U Vhala Bivhili​—Zwo Nkhwaṱhisa Vhutshiloni Hanga Hoṱhe

Muanetsheli ndi Marceau Leroy

MUSI ndo dzumbama kamarani yanga ndo vhala maipfi ane a ri, “U rangani Mudzimu o sika ḽiṱaḓulu na ḽifhasi.” Ndi ngani ndo vha ndo dzumbama? Khotsi anga vha sa tendi uri Mudzimu u hone, vho vha vha sa ḓo takalela bugu ye nda vha ndo i fara, ine ya vha Bivhili.

Ndo vha ndi sa athu vhuya nda vhala Bivhili vhutshiloni hanga, nahone eneo maipfi a u thoma a re kha bugu ya Genesi o nkwama vhukuma. Ndo humbula uri, ‘Ṱhalutshedzo ye ya vha i tshi dzulela u mmangadza ya nḓila ine milayo ya mupo ya tendelana ngayo khei!’ Ndi tshee ndo mangala nga u ralo, ndo vhala u bva nga awara ya vhumalo nga madekwana u swika nga ya vhuṋa nga maḓautsha. Nḓowelo yanga ya vhutshilo hoṱhe ya u vhala Ipfi ḽa Mudzimu yo mbo ḓi thoma henefho. Ntendeleni ndi ni ṱalutshedze nḓila ye u vhala Bivhili zwa nkhwaṱhisa ngayo vhutshiloni hanga hoṱhe.

“Ni Ḓo Fanela U I Vhala Ḓuvha Ḽiṅwe Na Ḽiṅwe”

Ndo bebwa nga 1926, ngei Vermelles, muḓanani u re na maini wa malasha kha ḽa Fura devhula. Nga nndwa ya shango ya vhuvhili, malasha o vha e tshithu tsha ndeme vhukuma. Nga nṱhani ha uri ndo vha ndi tshi shuma mainini, a tho ngo kombetshedzwa u ya nndwani. Naho zwo ralo, u itela uri ndi kone u tshila vhutshilo ha khwine, ndo thoma u guda nga zwa dziradio na muḓagasi, nahone zwenezwo zwo mpfunza uri milayo ya mupo i a shumisana. Musi ndi na miṅwaha ya 21, muṅwe we nda vha ndi tshi dzhena nae tshikolo o nṋea Bivhili yanga ya u thoma, nahone a ri, “Ndi bugu ya ndeme vhukuma.” Musi ndi tshi sala ndi tshi fhedza u i vhala, ndo vha ndi tshi vho tenda uri Bivhili ndi Ipfi ḽa Mudzimu ḽe a ḽi dzumbululela vhathu.

Ndi tshi humbula uri vhahura vhanga na vhone vha nga takalela u vhala Bivhili, ndo mbo ḓi humbela Bivhili dza malo. Zwe zwa mmangadza ndi uri vho nkholedza nahone vha nkhanedza. Mashaka ane a tenda kha zwithu zwi siho o ntsevha a ri: “Na vhuya na thoma u vhala heyi bugu, ni ḓo fanela u i vhala ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe!” Vho vha vha tshi khou amba ngoho, nahone a thi athu vhuya nda ḓisola nge nda i vhala. U vhala Bivhili zwo vha nḓowelo yanga ya vhutshilo hoṱhe.

Musi vhaṅwe vhahura vha tshi vhona uri ndi muthu ane a takalela u vhala Bivhili, vho nṋea khandiso dza Ṱhanzi dza Yehova dze vha vha vhe nadzo. Zwibugwana zwine zwa fana na One World, One Government * (tsho sumbedzwaho nga Lufura) zwo ṱalusa uri ndi ngani Bivhili i tshi amba uri Muvhuso wa Mudzimu ndi ḽone fulufhelo ḽi ḽoṱhe ḽa vhathu. (Mat. 6:10) Ndo vha ndo ḓiimisela vhukuma u vhudza vhaṅwe nga ha ḽeneḽi fulufhelo.

Muṅwe wa vhathu vhe nda vha ṋea Bivhili ndi Noël, khonani yanga u bva vhuṱukuni. Samusi o vha e Mukatolika, o ita ndugiselelo dza uri ri ṱangane na muṅwe munna we a vha a tshi khou gudela u  vha mufunzi. Ndo vha ndo tshuwa, fhedzi samusi ndo vha ndo vhala Psalme ya 115:4-8 na Mateo 23:9, 10 ndo vha ndi tshi zwi ḓivha uri Mudzimu ha zwi takaleli musi ri tshi shumisa zwifanyiso kha vhurabeli na musi ri tshi vhidza vhafunzi nga madzina ane a vha khethulula. Zwenezwi zwo nṋea tshivhindi tsha u imelela lutendo lwanga luswa. Nga nṱhani ha zwenezwo, Noël o ṱanganedza mafhungo-ngoho, nahone u kha ḓi vha Ṱhanzi i fulufhedzeaho.

Muṅwe wa vhathu vhe nda vha dalela ndi khaladzi anga. Munna wawe o vha e na bugu dza vhungome nahone o vha a tshi shengedzwa nga madimoni. Naho u thomani ndo vha ndi sa ḓivhi uri ndi ri mini, ndimana dza Bivhili dzi fanaho na Vha-Heberu 1:14 dzo nkhwaṱhisedza uri vharuṅwa vha Yehova vho vha vha tshi khou ntikedza. Musi mulamu wanga a tshi thoma u shumisa maitele a Bivhili na u laṱa zwithu zwoṱhe zwine zwa tshimbidzana na vhungome, o kona u ḓivhofholola kha madimoni. Ene na khaladzi anga vho mbo ḓi vha Ṱhanzi dzi fhiseaho.

Nga 1947, ndo dalelwa nga Arthur Emiot, Ṱhanzi ya ngei Amerika. Nga dakalo, ndo mu vhudzisa he Ṱhanzi dza vha dzi tshi ṱanganela hone. O mmbudza uri ho vha hu na tshigwada ngei Liévin, hu ṱoḓaho u vha khilomithara dza fumi. Nga tshenetsho tshifhinga zwo vha zwi tshi konḓa u renga na baisigira zwayo, ngauralo ndo ya miṱanganoni nga milenzhe lwa miṅwedzi yo vhalaho. Mushumo wa u huwelela wa Ṱhanzi dza Yehova ngei Fura wo vha u na miṅwaha ya malo wo thivhelwa. Ho vha hu na Ṱhanzi dza 2 380 kha ḽeneḽo shango ḽoṱhe—vhunzhi havho vhe ṱhunḓu dzi bvaho ngei Poland. Fhedzi nga ḽa 1 September, 1947, mushumo washu ngei Fura wo dovha wa tendelwa nga lwa mulayo. Ho vusuluswa ofisi ya davhi ngei Villa Guibert kha ḽa Paris. Nga nṱhani ha uri ho vha hu si na na muvulanḓila na muthihi kha ḽa Fura, khandiso ya Informant ya December 1947, (zwino ndi Vhuḓinḓa Hashu ha Muvhuso) yo ita khumbelo ya vhavulanḓila vha tshifhinga tshoṱhe, vhe vha vha vha tshi ḓo huwelela awara dza 150 nga ṅwedzi. (Nga 1949, dzenedzo awara dzo fhungudzwa dza vha 100.) U tendelana na maipfi a Yesu a re kha Yohane 17:17 ane a ri, “Mafhungo a [Mudzimu] ndi a ngoho,” ndo lovhedzwa nga 1948, nahone nga December 1949 ndo mbo ḓi vha muvulanḓila.

Musi Ndi Tshi Bva Dzhele Ndo Vhuyelela Dunkerque

Musi ndi tshi rumelwa ḓoroboni ya Agen, kha ḽa Fura tshipembe u itela u huwelela mafhungo maḓifha, a tho ngo dzula tshifhinga tshilapfu. Nga nṱhani ha uri ndo vha ndi si tsha shuma mainini, ndo vha ndi tshi nga iswa vhuswoleni. Ndo hana u ya vhuswoleni, nga nṱhani ha zwenezwo ndo mbo ḓi iswa dzhele. Naho ndo vha ndi songo tendelwa u vha na Bivhili, ndo kona u wana masiaṱari a si gathi a bugu ya Dzipsalme. Zwo nkhuthadza u a vhala. Musi ndi tshi vhofhololwa, ndo vha ndi tshi fanela u dzhia phetho ya uri: Naa ndi fanela u litsha tshumelo ya tshifhinga tsho ḓalaho u itela uri ndi kone u vha na muḓi na u tshila zwavhuḓi? Zwe nda zwi vhala Bivhilini ndi zwone zwe zwa dovha zwa nthusa na kha eneo mafhungo. Ndo elekanya nga zwe zwa ambiwa nga Paulo kha Vha-Filipi 4:11-13 musi a tshi ri: “Zwoṱhe ndi zwi kona nga a nkonisaho.” Ndo phetha nga uri ndi fanela u bvela phanḓa ndi tshi vula nḓila. Nga 1950, ndo mbo ḓi rumelwa uri ndi ye u vula nḓila ngei Dunkerque, ḓoroboni ye nda vhuya nda huwelela khayo.

Musi ndi tshi swika henefho ndo vha ndi si na na tshithu na tshithihi. Yeneyo ḓorobo yo vha yo tshinyadzwa vhukuma nga Nndwa ya Shango ya Vhuvhili, nahone zwo vha zwi tshi konḓa u wana vhudzulo. Ndo mbo ḓi dalela muṅwe muṱa we nda vha ndi tshi guda nawo, nahone mufumakadzi wa henefho o vha o takala vhukuma nahone o ri: “Tshukhwi Vho-Leroy, vho bviswa dzhele! Mukalaha wanga vho ri arali ho vha hu na vhanna vhanzhi vha fanaho na vhone, ho vha hu tshi ḓo vha hu songo vha na nndwa.” Wonoyo muṱa wo vha u na nnḓu dza vhaeni, nga zwenezwo vho mbo ḓi ri ndi dzule henefho u swika hu tshi vha na vhaendelamashango vhanzhi. Nga ḽeneḽo ḓuvha, Evans mukomana wa Arthur Emiot o nṋea mushumo. * O vha e ḓologi vhuimazwikepe nahone o vha a tshi khou ṱoḓa muthu ane a ḓo linda tshikepe vhusiku. O nḓivhadza kha muṅwe wa vhahulwane vha tshikepe. Musi ndi tshi bva dzhele ndo vha ndo onda sa luhatsi. Musi Evans a tshi ṱalutshedza uri ndi ngani ndo onda, muhulwane wa tshikepe o ri ndi dzhie zwiḽiwa furidzhini. Nga ḽeneḽo ḓuvha, ndo wana vhudzulo, mushumo, na zwiḽiwa! U fulufhela  zwo ambiwaho nga Yesu kha Mateo 6:25-33 zwo nkhwaṱhisa vhukuma.

Musi hu tshi swika vhaendelamashango vhanzhi, nṋe na Simon Apolinarski we nda vha ndi tshi vula nḓila nae, ro vha ri tshi fanela u wana vhuṅwe vhudzulo, fhedzi ro vha ro ḓiimisela u dzula tsimuni yashu. Ro wana vhudzulo tshiṱaleni, he ra vha ri tshi eḓela kha furu. Ro vha ri tshi ṱwa tshumeloni. Ro ṱanziela kha muṋe wa tshiṱale, nahone o mbo ḓi vha muṅwe wa vhathu vhanzhi vhe vha ṱanganedza mafhungo-ngoho. Hu sa athu fhela tshifhinga ho mbo ḓi vha na thero kha gurannda ya henefho ye ya vha i tshi khou sevha vhadzulapo vha Dunkerque nga ha “mushumo wo thomiwaho nga Ṱhanzi dza Yehova kha ḽeneḽo vunḓu.” Naho zwo ralo, Dziṱhanzi ho vha hu nṋe, Simon na vhahuweleli vha si gathi fhedzi henefho fhethu! Musi zwi tshi khou konḓa, ro vha ri tshi khuthadzwa nga u elekanya nga ha fulufhelo ḽashu ḽa Vhukriste na u humbula nga ha nḓila ye Yehova a ri ṱhogomela ngayo. Ho vha hu na vhahuweleli vha tshifhinga tshoṱhe vha ṱoḓaho u vha 30 ngei Dunkerque musi ndi tshi pfuluswa nga 1952.

U Khwaṱhiselwa Vhuḓifhinduleli Vhuswa

Nga murahu ha tshifhinganyana ndi ḓoroboni ya Amiens, ndo mbo ḓi vhewa sa muvulanḓila o khetheaho ngei Boulogne-Billancourt ḓoroboni ya Paris. Ndo vha ndi na pfunzo nnzhi dza Bivhili, nahone nga murahu vhaṅwe vhavho vho dzhenela tshumelo ya tshifhinga tsho ḓalaho na ya vhurumiwa. Muṅwe muṱhannga ane a pfi Guy Mabilat, o ṱanganedza mafhungo-ngoho, a vha mulavhelesi wa ḽiisela nahone nga murahu a vha mulavhelesi wa tshiṱiriki. Nga murahu ha zwenezwo, o lavhelesa mushumo wa u fhaṱa fhethu ha u gandisa hune zwino ha vha Bethele ya Louviers, kulenyana na Paris. U dzula ri tshi haseledza nga Bivhili musi ri vhuḓinḓani zwo ita uri Ipfi ḽa Mudzimu ḽi nwelele muhumbuloni wanga, zwa nnyita uri ndi takale nahone ndi khwinise vhukoni hanga ha u funza.

Nga 1953, ndi songo vhuya nda zwi lavhelela, ndo mbo ḓi vhewa sa mulavhelesi wa ḽiisela ngei Alsace-Lorraine, dzingu ḽe ḽa dzhielwa maanḓa luvhili nga Dzheremane vhukati ha 1871 na 1945. Nga zwenezwo, ndo vha ndi tshi fanela u guda Ludzheremane. Musi ndi tshi thoma mushumo wa ḽiisela dzinguni ḽeneḽo, ho vha hu si na goloi nnzhi, thelevishini, kana mitshini ya u thaipha, nahone ho vha hu si na radio kana khomphyutha. Fhedzi ndo vha ndi si na vhuludu kana u pfa u nga ndo vhetshelwa milayo minzhi-minzhi. Ngoho ndi uri ndo vha ndi tshi khou ḓiphina. U tevhela nyeletshedzo ya Bivhili ya u vha na ‘iṱo ḽo tshaho’ zwo vha zwi tshi amba uri ho vha hu si na zwithithisi zwinzhi zwa u shumela Yehova u fana na zwino.—Mat. 6:19-22.

Guvhangano ḽa 1955 ḽi re na tshiṱoho tshine tsha ri “Muvhuso U Kundaho” ḽe ḽa farelwa ngei Paris ḽo vha ḽi tshiitea tshi swayeaho kha nṋe. Ndi he nda ṱangana hone na mufumakadzi wanga Irène Kolanski, we a thoma tshumelo ya tshifhinga tshoṱhe ṅwaha muthihi nga phanḓa hanga. Ho vha hu kale vhabebi vhawe vha Vhapolish vhe Ṱhanzi dzi fhiseaho. Musi vhe ngei Fura vho dalelwa nga Adolf Weber. O vha a tshi shuma ngadeni ya Wahashu  Russell nahone o vha o ḓa Yuropa u itela u huwelela mafhungo maḓifha. Nṋe na Irène ro vhingana nga 1956, nahone o mbo ḓi ṱanganela na nṋe kha mushumo wa ḽiisela. O ntikedza vhukuma yeneyo miṅwaha yoṱhe!

Nga murahu ha miṅwaha mivhili, ndo vhewa sa mulavhelesi wa tshiṱiriki—nahone zwo mmangadza vhukuma. Naho zwo ralo, nga nṱhani ha uri ho vha hu na ṱhahelelo ya vhahashu vha tshinnani vha faneleaho, ndo bvela phanḓa ndi tshi dalela zwiṅwe zwivhidzo sa mulavhelesi wa ḽiisela. Nga tshenetsho tshifhinga ndo vha ndo farakanea vhukuma! Hu sa londwi uri ndo vha ndi tshi fanela u fhedza awara dza 100 nga ṅwedzi ndi tshi khou huwelela, ndo vha ndi tshi fanela u ṋekedza nyambo vhege iṅwe na iṅwe, u dalela pfunzo dza bugu dza tshivhidzo tharu, u ṱolisisa dzirekhodo, na u lugiselela mivhigo. Ndo vha ndi tshi nga wana ngafhi tshifhinga tsha u vhala Ipfi ḽa Mudzimu? Ndo vhona uri ndi khwine ndi tshi kherula masiaṱari a Bivhili ya kale u itela uri ndi dzule ndi nao. Tshifhinga tshoṱhe musi hu na muthu we nda mu lindela, ndo vha ndi tshi bvisa eneo masiaṱari nahone nda a vhala. Tshenetsho tshifhinga tshiṱuku tshe nda vha ndi tshi tshi fhedza ndi tshi khou vhala Bivhili tsho ita uri ndi ḓiimisele u bvela phanḓa na tshumelo yanga.

Nga 1967, nṋe na Irène ro rambiwa uri ri vhe miraḓo ya muṱa wa Bethele ya ngei Boulogne-Billancourt. Ndo thoma u shuma kha Muhasho wa Tshumelo, nahone ndi kha ḓi vha na ndugelo ya u shuma henefho na nga murahu ha miṅwaha ya 40. Zwine nda zwi takalela vhukuma kha wonoyu mushumo ndi u fhindula marifhi a mbudziso dza Bivhili. Ndi a takalela vhukuma u ita ṱhoḓisiso Ipfini ḽa Mudzimu “ndi tshi khou lwela mafhungo-maḓifha”! (Vha-Fil. 1:7) Ndi dovha nda takalela u fara khaseledzo dza Bivhili dza nga matsheloni dza ndimana ya ḓuvha ri sa athu ḽa. Nga 1976, ndo vhewa uri ndi vhe muraḓo wa Komiti ya Davhi ngei Fura.

Nḓila Ya Khwine Ya Vhutshilo

Naho nga zwiṅwe zwifhinga ndo ṱangana na milingo, khaedu khulwane ine nda vha nayo zwino nga nṱhani ha vhulala na mutakalo u si wavhuḓi, ndi u sa kona u ita zwe nṋe na Irène ra vha ri tshi zwi ita kale. Naho zwo ralo, u vhala na u guda Ipfi ḽa Mudzimu roṱhe zwi ita uri ri dzule ri na lutendo. Ri takalela u ṋamela bisi ine ya ri isa tsimuni ya tshivhidzo tshashu u itela u vhudza vhaṅwe nga ha ḽeneḽi fulufhelo. Tshenzhelo ine ra vha nayo tshumeloni ya tshifhinga tshoṱhe ya miṅwaha i fhiraho 120 musi yo ṱangana, i ri ṱuṱuwedza uri ri themendele nga mbilu yoṱhe ḽeneḽi buḓo ḽa vhutshilo kha vhathu vhoṱhe vhane vha ṱoḓa u tevhela yeneyi nḓila ya vhutshilo i takadzaho na i vhuyedzaho. Musi Khosi Davida a tshi ṅwala maipfi a re kha Psalme ya 37:25, o vha o no “kalaha,” fhedzi u fana nae, na nṋe “a thi athu u vhona muvhuya ó laṱiwa.”

Yehova o nkhwaṱhisa nga Ipfi ḽawe vhutshiloni hanga hoṱhe. Mashaka anga o amba miṅwahani ya 60 yo fhiraho uri u vhala Bivhili zwo vha zwi tshi ḓo vha nḓowelo yanga ya vhutshilo hoṱhe. Vho vha vha tshi khou amba ngoho. Zwo vha nḓowelo ya ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe ine nda si vhuye nda ḓisola ngayo!

[Ṱhaluso dzi re magumoni a siaṱari]

[Tshifanyiso kha siaṱari 5]

Nṋe na Simon

[Tshifanyiso kha siaṱari 5]

Musi ndi mulavhelesi wa tshiṱiriki

[Tshifanyiso kha siaṱari 5]

Bivhili ine ya fana na yanga ya u thoma

[Tshifanyiso kha siaṱari 6]

Nga ḓuvha ḽashu ḽa mbingano

[Tshifanyiso kha siaṱari 6]

Nṋe na Irène ri takalela u vhala na u guda Ipfi ḽa Mudzimu