Nganeavhutshilo

“Zwi Ḓifhaho Zwi Tshanḓani Tshau Lini Na Lini”

Muanetsheli ndi Lois Didur

Ndi lungana vhutshiloni haṋu he na amba maipfi ane a ri: ‘Ndi tama arali ndo vha ndi songo dzhia yeneyo phetho’? Samusi ndo no fhedza miṅwaha ya 50 tshumeloni ya tshifhinga tsho ḓalaho, a thi vhuyi nda humbula zwithu zwivhi naho zwi zwifhio zwe zwa vhangwa nga u shumela Yehova. Litshani ndi ni anetshele uri ndi ngani.

NDO bebwa nga 1939 nahone nda alutshela mabulasini a ngei Saskatchewan, kha ḽa Canada na vhakomana vhanga vhararu, murathu muthihi na khaladzi. Vhutshilo henefho bulasini ho vha vhu tshi takadza. Ḽiṅwe ḓuvha Ṱhanzi dza Yehova dzo ḓa ha hashu dza haseledza na khotsi anga, nahone nda dzi vhudzisa arali Mudzimu e na dzina. Vho ri sumbedza dzina Yehova kha Psalme ya 83:18. Zwenezwo zwo ita uri ndi ṱoḓe u ḓivha zwo engedzeaho nga ha Mudzimu na Ipfi ḽawe.

Miṅwahani yeneyo, vhana vha mabulasini vho vha vha tshi dzhena tshikolo tshi re na kilasi nthihi u swika kha murole wa vhumalo. Vho vha vha tshi namela bere kana vha tshimbila khilomithara nnzhi musi vha tshi ya tshikoloni. Vhadededzi vho vha vha tshi ṱhogomelwa nga miṱa ya henefho tshiṱirikini. Nga muṅwe ṅwaha ho vha hu tshifhinga tsha uri vhabebi vhanga vha ṱhogomele mudededzi muswa ane a pfi John Didur.

Onoyu muṱhannga na ene o vha e na dzangalelo kha Ipfi ḽa Mudzimu, fhedzi ndo vha ndi sa zwi ḓivhi. Ḽiṅwe ḓuvha musi ndi tshi khou khoḓa vhukomunisi na vhusoshaḽa, zwithu zwe zwa vha zwi tshi tikedzwa nga khotsi anga, John o fhindula a ri: “A hu na muthu ane a vha na ndugelo ya u vhusa vhaṅwe vhathu. Ndi Mudzimu fhedzi a re na yeneyo ndugelo.” Zwenezwo zwo ita uri ri vhe na khaseledzo nnzhi dzi takadzaho.

Samusi John o bebwa nga 1931, o pfa nga ha zwifhinga zwi konḓaho zwa nndwa. Musi hu tshi thoma Nndwa ya ngei Korea nga 1950, o vhudzisa vhafunzi vhanzhi uri ndi ngani vha tshi ṱanganela nndwani. Vhoṱhe vho amba uri a zwo ngo khakhea uri Vhakriste vha ye nndwani. Nga murahu, o vhudzisa Ṱhanzi dza Yehova yeneyo mbudziso. Vho mu ṱalutshedza vhuimo havho ha Maṅwalo he na Vhakriste vha u thoma vha  vhu dzhia. John o lovhedzwa nga 1955. Nga ṅwaha u tevhelaho, na nṋe ndo mbo ḓi lovhedzwa. Vhuvhili hashu ro vha ri tshi zwi ḓivha uri ri ṱoḓa u shumela Yehova nga nungo dzashu dzoṱhe. (Ps. 37:3, 4) Nga July 1957, nṋe na John ro mbo ḓi vhingana.

Kanzhi buthano ḽo vha ḽi tshi vha nga ḓuvha ḽe ra vhingana ngaḽo. Ro vha ri tshi takalela u konana na vhathu vhanzhi vhane vha ṱhonifha mbingano. Nga 1958, ro ya buthanoni ḽashu ḽa u thoma ḽa tshaka dzoṱhe. Ro fara lwendo nga goloi ri vhaṱanu u bva Saskatchewan u ya Ḓoroboni ya New York. Ro vha ri tshi enda nga masiari nahone nga madekwana ri tshi eḓela denndeni vhege yoṱhe. Ro takala vhukuma musi wahashu we ra ṱangana nae ngei Bethlehem, kha ḽa Pennsylvania a tshi ri ramba uri ri eḓele muḓini wawe honoho vhusiku! Vhulenda hawe ho ita uri ri kone u swika Ḓoroboni ya New York ro kuna nahone ro dzudzanyea. Ḽeneḽo buthano ḽihulwane ḽo ombedzela uri u shumela Yehova zwi a takadza vhukuma! Samusi mupsalme o ṅwala, “zwi ḓifhaho zwi tshanḓani tshau lini na lini.”—Ps. 16:11.

U VULA NḒILA

Musi ho no fhela ṅwaha nga 1959, ro vha ri tshi vula nḓila ri tshi dzula kha kharavani ṱhukhu muvhunduni wa Saskatchewan. Wo vha u tshi kona u vhona kule hune maṱo a guma hone, nahone tshipiḓa tshihulwane tsha henefho fhethu tsho vha tshi tsimu yashu.

Ḽiṅwe ḓuvha, ro wana vhurifhi vhu takadzaho vhu bvaho ofisini ya davhi. Ndo gidimela he John a vha a tshi khou shuma hone nga ṱereṱere. Honoho vhurifhi ho vha vhu tshi khou ri ramba uri ri vhe vhavulanḓila vho khetheaho ngei Red Lake, kha ḽa Ontario. Samusi ro vha ri sa ḓivhi uri henefho fhethu ndi ngafhi, nga u ṱavhanya ra dzhia mapa ra thoma u ṱoḓa henefho fhethu.

Henefho fhethu ho vha ho fhambana vhukuma na he ra vha ro hu ḓowela! Zwino ro vha ri tshi vho dzula maḓakani na ḓoroboni ṱhukhu dzi re tsini na mugodi wa musuku. Musi ri tshi khou ṱoḓa vhudzulo nga ḓuvha ḽa u thoma, kuṅwe kusidzana kwo ri pfa musi ri tshi amba na muhura wakwo. Kwo mbo ḓi gidimela kha mme akwo, vhe vha ri swielela. Mmbete washu wo vha u kamarani i re nga fhasi yo fhaṱwaho nga mavu. Nga ḓuvha ḽi tevhelaho, ro mbo ḓi wana nnḓu ya mabulannga i re na kamara mbili, i si na phaiphi dza maḓi na thundu, i tshi tou vha na mbaula fhedzi. Ro renga zwithu zwi si gathi vhengeleni ḽa zwithu zwo no shumiswaho nahone hu si kale ra pfa ro fushea.

Tshivhidzo tshi tevhelaho u bva henefho tsho vha tshi vhukule ha khilomithara dza 209. Vhunzhi ha vhashumi vha mugodini wa musuku vho vha vha tshi bva Yuropa, nahone vho ri humbela uri ri vha ḓele na Bivhili nga luambo lwavho. Nga u ṱavhanya, ro vha ro no vha na pfunzo dzavhuḓi dza Bivhili dza 30. Hu sa athu fhela miṅwedzi ya rathi, ho vha ho no vha na tshivhidzo tshiṱuku.

Munna wa muṅwe mufumakadzi we ra vha ri tshi guda nae o rwela mufunzi luṱingo u itela uri a ṱalutshedze mufumakadzi wawe uri zwe a vha a tshi khou zwi guda kha riṋe ndi mazwifhi. Onoyo mufunzi o amba uri tshiṅwe tsha zwithu zwine ra fanela u zwi funza ndi Vhuraruthihi. Onoyo mufumakadzi o ḓa na Bivhili yavho ya Katolika nahone a humbela mufunzi uri a tikedze zwine a khou zwi amba. O laṱela Bivhili kha ṱafula nahone a ri a hu na tshine a fanela u tshi tikedza. Musi a tshi ṱuwa, o amba nga Luukrainia uri vha fanela u ri pandela nahone vha si tsha ri tendela ri tshi vhuya. O vha a sa zwi ḓivhi uri John u pfa Luukrainia!

Nga murahunyana ha zwenezwo, ro mbo ḓi ṱuwa Red Lake nga nṱhani ha uri John o vha a tshi fanela u gudiselwa mushumo wa ḽiisela. Naho zwo ralo, nga murahu ha ṅwaha musi John a tshi khou ṋekedza nyambo ya ndovhedzo buthanoni ḽa tshiṱiriki, onoyo munna o vha e muṅwe wa vhane vha khou ya ndovhedzoni! Zwe zwa itea musi hu na onoyo mufunzi zwo ita uri a thome u ṱolisisa Bivhili.

 U FARAKANEA MUSHUMONI WA U DALELA ZWIVHIDZO

Musi ri mushumoni wa ḽiisela, ro vha ri tshi takalela u dzula na miṱa yo fhamba-fhambanaho. Ro vha na vhushaka ha tsini-tsini na vhe vha ri ṱanganedza mahayani avho na vhutshiloni havho. Vhuṅwe vhuriha ro vhuya ra swikela kamarani ya nṱha i rotholaho. Nga matsheloni-tsheloni ro vha ri tshi pfa wahashu wa tshisadzini wa mulala a tshi dzhena kamarani yashu nga u tou ṋangavhedza u itela u vhasa mulilo kha kuṱofu. Nga u ṱavhanya o vha a tshi vhuya na sambelo ḽa maḓi a u ṱamba a dudelaho. Ndo guda zwinzhi kha vhuthu na vhulenda hawe.

Mushumo wa u dalela zwivhidzo wo nthusa uri ndi vhe na vhushaka ha tsini na Yehova. Ḽiṅwe ḽiisela ḽa ngei Alberta ḽo vha ḽi tshi katela na ḓorobo i re na mugodi ngei Far North, he ha vha hu tshi dzula muṅwe wahashu wa tshisadzini. Ndangulo ya Yehova yo vha i tshi dzhia hani onoyo wahashu wa tshisadzini a re kule-kule? Tshifhinga tshoṱhe nga murahu ha miṅwedzi ya rathi ro vha ri tshi ya henefho u itela u fhedza vhege nae tshumeloni na u fara nae miṱangano, u fana na tshivhidzo tsha ḓoroboni khulwane. Zwo vha zwi tshi ri humbudza uri Yehova u vhavhalela muthu muṅwe na muṅwe ane a nga nngu.

Ro vha ri tshi ṅwalelana marifhi na vhahashu vhanzhi vhe vha ri ṱanganedza mahayani avho. Zwenezwo zwi nkhumbudza tshiṅwe tsha zwifhiwa zwa u thoma zwe John a nṋea zwone—bogisi ḽa mivhala-vhala ḽo ḓalaho mabammbiri a u ṅwalela. Ro vha ri tshi takalela vhukuma u shumisa eneo mabammbiri u itela u ṅwalelana marifhi na khonani dzashu. Ḽeneḽo bogisi ḽa marifhi ḽi kha ḓi vha ḽa ndeme vhukuma kha nṋe.

Musi ri kha ḽiisela ḽa ngei Toronto, wahashu wa Bethele ya Canada o ri rwela luṱingo a ri vhudzisa arali ri tshi nga takalela u ḓa Bethele. O vha a tshi ṱoḓa phindulo lini? O ri: “Arali zwi tshi konadzea, matshelo!” Ro mbo ḓi ṱanganedza yeneyo khumbelo.

TSHUMELO YA BETHELE

Tshifhinga tshiṅwe na tshiṅwe musi ri tshi ṋewa muṅwe mushumo ro kona u vhona zwithu zwavhuḓi zwi bvaho tshanḓani tsha Yehova. Zwenezwo ro zwi ṱhogomela na musi ri tshi ya Bethele nga 1977. U konana na vhaṅwe vhahashu vho ḓodzwaho zwo ita uri ri kone u vhona vhumuthu havho ho fhamba-fhambanaho khathihi na nḓila ine vha dzhiela ngayo nṱha Ipfi ḽa Mudzimu.

Ro takalela nḓila ye zwithu zwa vha zwi tshi itwa ngayo Bethele. Sa tsumbo, zwiambaro zwashu zwo vha zwi tshi vho dzula waḓiroboni, hu si phuthumenndeni, nahone ro vha ri na tshivhidzo tshine ra ṱanganela khatsho. Arali ndi sa khou ita mushumo wanga, ndo vha ndi tshi takalela u tandudza vhaeni. Ndo vha ndi tshi ṱalutshedza mushumo une wa itwa Bethele, ndi tshi pfa zwine vhahashu vho dalaho vha zwi amba na u fhindula mbudziso dzavho.

Miṅwaha yo tou fhufha, nahone nga 1997, John o rambiwa Tshikoloni tsha Miraḓo ya Komiti ya Davhi ngei Patterson, kha ḽa New York. Nga murahu ha zwenezwo, ro vhudziswa arali ri tshi nga takalela u pfulutshela kha ḽa Ukraine. Ro ṱuṱuwedzwa uri ri elekanye nga hazwo nga thabelo. Musi ḽi tshi sala ḽi tshi kovhela, ro vha ri tshi vho ḓivha uri ri ḓo zwi ṱanganedza.

IṄWE TSHANDUKO—UKRAINE

Nga 1992, ro ya buthanoni ḽihulwane ḽa tshaka dzoṱhe ngei St. Petersburg, kha ḽa Russia nahone nga 1993, ro ya kha ḽiṅwe ngei Kiev, kha ḽa Ukraine. Eneo mabuthano o ita uri ri fune vhahashu vha Yuropa Vhubvaḓuvha. He ra vha ri tshi dzula hone ngei Lviv, kha ḽa Ukraine, ho vha hu kha tshitizi tsha vhuvhili tsha nnḓu ya kale. Mafasiṱere o vha o sedza dzharaṱani i re na ngade ṱhukhu, mukukulume muhulwane mutswuku na phambo nnzhi. Zwo vha zwi tshi tou nga ri bulasini ḽa Saskatchewan. Ro vha ri tshi dzula ri 12. Matsheloni maṅwe na maṅwe ro vha ri tshi fhira vhukati ha ḓorobo ri tshi ya u shuma Bethele.

 Ro vha ri tshi ḓipfa hani nga u dzula Ukraine? Zwo vha zwi tshi khwaṱhisa lutendo u dzula na vhahashu vhanzhi vhe vha konḓelela milingo, u thivhelwa na u valelwa dzhele. Naho zwo ralo, vho dzula vhe na lutendo lwo khwaṱhaho. Musi ri tshi vha khoḓa, vho vha vha tshi amba uri: “Ro zwi itela Yehova.” A vho ngo vhuya vha ḓipfa uri vho vha vho laṱiwa. Na ṋamusi, arali na livhuha muṅwe muthu nga nṱhani ha uri u na vhuthu, a nga kha ḓi ri: “Livhuhani Yehova,” zwi sumbedzaho uri Yehova ndi ene Tshisima tsha zwithu zwoṱhe zwavhuḓi.

Kha ḽa Ukraine vhathu vhanzhi vha ya miṱanganoni nga milenzhe, nga zwenezwo vha na tshifhinga tsha u haseledza na u ṱuṱuwedzana. Vha tshimbila lwa awara kana u fhira. Ngei Lviv hu na zwivhidzo zwi fhiraho 50, nahone zwa 21 zwi shumisa fhethu hu re na Holo dza Muvhuso nnzhi. Nga Dziswondaha, zwi a takadza vhukuma u vhona vhahashu vhanzhi-vhanzhi vha tshi ḓa miṱanganoni.

Nga u ṱavhanya ro ḓipfa ro vhofholowa musi ri na vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini, vhane vha vha na vhulenda na u fhisetshela u ṱhogomela vhaṅwe. Musi ndi na thaidzo ya u sa pfesesa luambo—ine nda kha ḓi vha nayo—a vha mmpheleli mbilu. Kanzhi mishumo yavho i tendelana na zwine vha zwi amba.

Nga 2003, musi ri buthanoni ḽa tshaka dzoṱhe ngei Kiev, ro vhona tsumbo ya uri vhahashu vha a fulufhedzea. Ro vha ri tshi kha ḓi tou bva u tsela pulatifomoni i re nga fhasi tshiṱitshini tshi re na vhathu vhanzhi tsha tshidimela, musi hu tshi ḓa kuṅwe kusidzana kwa ri: “Ndo xela. A vho ngo vhona makhulu wanga?” Kwonokwo kusidzana kwo vhona betsho dzashu nahone kwa kona u ḓivha uri ri Dziṱhanzi. Kwo vha kwo dzika nahone ku sa lili. Mufumakadzi wa mulavhelesi wa ḽiisela we ra vha ri nae a dzhia kwonokwo kusidzana a ku isa Muhashoni wa Thundu dzo Xelaho tshitediamu. Nga u ṱavhanya kwo mbo ḓi wana makhulu akwo. Ndo kwamiwa vhukuma nga nḓila ye kwa ri fulufhela ngayo vhukati ha magogo a vhathu.

Nga May 2001, kha ḽa Ukraine ho ḓa vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vha bvaho mashangoni manzhi u itela mbekanyamushumo ya u ṋekedza davhi ḽashu ḽiswa. Nga murahu ha nyambo yo khetheaho tshitediamu nga Swondaha nga matsheloni, vhahashu vhanzhi-vhanzhi vho ḓa nga milenzhe u tandula Bethele ntswa. Zwenezwo ndi nga si vhuye nda vuwa ndo zwi hangwa! Zwo nkwama vhukuma u vhona vhenevha vhahashu, vhe vha vha vho tokomelwa nahone vho dzudzanyea. Zwo engedza u dzhiela hanga nṱha zwithu zwavhuḓi zwine zwa ḓiswa nga u shumela Mudzimu.

TSHANDUKO KHULWANE

Zwi ṱungufhadzaho ndi uri nga 2004, ho mbo ḓi waniwa uri John u na khentsara. Ro mbo ḓi ya Canada u itela uri a kone u alafhiwa. Musi a tshi ita chemotherapy lwa u thoma zwo ita uri vhulwadze vhu ṋaṋe, nahone a fhedza dzivhege e wadini ya vhalwadze vhane vha lwalesa. Zwi takadzaho ndi uri o mbo ḓi dzivhuluwa. Naho o vha a sa koni u amba zwavhuḓi, tshifhinga tshoṱhe tshifhaṱuwo tshawe tsho vha tshi tshi sumbedza uri u a livhuha vhoṱhe vhe vha mu dalela.

Fhedzi ho ngo tsha fhola, nahone a lovha nga ḽa 27 November, 2004. Ndo ḓipfa ndo xelelwa vhukuma. Nṋe na John ro takalela u shumela Yehova roṱhe. Ndo vha ndi tshi ḓo ita mini? Ndo mbo ḓi vhuyelela Ukraine. Ndi a livhuha vhukuma lufuno lwa muṱa wa Bethele na tshivhidzo tshe nda vha ndi khatsho.

A ri athu vhuya ra ḓisola nga nṱhani ha phetho dze ra dzi dzhia. Ro vha na vhutshilo vhu takadzaho na khonani dzavhuḓi vhukuma. Ndi a zwi ḓivha uri hu na zwithu zwinzhi zwine ra kha ḓi ḓo zwi guda nga ha vhuthu ha Yehova, nahone ndi fulufhela u bvela phanḓa na tshumelo yawe nga hu sa fheli ngauri ndo wana ‘zwi ḓifhaho tshanḓani tsha Yehova.’

[Maipfi o ṱumbulwaho kha siaṱari 6]

“A ri athu vhuya ra ḓisola nga nṱhani ha phetho dze ra dzi dzhia”

[Tshifanyiso kha siaṱari 3]

Musi ndi tshi vhingana na John

[Tshifanyiso kha siaṱari 4]

Musi ndi muvulanḓila o khetheaho ngei Red Lake, kha ḽa Ontario

[Tshifanyiso kha siaṱari 5]

Ndi na John ngei Ukraine, nga 2002