Yehova—“Mudzimu Wa Mulalo”
Yehova—“Mudzimu Wa Mulalo”
“Mudzimu wa mulalo nga a vhe na inwi noṱhe.”—VHA-ROMA 15:33.
1, 2. Ndi vhuimo vhufhio vhu si havhuḓi vhune ha ṱaluswa kha Genesi ndima ya 32 na ya 33, nahone ho vha na mvelelo ifhio?
HO VHA hu tsini na Peniele, tsini na govhani ḽa Yaboko vhubvaḓuvha ha mulambo wa Yorodane. Esau o vha o pfa uri fhaṱa ḽawe Yakobo o vha a tshi khou vhuya hayani. Naho ho vha ho no fhela miṅwaha ya 20 u bva tshee Esau a rengisela murathu wawe vhutanzhe, Yakobo o vha a tshi kha ḓi ofha uri mukomana wawe a nga vha a tshee na luvhengelambiluni. Esau o ya a ṱanganedza murathu wawe e na vhaḓinḓa vha 400. Samusi o vha o lavhelela u sa ṱanganedzwa zwavhuḓi, Yakobo o mu rumela zwifuwo zwa 550 sa zwifhiwa. Musi vha tshi isa sambi ḽiṅwe na ḽiṅwe, vhaḓinḓa vha Yakobo vho vhudza Esau uri ndi tshifhiwa tshi bvaho ha murathu wawe.
2 Tshifhinga tsha uri vha ṱangane tsho mbo ḓi swika! Musi Yakobo a tshi vha na tshivhindi tsha u sendela tsini na Esau, o mbo ḓi gwadama—hu si luthihi, fhedzi o gwadama lwa sumbe. Yakobo o vha o no dzhia vhukando ha ndeme ha u ita uri mukomana wawe a songo tsha mu sinyutshela. Yakobo o rabela Yehova uri a mu tshidze uri Esau a si mu vhulahe. Naa Yehova o fhindula thabelo yeneyi? Ee. Bivhili i amba uri: “Esau a [mu] gidimela a tshi mu ṱanganedza, a mu fara nga zwanḓa, a mu kuvhatedza; vha lila vhoṱhe.”—Gen. 32:11-20; 33:1-4.
3. Ri guda mini kha mafhungo a Yakobo na Esau?
3 Mafhungo a Yakobo na Esau a sumbedza uri ri fanela u ita vhuḓidini vhuhulwane ha u lugisa u sa pfana hune ha nga vha hone vhukati hashu hune ha nga thithisa mulalo tshivhidzoni tsha Vhukriste. Yakobo o ita uri hu vhe na mulalo vhukati hawe na Esau, fhedzi ho vha hu si nga nṱhani ha uri Yakobo o vha o khakhela mukomana wawe nahone a tshi fanela u mu humbela pfarelo. Esau ndi ene we a nyadza vhutanzhe hawe nahone a vhu rengisela Yakobo u itela u wana tshidzimba. (Gen. 25:31-34; Vha-Heb. 12:16) Naho zwo ralo, nḓila ye Yakobo a ya ngayo kha Esau, i sumbedza uri ri fanela u ḓiimisela u ita vhuḓidini vhuhulwane u itela uri hu vhe na mulalo vhukati hashu na vhahashu vha Vhakriste. I dovha ya sumbedza uri Mudzimu u fhaṱutshedza vhuḓidini na thabelo dzashu dza u ita uri hu vhe na mulalo. Bivhili i na tsumbo nnzhi dzine dza nga ri eletshedza malugana na u vha vhadzia-mulalo.
Tsumbo Yavhuḓi Vhukuma Ine Ya Ṱuṱuwedza
4. Mudzimu o ita ndugiselelo ifhio u itela u tshidza vhathu kha tshivhi na lufu?
4 Yehova ndi ene tsumbo i swayeaho vhukuma ya u vha mudzia-mulalo—ndi “Mudzimu wa mulalo.” (Vha-Roma 15:33) Edzani u humbula zwe Yehova a zwi ita u itela uri zwi konadzee uri ri vhe na vhushaka ha mulalo nae. Samusi ri vhana vha Adamu na Eva vha re na tshivhi, ro tewa nga “mulifho wa zwivhi.” (Vha-Roma 6:23) Naho zwo ralo, nga nṱhani ha lufuno lwawe luhulwane, Yehova o dzudzanya uri ri tshidzwe nga u rumela Murwa wawe a funwaho u bva ngei ṱaḓulu uri a bebwe sa muthu o fhelelaho. Nahone Murwa o tenda nga u ḓifunela. O tenda u vhulahwa nga maswina a Mudzimu. (Yoh. 10:17, 18) Mudzimu wa ngoho o vusa Murwa wawe a funwaho, we nga murahu a ṋekedza Khotsi awe ndeme ya malofha awe o shululwaho, e a vha tshirengululi tsha u tshidza vhaitazwivhi vha rembuluwaho uri vha si fe tshoṱhe.—Vhalani Vha-Heberu 9:14, 24.
5, 6. Malofha a Yesu o shululwaho a vusulusa hani vhushaka vhukati ha Mudzimu na vhathu vha re na tshivhi?
5 Tshiṱhavhelo tshi rengululaho tsha Murwa wa Mudzimu tshi vusulusa hani vhushaka vhukati ha Mudzimu na vhathu vha re na tshivhi? Yesaya 53:5 i ri: “Ṱhamu ya u ri riṋe ri vhone mulalo i kha ene; ro fhodzwa nga ntho dzawe.” Nṱhani ha u dzhiiwa sa maswina a Mudzimu, vhathu vha thetshelesaho vha vho kona u vha na mulalo nae. ‘Ro vhofhololwa nga malofha a Yesu, ndi amba u hangwelwa vhutshinyi.’—Vha-Ef. 1:7.
6 Bivhili i ri: “U khunyelela ha zwoṱhe ho ḓi pfi hu ḓo fhaṱela khae” Kristo. Ndi nga nṱhani ha uri Kristo ndi ene muthu wa ndeme kha u ḓadziswa ha ndivho ya Mudzimu. Ndivho ya Yehova ndi ifhio? Ndi ya uri hu “ḓi-pfumedzanya na zwoṱhe nga ene, nga u bveledza mulalo nga malofha” o shululwaho a Yesu Kristo. “Zwoṱhe” zwine Mudzimu a vha na vhushaka ha mulalo nazwo ndi “zwa shangoni” na “zwa ṱaḓulu.” Ndi zwifhio zwenezwo?—Vhalani Vha-Kolosa 1:19, 20.
7. Ndi zwifhio zwithu “zwa shangoni” na “zwa ṱaḓulu” zwine zwa ḓiswa phanḓa ha Mudzimu u itela u vha na vhushaka ha tsini-tsini nae?
7 Ndugiselelo ya tshirengululi i ita uri zwi konadzee uri Vhakriste vho ḓodzwaho vha ‘itwe vho lugaho’ sa vharwa vha Mudzimu u itela u “pfumedzanywa na Mudzimu” uri vha vhe na mulalo nae. (Vhalani Vha-Roma 5:1.) Vha vhidzwa uri “zwa ṱaḓulu” nga nṱhani ha uri vha na fulufhelo ḽa u tshila ṱaḓulu u itela u “vhusa fhano shangoni” na u shuma sa vhotshifhe vha Mudzimu. (Ndzumb. 5:10) Kha ḽiṅwe sia, “zwa shangoni” zwi ambela kha vhathu vho rembuluwaho vhane vha ḓo fheleledza vho wana vhutshilo vhu sa fheli kha ḽifhasi.—Ps. 37:29.
8. Ni kwamea hani musi ni tshi elekanya nga ha zwe Yehova a zwi ita u itela uri vhathu vha re na tshivhi vha vhe na mulalo nae?
8 Musi a tshi livhuha zwi tshi bva mbiluni ndugiselelo ya Yehova, Paulo o ṅwalela Vhakriste vha Efeso uri: “Huno Mudzimu vhunga é mupfumi kha khathutshelo . . . Na nge ra vha ri tshi tou vha vhafu vhutshinyini, o ri fha roṱhe vhutshilo na Kristo,—ngauri iṱali nó tshidzwa nga tshilidzi.” (Vha-Ef. 2:4, 5) Hu sa londwi uri ri na fulufhelo ḽa u tshila ṱaḓulu kana kha ḽifhasi, ri koloda vhukuma Mudzimu nge a ri sumbedza khathutshelo na tshilidzi tshihulwanesa. Mbilu dzashu dzo ḓala ndivhuho musi ri tshi humbula zwe Yehova a zwi ita u itela uri vhathu vha vhe na mulalo nae. Musi ro sedzana na zwiimo zwine zwa nga ita uri hu si vhe na mulalo na vhuthihi tshivhidzoni, zwi ḓo vha zwavhuḓi u elekanya nga ha tsumbo ya Mudzimu ine ya fanela u ri ṱuṱuwedza uri ri vhe vhadzia-mulalo.
Zwine Ra Zwi Guda Kha Zwo Itwaho Nga Abrahamu Na Isaka
9, 10. Abrahamu o sumbedza hani u vha mudzia-mulalo kha nḓila ye a shumisana ngayo na Loto musi hu tshi vuwa khakhathi vhukati ha vhalisa vhavho?
9 Malugana na musimulalushaka Abrahamu, Bivhili i ri: “Abrahamu o tenda Mudzimu, a vhalelwa a pfi o lugaho ngazwo’, a vho pfi ṱhama ya Mudzimu ngazwo’.” (Yak. 2:23) Lutendo lwa Abrahamu lwo vhonala kha nḓila dzawe dzine dza sumbedza uri o vha a tshi funa mulalo. Sa tsumbo, musi sambi ḽa Abrahamu ḽi tshi engedzea, ho mbo ḓi vuwa khakhathi vhukati ha vhalisa vhawe na vha Loto murwa wa murathu wawe. (Gen. 12:5; 13:7) U itela u piringulula thaidzo yeneyo, zwo vha zwi tshi tou pfala uri Abrahamu na Loto vha fanela u fhandekana. Abrahamu o vha a tshi ḓo sedzana hani na vhuimo honoho? Nṱhani ha u shumisa vhuimo hawe sa a re ene muhulwane na uri ndi ene we a vha e ṱhama ya Mudzimu, Abrahamu o sumbedza uri o vha e mudzia-mulalo zwa vhukuma.
10 Abrahamu o vhudza Loto a ri: “Nga hu si vhe na nndwa kha riṋe vhavhili na kha vhalisa vhanga na vhau; huufha rí vhana vha muthu muthihi!” Onoyo musimulalushaka o bvela phanḓa a ri: “Naa shango a ḽo ngo aṱama naa phanḓa hau? Wá nanga ḽa thungo ya tshanḓa tsha u ḽa, nṋe ndi ḓo ya thungo ya tsha monde; wá nanga thungo ya tsha monde, nṋe ndi ḓo ya thungo ya tsha u ḽa.” Loto o nanga tshipiḓa tsho nonaho tsha shango, fhedzi Abrahamu ho ngo vha na luvhengelambiluni. (Gen. 13:8-11) Nga murahu, musi Loto a tshi thubiwa nga mmbi ye ya govhela muḓi, Abrahamu o mbo ḓi thusa ṅwana wa murathu wawe nga u ṱavhanya.—Gen. 14:14-16.
11. Abrahamu o tovhola hani mulalo kha vhahura vhawe vha Vhafilisita?
11 Edzani u humbula nga ha nḓila ye Abrahamu a tovhola ngayo mulalo kha vhahura vhawe vha Vhafilisita ngei shangoni ḽa Kanana. Vhafilisita vho “dzhiela” Abrahamu tshisima tshe tsha bwiwa nga vhalanda vhawe ngei Beresaba. Abrahamu we a tsireledza ṅwana wa murathu wawe nga u kunda mahosi maṋa e a vha o mu thuba, o vha a tshi ḓo aravha hani? Nṱhani ha u lwa na u dzhiulula tshisima, o sokou ḓifhumulela. Nga u ya ha tshifhinga, khosi ya Vhafilisita yo dalela Abrahamu u itela u vhofha nae mulanga wa mulalo. Musi khosi yo no ita uri Abrahamu a ane uri o vha a tshi ḓo vha na vhulenda kha vhaḓuhulu vhayo, ndi hone he Abrahamu a amba nga ha mafhungo a tshisima tshe a dzhielwa tshone. Khosi yo mangadzwa vhukuma nga mafhungo eneo, nahone ya vhuyedzedza tshisima kha Abrahamu. Abrahamu ene o bvela phanḓa a tshi dzula nga mulalo henefho shangoni ḽa Vhafilisita sa mutsinda.—Gen. 21:22-31, 34.
12, 13. (a) Isaka o edzisa hani tsumbo ya khotsi awe? (b) Yehova o fhaṱutshedza hani Isaka nga nṱhani ha u funa hawe mulalo?
12 Isaka murwa wa Abrahamu o tevhela tsumbo ya khotsi awe ya u funa mulalo. Zwenezwi zwi vhonala zwavhuḓi kha nḓila ye Isaka a shumisana ngayo na Vhafilisita. Nga nṱhani ha nḓala khulu ye ya vha hone shangoni, Isaka o pfulusela muṱa wawe devhula-vhukovhela vha tshi bva ngei Beer-lahai-roi muvhunduni wa Negebe, vha ya dzinguni ḽa Vhafilisita ngei Gerara. Henefho, Yehova o fhaṱutshedza Isaka nga mavhele manzhi na zwifuwo zwinzhi. Vhafilisita vho mbo ḓi thoma u vha na vivho. Nga nṱhani ha u sa ṱoḓa Isaka a tshi pfuma u fana na khotsi awe, Vhafilisita vho fukedza zwisima zwe zwa bwiwa nga vhalanda vha Abrahamu dzinguni ḽeneḽo. Mafheleloni khosi ya Vhafilisita yo vhudza Isaka uri a ‘pfuluwe’ shangoni ḽavho. Isaka munna wa mudzia-mulalo o mbo ḓi pfuluwa.—Gen. 24:62, vhambedzani NW; 26:1, 12-17.
13 Musi Isaka o no pfulutshela kule, vhalanda vhawe vho dovha vha bwa tshiṅwe tshisima. Vhalanda vha Vhafilisita vho amba uri maḓi eneo ndi avho. Isaka o ita zwi fanaho na zwe zwa itwa nga khotsi awe Abrahamu nge a sa lwele tshisima tshenetsho. Nṱhani hazwo, Isaka o vhudza vhalanda vhawe uri vha bwe tshiṅwe tshisima. Vhafilisita vho dovha vha ri na tshenetsho ndi tshavho. Nga nṱhani ha u ṱoḓa uri hu vhe na mulalo, Isaka o dovha a pfulutshela huṅwe fhethu. Na henefho, vhalanda vhawe vho dovha vha bwa tshiṅwe tshisima tshe Isaka a tshi ira dzina ḽa Rehobothe. Nga u ya ha tshifhinga, o pfulutshela dzinguni ḽo nonaho ḽa Beresaba, nahone henefho Yehova o mu fhaṱutshedza a mu vhudza uri: “U songo ofha, Nṋe ndi na iwe; ndi ḓo U fhaṱutshedza; ndi ḓo andisa vhana vhau ndi tshi itela Abrahamu mulanda wanga.”—Gen. 26:17-25.
14. Isaka o sumbedza hani u vha mudzia-mulalo musi khosi ya Vhafilisita i tshi ṱoḓa u vhofha nae mulanga wa mulalo?
14 Zwi tou pfala uri Isaka o vha e na ndugelo nahone a tshi nga kona u lwela zwisima zwoṱhe zwe zwa bwiwa nga vhalanda vhawe. O mbo ḓi dalelwa nga khosi ya Vhafilisita na vhalanda vhayo ngei Beresaba vha tshi ṱoḓa u vhofha nae mulanga wa mulalo, vha ri: “Zwino ro zwi vhona zwauri Yehova u na iwe.” Naho zwo ralo, nga nṱhani ha u ṱoḓa uri hu dzule hu na mulalo, Isaka o khetha u pfuluwa lunzhi-lunzhi nṱhani ha u lwa. Na henefha, Isaka o sumbedza uri o vha e mudzia-mulalo. Mafhungo enea a ri: A “ḓisela [vhaeni vhawe] zwiḽiwa, vha ḽa, vha nwa. Vha vuwa nga matsheloni vha anelana miano, vha onesana na Isaka, vha ṱuwa ḽó lala.”—Gen. 26:26-31.
Zwine Ra Zwi Guda Kha Murwa We Yakobo A Vha A Tshi Mu Funesa
15. Ndi ngani vhakomana vha Yosefa vho vha vha sa ambi nae nga nḓila ya mulalo?
15 Musi a tshi khou ḓi aluwa, Yakobo murwa wa Isaka o “vha munna wa u vuḓa.” (Gen. 25:27) Samusi ro zwi haseledza mathomoni, Yakobo o ita mulalo na mukomana wawe Esau. A zwi timatimisi uri Yakobo o vhuyelwa nga tsumbo ya khotsi awe Isaka we a vha e mudzia-mulalo. Ndi mini zwine ra zwi ḓivha nga vharwa vha Yakobo? Kha vharwa vhawe vha 12, Yosefa ndi ene we a vha a tshi funeswa nga Yakobo. Yosefa o vha e murwa ane a thetshelesa na ane a ṱhonifha, we a vha a tshi ṱhogomela nga maanḓa thundu ya khotsi awe. (Gen. 37:2, 14) Naho zwo ralo, vhakomana vha Yosefa vho vha na vivho khae vha sa koni u amba nae nga nḓila ya mulalo. Vho ita tshiṱuhu vha rengisa Yosefa vhupulini nahone vha fhura khotsi avho vha ri Yosefa o ḽiwa nga tshivhanda.—Gen. 37:4, 28, 31-33.
16, 17. Yosefa o sumbedza hani vhakomana vhawe uri o vha a tshi funa mulalo?
16 Yehova o sumbedza uri o vha e na Yosefa. Nga u ya ha tshifhinga, Yosefa o vha muḓinḓa muhulwane ngei Egipita—we a vha a tshi tevhela Farao fhedzi nga u vha na maanḓa. Musi hu tshi wa nḓala khulu ye ya ita uri vhakomana vha Yosefa vha ḓe Egipita, a vho ngo kona u mu ḓivha musi o ambara zwiambaro zwa vhuhosini zwa Egipita. (Gen. 42:5-7) Zwo vha zwi tshi leluwa vhukuma uri Yosefa a lifhedze vhakomana vhawe nga nṱhani ha tshiṱuhu tshe vha itela ene na khotsi awe! Naho zwo ralo, nṱhani ha u ṱoḓa u ḓilifhedzela, Yosefa o lingedza u ita mulalo navho. Musi zwi tshi vhonala uri vhakomana vhawe vho rembuluwa, o ḓidzumbulula kha vho a ri: “Zwino ni songo tsha ofha; ni songo tsha ḽa mbilu nga u’ na nthengisa zwiḽa nda ḓa fhano. Ndi Mudzimu we a nthuma, nda ni ranga phanḓa nda ḓa fhano; o zwi itela u tshidza vhathu.” A kona u kuvhatedza vhakomana vhawe vhoṱhe na u vha lilela.—Gen. 45:1, 5, 15.
17 Musi Yakobo khotsi avho o no fa, vhakomana vha Yosefa vho vha vha tshi humbula uri u ḓo ḓilifhedzela. Musi vha tshi mu vhudza nga ha nyofho dzavho, Yosefa o “lila” a vha fhindula a ri: “Ni songo tsha ofha-ha. Ndi nṋe ane nda ḓo ni fha zwiḽiwa, inwi na vhana vhaṋu.” Yosefa we a vha a tshi funa mulalo o “vha fhumudza a tshi ralo a tshi amba a u vha rula dzimbilu.”—Gen. 50:15-21.
“Zwo Ṅwalelwa U Ri Funza”
18, 19. (a) No vhuyelwa hani nga u haseledza tsumbo dza vhadzia-mulalo dze ra dzi haseledza kha ino thero? (b) Ndi mini zwine ra ḓo zwi haseledza theroni i tevhelaho?
18 Paulo o ṅwala uri: “Zwo ṅwalwaho kale zwo ṅwalelwa u ri funza, uri nga u konḓelela na nga u fhembeledzwa nga maṅwalo ri wane fulufhelo.” (Vha-Roma 15:4) Ro vhuyelwa hani nga u haseledza nga ha Yehova a re tsumbo i swayeaho na nga ha mafhungo a re Maṅwaloni a Abrahamu, Isaka, Yakobo, na Yosefa?
19 Naa u elekanya nga ha zwe Yehova a zwi ita u itela u vusulusa vhushaka vhukati hawe na vhathu vha re na tshivhi zwi a ri ṱuṱuwedza uri ri ṱoḓe uri hu vhe na mulalo vhukati hashu na vhaṅwe? Tsumbo dza Abrahamu, Isaka, Yakobo na Yosefa dzi sumbedza nḓila ine vhabebi vha nga vha ngayo ṱhuṱhuwedzo yavhuḓi kha vhana vhavho. Zwiṅwe hafhu, mafhungo enea a sumbedza nḓila ine Yehova a fhaṱutshedza ngayo vhuḓidini ha vhane vha lingedza u ita uri hu vhe na mulalo. Ndi ngazwo Paulo o amba uri Yehova ndi “Mudzimu wa mulalo”! (Vhalani Vha-Roma 15:33; 16:20.) Theroni i tevhelaho ri ḓo haseledza zwe zwa ita uri Paulo a ombedzele uri ndi ngani ri tshi fanela u tovhola mulalo na uri ri vhe vhadzia-mulalo.
No Guda Mini?
• Yakobo o ita uri hu vhe na mulalo vhukati hawe na Esau nga nḓila dzifhio?
• Ni kwamiwa hani nga zwe Yehova a zwi ita u itela uri vhathu vha vhe na mulalo nae?
• No guda mini kha tsumbo dza vhadzia-mulalo vha ngaho Abrahamu, Isaka, Yakobo na Yosefa?
[Mbudziso dza Pfunzo]
[Zwifanyiso kha siaṱari 23]
Yakobo o dzhia vhukando vhufhio ha ndeme u itela uri hu vhe na mulalo vhukati hawe na Esau?
