwaha ya 83, nahone nṋe na Sybil ri takalela uri ri kha ḓi vha na mutakalo wavhuḓi lune ri kha ḓi kona u bvela phanḓa tshumeloni ya vhuvulanḓila ho khetheaho Adelaide he nda alutshela hone. Vhuḓinḓa hashu vhu ri ita uri ri dzule ro fhaṱuwa ngeleloni na u tendelana na zwiimo. Nahone ho ri thusa uri ri kone u ḓowelana na matshilele maswa kha ḽeneḽi shango.

Yehova o bvela phanḓa a tshi ṱhogomela zwishaiwa zwashu zwoṱhe zwi vhonalaho, nahone vhahashu tshivhidzoni tsha hashu vha a ri funa vhukuma na u ri tikedza. Ndi kha ḓi tou bva u ṋewa mushumo muswa. Ndi muṅwaleli tshivhidzoni tsha hashu. Nga zwenezwo, ndo ṱhogomela uri musi ndi tshi lwela u shumela Yehova nga u fulufhedzea, ndi bvela phanḓa ndi tshi khou gudiswa. Musi ndi tshi elekanya zwo iteaho miṅwahani yo fhiraho, ndi anzela u mangadzwa ngauri nṋe mutukana zwawe, a sa londi tshithu we a alutshela bulasini, ndo wana pfunzo i mangadzaho vhukuma—ine nda kha ḓi i shumisa vhutshiloni.

[Tshifanyiso kha siaṱari 26]

Nga ḓuvha ḽashu ḽa mbingano nga 1955

[Tshifanyiso kha siaṱari 27]

Ndi vhuḓinḓani ha tsimu na Rajan Kadirgamar, wahashu wa tshivhidzoni, nga 1957

[Tshifanyiso kha siaṱari 28]

Ndi na Sybil ṋamusi