Ndi Nnyi ‘Mudzimu Wa Ngoho Na A Tshilaho Tshoṱhe’?

YEHOVA, Khotsi a Murena washu Yesu Kristo, ndi ene Mudzimu wa ngoho. Ndi ene Musiki, ene ane a ṋea vhane vha mu funa vhutshilo vhu sa fheli. Yeneyi ndi yone nḓila ine vhanzhi vhane vha vhala na u tenda kha Bivhili vha nga fhindula ngayo kha mbudziso yo vhudziswaho kha tshiṱoho tshi re afho nṱha. Vhukuma, Yesu ene muṋe o ri: “Vhutshilo vhu sá fheli ndi uri vha ḓivhe iwe, U re Mudzimu nga ngoho Ú woṱhe; vha ḓivhe na Yesu Kristo, we wa mu ruma.” (Maḽeḓeretsendama ndi ashu.)—Yohane 17:3.

Naho zwo ralo, vhunzhi ha vhathu vhane vha dzhena kereke vha pfesesa enea maipfi nga nḓila dzo fhambanaho. Maipfi a re kha tshiṱoho a bva kha 1 Yohane 5:20, ine tshipiḓa tshayo tsha ri: “Ri kha Wa-ngoho kha Murwa wawe Yesu Kristo. Onoyo ndi Ene Mudzimu wa ngoho, ndi Ene u tshila-tshoṱhe.”

Vhane vha tenda kha pfunzothendwa ya Vhuraruthihi vha amba uri ḽisala “onoyo” (houʹtos) ḽi ambela kha muthu o ambiwaho mafhedziseloni a yeneyo ndimana, ane a vha Yesu Kristo. Vha amba uri Yesu ‘ndi ene Mudzimu wa ngoho, ene a tshilaho tshoṱhe.’ Naho zwo ralo, yeneyi ṱhalutshedzelo i lwisana na maṅwe Maṅwalo oṱhe. Nahone vhagudiswa vhanzhi vhane vha dzhiiwa sa vhone vha re na vhuimo ha nṱha a vha ṱanganedzi eneo mavhonele a Vhuraruthihi. B. F. Westcott ane a vha mugudiswa wa Yunivesithi ya Cambridge o ṅwala a ri: “Nḓila ye [ḽisala hou’tos] ḽa shumiswa ngayo nga nḓila yo ḓowelaeho ḽi vhonala ḽi tshi ambela kha muthu ane ha khou ambiwa nga hae, fhedzi hu muthu a re tsini na ḽeneḽo ḽisala fhedzi tsini na muthu we muapostola a vhe e nae muhumbuloni wawe.” Ngauralo, muapostola Yohane o vha a tshi khou humbula nga ha Khotsi a Yesu. Mugudi wa zwa vhurereli ane a pfi Erich Haupt o ṅwala a ri: “Hu fanela u ṱolisiswa arali ipfi [houʹtos] ḽo shumiswaho kha mafhungo a tevhelaho ḽi tshi ambela kha mafhungo o ambiwaho kale . . . kana ḽi tshi ambela kha mafhungo a kale e a haseledza nga ha Mudzimu. . . . Vhuṱanzi vhune ha vha hone malugana na Mudzimu wa ngoho vhu a tshimbidzana vhukuma na tsevho ya u fhedza i lwisanaho na u gwadamela midzimu i sili nṱhani ha musumbedzo wa uri Kristo ndi Mudzimu.

Na Grammatical Analysis of the Greek New Testament, yo gandiswaho nga dzangano ḽa Pontifical Biblical Institute ḽa Roma i ri: “[Houʹtos]: samusi ḽi ḽone maṱhakhe a [ndimana] 18-20 ḽi ambela tshoṱhe kha Mudzimu wa vhukuma, wa ngoho, o fhambanaho vhukuma na vhuhedeni ho ambiwaho kha (ndimana ya 21).”

Kanzhi ipfi houʹtos, ḽi ṱalutshedzelwa nga uri “onoyo,” a ḽi a ambeli kha tshithu kana muthu we a ambiwa nga hae kha mutaladzi wo fhelaho. Maṅwe maṅwalo a a ombedzela yeneyo mbuno. Kha 2 Yohane 7, muapostola we a ṅwala luṅwalo lwa u thoma o ṅwala a ri: “Ngauri ho bvelela vhaxedzi vhanzhi shangoni vha sá tendi zwa uri Yesu Kristo o ḓa e ṋamani. Ane a ralo ndi ene Muxedzi, ndi ene [houʹtos] Mulwa-na-Kristo.” Ḽisala ḽo shumiswaho hafha a ḽi ambeli kha Yesu. Zwi tou pfala uri “ndi ene” ḽi ambela kha vhane vha hanedza Yesu. Vho ṱangana sa tshigwada ndi ‘vhaxedzi na vhalwa na Kristo.’

Kha Evangeli yawe, muapostola Yohane o ṅwala a ri: “Muṅwe wa vhavhili avho, vho pfaho Yohane vha tevhela Yesu, o vha e Andrea murathu wa Simoni Petro. Uyo [houʹtos] a thoma u wana mukomana wawe Simoni.” (Yohane 1:40, 41) Zwi tou vha khagala uri “uyo” yo shumiswaho hafha i ambela kha Andrea hu si kha muthu we a fhedzisela u ambiwa nga hae kha mutaladzi wo fhelaho. Kha 1 Yohane 2:22, muapostola o shumisa ḽeneḽo ḽisala nga nḓila i fanaho.

Luka o shumisa ḽisala nga nḓila i fanaho, samusi zwo sumbedzwa kha Mishumo 4:10, 11 ine ya ri: “Ḓivhani-ha, inwi na vhathu vhoṱhe vha Isiraele, zwauri uyu muthu a tshi ima phanḓa haṋu ó fhola, ndi nga dzina ḽa Yesu Kristo wa Nazareta,  we inwi na mu [“ombela,” NW]; onoyo, Mudzimu o mu vusa vhafuni. Ndi ene [houʹtos] tombo ḽi-nyadzwa-nga-inwi-vhafhaṱi, ḽo vhaho thikho ya mutsheṱo.” Zwi tou vha khagala uri ḽisala “ndi ene” ḽo shumiswaho hafha a ḽi ambeli kha muthu we a fhodzwa naho e ene o ambiwaho nga phanḓa ha houʹtos. I ngoho, “ndi ene” yo shumiswaho kha ndimana ya 11 i ambela kha Yesu Kristo wa Nazareta, ane a vha “thikho ya mutsheṱo” ye tshivhidzo tsha Vhukriste tsha thewa khayo.—Vha-Efesa 2:20; 1 Petro 2:4-8.

Mishumo 7:18, 19 i dovha ya sumbedza yeneyi mbuno musi i tshi ri: “Ha vhuya ha vuwa khosi iṅwe shangoni ḽa Egipita, ye ya vha i sa ḓivhi Yosefa; Ya [houʹtos] vhambela lushaka lwashu maano, ya ṱhupha vho-khotsi-ashu.” “Ya” ye ya shumiswa henefha i tshi ambela kha we a tsikeledza Vhayuda, i ambela kha Khosi Farao, we a vha e khosi ya Egipita, a i ambeli kha Yosefa.

Ndimana dzo raloho dzi khwaṱhisedza zwe zwa ambiwa nga Daniel Wallace mugudi wa Mugerika, we a amba uri kha ḽisala ḽisumbi ḽa Lugerika “muthu ane ha ambiwa nga hae lwa u fhedza nga phanḓa ha ḽisala ḽisumbi a nga kha ḓi vha e si ene ane muṅwali a khou amba nga hae.”

“Wa-ngoho”

Samusi muapostola Yohane o ṅwala, “Wa-ngoho” ndi Yehova, Khotsi a Yesu Kristo. Ndi ene Mudzimu wa ngoho, ndi ene Musiki. Muapostola Paulo o ṱhogomela u ri: “Hone kha riṋe Mudzimu ndi muthihi, Ene Khotsi, ané zwoṱhe zwa bva khae.’ ” (1 Vha-Korinta 8:6; Yesaya 42:8) Tshiṅwe tshiitisi tshine tsha sumbedza uri Yehova ndi ‘ene Wa-ngoho’ tsho sumbedzwaho kha 1 Yohane 5:20 ndi tsha uri ndi ene Tshisima tsha mafhungo-ngoho. Mupsalme o vhidza Yehova uri ndi ‘Mudzimu wa mafhungo-ngoho’ ngauri U a fulufhedzea kha zwoṱhe zwine A ita na uri ha zwifhi. (Psalme ya 31:5; Ekisodo 34:6; Tito 1:2) A tshi ambela kha Khotsi awe wa ṱaḓulu, Murwa o ri: “Mafhungo au ndi a ngoho.” Nahone malugana na pfunzo yawe, Yesu o ri: “Pfunzo yanga a si yanga, ndi ya o nthumaho.”—Yohane 7:16; 17:17.

Yehova u dovha a vha ‘wa nga hu sa fheli.’ Ndi ene Tshisima tsha vhutshilo, ndi Ene ane a ri ṋea hone sa tshifhiwa tshi songo ri fanelaho nga Kristo. (Psalme ya 36:9; Vha-Roma 6:23) Zwi takadzaho ndi uri muapostola Paulo o amba uri Mudzimu ‘u ṋea vha mu ṱoḓaho malamba.’ (Vha-Heberu 11:6) Mudzimu o ṋea Murwa wawe malamba nga u mu vusa vhafuni, nahone Khotsi u ḓo ṋea malamba a vhutshilo vhu sa fheli vhane vha Mu shumela nga mbilu dzavho dzoṱhe.—Mishumo 26:23; 2 Vha-Korinta 1:9.

Ngauralo, ri fanela u phetha nga uri mini? Ri fanela u phetha nga uri Yehova, hu si muṅwe muthu, ndi ‘Mudzimu Wa-ngoho na a tshilaho tshoṱhe.’ Ndi ene o tewaho u gwadamelwa nga vhe a vha sika.—Ndzumbululo 4:11.