Pfaneleo yo Khetheaho ya Muthu

Jodie u na bindu ḽine ḽa rengisa thundu dza mufu. O vha a tshi khou thusa muṅwe mufumakadzi u vhekanya na u rengisa zwishumiswa zwa nḓuni zwa mukomana wawe o faho. Musi a tshi khou guduba fhethu he ha vha hu tshi vhasiwa hone mulilo, a wana mabogisi mavhili a kale e a vha a tshi fara zwishumiswa zwa u rea khovhe. Musi a tshi sedza nga ngomu ha ḽiṅwe, a mangadzwa nga zwe a vha a tshi khou zwi vhona. O wana hu na tshiṱhopho tsha rannda dzi ṱoḓaho u vha 512500 tsho putelwa nga bammbiri! Jodie o vha e eṱhe henefho kamarani. O vha a tshi fanela u ita mini? Naa o vha a tshi fanela u dzhia bogisi a fhumula kana u vhudza mufumakadzi we a vha a tshi khou mu thusa zwa uri o wana tshelede?

VHULEME ha Jodie ha u khetha kha zwenezwo ho sumbedza iṅwe ya pfaneleo dzine dza ri fhambanyisa na zwipuka. The World Book Encyclopedia i ri: “Iṅwe ya pfaneleo dzo khetheaho dza vhathu ndi u vhudzisa mbudziso dza ndeme nga ha zwine ra fanela u zwi ita na zwine a ro ngo fanela u zwi ita.” Arali mmbwa i re na nḓala ya wana shambo ṱafulani i nga si humbule arali i tshi fanela u ḽa kana u sa ḽeneḽo shambo. Naho zwo ralo, Jodie u na maanḓa a u ṱolisisa u tea ha phetho yawe. Arali a dzhia yeneyo tshelede, o vha a tshi ḓo vha a tshi khou tswa, fhedzi zwi vhonala uri o vha a sa nga si waniwe. Tshelede a si yawe; naho zwo ralo muthu we a vha a tshi khou mu thusa na ene o vha a sa zwi ḓivhi uri henefho fhethu huna tshelede. Nga nnḓa ha zwenezwo, vhadzulapo vhanzhi vha hune Jodie a dzula hone vho vha vha tshi ḓo mu dzhia e tsilu arali a ṋea yeneyo tshelede muthu ane a khou mu thusa.

No vha ni tshi ḓo ita mini arali ni vhe ni vhuimoni vhu fanaho na ha Jodie? Nḓila ine na ḓo fhindula ngayo yeneyo mbudziso i ḓo ḓitika nga maitele a zwilinganyo zwe na khetha u tshila ngazwo.

 Zwilinganyo zwa Vhuḓi na Vhuvhi

U bva kale, vhurereli nga u tou angaredza ho vha vhu tshi langa zwilinganyo zwa matshilele zwine vhathu vha fanela u tshila ngazwo. Ipfi ḽa Mudzimu, Bivhili, ḽo vha ḽi na maanḓa mahulwane kha tshaka nnzhi. Naho zwo ralo, vhathu vhanzhi shangoni ḽoṱhe vho landula zwilinganyo zwo fhamba-fhambanaho zwa vhurereli sa zwine zwi si vhuyedze na u dzhia maitele a vhuḓifari a Bivhili sa o fhelelwaho nga tshifhinga. Ndi mini zwe zwa dzhiela vhudzulo zwenezwo? Bugu ine ya pfi Ethics in Business Life i amba uri “vhuṱali ho . . . kunda maanḓa e vhurereli ha vha vhu nao u thomani.” Nṱhani ha u ya kha zwilinganyo zwa vhurereli, vhanzhi vho ṱoḓa vhulivhisi kha vhomakone vha pfunzo dza shango dza matshilele. Muphurofesa Paul McNeill wa zwa matshilele avhuḓi na mulayo u ri: “Ndi humbula uri vhaḓivhi vha zwa matshilele vha khou ita mushumo wa vhafunzi. . . . Zwino vhathu vha khou livhiswa nga matshilele nṱhani ha vhurereli u fana na tshifhingani tsho fhiraho.”

Musi ni tshi sedzana na phetho dzi konḓaho, ni ṱalukanya hani vhuḓi na vhuvhi? Naa zwilinganyo zwaṋu zwa matshilele zwi langiwa nga Mudzimu kana nga inwi muṋe?