Dzulani Ni Na Mavhonele O linganyiselwaho Kha U shumisa Halwa
Dzulani Ni Na Mavhonele O linganyiselwaho Kha U shumisa Halwa
“Halwa ndi mudzia-swili; mukumbi ndi mudzia-u-zhamba; vha pengaho na zwenezwo a vha tsha ḓo ṱalifha.”—MIRERO 20:1.
1. Mupsalme o sumbedza hani u livhuha zwiṅwe zwifhiwa zwavhuḓi zwi bvaho ha Yehova?
MUFUNZIWA YAKOBO o ṅwala a ri: “Zwifhiwa zwoṱhe zwavhuḓi na zwoṱhe, zwiné ra ṋewa zwi sí na tshiṱahe, zwi bva ṱaḓulu ha Khotsi wa zwiedza.” (Yakobo 1:17) A tshi livhuha zwifhiwa zwoṱhe zwi bvaho ha Mudzimu, mupsalme o imba a ri: “Dzikholomo U dzi melisela hatsi, muthu u tondwa nga thoro ya mavhele, ye wa ri vhuswa vhu bve mavuni. Wa ri muṱokola u takadze mbilu ya muthu, tshifhaṱuwo tshawe tshi nake nga mapfura, vhuswa vhu khwaṱhise mbilu ya muthu.” (Psalme ya 104:14, 15) U fana na miroho, vhurotho, na mapfura, veine na zwiṅwe zwikambi ndi ndugiselelo dzavhuḓi dzi bvaho ha Mudzimu. Ri fanela u zwi shumisa hani?
2. Ndi mbudziso dzifhio dzine dza ḓo haseledzwa malugana na u shumisa halwa?
2 Tshifhiwa tshi takadzaho ndi tshavhuḓi arali tshi tshi shumiswa nga nḓila yo teaho. Sa tsumbo, mutoli ‘ndi wavhuḓi,’ fhedzi ‘u u ḽesa zwi a dina.’ (Mirero 24:13; 25:27) Naho u nwa “veinenyana” zwi tshi tendelwa, u nwesa zwi nga bveledza vhuleme vhuhulwane vhukuma. (1 Timotheo 5:23) Bivhili i sevha u ri: “Halwa ndi mudzia-swili; mukumbi ndi mudzia-u-zhamba; vha pengaho na zwenezwo a vha tsha ḓo ṱalifha.” (Mirero 20:1) Ngauralo ndi mini zwine zwa ita uri vhaṅwe vhathu vha pengiswe nga halwa? * Musi hu tshi pfi muthu o nwesa u vha o nwa halwa vhungafhani? Zwi amba mini u vha na mavhonele o linganyiselwaho musi zwi tshi ḓa kha enea mafhungo?
‘U Pengiswa’ nga Halwa—Nga nḓila-ḓe?
3, 4. (a) Ndi mini zwine zwa sumbedza uri u nwa u vhuya u swika muthu a tshi kambiwa zwo sasaladzwa Bivhilini? (b) Ndi zwifhio zwiṅwe zwithu zwine zwa sumbedza uri muthu o kambiwa?
3 Tshifhingani tsha Isiraele ḽa kale, mutukana we a vha a sa rembuluwi e na vhupangwa nahone e tshidakwa o vha a tshi kanḓiwa nga matombo u vhuya u swika a tshi fa. (Doiteronomio 21:18-21) Muapostola Paulo o ṱuṱuwedza a ri: “Ni songo tshimbilelana na ane a ri dzina a tshi pfi murathu, a vha e phombwe, kana mudzia-vhuvhuḓu kana mudzia-midzimu i sili, kana mugoḓi, kana munwí, kana muṱanguli, wa u ralo na u ḽa ni songo ḽa naé.” Zwi tou vha khagala uri u nwa u vhuya u swika muthu a tshi kambiwa zwi a sasaladzwa nga Maṅwalo.—1 Vha-Korinta 5:11; 6:9, 10.
4 I tshi ṱalusa zwithu zwine zwa sumbedza uri muthu o kambiwa, Bivhili i ri: “U songo vhona tuvhu u naka, ḽi ḽitshena ḽi khavhoni, ḽi tshi nga a ḽi na mulandu. Ngavhuya ḽi yo luma vhunga ṋowa; ḽi U pfela mare a vhuṱungu vhunga phakhu-phakhu. Maṱo au a vhó vhona zwithu na zwi siho’; mbilu yau ya vho amba zwi sá ḓivhalei.” (Mirero 23:31-33) U nwa lwo kalulaho zwi a luma u fana na ṋowa i re na vhuṱungu, zwi vhanga malwadze, u sa shuma zwavhuḓi ha muhumbulo, na u dzidzivhadza. Muthu o kambiwaho a nga “vhona zwithu na zwi siho’ ” khamusi nga u tou ḽora masiari. A nga ita na u sokou amba zwithu zwi sa ḓivhalei kana u amba zwithu zwine nga nzulele zwa sa fanele u ambiwa vhathuni.
5. U nwesa halwa zwi huvhadza nga nḓila-ḓe?
5 Hupfi mini arali muthu a tshi nwa halwa fhedzi a ṱhogomela uri a si nwe nga nḓila ine vhathu vha ḓo zwi ṱhogomela uri o kambiwa? Vhaṅwe vhathu a vha vhonali uri vho kambiwa naho vhonwa halwa vhunzhi vhukuma. Naho zwo ralo, u humbula uri eneo maitele a nga si huvhadze ndi u ḓifhura iwe muṋe. (Yeremia 17:9) Muthu a nga fheleledza a tshi vho ḓitika nga halwa nahone a ‘vho vhoxwa nga u nwesa.’ (Tito 2:3) Malugana na u vha tshidakwa, Caroline Knapp ane a vha muṅwali u ri: “U vha tshidakwa zwi ḓa nga zwiṱuku nga zwiṱuku.” Vhukuma, halwa ndi tshikwekwe tshi re na khombo!
6. Ndi ngani muthu a tshi fanela u iledza u nwesa halwa na u ḽesa?
6 Hafhu, ṱhogomelani tsevho ya Yesu: “Ḓi-thanyeleni, uri dzimbilu dzaṋu dzi sa ḓo lemedzwa nga vhupangwa na nga u nwesa na nga u vhilaelela vhutshilo vhuno, ḓuvha heḽo ḽa vhilula u ni ḓela. Ngauri ḽi ḓo nga tshifu u̗ wela vhoṱhe vho dzulaho kha shango ḽoṱhe.” (Luka 21:34, 35) Halwa a vhu lindeli uri muthu a vhuye a kambiwe u itela uri vhu ite uri muthu a kumedze—ṋamani na muyani. Hupfi mini arali ḓuvha ḽa Yehova ḽa mu wana e kha honoho vhuimo?
Zwine zwa nga Bveledzwa nga u Nwesa
7. Ndi ngani u shumisa halwa luvhi zwi sa tshimbidzani na vhulivhisi vhu re kha 2 Vha-Korinta 7:1?
7 U nwesa halwa zwi nga ita uri muthu a sedzane na khombo nnzhi vhukuma—ṋamani na muyani. Maṅwe a malwadze ane a bveledzwa nga u nwesa halwa ndi u swa ha tshivhindi, u vha na thetheṅwa na u thithisea ha muhumbulo. U bvela phanḓa u tshi shumisa luvhi zwikambi zwi nga bveledza vhulwadze ha khentsara, vhulwadze ha swigiri, na maṅwe malwadze a mbilu na a thumbu. U shumisa halwa luvhi zwi hanedzana tshoṱhe na vhulivhisi ha Maṅwalo: “Nga ri ṱambe dzitshika dzoṱhe dza kha ṋama na kha muya, ri khunyeledze vhukhethwa hoṱhe rí tshi ofha Mudzimu.”—2 Vha-Korinta 7:1.
8. U ya nga Mirero 23:20, 21, hu nga bvelela mini nga ṅwambo wa u shumisa halwa luvhi?
8 U shumisa halwa luvhi zwi nga ita uri muthu a xelelwe nga tshelede nga zwithu zwi si zwa ndeme, zwi nga ita na uri a xelelwe nga mushumo. Khosi Salomo wa Isiraele ḽa kale o sevha a ri: “U songo dzula na vhadzia-u-nwa, vhane vha nyadzisa mivhili yavho.” Ndi ngani? U a ṱalutshedza: “Ngauri munwi na muphagi vha ḓo shaya; khofhe dzi ambadza muthu madzanganda.”—Mirero 23:20, 21.
9. Ndi ngani zwi vhuṱali uri muthu a sa nwe halwa arali a tshi kha ḓi ya u reila goloi?
9 I tshi ambela kha iṅwe khombo ine ya nga vha hone, The Encyclopedia of Alcoholism i ri: “Pfunzo dzi sumbedza uri halwa vhu tshinyadza vhutsila ha muthu ha u reila, u katela na u dzhia vhukando nga u ṱavhanya, u shumisana ha miraḓo ya muvhili, u ṱhogomela, u fhaṱuwa na u ita phetho yavhuḓi.” Mvelelo dza vhathu vhane vha reila vho kambiwa ndi dzi vhaisaho vhukuma. Kha ḽa United States fhedzi, vhathu vha zwigidi zwa fumi vha a fa nahone vha maḓana a zwigidi vha huvhala ṅwedzi muṅwe na muṅwe kha khombo dzo bveledzwaho nga vhathu vho kambiwaho. Zwihulu-hulu vhaswa ndi vhone vhane vha katelwa vhukuma kha dzenedzi khombo, nga ṅwambo wa uri vha vha vha si na tshenzhelo ya u reila na u nwa. Naa ni humbula uri ni nga kona u reila nga murahu ha u nwa halwa vhunzhi nahone na dovha na ṱhonifha vhutshilo sa tshifhiwa tshi bvaho ha Yehova Mudzimu? (Psalme ya 36:9) Malugana na vhukhethwa ha vhutshilo, ndi khwine uri muthu a sa vhuye a nwa halwa arali a tshi kha ḓi ya u reila goloi.
10. Halwa vhu nga kwama hani mihumbulo yashu, nahone ndi ngani zwenezwo zwi na khombo?
10 U nwa nga nḓila i songo linganyiselwaho zwi huvhadza vhathu ṋamani na muyani. Bivhili i ri: “Halwa, na tuvhu zwi tshinya mbilu.” (Hosea 4:11) Halwa vhu kwama muhumbulo. Iṅwe khandiso ya dzangano ḽa U.S National Institute on Drug Abuse i ṱalutshedza u ri: “Arali muthu o nwa, halwa vhu a tzwonzwa nga tsukanyo ya zwi isa kha tsinga dza malofha nahone zwa swika vhuluvhini nga u ṱavhanya. Zwa thoma u fhungudza kushumele kwa maluvhi ane a langa kuhumbulele na maḓipfele. Muthu a sa tsha kona u ḓilanga.” Musi ri kha zwenezwo zwiimo, zwi a leluwa uri ri tshile u nga ri ro ‘ṱangana ṱhoho,’ ra thoma u ita zwithu zwi sa ḓivhalei, nahone ra dzhena milingoni minzhi.—Mirero 20:1.
11, 12. Ndi mvelelo dzifhio dzi si dzavhuḓi dzine dza nga bveledzwa nga u sa shumisa zwavhuḓi halwa?
11 Zwiṅwe-hafhu, Bivhili i ri: “Ni tshi ḽa kana ni tshi nwa, na tshini tshiné na ita, zwoṱhe ni ite luné Mudzimu a ḓo rendwa ngalwo’.” (1 Vha-Korinta 10:31) Naa u nwa halwa vhunzhi zwi a rendisa Mudzimu? Mukriste a nga si ṱoḓe u ḓivhelwa uri u a nwesa. Ḽeneḽo samba ḽi nga nyadzisa, na u sa ṋea dzina ḽa Yehova vhugala.
12 Hupfi mini arali u sa kona u ḓilanga ha muṅwe Mukriste ha khukhulisa mutendi ngae, khamusi ane a kha ḓi vha mufunziwa muswa? (Vha-Roma 14:21) Yesu o sevha a ri: “Ane a khakhisa muṅwe wa avha vhaṱuku vha tendaho nṋe, khwine hu nga vha a tshi vhofhelwa guyo mukuloni wawe a yo laṱwa lwanzheni huné lwa vha tivha.” (Mateo 18:6) U nwesa zwi nga ita uri muthu a xelelwe nga ndugelo dzawe tshivhidzoni. (1 Timotheo 3:1-3, 8) Iṅwe khombo mmbi ine ya nga vha hone ya u nwesa ndi ya dzikhakhathi dzine dza nga vha hone muṱani.
Iledzani Yeneyo Khombo—Nga Nḓila-ḓe?
13. Ndi tshithu tshifhio tsha ndeme tshine tsha nga ri thusa u iledza u shumisa halwa luvhi?
13 Tshithu tsha ndeme tshine tsha nga ri thusa u iledza khombo dza u shumisa luvhi halwa ndi u kona u ḓivha phambano vhukati ha u linganyisela na u nwesa hu si vhukati ha u nwesa na vhudakwa. Ndi nnyi ane a nga ri itela mikano musi zwi tshi ḓa kha ḽeneḽo sia? Samusi hu tshi katelwa zwithu zwinzhi kha enea mafhungo, a huna mulayo wo livhaho malugana na uri muthu u fanela u nwa lungafhani. Muthu muṅwe na muṅwe u fanela u ḓivha mikano yawe ene muṋe nahone a ḓilange ngayo. Ndi mini zwine zwa ḓo ni thusa u kona u ḓivha uri ni fanela u nwa lungafhani? Naa hu na maitele ane a nga shuma sa vhulivhisi?
14. Ndi maitele afhio a livhisaho ane a ḓo ni thusa uri ni ḓiitele mikano malugana na u linganyisela na vhudakwa?
14 Bivhili i ri: “Khwaṱhisa u ṱalukanya na u elekanya. Ndi hone vhutshilo vhune ha ḓo vha ha muya wau, ndi one madzanga mukuloni wau.” (Mirero 3:21, 22) Nga zwenezwo, maitele a livhisaho ane a nga ri thusa ndi a tevhelaho: Halwa naho vhu vhungafhani vhune na nga vhu nwa ha ita uri ni sa tsha kona u ita phetho nga vhuṱali kana ha dodofhadza nḓila ine na humbula ngayo ndi vhunzhisa kha inwi. Fhedzi ni fanela u fulufhedzea kha inwi muṋe kha u ḓivha hune na guma hone!
15. Ndi lini hune khamusi u nwa boḓelo ḽithihi fhedzi zwa nga kha ḓi vha u nwesa?
15 Kha zwiṅwe zwiimo, na boḓelo ḽithihi ḽi nga kha ḓivha halwa vhunzhi kha inwi. U itela u iledza khombo dzine dza nga vha hone kha ṅwana a sa athu u bebiwa, musadzi o vhifhaho muvhilini a nga kha ḓi phetha nga u sa tsha nwa na luthihi. Zwi nga vha vhuṱali u litsha u nwa phanḓa ha muthu ane a vha na vhuleme na halwa kana ane luvalo lwawe lwa sa tende a tshi nwa halwa. Yehova o vhudza vhe vha vha vha tshi ita mishumo ya vho-tshifhe mbulungeloni ya mulanga a ri: “Veine na zwo vhilaho ni songo zwi nwa, . . . ní vha u dzhena nḓuni khethwa, uri ni sa ḓo fa.” (Levitiko 10:8, 9) Ngauralo, iledzani u nwa halwa musi ni tshi ya miṱanganoni ya Vhukriste, musi ni tshi khou ya u ṱanganela vhuḓinḓani na musi ni tshi kha ḓi ya u shumisana na zwithu zwa muya. Zwiṅwe-hafhu, kha mashango ane u nwa halwa zwa sa tendelwe kana hune u nwa halwa ha tendelwa kha vhathu vhahulwane fhedzi, ri fanela u tevhela milayo ya ḽeneḽo shango.—Vha-Roma 13:1.
16. Ni fanela u ita phetho nga nḓila-ḓe arali halwa ho vhewa phanḓa haṋu?
16 Arali na ṋewa halwa, mbudziso ya u thoma ine na fanela u ḓivhudzisa yone ndi ya u ri: ‘Naa ndi fanela u vhu nwa?’ Arali na phetha nga u nwa, ni fanela u ḓivha mikano yaṋu, nahone ni songo pfuka yeneyo mikano. Ni songo tendela muthu we na mu dalela a re na mafunda a tshi ni ṱuṱuwedza u nwa. Nahone ni ṱhogomele fhethu ha u nwela halwa hune ha ṋewa vhathu halwa vhunzhi u fana na zwimimani zwa mbingano. Kha vhuṅwe vhupo vhunzhi vhana vha a tendelwa u nwa halwa. Ndi vhuḓifhinduleli ha vhabebi uri vha funze vhana vhavho malugana na u nwa halwa nahone vha vha lavhelese malugana na ḽeneḽo sia.—Mirero 22:6.
Ni nga Kona u Lwisana na Honoho Vhuleme
17. Ndi mini zwine zwa nga ni thusa u vhona arali ni na vhuleme ha u shumisa luvhi halwa?
17 Naa ni na vhuleme ha u shumisa veine kana zwikambi? Ni songo ḓifhura, arali u shumisa luvhi halwa hu tshi khou thoma u vha tshivhi tsho dzumbanaho, hu si kale tshi ḓo vhonala. Ngauralo, ḓiṱolisiseni nga vhuronwane inwi muṋe. Ḓivhudziseni mbudziso dza u ḓiṱolisisa dzi ngaho: ‘Naa ndi vho nwesa halwa u fhirisa u thomani? Naa ndi vhonwa halwa vhu kambaho u fhira u thomani? Naa ndi a shumisa halwa u itela u hangwa mbilaelo, mutsiko, kana vhuleme? Naa hu na muṅwe muthu khamusi muraḓo wa muṱa kana khonani we a vhuya a vhilaela malugana na nḓila ine nda nwa ngayo? Naa u nwa hanga ho vhanga vhuleme muṱani wanga? Naa ndi a kundelwa u tshila arali nda sa nwa halwa khamusi vhege, ṅwedzi, kana miṅwedzi yo vhalaho? Naa ndi a dzumbela vhaṅwe nḓila ine nda nwa ngayo halwa?’ Hupfi mini arali phindulo dza dziṅwe dza dzenedzi mbudziso i ee? Ni songo fana na muthu ane ‘musi ó ḓi-vhona kha tshivhoni a ṱuwa a mbo ḓi hangwa zwauri ó vha e munzani na zwenezwo.’ (Yakobo 1:22-24) Dzhiani vhukando u itela u lugisa honoho vhuleme. Ni nga ita mini?
18, 19. Ni nga litsha hani u shumisa luvhi halwa?
18 Muapostola Paulo o ṱuṱuwedza Vhakriste a ri: “Ni songo kambiwa nga veine, ngauri hu na tshínyalo khayo’; aiwa! Muyani haṋu nga hu ḓale.” (Vha-Efesa 5:18) Itani phetho malugana na uri ndi halwa vhungafhani vhune arali na vhu nwa na ḓo vha no nwesa, nahone ni ḓivhetshele mikano inwi muṋe. Ḓiimiseleni u sa i pfuka; ḓilangeni. (Vha-Galata 5:22, 23) Naa ni na khonani dzine dza ni ṱuṱuwedza uri ni nwese? Ḓilindeni. Bivhili i ri: “Mu-endelana-na-vhaṱali u a ṱalifha-vho; mu-konana-na-tsilu u ḓo tambula-vho.”—Mirero 13:20.
19 Arali ni tshi nwa u itela u iledza vhuṅwe vhuleme, livhanani na honoho vhuleme ni lwele u vhu lugisa. Vhuleme vhu nga lugiswa nga u shumisa nyeletshedzo i bvaho Ipfini ḽa Mudzimu. (Psalme ya 119:105) Ni songo timatima u ṱoḓa thuso kha muhulwane ane na mu fulufhela. Shumisani ndugiselelo dza Yehova u itela u fhaṱa vhumuya haṋu. Khwaṱhisani vhushaka haṋu na Mudzimu. Rabelani khae misi yoṱhe—zwihuluhulu malugana na vhushayanungo haṋu. Humbelani Mudzimu uri a ‘kunakise tswio na mbilu yaṋu.’ (Psalme ya 26:2) Samusi zwo haseledzwa kha thero yo fhelaho, itani zwi re maanḓani aṋu u itela uri ni tshimbile nḓilani ya u fulufhedzea.
20. Ndi vhukando vhufhio vhune na fanela u vhu dzhia u itela uri ni kone u lwisana na vhuleme ha u nwesa?
20 Hupfi mini arali vhuleme haṋu ha u nwesa ha bvela phanḓa vhu tshi engedzea hu sa londwi vhuḓidini haṋu? Ni fanela u tevhela nyeletshedzo ya Yesu: “Na musi tshanḓa tshau tshi tshi U khakhisa, U tshi tumule; khwine ndi u dzhena vhutshiloni Ú tshihole, uri U si kudzwe Dindini, muliloni u sa dzimiho, Ú na zwanḓa zwivhili.” (Marko 9:43) Phindulo ndi ya u ri: Ni songo tsha nwa na luthihi. Zwenezwo ndi zwe musadzi ane ra ḓo mu vhidza nga uri Irene a phetha nga u zwi ita. U ri: “Nga murahu ha u fhedza miṅwaha mivhili na hafu ndi sa tsha nwa halwa, ndo thoma u humbula uri khamusi arali nda tou nwa boḓelo ḽithihi zwaḽo ndi ḓo vha khwine, u itela uri ndi vhone arali ndi tshi nga zwi kona. Fhedzi musi ndi tshi tou thoma u humbula nga u ralo, nga u ṱavhanya nda mbo ḓi rabela kha Yehova. Zwa zwino ndo ḓiimisela u sa tsha nwa halwa na luthihi u vhuya u swika kha maitele maswa a zwithu, khamusi na nga tshenetsho tshifhinga a thi tsha ḓo dovha nda nwa.” U litsha u nwa halwa tshoṱhe a si tshithu musi zwi tshi vhambedzwa na malamba ane ra ḓo a wana shangoni ḽiswa ḽa Mudzimu ḽa u luga.—2 Petro 3:13.
“Gidimani-ha uri Ni ḽi Wane”
21, 22. Ndi zwikhukhulisi zwifhio zwine zwa nga ri thivhela uri ri sa swike thamboni ya mbambe ya vhutshilo, nahone zwenezwo ri nga zwi iledza hani?
21 Musi a tshi fanyisa vhutshilo ha Vhukriste na mbambe, muapostola Paulo o ri: “Naa a ni zwi ḓivhi zwauri, vha-ita-mbambe hu gidima vhoṱhe, dzánga ḽa waniwa nga muthihi naa? Gidimani-ha uri ni ḽi wane. Vhadzia-tsimbe vhone vho vha vha ḓi-dzimaho kha zwoṱhe, avho vha ralo vha tshi ri vha wane dzánga ḽi ṱahalaho; riṋe ri ṱoḓa ḽi sá ṱahali. Nṋe zwino ndi tshi gidima, a thi ngi a sá ḓivhi huné a ya hone, ndi tshi rwa nga vili, a thi ngi a rwaho swiswi. Muvhili wanga ndi a u sinḓa nda u vhofha, uri ndi sa ḓo ri, ngeno ndó funza vhaṅwe, nṋe muṋe nda ḓo ṱaliwa nga Mudzimu.”—1 Vha-Korinta 9:24-27.
22 Dzanga ḽi waniwa fhedzi nga vho fhedzaho mbambe. Mbambeni ya vhutshilo, u shumisa luvhi halwa zwi nga ita uri ri sa fhedze mbambe yashu. Ri fanela u ḓilanga. U gidima ri na vhungoho ha uri ri ḓo fhedza mbambe yashu zwi ṱoḓa uri ri sa ‘kambiwe.’ (1 Petro 4:3) U fhambana na zwenezwo ri fanela u ḓilanga kha zwoṱhe. Musi zwi tshi ḓa kha u nwa halwa, ri ita zwone ri tshi “laṱa u nyadza Mudzimu na dzinyemulo dza shango, uri tshifhingani tsha zwino ri tshile ró thanya, ró luga, ri tshi ofha Mudzimu.”—Tito 2:12.
[Ṱhaluso dzi re magumoni a siaṱari]
^ phar. 2 Samusi zwo shumiswa kha ino thero, “halwa hu katelwa” biya, veine na zwiṅwe zwikambi.
Ni a zwi Elelewa?
• Zwi amba mini u shumisa halwa luvhi?
• Ndi khombo dzifhio dzine dza nga bveledzwa nga u shumisa halwa luvhi?
• Ni nga iledza hani khombo dza u shumisa halwa luvhi?
• Muthu a nga lwisana hani na vhuleme ha u shumisa halwa luvhi?
[Mbudziso Dza Pfunzo]
[Tshifanyiso kha siaṱari 19]
Veine ‘i takadza mbilu ya muthu’
[Tshifanyiso kha siaṱari 20]
Ri fanela u ḓivha mikano yashu nahone ri dzule ri khayo
[Tshifanyiso kha siaṱari 21]
Ḓiiteleni mikano hu tshee nga phanḓa
[Tshifanyiso kha siaṱari 22]
Rabelani Yehova misi yoṱhe nga ha vhushayanungo haṋu
[Tshifanyiso kha siaṱari 23]
Vhabebi vha na vhuḓifhinduleli ha u funza vhana vhavho malugana na u nwa halwa