Ndi Nnyi Muthu Wa Ndeme Vhukuma Vhutshiloni Haṋu?
Ndi Nnyi Muthu Wa Ndeme Vhukuma Vhutshiloni Haṋu?
“U . . . Wa-Ṱaḓulu-ṱaḓulu. Mashangoni oṱhe ndi Iwe u woṱhe.”—PS. 83:18.
1, 2. Malugana na u tshidzwa hashu, ndi ngani zwi songo eḓana u sokou ḓivha Yehova nga dzina ḽawe fhedzi?
KHAMUSI no thoma u vhona dzina ḽa Yehova musi ni tshi sumbedzwa ḽone kha Psalme ya 83:18. Khamusi no mangala vhukuma musi ni tshi vhala eneo maipfi ane a ri: “U vha ḓivhise zwauri dzina ḽau ḽi pfi Yehova, Wa-Ṱaḓulu-ṱaḓulu. Mashangoni oṱhe ndi Iwe u woṱhe.” U bva tsheetsho, a zwi timatimisi uri no shumisa luṅwalo lwonolwo u itela u thusa vhaṅwe uri vha ḓivhe Yehova, Mudzimu washu a re na lufuno.—Vha-Roma 10:12, 13.
2 Naho zwi zwa ndeme uri vhathu vha ḓivhe Yehova nga dzina, a zwo ngo eḓana uri vha sokou ḓivha dzina ḽawe fhedzi. Ṱhogomelani nḓila ye mupsalme a ombedzela ngayo maṅwe mafhungo-ngoho a ndeme malugana na u tshidzwa hashu musi a tshi ri: “U . . . Wa-Ṱaḓulu-ṱaḓulu. Mashangoni oṱhe ndi Iwe u woṱhe.” I ngoho, Yehova ndi ene Muthu wa ndeme vhukuma u fhira vhathu vhoṱhe fhethu hoṱhe. Samusi e Musiki wa zwithu zwoṱhe, u na ndugelo ya u lavhelela uri zwivhumbiwa zwawe zwoṱhe zwi ḓiṱukufhadze khae. (Ndzumb. 4:11) Nga zwenezwo, hu na tshiitisi tshi pfalaho tsha uri ri ḓivhudzise uri, ‘Ndi nnyi muthu wa ndeme vhukuma vhutshiloni hanga?’ Ndi zwa ndeme uri ri ṱolisise nga vhuronwane nḓila ine ra aravha ngayo mbudziso yeneyo!
Mafhungo A Tsimuni Ya Edeni
3, 4. Sathane o kona hani u fhura Eva, nahone ho vha na mvelelo ifhio?
3 Zwa uri mbudziso yeneyi ndi ya ndeme zwi vhonala zwavhuḓi kha mafhungo e a itea kale ngei tsimuni ya Edeni. Henengei, muruṅwa wa ḽishandukwa we nga murahu a ḓivhiwa sa Sathane Diabolo o fhura Eva musadzi wa u thoma, u itela uri a vhe na tseḓa nahone a si thetshelese ndaela ya Yehova ya u sa ḽa mutshelo wa muṅwe muri. (Gen. 2:17; 2 Vha-Kor. 11:3) Eva o kundwa u vhona honoho vhufhura nahone zwenezwo zwo sumbedza uri ha ṱhonifhi vhuvhusahoṱhe ha Yehova. Ho ngo dzhia Yehova sa Muthu wa ndeme vhukuma vhutshiloni hawe. Naa Sathane o kona hani u fhura Eva?
4 Sathane o shumisa maano a vhukwila musi a tshi amba na Eva. (Vhalani Genesi 3:1-5.) Tsha u thoma, Sathane ho ngo shumisa dzina ḽa Yehova. Nṱhani hazwo, musi a tshi amba o sokou ri “Mudzimu.” U fhambana na zwenezwo, muṅwali wa Genesi o shumisa dzina ḽa Yehova kha ndimana ya u thoma ya ndima yeneyo. Tsha vhuvhili, nṱhani ha u amba nga ha ‘mulayo’ we Mudzimu a vha ṋea wone, Sathane o sokou vhudzisa nga ha zwe Mudzimu a zwi “amba.” (Gen. 2:16) Nga nḓila yeneyi yo dzumbamaho, Sathane o lingedza u ita u nga mulayo wa Mudzimu wo vha u si wa ndeme. Tsha vhuraru, naho o vha a tshi khou amba na Eva fhedzi, o shumisa ḽisala “ni” ḽe ḽa vha ḽi tshi khou ambela kha vhunzhi. Musi a tshi ita nga u ralo, khamusi o vha a tshi khou lingedza u mu kunga na u ita uri a ḓipfe e wa ndeme—zwa tou nga o vha a tshi nga kona u vha muambeleli wa ene muṋe na munna wawe. Ho vha na mvelelo ifhio? Zwi tou vha khagala uri Eva o vha na vhuhovheleli nahone a ambela ene na munna wawe nga u vhudza ṋowa a ri: “Mitshelo ya miri ya tsimu ri a i ḽa.”
5. (a) Sathane o ita uri Eva a livhise ṱhogomelo kha mini? (b) Eva o sumbedza mini musi a tshi ḽa mutshelo wo dzivhiswaho?
5 Sathane o dovha a shanda mafhungo. O amba uri Mudzimu o vha a sa khou ita zwone musi a tshi vhudza Adamu na Eva uri a vho ngo fanela u ‘ḽa miri yoṱhe ya tsimuni.’ Lu tevhelaho, Sathane o ita uri Eva a humbule nga ha nḓila ye a vha a tshi nga khwinisa ngayo vhuimo hawe u itela uri a ‘nge Mudzimu.’ Mafheleloni, o ita uri a livhise ṱhogomelo kha muri na mutshelo wawo nṱhani ha vhushaka hawe na Muthu we a mu ṋea zwoṱhe. (Vhalani Genesi 3:6.) Zwi ṱungufhadzaho ndi uri, nga u ḽa mutshelo wonoyo Eva o sumbedza uri o vha a sa dzhii Yehova sa Muthu wa ndeme vhukuma vhutshiloni hawe.
Khani Ya Misini Ya Yobo
6. Sathane o timatima hani u fulufhedzea ha Yobo, nahone Yobo o ṋewa tshibuli tsha u ita mini?
6 Nga murahu ha maḓana a miṅwaha, Yobo munna a fulufhedzeaho o vha na tshibuli tsha u sumbedza uri ndi nnyi Muthu wa ndeme vhukuma vhutshiloni hawe. Musi Yehova a tshi vhudzisa Sathane malugana na mafhungo a u fulufhedzea ha Yobo, Sathane o fhindula a ri: “U ri Yobo a tshi ofha Mudzimu u sokou ita?” (Vhalani Yobo 1:7-10.) Sathane ho ngo hanedza uri Yobo o vha a tshi thetshelesa Mudzimu. Nṱhani hazwo, o timatima zwiṱuṱuwedzi zwa Yobo. O pomoka Yobo uri o vha a tshi shumela Yehova hu si nga ṅwambo wa uri o vha a tshi mu funa, fhedzi u mu shumela nga ṅwambo wa zwiṱuṱuwedzi zwa tseḓa. Yobo ndi ene fhedzi we a vha a tshi nga kona u sumbedza uri zwenezwo zwo vha zwi si ngoho, nahone o ṋewa tshibuli tsha u ita nga u ralo.
7, 8. Yobo o sedzana na milingo ifhio, nahone u konḓelela hawe nga u fulufhedzea zwo sumbedza mini?
7 Yehova o tendela Sathane a tshi ḓisela Yobo milingo i tshi tou tevhekana. (Yobo 1:12-19) Yobo o aravha hani musi o sedzana na vhuimo honoho vhu vhavhaho? Hu ambiwa uri: “Yobo ha ngo tshinya, ha ngo halalela Mudzimu.” (Yobo 1:22) Fhedzi Sathane ho ngo fushea. O dovha a gungula a ri: “Lukanda lu lamulelwa nga lukanda. Zwoṱhe zwine muthu a vha nazwo’, a nga zwi bvisa a tshi lamulela vhutshilo hawe.” * (Yobo 2:4) Sathane o amba uri arali Yobo o vha a tshi nga shengela, o vha a tshi ḓo dzhia phetho ya uri Yehova o vha e si Muthu wa ndeme vhukuma vhutshiloni hawe.
8 Yobo o vha na vhulwadze vhu vhavhaho vhukuma nahone a tsikeledzwa nga mufumakadzi wawe uri a seme Mudzimu a fe. Nga murahu, khonani dzawe tharu dzo amba uri o ḓifara luvhi. (Yobo 2:11-13; 8:2-6; 22:2, 3) Naho Yobo o shengela vhukuma, o dzula a tshi fulufhedzea. (Vhalani Yobo 2:9, 10.) Nga u konḓelela hawe nga u fulufhedzea, o sumbedza uri Yehova ndi ene Muthu wa ndeme vhukuma vhutshiloni hawe. Yobo o dovha a sumbedza uri zwi a konadzea uri muthu a songo fhelelaho a kone u fhindula u pomokwa mazwifhi nga Diabolo, naho a tshi nga zwi ita nga nḓila yo linganyiselwaho.—Vhambedzani Mirero 27:11.
Phindulo Ya Yesu I Fushaho
9. (a) Sathane o linga hani Yesu nga u ṱoḓa uri a fushe nyemulo ya ṋama? (b) Yesu o aravha hani kha mulingo wonoyo?
9 Nga u ṱavhanya nga murahu ha u lovhedzwa ha Yesu, Sathane o lingedza u ṱuṱuwedza Yesu uri a tovhole nyemulo dza tseḓa nṱhani ha u ita uri Yehova a vhe Muthu wa ndeme vhukuma vhutshiloni hawe. Diabolo o linga Yesu luraru. Lwa u thoma, o linga Yesu nga uri a fushe nyemulo ya ṋama nga u shandula matombo uri a vhe vhuswa. (Mateo 4:2, 3) Yesu o vha o no fhedza maḓuvha a 40 a tshi khou ḓidzima nahone o vha e na nḓala vhukuma. Ngauralo, Diabolo o mu ṱuṱuwedza uri a shumise luvhi maanḓa awe a u ita maḓembe u itela u fhedza nḓala. Yesu o aravha hani? O ita zwo fhambanaho na zwe zwa itwa nga Eva ngauri Yesu o livhisa ṱhogomelo kha zwi re Ipfini ḽa Yehova nahone o ṱavhanya a landula mulingo wonoyo.—Vhalani Mateo 4:4.
10. Ndi ngani Sathane o linga Yesu uri a ḓipose fhasi a tshi bva kha ṱhanga ya nnḓu khethwa?
10 Sathane o dovha a linga Yesu uri a vhe na tseḓa. O vhudza Yesu uri a ḓipose fhasi a tshi bva kha ṱhanga ya nnḓu khethwa. (Mat. 4:5, 6) Sathane o vha a tshi khou humbula uri u ḓo khunyeledza mini? Sathane o amba uri arali Yesu a ḓiposa nahone a si huvhale, zwo vha zwi tshi ḓo sumbedza uri o vha e “murwa wa Mudzimu.” Zwi tou vha khagala uri Diabolo o vha a tshi ṱoḓa uri Yesu a vhilaelele nga maanḓa bvumo ḽawe, lwe a vha a tshi ḓo ṱoḓa na uri vhathu vha mu vhone. Sathane o vha a tshi zwi ḓivha uri muthu a nga ita zwithu zwo raloho zwi re khombo nga ṅwambo wa u ḓikukumusa na u ofha u ḓitsitsela tshirunzi. Sathane o shumisa luvhi luṅwalo, fhedzi Yesu o sumbedza uri o vha a tshi pfesesa nga vhuḓalo zwi re Ipfini ḽa Mudzimu. (Vhalani Mateo 4:7.) Nga u landula mulingo wonoyo, Yesu o dovha a sumbedza uri Yehova o vha e Muthu wa ndeme vhukuma vhutshiloni hawe.
11. Ndi ngani Yesu o landula musi Diabolo a tshi mu ṋea mivhuso yoṱhe ya shango?
11 Musi Sathane a tshi linga Yesu lwa u fhedzisa, o mu ṋea mivhuso yoṱhe ya shango. (Mat. 4:8, 9) Yesu o mbo ḓi mu landula na zwenezwo. O ṱhogomela uri u ṱanganedza mivhuso yeneyo zwo vha zwi tshi ḓo fana na u landula vhuvhusahoṱhe ha Yehova—ndugelo ya Mudzimu ya u vha wa Ṱaḓulu-ṱaḓulu. (Vhalani Mateo 4:10.) Kha mulingo muṅwe na muṅwe, Yesu o aravha Sathane nga u redza maṅwalo a re na dzina ḽa vhukuma ḽa Yehova.
12. Musi e tsini na u fhedza buḓo ḽa vhutshilo hawe ha kha ḽifhasi, Yesu o sedzana na u ita phetho ifhio nahone ri guda mini kha nḓila ye a ita ngayo?
12 Musi Yesu e tsini na u fhedza buḓo ḽawe ḽa u tshila ḽifhasini, o vha o sedzana na u ita phetho ya ndeme. Vhuḓinḓani hawe hoṱhe, o zwi sumbedza uri o vha o ḓiimisela u ṋekedza vhutshilo hawe sa tshiṱhavhelo. (Mat. 20:17-19, 28; Luka 12:50; Yoh. 16:28) Naho zwo ralo, Yesu o zwi ṱhogomela uri o vha a tshi ḓo dovha a pomokwa mulandu wa mazwifhi nga fhasi ha mulayo wa Tshiyuda nahone o vha a tshi ḓo vhulahwa sa muthu we a sema Mudzimu. Enea mafhungo a u vhulahwa hawe na samba ḽeneḽo ho ngo mu takadza na luthihi. O rabela a ri: “Khotsi-anga! arali zwi tshi konea, tshinwelo itshi kha tshi nṱutshele. Hone, hu songo itwa zwi funwaho nga nṋe; hu itwe zwi funwaho nga iwe.” (Mat. 26:39) Ndi ngoho uri u fulufhedzea ha Yesu u swika a tshi fa zwo ṋea vhuṱanzi vhu sa timatimisiho ha uri ndi nnyi Muthu we a vha e wa ndeme vhukuma vhutshiloni hawe!
Nḓila Ine Ra Nga Fhindula Ngayo Mbudziso Yeneyi
13. U swika zwino, ro guda mini kha tsumbo ya Eva, ya Yobo, na ya Yesu Kristo?
13 Ndi mini zwe ra zwi guda u swika zwino? Kha mafhungo a Eva, ro guda uri vhathu vhane vha tendela u kundwa nga nyemulo dza ṋama, kana vhane vha ḓihudza vha sumbedza uri Yehova a si Muthu wa ndeme vhukuma vhutshiloni havho. Yobo o ita zwo fhambanaho na zwenezwo, nge a dzula a tshi fulufhedzea, ri guda uri na vhathu vha songo fhelelaho vha nga kona u sumbedza uri Yehova u ḓa u thoma vhutshiloni havho nga u konḓelela milingo nga u fulufhedzea—naho vha sa pfesesi zwiitisi zwa milingo ine vha sedzana nayo. (Yak. 5:11) Mafheleloni, tsumbo ya Yesu i ri funza uri ri fanela u ḓiimisela u shengela nahone ri songo ḓidzhia ri vha ndeme vhukuma na vhane vha vhilaelela bvumo ḽashu. (Vha-Heb. 12:2) Fhedzi naa ri nga shumisa hani ngudo dzenedzi vhutshiloni hashu?
14, 15. Nḓila ye Yesu a aravha ngayo kha mulingo, yo fhambana hani na ya Eva, nahone ri nga edzisa Yesu nga nḓila-ḓe? (Ni sedze na tshifanyiso tshi re kha siaṱari 18.)
14 Ni songo vhuya na tendela milingo i tshi ita uri ni hangwe Yehova. Eva o tenda u livhisa ṱhogomelo kha zwe a vha a tshi khou lingwa ngazwo. O sedza mutshelo “a wana wó naka, wó fanela u ḽiwa, u tshi takadza maṱo, ú muri wa u tamisa.” (Gen. 3:6) Zwe a zwi ita zwo fhambana lungafhani na zwe zwa itwa nga Yesu musi a tshi lingwa luraru! Tshifhinga tshoṱhe ho ngo tendela mulingo u tshi ita uri a hangwe mvelelo dzi si dzavhuḓi dza nḓila ye a vha a tshi ḓo aravha ngayo. O ḓitika nga Ipfi ḽa Mudzimu nahone a shumisa dzina ḽa Yehova.
15 Musi ro sedzana na milingo ya u ita zwithu zwine zwa nga ṱungufhadza Yehova, naa ri livhisa ṱhogomelo yashu kha mini? Arali ra livhisa ṱhogomelo kha mulingo wonoyo, nyemulo yashu i nga kha ḓi hulela. (Yak. 1:14, 15) Ri fanela u dzhia vhukando nga u ṱavhanya ha u sa ṱahulela nyemulo, naho vhukando vhune ra nga vhu dzhia vhu tshi nga vha vhuhulwane u fana na u tumula tshipiḓa tsha muvhili washu. (Mat. 5:29, 30) Ri fanela u edzisa Yesu we a livhisa ṱhogomelo kha mvelelo dza uri zwine a zwi ita zwi ḓo kwama hani vhushaka hawe na Yehova. Ri fanela u humbula zwine Ipfi ḽawe, Bivhili ḽa amba zwone. Arali ri tshi ita nga u rali, ndi hone ri tshi ḓo kona u sumbedza uri Yehova ndi ene Muthu wa ndeme vhukuma vhutshiloni hashu.
16-18. (a) Ndi mini zwine zwa nga ita uri ri tsikeledzee? (b) Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa uri ri kone u sedzana na vhuimo vhune ha tsikeledza?
16 Ni songo vhuya na tendela makhaulambilu a tshi ita uri ni sinyutshele Yehova. (Mir. 19:3) Samusi ri tshi khou swika vhufheloni ha ḽino shango ḽivhi, vhathu vhanzhi vha Yehova vha a kwamiwa nga khombo dzine dza bvelela na makhaulambilu. A ri lavheleli u tsireledzwa nga lwa vhuṱolo musalauno. Naho zwo ralo, musi ri tshi felwa nga vhathu vhane ra vha funa kana ri tshi sedzana na vhuleme vhutshiloni hashu, ri nga kulea nungo u fana na Yobo.
17 Yobo ho ngo pfesesa uri ndi ngani Yehova o tendela zwiṅwe zwithu zwi tshi itea vhutshiloni hawe, nahone nga zwiṅwe zwifhinga ri nga kha ḓi konḓelwa u pfesesa uri ndi ngani zwithu zwivhi zwi tshi itea. Khamusi ro no ḓi vhuya ra pfa nga vhahashu vha fulufhedzeaho vhe vha vhulahwa nga midzinginyo, u fana na vha ngei Haiti, kana vhe vha vhulahwa nga dziṅwe khombo dza mupo. Kana ri nga kha ḓi vha ri tshi ḓivha muṅwe muthu a fulufhedzeaho we a vhulahwa nga mavemu kana we a fa khomboni khulwane. Kana ri nga kha ḓi vha ro sedzana na vhuimo vhu tsikeledzaho, kana u shayea ha khaṱulokwayo. Vhuṱungu vhune ra khou vhu pfa vhu nga ita uri ri vhudzise uri: ‘Yehova, ndi ngani zwenezwi zwi tshi khou itea kha nṋe? Ndo tshinyani?’ (Hab. 1:2, 3) Ndi mini zwine zwa nga ri thusa u sedzana na vhuimo ho raloho?
18 Ri fanela u ṱhogomela u itela u sa humbula uri zwithu zwenezwo zwi itea nga ṅwambo wa uri Yehova ha ri takaleli. Yesu o bvisela khagala mbuno yeneyi musi a tshi ambela kha makhaulambilu e a itea misini yawe. (Vhalani Luka 13:1-5.) Vhuleme vhunzhi vhune ra sedzana naho vhu vhangwa nga ṅwambo wa uri roṱhe ri “sokou ṱangana nazwo’ nga tshifhinga tshazwo.” (Muh. 9:11) Hu sa londwi zwine zwa ita uri ri tsikeledzee, ri nga kona u sedzana na vhuimo arali ra livhisa ṱhogomelo yashu kha “Mudzimu wa u kwengweledza hoṱhe.” U ḓo ri ṋea maanḓa a ṱoḓeaho a uri ri bvele phanḓa nga u fulufhedzea.—2 Vha-Kor. 1:3-6.
19, 20. Ndi mini zwe zwa thusa Yesu u konḓelela vhuimo vhu nyadzisaho, nahone ndi mini zwine zwa nga ri thusa u ita zwi fanaho?
19 Ri songo vhuya ra tendela u ḓihudza kana u ofha u ḓitsitsela tshirunzi zwi tshi vha zwa ndeme kha riṋe. U ḓiṱukufhadza ha Yesu ho ita uri ‘a ḓi-bvule, a ambare tshivhili tsha mulanda.’ (Vha-Fil. 2:5-8) O kona u konḓelela vhuimo vhunzhi vhu nyadzisaho ngauri o vha a tshi ḓitika nga Yehova. (1 Pet. 2:23, 24) Nga u ita zwenezwo, Yesu o ita uri Yehova a ḓe u thoma vhutshiloni hawe, nahone zwenezwo zwo ita uri a fheleledze o ṋewa vhuimo ha nṱhesa. (Vha-Fil. 2:9) Yesu o vhudza vhafunziwa vhawe uri vha edzise u tshila nga nḓila i fanaho na yeneyo.—Mat. 23:11, 12; Luka 9:26.
20 Nga zwiṅwe zwifhinga, miṅwe milingo ya lutendo i nga ita uri ri ḓipfe ri na ṱhoni. Naho zwo ralo, ri fanela u vha na vhungoho vhu fanaho na ha muapostola Paulo we a ri: “Ndi one o mbonisaho haano maṱhupho, huno thi pfi ṱhoni ngao’, ngauri we nda mu tenda ndi a mu ḓivha, huno ndo fulufhela zwauri u a zwi kona u mbulungela mukanzwo wanga ha vhuya ha swika heḽo ḓuvha.”—2 Tim. 1:12.
21. Hu sa londwi mavhonele a ḽino shango a tseḓa, no ḓiimisela u ita mini?
21 Bivhili yo dzula yo amba uri misini yashu vhathu vha ḓo vha vha “funaho hu tshi naka zwavho fhedzi.” (2 Tim. 3:2) Ndi ngazwo ho ḓala vhathu vhane vha sa dzhie Yehova e wa ndeme vhukuma vhutshiloni havho. Ri songo vhuya ra tendela u vha na mavhonele o raloho a tseḓa! Nṱhani hazwo, hu sa londwi uri ro sedzana na milingo, ro welwa nga makhaulambilu, kana ro sedzana na zwiimo zwine zwa ita uri ri niwe nga ṱhoni, muṅwe na muṅwe washu kha ḓiimisele u sumbedza uri ngangoho Yehova ndi ene Muthu wa ndeme vhukuma vhutshiloni hawe!
[Ṱhaluso i re magumoni a siaṱari]
^ phar. 7 Vhaṅwe vhagudi vha Bivhili vha vhona u nga mubulo une wa ri “lukanda lu lamulelwa nga lukanda” khamusi wo vha u tshi amba uri Yobo o vha a tshi ḓo vha na tseḓa ya u tendela vhana vhawe na zwifuwo zwawe zwi tshi fa u itela uri ene a si fe. Vhaṅwe vha amba uri mubulo wonoyo u ombedzela uri muthu o vha a tshi nga tenda u xelelwa nga luṅwe lwa lukanda lwawe arali zwo vha zwi tshi nga amba uri a tshidze vhutshilo hawe. Sa tsumbo, muthu a nga tinya vili nga tshanḓa u itela u tsireledza ṱhoho, nga u ita zwenezwo u ḓo vha a tshi khou lamulela lukanda nga lukanda. Hu sa londwi zwine ḽiidioma ḽeneḽi ḽa amba zwone, zwi tou vha khagala uri hu humbulwa uri ḽo vha ḽi tshi ambela kha uri Yobo o vha o ḓiimisela u xelelwa nga zwoṱhe tenda a vhulunga vhutshilo hawe.
Ri Guda Mini Kha . . .
• nḓila ye Sathane a fhura ngayo Eva?
• nḓila ye Yobo a aravha ngayo musi o welwa nga khombo?
• zwe zwa vha zwi zwa ndeme vhukuma kha Yesu?
[Mbudziso dza Pfunzo]
[Tshifanyiso kha siaṱari 17]
Eva ho ngo dzhia vhushaka hawe na Yehova sa vhune ha ḓa u thoma vhutshiloni hawe
[Tshifanyiso kha siaṱari 18]
Yesu o landula milingo ya Sathane nahone a livhisa ṱhogomelo kha u ita zwine Mudzimu a zwi funa
[Zwifanyiso kha siaṱari 20]
Vhathu vha khou huwelela madenndeni nga murahu ha mudzinginyo ngei Haiti
Musi ro tsikeledzea ri nga livhisa ṱhogomelo kha “Mudzimu wa u kwengweledza hoṱhe”